پیش‌نویس:ازدواج موقت

ازدواج موقت؛ تدبیری برای تنظیم روابط جنسی؛

ازدواج موقت، نوعی ازدواج مشروع و قانونی با مدّت و مهر معین است و برخی کارکردهای ازدواج دایم مانند تشکیل خانواده، فرزندآوری و تأمین پایدار نیازهای عاطفی و طبیعی در آن، ضرورت ندارد. ازدواج موقت در آموزه‌های اسلام به‌عنوان راهکاری برای موارد خاص در جامعه پیش‌بینی شده است، اما تغییر نگرش‌های اجتماعی و افزایش روی‌آوری به ازدواج موقت، می‌تواند آن را به چالشی در برابر تشکیل خانواده تبدیل کند.

مفهوم‌شناسی

ازدواج موقت که در زبان فارسی به صیغه نیز معروف است، نوعی ازدواج است که در آن عقد ازدواج برای مدت معین و محدود با مهریه‌ای معلوم، بین زن و مرد بسته می‌شود. تعیین مدت، در ازدواج موقت بر اساس توافق دو طرف ازدواج صورت می‌گیرد و با پایان مدت، رابطه زوجیت خودبه‌خود منقضی می‌شود. متعه یعنی تمتع، درحالی‌که هدف از ازدواج، تشکیل خانواده است. ازدواج موقت، در چارچوب آموزه‌های اسلام دارای شرایط روشنی است که آن را به‌عنوان گونه‌ای از ازدواج، رسمیت می‌بخشد و کاملاً متفاوت از جایگزین‌های ازدواج مانند هم‌خانگی یا همباشی است.

پیشینه و تحولات تاریخی ازدواج موقت

مطالعات تاریخی نشان می‌دهد که ازدواج موقت پیش از اسلام در فرهنگ‌های عربی و ایران باستان وجود داشته و اسلام با وضع قوانین جدید، آن را ضابطه‌مند کرده است. سیر تاریخی و فقهی این حکم را می‌توان در سه مرحله بررسی کرد:

۱. دوره مشروعیت و اجماع: در زمان حیات پیامبر اسلام و دوران خلافت ابوبکر، این ازدواج مشروع و مورد عمل صحابه و عموم مسلمانان بود و احکام آن نزد همگان پذیرفته شده بود.

۲. دوره ممنوعیت: در زمان خلافت عمر بن خطاب، وی با تکیه بر ملاحظات اجتماعی و حکومتی و نه به دلیل نسخ آیه قرآنی، این ازدواج را حرام اعلام کرد و برای مرتکبین آن مجازات سنگسار در نظر گرفت.

۳. اختلاف فقهی و تثبیت در تشیع: اقدام خلیفه دوم موجب بروز اختلاف میان مذاهب اسلامی شد. فقهای امامیه با رد نسخ شرعی این حکم، ممنوعیت اعمال‌شده را بدعت دانسته و بر اساس اجماع، همواره بر مشروعیت و تداوم آن پس از وفات پیامبر تأکید ورزیده‌اند. این حکم با گسترش تشیع در ایران، به‌ویژه از دوره صفویه، مجدداً رسمیت یافت و جایگاه حقوقی آن در قانون مدنی معاصر ایران نیز تثبیت شده است.

فلسفه ازدواج موقت

اسلام پیشنهاد می‌دهد که برای برداشت فساد از جامعه کسانی که توان و شرایط ازدواج دائم را ندارند، ازدواج موقت انجام بدهند. ازدواج موقت، بر اساس احکام دینی و به صورتی کاملا قانونمند، انجام می‌شود و حق و حقوق افراد به ویژه زنان، حفظ می‌شود. ازدواج موقت، به معنی ولنگاری جنسی نیست و زن نمی‌تواند خود را بدون ضابطه هر روز در اختیار مردی دیگر قرار دهد، بلکه باید احکام عده را رعایت نماید. بنابراین پیامدهای منفی و زشتی‌هایی زنا در آن نیست. نکبت گناه را ندارد، انسان تحقیر هوای نفس نشده و اگر فرزند متولد شود؛ حلال‌زاده و نفقه بر پدرش واجب است. ازدواج موقت در جلوگیری از فساد و فحشا مؤثر است و لذا ائمه افراد دارای شرایط را به آن تشویق و مردان متاهل را از آن نهی می‌کردند.

تأسیس ازدواج موقت در فقه اسلامی بر اساس طهارت فکری، عفت و پاکی نفس و نسل، پایه‌گذاری شده و ارضای نیازهای انسانی با پرهیز از آلودگی و رفتن به‌سوی پاکی در نظر گرفته شده است. سفارش‌ها و تأییدات بسیاری از سوی پیشوایان مذهب شیعه وجود دارد که با تأکید بر مشروعیت این گونه از ازدواج، افراد را به بهره‌گیری از آن در هنگام ضرورت، ترغیب کرده‌اند. برای افرادی که امکان تشکیل خانواده و ازدواج دایم وجود ندارد یا در مسافرت‌های طولانی به سر می‌برند، رهایی از فشارهای جنسی با ازدواج موقت ممکن می‌شود. کسانی که به هر دلیلی از توانایی ازدواج دایم برخوردار نیستند یا در موقعیتی قرار گرفته است که نیازمند رابطهٔ مشروع و قانونی با جنس مخالف است، این فرصت در چارچوب ازدواج موقت شکل می‌گیرد. با ازدواج موقت، بخشی از نیازهای اقتصادی زنان برآورده می‌شود. زنانی که توانایی تأمین نیازهای مالی خود را ندارند با ازدواج مشروع مدت‌دار، می‌توانند این مشکل را حل کنند.

