پرش به محتوا

پیش‌نویس:ازدواج موقت: تفاوت میان نسخه‌ها

از ایران پدیا
→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌ترتفاوت با ویرایش جدیدتر ←
دیداریویکی‌متن
imported>قاسم ابراهیمی پور
بدون خلاصۀ ویرایش
imported>قاسم ابراهیمی پور
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۲۶: خط ۲۶:
بر اساس منابع تاریخی،<ref>- موسوی اصفهانی، شیعه و تصحیح، بی­تا، ص124.</ref> عمر بن خطاب ازدواج موقت را نه به‌دلیل نسخ آیه قرآنی،<ref>- جمعی از نویسندگان، الموسوعة الفقهیة الکویتیة، ۱۴۲۷ق، ج۴۱، ص۳۳۳-۳۳۴؛ محقق کرکی، جامع المقاصد، ۱۴۱۴ق، ج۱۳، ص۷؛ احمد ابن عیسی، رأب الصدع، ۱۴۲۸ق، ج۲، ص۸۷۶-۸۷۷؛ نعمان مغربی، دعائم الاسلام، ۱۳۸۵ش، ج۲، ص۲۲۹؛ جمعی از نویسندگان، موسوعة الفقه الاباضی، ۱۴۳۸ق، ج۷، ص۳۵۳-۳۵۴.</ref> بلکه با تکیه بر ملاحظات اجتماعی و حکومتی ممنوع اعلام کرد<ref>- موسوی اصفهانی، شیعه و تصحیح، بی­تا، ص124.</ref> و برای کسانی که مرتکب آن می‌شدند، مجازات سنگینی تعیین کرد.<ref>- جمعی از نویسندگان، الموسوعة الفقهیة الکویتیة، ۱۴۲۷ق، ج۴۱، ص۳۳۳-۳۳۴؛ محقق کرکی، جامع المقاصد، ۱۴۱۴ق، ج۱۳، ص۷؛ احمد بن عیسی، رأب الصدع، ۱۴۲۸ق، ج۲، ص۸۷۶-۸۷۷.</ref>
بر اساس منابع تاریخی،<ref>- موسوی اصفهانی، شیعه و تصحیح، بی­تا، ص124.</ref> عمر بن خطاب ازدواج موقت را نه به‌دلیل نسخ آیه قرآنی،<ref>- جمعی از نویسندگان، الموسوعة الفقهیة الکویتیة، ۱۴۲۷ق، ج۴۱، ص۳۳۳-۳۳۴؛ محقق کرکی، جامع المقاصد، ۱۴۱۴ق، ج۱۳، ص۷؛ احمد ابن عیسی، رأب الصدع، ۱۴۲۸ق، ج۲، ص۸۷۶-۸۷۷؛ نعمان مغربی، دعائم الاسلام، ۱۳۸۵ش، ج۲، ص۲۲۹؛ جمعی از نویسندگان، موسوعة الفقه الاباضی، ۱۴۳۸ق، ج۷، ص۳۵۳-۳۵۴.</ref> بلکه با تکیه بر ملاحظات اجتماعی و حکومتی ممنوع اعلام کرد<ref>- موسوی اصفهانی، شیعه و تصحیح، بی­تا، ص124.</ref> و برای کسانی که مرتکب آن می‌شدند، مجازات سنگینی تعیین کرد.<ref>- جمعی از نویسندگان، الموسوعة الفقهیة الکویتیة، ۱۴۲۷ق، ج۴۱، ص۳۳۳-۳۳۴؛ محقق کرکی، جامع المقاصد، ۱۴۱۴ق، ج۱۳، ص۷؛ احمد بن عیسی، رأب الصدع، ۱۴۲۸ق، ج۲، ص۸۷۶-۸۷۷.</ref>


===استمرار در فقه امامیه و کمرنگ شدن میان اهل‌سنت===
===استمرار در فقه امامیه ===


شیعیان مبنی بر اجماع فقهای امامیه<ref>- شهید ثانی، الروضة الفقهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۱۰۳</ref> همواره ازدواج موقت را مشروع و از احکام مسلّم اسلامی و تحریم آن را بدعت می­دانستند.<ref>- شهید ثانی، الروضة الفقهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۱۰۳.</ref>
شیعیان مبنی بر اجماع فقهای امامیه<ref>- شهید ثانی، الروضة الفقهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۱۰۳</ref> همواره ازدواج موقت را مشروع و از احکام مسلّم اسلامی و تحریم آن را بدعت می­‌دانستند.<ref>- شهید ثانی، الروضة الفقهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۱۰۳.</ref>


