پارک جنگلی چالدره؛ پارک جنگلی و جلگه‌ای در شهر تنکابن.
پارک جنگلی چالدَرّه یکی از جاذبه‌های طبیعی و گردشگری برجسته در استان مازندران ایران است که در نزدیکی شهر تنکابن (شهسوار) قرار دارد. این پارک به‌دلیل قرار گرفتن میان جنگل‌های هیرکانی و برخورداری از امکانات رفاهی به یکی از مقاصد محبوب برای طبیعت‌گردان و خانواده‌ها تبدیل شده است. این پارک با محیط جنگلی بکر، امکانات اقامتی و موقعیت جغرافیایی ممتاز، سالانه میزبان هزاران گردشگر داخلی و خارجی می‌شود.
پارک جنگلی چالدره در ۱۸ کیلومتری جنوب‌غربی شهر تنکابن در منطقه‌ای کوهستانی و سرسبز[۱] با مساحتی حدود ۹۴ تا ۱۱۰ هکتار قرار دارد و حدود ۴۰۰ متر بالاتر از سطح دریا واقع شده است. این پارک جنگلی در دل جنگل‌های هیرکانی واقع شده است که از شمال به رودخانه‌های دوهزار و سه‌هزار، از شرق به جادهٔ سه‌هزار، از جنوب به دامنهٔ کوه‌های سیلان و از غرب به جادهٔ دوهزار ارتباط دارد.[۲]
دلیل نام‌گذاری این پارک جنگلی به «چالدره» به‌خاطر موقعیت جغرافیایی آن است؛ این پارک در یک درهٔ عمیق و سرسبز قرار گرفته و واژهٔ «چال» در زبان محلی شمال ایران اشاره به محل فرورفته یا گود دارد و «دره» نیز به‌دلیل قرارگیری پارک میان دو رودخانه و دره‌های طبیعی استفاده شده است. به‌همین دلیل، نام چالدره ترکیبی از توصیف فضایی گود و دره‌وار پارک بوده که جلوه‌ای سرسبز و آرامش‌بخش به محیط داده است. این مکان به واسطهٔ همین موقعیت طبیعی خاص، چشم‌اندازهای منحصر به فرد و فضای جنگلی دل‌انگیزی دارد که نام آن را با جغرافیایش پیوند زده است.[۳]
پارک جنگلی چالدره از نظر اکولوژیکی ارزش بسیار بالایی دارد و بخش مهمی از جنگل‌های هیرکانی با قدمت چند میلیون سال را شامل می‌شود که جزو میراث طبیعی جهان به‌شمار می‌آید. این منطقه با تنوع زیستی گیاهی و جانوری، نقش مهمی در حفظ گونه‌های بومی مانند شوکا، مرال، خرس قهوه‌ای، پلنگ، روباه، گربه جنگلی، گراز، اسب و پرندگان مختلف ایفا می‌کند که به منزلگاه امنی برای حیات وحش تبدیل شده است.[۴]
همچنین گونه‌هایی چون افرا، توسکا، لرگ، بلوط، انجیلی و بوته‌هایی مثل تمشک و ازگیل در این پارک جنگلی یافت می‌شود که به تثبیت خاک، جلوگیری از فرسایش و تأمین اکسیژن نقش دارند. وجود رودخانه‌های دوهزار و سه‌هزار به چرخهٔ آب و حیات آبزیان، از جمله ماهی‌های سردآبی، کمک کرده و اکوسیستم آبی مکمل اکوسیستم جنگلی است. ممنوعیت شکار و حفاظت فعال، موجب افزایش جمعیت گونه‌های جانوری جنگل شده و این پارک به‌عنوان یکی از آخرین اکوسیستم‌های جنگلی شمال ایران دارای ارزش حفاظتی بسیار بالایی است. همچنین، چشم‌اندازهای طبیعی پارک به تقویت خدمات اکولوژیکی مانند تنظیم آب‌وهوا، زیستگاه پرندگان و ذخیرهٔ ژنتیکی درختان کهن جنگل‌های هیرکانی کمک می‌کند.[۵]