ازدواج موقت در ایران

بر اساس پژوهشی که در مورد ازدواج موقت در سه شهر تهران، اصفهان و مشهد انجام شده است، گرایش مردان به ازدواج غیر دایم تا ۶۱ درصد به‌دلیل نیازهای جنسی، تا ۳۱ درصد به‌دلیل نیازهای عاطفی و تا ۸ درصد به‌دلیل نیازهای مادی اعلام شده است. در سوی دیگر، زنان با دغدغه‌ها و نگرانی‌های متفاوت قرار دارند که رفع نیازهای عاطفی و اقتصادی با ۸۱ درصد، مهم‌ترین عامل گرایش آنان به ازدواج موقت دانسته شده است.

صیغه محرمیت

صيغه محرميّت به معنای ازدواج موقّت با هدف حصول محرميت است. تزويج دختر يا پسر نابالغ توسط ولىّ به قصد حصول محرميت است که از آن در باب نکاح سخن گفته‌‏اند. گاهى هدف از اجراى عقد نکاح موقت، بهره جنسی نيست؛ بلکه صرف ايجاد محرميّت است.

به عنوان مثال، مردى جهت محرم‌شدن با زنى، با دختر او که به ‏طور معمول در اين‌گونه موارد دختر بچه انتخاب مى‏‌شود با اذن ولىّ دختر، براى مدتى کوتاه مثلا يک ساعت صيغه ازدواج موقت مى‏‌خواند تا مادر اين دختر، مادر زن او به شمار رود و براى هميشه به او محرم گردد، يا بين پسر بچه‏‌اى توسط ولىّ يا با اذن او و زنى براى مدتى کوتاه صيغه خوانده مى‌‏شود تا آن زن، عروس پدر بچه به شمار رود و براى هميشه به او محرم گردد.

از آن‌جا که محرميت مادر زن و عروس به صرف عقد ازدواج؛ اعم از دائم و موقت‏ حاصل مى‌‏شود و پس از انحلالِ نکاح نيز به قوت خود باقى است، در دو مورد ياد شده، ازدواج موقت تنها با هدف ايجاد محرميت صورت مى‌‏گيرد و مقصود اصلى در اين‌گونه ازدواج خود ازدواج نيست؛

بلکه محرميتى است که به تبع ازدواج حاصل مى‏‌شود؛ از اين‌رو، به آن صيغه محرميّت اطلاق مى‏‌شود. البته در عرف بر ازدواج موقتى که ميان دختر و پسر، پيش از ازدواج دائم به منظور آشنايى بيشتر صورت مى‏‌گيرد نيز صیغه محرمیت اطلاق مى‌‏شود که در واقع همان ازدواج موقّت است.

در فرهنگ مسلمانان گاهی با استفاده از عقد موقت، روابطی رسمیت می‌یابد که نیازمند وجود محرمیت میان دو نفر است. در این موارد، تکالیف وتعهدات ازدواج با شرط ضمن عقد ساقط می‌شود و تنها کارکردهای تنقیص شدهٔ آن مورد توجه قرار می‌گیرد.

1. محرمیت در دوران نامزادی؛ امروزه بسیاری از خانواده‌های ایرانی برای دختر و پسر در دوران نامزدی، عقد موقت می‌خوانند تا آنها به یکدیگر مَحرَم شوند و آشنایی عروس و داماد و خانواده‌های آنها در چارچوب شرعی، شکل بگیرد.
2. محرمیت دو خانواده؛ در فرهنگ شیعیان، گاهی از طریق عقد موقت کودک، دو خانواده که به‌ضرورت، نیازمند تعامل نزدیک هستند، به یکدیگر محرم می‌شوند تا معاشرت دو خانواده با محدودیت‌های کمتری انجام شود.

ازدواج موقت در قوانین

در فرهنگ مسلمانان، ازدواج دایم به‌عنوان یک ضرورت انسانی و ارزش‌مدار از جایگاه مثبت و همراه با کارکردهای اساسی مانند تأمین پایدار نیازهای طبیعی همسران، فرزندآوری و مشارکت در تأمین و تربیت نیروی انسانی جامعه و عمل به‌توصیه‌ها و الزامات دینی و فرهنگی، برخوردار است و بر حفظ آن از سوی آحاد جامعه تأکید می‌شود. هر قرارداد دیگر، حتی اگر موقت باشد، اگر در تعارض با نهاد ازدواج دایم قرار بگیرد یا آن را تضعیف کند، لازم است که با مرزبندی‌های مشخص و قانونی، تعدیل و تحدید شود. در همین چارچوب توصیه شده است که خانواده‌ها فرزندان خود را به ازدواج دائم در دورهٔ جوانی، ترغیب کنند و زمینهٔ ازدواج آسان آنها را فراهم سازند و ازدواج موقت در چارچوب شریعت و با توجه به‌مرزبندی‌های قانونی، فقط برای شرایط خاص و اضطراری و به‌عنوان نسخهٔ موقت پاسخ به‌نیازهای جنسی، مورد توجه باشد.