===دوران معاصر در ایران===
===دوران معاصر در ایران===


با گسترش مذهب شیعه در ایران، ازدواج موقت جایگاه شرعی و حقوقی خود را حفظ کرد و از دوره صفویه به بعد بار دیگر رسمیت یافت؛ جایگاهی که در قانون مدنی معاصر نیز تثبیت شده است.<ref>- [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 مواد ۱۰۷۵ تا ۱۰۷۷ قانون مدنی].</ref>
با گسترش مذهب شیعه در ایران، ازدواج موقت جایگاه شرعی و حقوقی خود را حفظ کرد و از دوره صفویه به بعد بار دیگر رسمیت یافت؛ جایگاهی که در قانون مدنی معاصر نیز تثبیت شده است.<ref>- [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 مواد ۱۰۷۵ تا ۱۰۷۷ قانون مدنی].</ref>
==دیدگاه‌های درباره ازدواج موقت==
==دیدگاه‌ها درباره ازدواج موقت==


از دیدگاه موافقان، ازدواج موقت می‌تواند به پیشگیری از انحراف جنسی، کاهش فشار مالی و فراهم شدن فرصت برای شناخت پیش از ازدواج دائم کمک کند. در مقابل، مخالفان بر این باورند که این نوع ازدواج ممکن است موجب تأخیر در ازدواج دائم، تضعیف بنیان خانواده و ترویج فساد جنسی شود.<ref>- [https://jfr.sbu.ac.ir/article_96190.html ریاحی، «شناسایی همبسته­های اجتماعی میزان و دلایل موافقت یا مخالفت با ازدواج موقت»، 1391ش، ص493].</ref> همچنین، مذهب و فرهنگ قومیتی در تمایل به ازدواج موقت تأثیرگذار است؛ به‌طور مثال، قوم‌های بلوچ و ترکمن نسبت به فارس‌ها تمایل کمتری به این نوع ازدواج دارند. <ref>- [https://jwdp.ut.ac.ir/article_19255.html صادقی و همکاران، «واکاوی مسئله ازدواج و اعتبارسنجی یک راه حل»، 1386ش، ص93].</ref>
از دیدگاه موافقان، ازدواج موقت می‌تواند به پیشگیری از انحراف جنسی، کاهش فشار مالی و فراهم شدن فرصت برای شناخت پیش از ازدواج دائم کمک کند. در مقابل، مخالفان بر این باورند که این نوع ازدواج ممکن است موجب تأخیر در ازدواج دائم، تضعیف بنیان خانواده و ترویج فساد جنسی شود.<ref>- [https://jfr.sbu.ac.ir/article_96190.html ریاحی، «شناسایی همبسته­های اجتماعی میزان و دلایل موافقت یا مخالفت با ازدواج موقت»، 1391ش، ص493].</ref> همچنین، مذهب و فرهنگ قومیتی در تمایل به ازدواج موقت تأثیرگذار است؛ به‌طور مثال، قوم‌های بلوچ و ترکمن نسبت به فارس‌ها تمایل کمتری به این نوع ازدواج دارند. <ref>- [https://jwdp.ut.ac.ir/article_19255.html صادقی و همکاران، «واکاوی مسئله ازدواج و اعتبارسنجی یک راه حل»، 1386ش، ص93].</ref>
خط ۴۰: خط ۴۰:
#متعه مشروعیّت دارد، اما ظالمانه و مخالف با حقوق و شخصیت زنان است و معقول نیست. این رویکرد بین متجددان متمایل به فمینیسم رواج دارد.<ref>شریفی، ازدواج موقت و چالش‌ها، ۱۳۹۳ش، ص۹</ref>
#متعه مشروعیّت دارد، اما ظالمانه و مخالف با حقوق و شخصیت زنان است و معقول نیست. این رویکرد بین متجددان متمایل به فمینیسم رواج دارد.<ref>شریفی، ازدواج موقت و چالش‌ها، ۱۳۹۳ش، ص۹</ref>
#متعه مشروعیت دارد و تشریعش عادلانه است،  اما به لحاظ آثار و پیامدهای اجتماعی‌اش در عصر حاضر عملی نیست و در واقع معمول نیست. این دیدگاه در میان برخی شیعیان مطرح است.<ref>شریفی، ازدواج موقت و چالش‌ها، ۱۳۹۳ش، ص۹</ref>
#متعه مشروعیت دارد و تشریعش عادلانه است،  اما به لحاظ آثار و پیامدهای اجتماعی‌اش در عصر حاضر عملی نیست و در واقع معمول نیست. این دیدگاه در میان برخی شیعیان مطرح است.<ref>شریفی، ازدواج موقت و چالش‌ها، ۱۳۹۳ش، ص۹</ref>
==ازدواج موقت در قوانین جمهوری اسلامی ایران==
==ازدواج موقت در قوانین ==