آب‌وهوای پارک جنگلی چالدره که جزء جنگل‌های جلگه‌ای به حساب می‌آید،[۶] معمولاً خنک و مرطوب است و یکی از دلایل محبوبیت این منطقه برای طبیعت‌گردان، هوای دلپذیر آن حتی در گرم‌ترین ماه‌های سال است. وجود انبوه درختان و نزدیکی به رودخانه‌های دوهزار و سه‌هزار سبب می‌شود همیشه نسیم خنکی در منطقه جریان داشته باشد و سایه‌سار درختان افرا و توسکا فضا را برای استراحت مطلوب کند.[۷] آب‌وهوای این منطقه در بهار و تابستان، معتدل تا خنک است و در این فصل‌ها بیشترین سرسبزی و طراوت را دارد و برای بازدید مناسب است. پاییز هم با مه و بارش گاه‌به‌گاه و ترکیب رنگ‌های برگ درختان، جلوه‌ای بسیار زیبا به جنگل می‌بخشد. در زمستان نیز برخی روزها می‌تواند سرد و حتی برفی باشد، اما همچنان رطوبت هوا در اغلب ایام بالا است. اقلیم پارک چالدره نمونه‌ای از آب‌وهوای معتدل و مرطوب جلگه‌های خزری است که شرایط بسیار مناسبی برای تنفس و تمدد اعصاب فراهم می‌کند.[۸]
چالدره، جنگلی انبوه از درخت‌های متنوع است که از آن جمله می‌توان به درختانی همچون توسکا، افرا، لَرگ، گون، انواع سرخس و خزه اشاره کرد.[۹] از دیگر انواع پوشش گیاهی در این منطقه می‌توان به باغ مرکبات، درختان میوه‌ای همچون بلوط، ازگیل، تمشک، انار، برخی گیاهان دارویی و انواع شالیزارها در کنار و اطراف این پارک جنگلی اشاره کرد.[۱۰]
پارک جنگلی چالدره به‌منظور پذیرایی از گردشگران، به امکانات رفاهی متنوعی مجهز شده است. این امکانات به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که کمترین آسیب را به بافت طبیعی جنگل وارد کنند. برخی از این امکانات عبارتند از: کلبه‌های جنگلی، آلاچیق و سکو، رستوران و کافه، مسیرهای پیاده‌روی و امکانات عمومی مانند سرویس بهداشتی، آب آشامیدنی و زمین بازی کودکان.[۱۲]
پارک جنگلی چالدره به‌دلیل وجود رودخانه‌های پرآب، جنگل‌های سرسبز و آب‌وهوای دلپذیر در تمام فصول سال جذابیت دارد و مقصدی عالی برای طبیعت‌گردان و علاقه‌مندان به ماجراجویی در دل طبیعت است. از جاذبه‌های گردشگری پارک جنگلی چالدره می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
جنگل لیره سر با پوشش گیاهی متنوع از درختان افرا، توسکا، لرگ، گون، سرخس‌ها و خزه‌ها؛
رودخانه‌های بسیار زیبا و خروشان دوهزار و سه‌هزار که نواحی دره‌ای پارک را شکل داده‌اند؛
بام شهسوار با چشم‌اندازهای دیدنی از دره و اطراف؛
آبشار تودارک (جلیسان)آبشار تودارک (جلیسان) به‌عنوان یکی از جذاب‌ترین نقاط طبیعی؛
مناطق طبیعت خشک‌تنگه و جنگل‌های هیرکانی که تنوع زیستی و گیاهی بالایی دارند؛
آبگرم فلکده برای تجربهٔ آرامش و درمان طبیعی؛
ییلاق داکو و دریاچهٔ دیارسر به‌عنوان مناظر طبیعی و فرصت‌های طبیعت‌گردی؛
امکانات تفریحی متنوع شامل کلبه‌های چوبی برای اقامت، رستوران، کافه، فضای بازی، تورهای جنگل‌نوردی، اجارهٔ دوچرخه و بازدید از گوزن‌های اهلی؛[۱۳]
برای دسترسی به این مجموعهٔ جنگلی زیبا، لازم است تا در مسیر تنکابن به جادهٔ دوهزار وارد شده و پس از ۱۸ کیلومتر، در کنار جاده، به مسیر آسفالت این جنگل رسید.[۱۵]