ازدواج موقت در قانون مدنی ایران به رسمیت شناخته شده و در موادی دربارۀ تعیین مدت، تعیین مهریه، انحلال عقد، نفقه، عده، اجازه ولی برای دختر باکره، ارث، حقوق فرزندان، موارد الزام به ثبتو شرایط بطلان آن سخن گفته است.

ازدواج موقت در فقه

دیدگاه‌ها

از دیدگاه موافقان، ازدواج موقت می‌تواند به پیشگیری از انحراف جنسی، کاهش فشار مالی و فراهم شدن فرصت برای شناخت پیش از ازدواج دائم کمک کند. در مقابل، مخالفان بر این باورند که این نوع ازدواج ممکن است موجب تأخیر در ازدواج دائم، تضعیف بنیان خانواده و ترویج فساد جنسی شود. همچنین، مذهب و فرهنگ قومیتی در تمایل به ازدواج موقت تأثیرگذار است؛ به‌طور مثال، قوم‌های بلوچ و ترکمن نسبت به فارس‌ها تمایل کمتری به این نوع ازدواج دارند.

1. متعه مشروعیت نداشته و حرام است، این رویکرد در میان اهل سنت وجود دارد.
2. متعه مشروعیّت دارد، اما ظالمانه و مخالف با حقوق و شخصیت زنان است و معقول نیست. این رویکرد بین متجددان متمایل به فمینیسم رواج دارد.
3. متعه مشروعیت دارد و تشریعش عادلانه است، اما به لحاظ آثار و پیامدهای اجتماعی‌اش در عصر حاضر عملی نیست و در واقع معمول نیست. این دیدگاه در میان برخی شیعیان مطرح است.

جواز ازدواج موقت

عقد موقت، یکی از عقود شرعی و قانونی در فقه امامیه و قانون مدنی ایران است که میان زن و مردی که مانعی برای نکاح ندارند، با تعیین مدت مشخص و مهریه معین برقرار می‌شود. در متون فقهی و روایی واژه­‌های «متعة»، «نکاح متعه»، «متعه زنان» و «نکاح منقطع» معادل ازدواج موقت به‌کار رفته­ است. ازدواج موقت منطبق بر مذهب جعفری - مذهب رسمی ایران - بوده و از ویژگی‌­های منحصر به فرد قوانین نظام خانواده در این کشور است، امتیازی که قوانین سایر کشورها از آن بی‌بهره‌اند.

ازدواج موقت نزد فقهای امامیه مشروع است؛ اما اهل سنت، زیدیه، اسماعیلیه و اباضیه آن را جایز نمی‌­دانند و به تحریم یا نسخ ازدواج موقت پس از پیامبر استناد می­‌کنند، برخی نیز آن را محدود به ضرورت دانسته‌­اند. امامیه برای جایز بودن ازدواج موقت به آیۀ ۲۴ نساء و روایات متواتر، استناد می­‌کنند و با تکیه بر لزوم نسخ قرآن به قرآن یا روایات متواتر، نسخ آن را نپذیرفته‌اند.

اولویت ازدواج دایم

روایات ائمهٔ شیعه در مورد حلیت و حتی استحباب متعه از یک‌سو و منع از انجام آن در برخی روایات، از سوی فقهای شیعه این گونه تفسیر شده است که اصل ازدواج موقت، در موارد خاص و ضرورت‌هایی چون مسافرت، عدم توانایی بر ازدواج دایم و مانند آن مباح شده است و در مواردی که مانع از انجام وظایف نسبت به‌همسر دایمی شود، منع شده است. برخی از فقهای امامیه حتی بر این اعتقاد هستند که حکم به حلیت ازدواج موقت از احکام ثانویه است و تنها برای موارد ضروری مشروعیت یافته است و خواستهٔ اصلی شارع مقدس ازدواج دایم است.

شرایط ازدواج موقت

• بلوغ،عقل، اختیار و قصد انشاء: زوجین باید بالغ، عاقل و مختار باشند و حتماً قصد انعقاد عقد داشته باشند.
• نبودن موانع نکاح: محرمیت نسبی یا سببی، زن شوهردار و زنی که در عده است، از موانع قانونی برای انعقاد ازدواج موقت محسوب می‌شوند.
• رضایت و عدم اکراه و اجبار: در ازدواج موقت، رضایت کامل و اراده طرفین الزامی است.
• اذن ولی برای دختر باکره: اکثر فقهای معاصر معتقدند اذن ولی برای دختر باکره در ازدواج موقت الزامی است.

• مدت: در این نوع ازدواج، مدت باید معین باشد و عدم تعیین آن موجب بطلان عقد است.
• مهریه: در ازدواج موقت، تعیین مهریه به‌صورت مشخص و معین ضروری است و در صورت عدم تعیین، عقد باطل می‌شود. برخلاف عقد دائم، ابهام در مَهر نیز موجب بطلان عقد موقت است.

احکام زوجین

1. ازدواج موقت میان مرد و زن مسلمان و میان مرد مسلمان و زن اهل کتاب صحیح است.
2. ازدواج موقت زن مسلمان با مرد اهل کتاب صحیح نیست.
3. مستحب است زنى که براى عقد منقطع اختيار مى‌شود، با ايمان (شيعه) و عفيف باشد و در صورت متهم‌بودن، از حال وى سؤال شود. ازدواج موقت با زن زنا کار مکروه و به قول برخی حرام است. در صورتی که متعه کردن وی، سبب بازداشتن او از زنا می‌شود، مستحب است.

احکام مهریه

1. عقد موقت بدون مشخص کردن مهریه صحیح نیست. از این‌رو ذکر مهر، شرط صحّت عقد منقطع است و اگر ذکر نشود، عقد باطل است.
2. زن به مجرد عقد، مالک نصف مهر می‌شود، ولی زمانی مالک تمام مهریه می‌شود که نزدیکی صورت بگیرد و مرد ‌بتواند در تمام مدت تعیین شده از او استفاده کند.
3. اگر مرد پیش از نزدیکی، مابقی مدت عقد را ببخشد، باید نصف مهریه را به زن بدهد.

احکام مدت

1. عقد موقت در صورتی صحیح است که مدت در آن عقد ذکر شود. اگر مدت مشخص نبود ولی بر اساس عقد موقت، صیغه خوانده شده، آن عقد باطل است.
2. مدت تعیین شده باید مشخص و غیر مبهم باشد.
3. مرد می‌تواند همه مدّت یا مقداری از آن را به زن ببخشد، بدون آن که نیازی به قبول زن باشد.

احکام عده

زن پس از تمام شدن مدت متعه یا بخشیدن متعه از جانب مرد، در صورت نزدیکی، عدم حاملگی و حیض نشدن در حالی که در سن حیض می‌باشد، باید ۴۵ روز عدّه نگه دارد و در صورت حیض شدن، در این که عدّه او دو حیض است یا یک حیض و نصف آن و یا دو طُهر، اختلاف است و عدّه زن حامله، وضع حمل او است.

مشترکات ازدواج دائم و موقت

1. خواستگاری کردن زوجه دائم بر دیگران حرام است در ازدواج موقت هم، همینطور است.
2. در ازدواج دائم؛ زنای با زن شوهردار، موجب حرمت ابدی می‌شود. زنای با زوجه موقت دیگری، نیز موجب حرمت ابدی می‌شود.
3. در ازدواج دائم و موقت جمع میان دو خواهر جایز نیست.
4. برای هر دو عقد می‌بایست مهر تعیین شود.
5. هر دو عقد شامل عده زوجه می‌شوند.

تفاوت‌های ازدواج موقت و دائم

1. در ازدواج دائم مرد باید عهده‌دار نفقه زن بشود، ولی در ازدواج موقت بستگی به توافق طرفین دارد ممکن است مرد نخواهد یا نتواند متحمل این مخارج بشود یا زن نخواهد از پول مرد استفاده کند.
2. در ازدواج دائم، زن باید مرد را به عنوان رئیس خانواده بپذیرد و نظام سلسله مراتبی در خانواده رعایت شود. زن باید امر مرد را در حدود و مصالح خانواده اطاعت کند، اما در ازدواج موقت بسته قراردادی از میان آنها منعقد می‌گردد.
3. در ازدواج موقت زن و شوهر از یکدیگر ارث نمی‌برند ولی در ازدواج دائم از یکدیگر ارث می‌برند.
4. در ازدواج دائم هیچ کدام از زوجین بدون جلب رضایت دیگری حق ندارد از بچه‌دار شدن جلوگیری کند. ولی در ازدواج موقت جلب رضایت طرف دیگر ضرورت ندارد. در حقیقت این نیز نوعی آزادی دیگر است که به زوجین داده شده است.
5. مهر در هر دو ازدواج لازم است‌ با این تفاوت که در ازدواج موقت عدم ذکر مهر موجب بطلان عقد است. ولی در ازدواج دائم عقد باطل نیست، مهرالمثل تعیین می‌شود.
6. عده زن دائم بعد از طلاق سه طهر است، اما عدّه زن غیر دائم دو نوبت عادت ماهانه یا چهل و پنج روز است.
7. مهم‌ترین تفاوت ازدواج موقت و دائم در مدت دارا بودن ازدواج موقت و لزوم بیان مدت آن در صیغه عقد است.
8. عقد موقت با پایان زمان صیغه عقد به اتمام می‌رسد اما برای پایان عقد دائم می‌بایست طلاق جاری شود.

کارکردهای ازدواج موقت

پاسخ مشروع به نیاز جنسی در موارد خاص

اسلام برای نیاز جنسی، تشکیل خانواده و حفظ نسل، اصل را بر ازدواج دائم می‌­داند، و ازدواج موقت تنها در موارد ضرورت مجاز است. ازدواج موقت در کنترل غرایز جنسی، جلوگیری از زنا و صیانت جامعه از فحشا کارکرد مثبت دارد.

پیشگیری از اختلاط نسل و سامان­دهی روابط

بر خلاف روابط بی­‌چارچوب جنسی، ازدواج موقت زن را ملزم به رعایت عده می­‌کند، رعایت عده موجب جلوگیری از هم­باشی بی‌­ضابطه، مقید شدن افراد در چارچوب­ قاعده‌مند و حفظ طهارت نسل خواهد شد.