ساکنان منطقهٔ پارک جنگلی چالدره اغلب اهل روستاهای اطراف، به‌ویژه اهالی روستاهای جادهٔ دوهزار و سه‌هزار شهرستان تنکابن هستند که سبک زندگی سنتی با گرایش به کشاورزی، دامداری، پرورش ماهی و باغداری دارند. زبان مردم تنکابن ترکیبی از سه زبان فارسی، مازندرانی و گیلکی است. مردم بومی تنکابن به گویش خاصی به‌نام گویش تنکابنی سخن می‌گویند که تحت تأثیر هر دو زبان مازندرانی و گیلکی قرار دارد و در برخی مناطق با نام گویش شهسواری شناخته می‌شود.[۱۶]
سبک زندگی مردم این منطقه تحت تأثیر جغرافیا و اقلیم معتدل این پارک جنگلی بوده و شامل آرامش، همزیستی با طبیعت و بهره‌گیری از منابع طبیعی و آبی جنگل است.[۱۷]خانه‌ها معمولاً سبک روستایی دارند و اقامت‌گاه‌های جنگلی و کلبه‌های چوبی نیز برای میزبانی گردشگران فراهم شده است. بسیاری از خانواده‌های روستایی این منطقه بخشی از درآمد خود را از طریق تولید محصولات ارگانیک مانند برنج، مرکبات و میوه‌های جنگلی و فروش آنها، اجارهٔ کلبه، ارائهٔ غذا و خدمات به گردشگران، تولید صنایع دستی، آموزش ماهی‌گیری و برگزاری تورهای طبیعت‌گردی به‌دست می‌آورند.[۱۸] روابط اجتماعی در روستاهای اطراف پارک چالدره صمیمی، خانوادگی و مبتنی بر همکاری و مشارکت جمعی است و بسیاری از آیین‌ها و رسوم محلی شمال ایران در سبک زندگی اهالی این منطقه دیده می‌شود.[۱۹]
«پارک جنگلی چالدره»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: ۵ مهر ۱۴۰۱ش.
«پارک جنگلی چالدره، بهشتی در تنکابن»، وب‌سایت مجله گردشگری اِلی گشت، تاریخ بارگذاری: ۱۸ مرداد ۱۳۹۷ش.
«پارک جنگلی چالدره، پارکی شگفت‌انگیز و زیبا در مازندران»، وب‌سایت جاذبه‌ها، تاریخ بازدید: ۵ مهر ۱۴۰۱ش.
«پارک جنگلی چالدره درتنکابن»، وب‌سایت علاءالدین، تاریخ بازدید: ۵ مهر ۱۴۰۱ش.
پاکباز، نسا، «پارک جنگلی چالدره کجاست؟ منطقه‌ای تفریحی و گردشگری در تنکابن»، وب‌سایت مجله ایرانگردی پته، تاریخ درج مطلب: ۴ تیر ۱۴۰۳ش.
پهلوان، پرستو و دیگران، «ارزش‌گذاری خدمات بوم‌شناختی پارک جنگلی چالدره در شهرستان تنکابن با استفاده از روش آزمون انتخاب»، نشریه علمی تحقیقات جنگل و صنوبر ایران، دوره ۳۰، شماره پیاپی ۸۸، ۱۴۰۱ش.
پهلوان و دیگران، «ارزیابی کیفیت بصری خدمات اکولوژیک پارک‌های جنگلی (مطالعه موردی: پارک جنگلی چالدره دوهزارتنکابن)»، نشریه محیط‌شناسی، دوره ۴۹، شماره ۴، ۱۴۰۲ش.
«تجربه یک روز آرام در پارک جنگلی چالدره تنکابن»، وب‌سایت بوم گردی، تاریخ بازدید: ۵ مهر ۱۴۰۱ش.
سارانی، «معرفی شهر تنکابن، دانستنی‌های پیش از سفر»، وب‌سایت کارناوال، تاریخ به‌روزرسانی: ۲۴ آبان ۱۳۹۹ش.
سامانی‌پور، بهاره، «پارک جنگلی چالدره؛ بهترین منطقه تفریحی در تنکابن»، وب‌سایت علی بابا، تاریخ بازدید: ۲۱ آبان ۱۴۰۴ش.
نیک صالحی، «پارک جنگلی چالدره تنکابن؛ پارک زیبا و سرسبز در شمال ایران»، وب‌سایت نیک صالحی، تاریخ درج مطلب: ۹ دسامبر ۲۰۲۳م.
«ویژگی‌های رفتاری مردم شمال ایران، ساکنان دیار سبز»، وب‌سایت کارناوال، تاریخ به‌روزرسانی: ۱۵ شهریور ۱۳۹۸ش.