حمایت و ایجاد مسئولیت در قبال فرزندان احتمالی

فرزندان متولد از ازدواج موقت مشروع و ملحق به زوجین و دارای تمام حقوق فرزندی هستند.

انعطاف نسبی در تعهدات زوجین نسبت به یکدیگر

در ازدواج موقت، زن و مرد می‌توانند درباره برخی موارد مانند مدت ازدواج و حق نفقه زن با یکدیگر توافق کنند؛ امری که برای افراد با شرایط خاص مفید است.

تقویت کرامت انسانی در روابط جنسی

در ازدواج موقت، بر خلاف روابط آزاد، افراد نسبت به حقوق یکدیگر متعهد می­‌شوند.تعیین مهریهو مدت، فضای سالم و ضابطه‌­مند حقوقی_اخلاقی در روابط جنسی حکم‌­فرما می­کند؛ که موجب حفظ کرامت انسانی است.

نقش حمایتی نسبت به زنان بی‌همسر یا بیوه

برای زنان، نیاز جنسی جنبه فرعی دارد و آن‌ها بیشتر به منظور تأمین نیازهای عاطفی و احساس امنیت به ازدواج موقت روی می‌آورند؛ لذا می­‌تواند پشتوانۀ مالی، عاطفی و اجتماعی موقت برای زنان بیوه یا بی­‌همسر فراهم کند.

جلوگیری از انحرافات اخلاقی و جرایم جنسی

ازدواج موقت با وضع محدودیت­‌های قانونی و شرعی در روابط جنسی، امیال جنسی را در مسیر مشروع و امن هدایت کرده و از بروز رفتارهایی مانند خودارضایی، روابط نامشروع و سوءاستفاده جنسی جلوگیری می‌­کند و به حفظ سلامت روانی، کاهش جرایم جنسی و پیشگیری از انحرافات جنسی کمک می‌کند.

چالش‌های ازدواج موقت

سوءاستفاده از ازدواج موقت

امروزه با تغییر نگرش بخشی از جامعه نسبت به ازدواج موقت، این نوع از ازدواج، از سوی برخی افراد و جریان‌های فکری به یک چالش اجتماعی تبدیل شده است. صیغه‌های ساندویچی، صیغه‌های شبانه همراه با اسکان برای مسافرین، صیغه‌های کوتاه دلاری برای خارجیان، کانال‌های تلگرامی صیغه‌یابی و بسیاری از وب‌سایت‌های همسریابی، مصادیق گوناگون انحراف ازدواج موقت از کارکرد اصلی آن است که در جامعهٔ امروز ایران توسط برخی افراد مورد توجه قرار می‌گیرد و آسیب‌های اجتماعی پرشماری را به‌دنبال دارد.

این در حالی است که متون روایی شیعه، مؤمنین را به رعایت ملاحظات دقیق، جهت انجام ازدواج موقت راهنمایی کرده است. در نظر گرفتن موقعیت زمانی و مکانی، حفظ آبروی زنان و دختران، حفظ منزلت و جایگاه خانواده، رعایت عفاف، تأکید بر اولویت ازدواج دایم و ممانعت از ترویج ابتذال و مفاسد اجتماعی در سایهٔ سوء استفاده از ازدواج موقت، از مواردی است که در روایات شیعی دربارهٔ آنها هشدار داده شده است.

محدود بودن موارد الزام به ثبت

ثبت ازدواج موقت الزام عمومی ندارد؛ لذا اثبات زوجیت در صورت انکار و خودداری مرد از ثبت دشوار می‌­شود.

ناپایداری عواطف

علی­‌رغم اینکه ازدواج موقت در مواردی نیازهای مشروع عاطفی و جنسی را تأمین می‌­کند، اما به‌واسطۀ محدودیت زمان و تعهدات، موجب چالش‌های عاطفی، استرس، افسردگی و احساس انزوا و ناامنی روانی (به‌­ویژه در دختران مجرد) می‌شود.

شیوع بی‌ضابطه

ازدواج موقت با هدف حفظ کرامت انسان، سلامت اخلاقی و جنسی جامعه و جلوگیری از سوءاستفاده از زن، تنها در شرایط اضطراری مجاز است و رواج بی‌ضابطه آن خطر سوءاستفاده هوسرانان را افزایش می‌دهد.

کاهش شانس تشکیل خانواده

کاهش مسئولیت‌پذیری برخی مردان و محدودیت‌های مالی کمتر در ازدواج موقت، آنها را به پرهیز از ازدواج دائم و گرایش به تنوع‌طلبی سوق می‌دهد. تجربه‌های جنسی متنوع نیز تمایل مردان به تعهد بلندمدت در ازدواج دائم را کاهش می‌دهد. این عوامل همراه با رواج شهوت‌رانی و افزایش سن ازدواج، شکل‌گیری خانواده‌های پایدار را به تأخیر می‌اندازد. در نتیجه، زنانی که تجربه ارتباط جنسی و عاطفی دارند، اغلب با تمایل کمتر مردان برای ازدواج دائم مواجه می‌شوند و شانس آن‌ها برای ازدواج کاهش می‌یابد.

عدم حمایت از زنان در سالخوردگی

در سبک زندگی معاصر، به‌ویژه تحت تأثیر فشارهای هنجاری و رسانه‌ها، بدن و زیبایی زنان اهمیت زیادی یافته و جنبه جنسی روابط بیش از پیش کالایی شده است. این نگرش می‌تواند زمینه‌ساز استفاده ابزاری از زنان شود و در بلندمدت، آنان را در سالخوردگی بدون حمایت و سرپرست باقی بگذارد.

آسیب دیدن نهاد خانواده

ازدواج موقت مرد متأهل، حتی اگر با هدف ثواب یا حمایت مالی از زنان انجام شود، می‌تواند موجب کاهش مودت و رحمت در خانواده، سردی روابط زناشویی، کاهش مسئولیت‌پذیری و تعهد خانوادگی، افزایش تعارضات، کاهش جایگاه اجتماعی مرد و ایجاد تنش‌های روانی و عاطفی برای زن و فرزندان شود. بنابراین، این نوع ازدواج با حسن معاشرت زوجین در تعارض است. علاوه بر این، عدم الزام به ثبت ازدواج موقت، ممکن است ناعدالتی بین همسران ایجاد کند. فقها با وجود مشروعیت ازدواج موقت، با استناد به احادیثی که تک‌همسری را برتر می‌دانند، استفاده از این حکم شرعی را تنها در شرایط اضطرار واقعی مجاز می‌دانند تا سوءاستفاده رخ ندهد.

منابع

• «ازدواج موقت، فرصتی که تهدید شد»، وب‌سایت تبیان، تاریخ درج مطلب: ۲۶ اسفند ۱۳۸۷ش.
• «از مرزبندی‌های ازدواج موقت تا برپایی مراکز صیغه‌ای مجاز در جامعه»، شبکهٔ اجتهاد، تاریخ درج مطلب: ۱۷ اردیبهشت ۱۳۹۷ش.
• «انگیزه‌های زن‌ها و مردها از ازدواج موقت چیست/ مزایا و معایب صیغه»، خبرآنلاین، تاریخ درج مطلب: ۲۰ مهر ۱۳۹۸ش.
• «تحلیل جامعه‌شناسانهٔ مخاطرات ازدواج‌های موقت، سفید و صیغه»، خبرگزاری جمهوری اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۳ اردیبهشت ۱۳۹۸ش.
• حاجی‌آقا، مرضیه، خیری، مهدی، «بررسی آسیب‌شناختی اجتماعی بالا رفتن سن ازدواج از دیدگاه دانشجویان دختر دانشگاه آزاد اسلامی واحد ارومیه»، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز، مجلهٔ مطالعات جامعه‌شناسی، شمارهٔ ۳۰، بهار ۱۳۹۵ش.
• شهید ثانی، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، تحقیق: سید محمد کلانتر، بی‌جا، بی‌نا، ۱۳۸۶–۱۳۹۸ش.
• «صیغهٔ ازدواج»، ویکی زندگی، تاریخ درج مطلب: ۱۴ مارس ۲۰۲۳م.
• قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، مصوب ۱۳۰۷ش.
• میرخانی، عزت‌السادات، «مرزشناسی در ازدواج موقت»، پرتال جامع علوم انسانی، تاریخ بازدید: ۲۶ تیر ۱۴۰۲ش.
• انیس، ابراهیم؛ خلف احمد، محمد؛ صوالحی، عطیه؛ منتصر، عبدالرحیم؛ فرهنگ المعجم الوسیط، ترجمه: محد بندرریگی، قم، انتشارات اسلامی، قم، 1386ش.
• بحرانى، يوسف بن احمد، الحدائق الناضره فی احکام العترة الطاهرة، قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم‌، 1363ش.
• دهخدا، علی اکبر، لغت نامه دهخدا، تهران، موسسه لغت نامه دهخدا، ۱۳۶۵ش.
• رمضان نیا سماکوش، لیلا، متعه در نگاه شیعه، مازندران، انتشارات درسا قلم، چاپ اول، ۱۳۹۷ش.
• سیاح، احمد، فرهنگ جامع نوین؛ ترجمه المنجد، تهران، انتشارات الفتح، جلد دوم،۱۳۸۴ش.
• شریفی، حسن، ازدواج موقت و چالش‌ها، قم، موسسه بوستان کتاب، چاپ چهارم، ۱۳۹۳ش.
• صافی، لطف الله، جامع الاحکام، قم، دفتر تنظیم و نشر آثار آیت الله العظمی صافی گلپایگانی، 1385ش.
• طباطبایی حکیم، محمد سعید، توضیح المسائل، قم، مهر ثامن الائمه (علیه السلام)، 1391ش.
• قریشی، علی اکبر، قاموس قرآن، تهران، دارالکتب اسلامیه، چاپ ششم، 1371ش.
• مطهری، مرتضی، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، قم، صدرا، چاپ هشتم، 1372ش.
• مودی، ملیحه؛ گرایلی، علی؛ « بررسی ازدواج موقت از دیدگاه فقه و حقوق»، کنگره بین‌المللی علوم اسلامی، علوم انسانی، تهران، آذرماه ۱۳۹۵ش.
• موسوی خمینی، سید روح الله، توضيح المسائل امام و مراجع، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین، 1381ش.
• موسوی خوئی، سید حجت، احکام ازدواج موقت و دائم، قم، انتشارات نسیم انتظار، ۱۳۸۳ش.
• نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، بیروت- لبنان، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.
• هاشمى شاهرودى، محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بيت عليهم‌السلام‏، موسسه دائره المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل بيت عليهم‌السلام، قم، مرکز پژوهش‌هاى فارسى الغدير، 1426ق.
• یزدی، محمد کاظم بن عبدالعظیم، العروة الوثقی، بیروت- لبنان، موسسة الاعلمی للمطبوعات، 1409ق.
• «ازدواج موقت و کرامت زن، پرسش‌ها و پاسخ‌های دانشجویی، دفتر۳۹ (حقوق خانوادگی زن)»، پایگاه اطلاع رسانی حوزه، ۲۱ فروردین ۱۳۹۷ش.
• احمد بن عیسی، رأب الصدع، بیروت، دار المحجة البیضاء، ۱۴۲۸ق.
• آلوسی، محمود بن عبدالله، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی، بیروت، دارالکتب العلمیه، منشورات محمدعلی بیضون، ۱۴۱۵ق.
• امینی، عبدالحسین، الغدیر، ترجمه محمدباقر بهبودی، تهران، کتابخانه بزرگ اسلامی، ۱۳۶۸ ش.
• بحرانی، هاشم بن سلیمان، البرهان فی تفسیر القرآن، قم، مؤسسة البعثه، ۱۴۱۵ق.
• بشیری خطیبی، بهنام و دیگران، «بررسی جامعه­شناختی نگرش جوانان مجرد به مسئله ازدواج موقت: ارائه یک نظریۀ مبنایی»، مطالعات جامعه­شناختی، ش۴۸، ۱۳۹۹ش.
• بن‌عاشور، محمدطاهر، تفسیر التحریر و التنویر، بیروت، مؤسسة التاریخ العربی، ۱۴۲۰ق.
• ترجمان‌زاده، م، فقه و روان‌شناسی خانواده، قم، حوزوی، ۱۳۹۹ش.
• ثمنی، لیلا و دیگران، «امکان سنجی ضابطه­مندی ازدواج موقت بر مبنای شاخصه­های سبک­زندگی اسلامی»، پژوهشنامه سبک زندگی، ش۱۷، ۱۴۰۲ش.
• ثمنی، لیلا، برقعی، مریم، سدیدپور، سمانه سادات، «آثار حق زوجه نسبت به منع از عزل در روابط زناشویی»، مطالعات اسلامی زنان و خانواده، ش۲۰، ۱۴۰۳ش.
• جصاص، ابوبکر احمد بن علی، احکام القرآن، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۱۵ق.
• جمعی از نویسندگان، الموسوعة الفقهیة الکویتیة، کویت، دارالسلاسل، ۱۴۲۷ق.
• جمعی از نویسندگان، موسوعة الفقه الاباضی، عمان، وزارة الاوقاف و الشؤون الدینیة، ۱۴۳۸ق.
• جورکویه، علی محمد، «سیاست جنایی اسلام در جرایم جنسی»، حقوق اسلامی، ش۲۴، ۱۳۸۸ش.
• حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، قم، مؤسسة آل‌البیت علیهم‌السلام لإحیاء التراث، بی‌تا.
• خمینی، سید روح‌الله، تحریرالوسیلة (ترجمه فارسی)، مترجم موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۵ش.
• خمینی، سید روح‌الله، تحریرالوسیله (موسوعة الإمام الخمینی ۲۲ و ۲۳)، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۳۴ق.
• الزاوی، احمد، ترتیب القاموس المحیط علی طریقل المصباح المنیر و اساس البلاغه، بیروت، دارالکتب علمیه، ۱۳۹۹ق.
• زمانی مقدم، مسعود، «مطالعۀ جامعه‌شناختی نهاد ازدواج موقت در تاریخ اجتماعی ایران (از ایران باستان تا پایان قاجاریه)»، فصلنامه علوم اجتماعی، ش۸۲، ۱۳۹۷ش.
• زمخشری، محمود بن عمر، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت، دارالکتاب العربی، ۱۴۰۷ق.
• سبزواری، سید عبدالاعلی، مهذب الاحکام، قم، دارالتفسیر، بی‌تا.
• سجادی امین، «اذن ولی در عقد موقت باکره رشیده». مطالعات فقهی حقوقی زن و خانواده، سال اول، ش۱، ۱۳۹۷ش.
• سرخسی، محمد بن احمد، المبسوط، بیروت، دار المعرفة، ۱۴۱۴ق.
• شرف الدین، عبدالحسین، النص و الاجتهاد، بیروت، ابومجتبی، ۱۴۰۴ق.
• شهید ثانی، زین الدین بن علی، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، سلطان العلماء، قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۱۴۱۲ق.
• شهید ثانی، زین­الدین، مسالک الافهام، قم، بنیاد المعارف اسلامی،۱۴۱۳ق.
• شهیدی، مهدی، ارث، تهران، مجد، ۱۳۸۵ش.
• صابونی، محمدعلی، روائع‌البیان تفسیر آیات الاحکام، دمشق، مناهل العرفان، ۱۴۰۰ق.
• صادقی فسایی، سهیلا و دیگران، «مطالعۀ جامعه­شناختی رابطۀ مدیریت بدن و ارزش سرمایۀ جنسی در بین زنان»، مطالعات اجتماعی-روان­شناختی زنان، ش۳، ۱۳۹۶ش.
• صالحی، زینب، بررسی ازدواج موقت مردان متأهل و آثار آن بر روابط زوجیـن، پایان­نامه کارشناسی ارشد، تهران، دانشگاه الزهرا (س)، ۱۴۰۰ش.
• طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران، ناصرخسرو، ۱۳۷۲ش.
• طبری، أبو جعفر محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، تحقیق محمد أبو الفضل ابراهیم، بیروت، دارالتراث، ۱۳۸۷ق.
• عاملی، سیدجعفر مرتضی، زواج المتعة، بیروت، المرکز الإسلامی لدراسات، ۱۴۲۳ق.
• عبداللهی، ک، پژوهش‌های روان‌شناسی خانواده. تهران، انتشارات علمی، ۱۳۹۷ش.
• عسقلانی، احمد بن علی، فتح الباری، بیروت، دار المعرفة، ۱۳۷۹ق.
• علامه حلی، مختلف الشیعه، قم، موسسه نشر اسلامی، ۱۴۱۸ق.
• علی محمدی، طاهر، ازدواج موقت در فقه امامیه، تهران، دانشگاه پیام نور، ۱۳۸۹ ش.
• فاضل مقداد، مقداد بن عبدالله، کنز العرفان فی فقه القرآن، تهران، مرتضوی، ۱۳۷۳ش.
• قاسمی، افسانه، «مطالعه کیفی نگرش و ادراکات زنان از بدن با تأکید بر جراحی­های زیبایی»، جامعه‌شناسی کاربردی، ش۴، ۱۳۹۵ش.
• قرطبی، شمس الدین، تفسیر القرطبی، قاهره، دار الکتب المصریة، چاپ دوم، ۱۳۸۴ق.
• قشیری نیشابوری، مسلم بن حجاج، صحیح مسلم، محمدفواد عبدالباقی، قاهره، دارالحدیث، ۱۴۱۲ق.
• کاتوزیان، ناصر، قانون مدنی در نظم حقوقی کنونی، تهران، میزان، ۱۳۸۲ش.
• کلانتر، سیدمحمد، «حاشیه»، در کتاب الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، تألیف شهید ثانی، قم، داوری، ۱۴۱۰ق.
• گوهررستمی، فریبا، «بررسی عوامل اقتصادی و اجتماعی بر ازدواج موقت دختران جوام شهر رامسر»، مطالعات راهبردی علوم انسانی و اسلامی، ۱۴۰۱ش.
• ماوردی، علی بن محمد، الحاوی الکبیر، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۹ق.
• مجلسی، محمدباقر، مرآۀ العقول فی شرح آخبار آل رسول، تهران، دارالکتب اسلامی، ۱۳۶۳ش.
• محقق داماد، سید مصطفی، بررسی فقهی حقوق خانواده - نکاح و انحلال آن، قم، بی‌تا.
• محقق داماد، سیدمصطفی، نظریه عمومی شروط و التزامات در حقوق اسلامی، ج۱، مرکز نشر علوم اسلامی، ۱۳۸۸ش.
• محقق کرکی، علی بن حسین، جامع المقاصد، قم، مؤسسه آل البیت (ع)، ۱۴۱۴ق.
• مشکینی، علی، مصطلحات الفقه، احمدی جلفایی، حمید، قم، موسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، ۱۴۳۴ق.
• مطهری، مرتضی، نظام حقوق زن در اسلام ، تهران، صدرا،۱۴۰۲ش.
• مغنیه، محمدجواد، التفسیر الکاشف، قم، دارالکتاب الاسلامی، ۱۴۲۴ق.
• مکارم شیرازی، ناصر، احکام بانوان، تحقیق ابوالقاسم علیان‌ژادی، قم، مدرسه امام امیرالمؤمنین (ع)، ۱۳۸۶ش.
• مکارم شیرازی، ناصر، کتاب النکاح، قم، مدرسة الامام علی بن ابی طالب (ع)، ۱۴۲۴ق.
• موراتا، ساچیکو، متعه، تهران، همدمی، ۱۳۵۸ش.
• مؤسسه دایرة المعارف الفقه الاسلامی، فرهنگ فقه فارسی، قم، دایرة المعارف الفقه الاسلامی، ۱۳۸۷ش.
• موسوی، موسی. الشیعة و التصحیح، تهذیب سعد بن عبدالرحمن حصین، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.
• نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، محمود قوچانی، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، ۱۲۶۲ش.
• نعمان مغربی، محمد، دعائم الاسلام و ذکر الحلال و الحرام و القضایا و الاحکام عن اهل‌بیت رسول‌الله علیه‌وعلیهم افضل‌السلام، تحقیق آصف بن علی اصغر فیضی، قاهره، دارالمعارف، ۱۳۸۳ق.
• الهی، محمد علی، حیدری، محمد علی و شکرچی زاده، محسن، «سیاست جنائی پیشگیرانه ناظر بر جرائم جنسی در فقه اسلامی»، مطالعات فقه و حقوق اسلامی، ش۲۴، ۱۴۰۰ش.