ازدواج موقت در قانون مدنی ایران به رسمیت شناخته شده و در موادی<ref>- [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 مواد 1075 تا 1077 قانون مدنی].</ref> دربارۀ تعیین مدت،<ref>- [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 ماده ۱۰۷۵ قانون مدنی].</ref>تعیین مهریه،<ref>- [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 ماده 1076 قانون مدنی].</ref> انحلال عقد،<ref>- [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 ماده ۱۱۳۹قانون مدنی].</ref>نفقه،<ref>- [https://davoudabadi.ir/page/7098412/%D9%85%D8%A7%D8%AF%D9%87-1113-%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86-%D9%85%D8%AF%D9%86%DB%8C ماده 1113 قانون مدنی].</ref>عده،<ref>- [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 ماده ۱۱۵۲ قانون مدنی].</ref>اجازه ولی برای دختر باکره،<ref>- [https://davoudabadi.ir/page/6403189/%D9%85%D8%A7%D8%AF%D9%87-1070-%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86-%D9%85%D8%AF%D9%86%DB%8C ماده 1070 قانون مدنی].</ref> ارث،<ref>- [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 ماده ۹۴۰ قانون مدنی].</ref> حقوق فرزندان،<ref>- [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 مواد 1199، 1180، 1181، ۱۱۶۸، ۱۱۶۹، ۱۱۷۰، ۱۱۷۱، ۱۱۷۲، ۱۱۷۳، ۱۱۷۶ ، 1178 ، 1174 و ۱۱۷۳ قانون مدنی] و همچنین [https://www.google.com/search?client=firefox-b-d&q=%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86+%D8%AD%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%AA+%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF%D9%87&mstk=AUtExfAoW8vJaHXcRc5Ol4S8DzyugkVuRO-fmYNFxJLX_KB_KzRJ78ZieSWfzasKwuW4bfGnu5t1fklX86frF-8mbqiKajWSJ86BFuDq9dNsIvAtHWCBeOhl1NObZOzXM2Xc7nwgwrr3YlDue6sKRvO3lOc6K_a8Y9dgq5qqLIuqlHmyT2mxFdItib1Ti5yI5-_8MTdQxoQH_5wXhMPZrLOzKegRZXjfR7r4sbbciv9a7uMoMkn7XrvQo5hPFN8gssVqK-kNuEyuqNtHga189sOL06pk105vaJoozg1EhlOuvcgufg&csui=3&ved=2ahUKEwjlp-_H7OOOAxW6RfEDHfuGE8cQgK4QegQIABAF قانون حمایت خانواده] (مواد ۴۰، ۴۳ و ۵۴)،</ref> موارد الزام به ثبت<ref>- [https://davoudabadi.ir/page/6731859/%D9%85%D8%A7%D8%AF%D9%87-21-%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86-%D8%AD%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF%D9%87-1391 ماده 21 قانون حمایت خانواده مصوب 1391ش].</ref>و شرایط بطلان آن سخن گفته است.
ازدواج موقت در قانون مدنی ایران به رسمیت شناخته شده و در موادی<ref>- [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 مواد 1075 تا 1077 قانون مدنی].</ref> دربارۀ تعیین مدت،<ref>- [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 ماده ۱۰۷۵ قانون مدنی].</ref> تعیین مهریه،<ref>- [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 ماده 1076 قانون مدنی].</ref> انحلال عقد،<ref>- [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 ماده ۱۱۳۹قانون مدنی].</ref> نفقه،<ref>- [https://davoudabadi.ir/page/7098412/%D9%85%D8%A7%D8%AF%D9%87-1113-%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86-%D9%85%D8%AF%D9%86%DB%8C ماده 1113 قانون مدنی].</ref> عده،<ref>- [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 ماده ۱۱۵۲ قانون مدنی].</ref> اجازه ولی برای دختر باکره،<ref>- [https://davoudabadi.ir/page/6403189/%D9%85%D8%A7%D8%AF%D9%87-1070-%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86-%D9%85%D8%AF%D9%86%DB%8C ماده 1070 قانون مدنی].</ref> ارث،<ref>- [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 ماده ۹۴۰ قانون مدنی].</ref> حقوق فرزندان،<ref>- [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 مواد 1199، 1180، 1181، ۱۱۶۸، ۱۱۶۹، ۱۱۷۰، ۱۱۷۱، ۱۱۷۲، ۱۱۷۳، ۱۱۷۶ ، 1178 ، 1174 و ۱۱۷۳ قانون مدنی] و همچنین [https://www.google.com/search?client=firefox-b-d&q=%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86+%D8%AD%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%AA+%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF%D9%87&mstk=AUtExfAoW8vJaHXcRc5Ol4S8DzyugkVuRO-fmYNFxJLX_KB_KzRJ78ZieSWfzasKwuW4bfGnu5t1fklX86frF-8mbqiKajWSJ86BFuDq9dNsIvAtHWCBeOhl1NObZOzXM2Xc7nwgwrr3YlDue6sKRvO3lOc6K_a8Y9dgq5qqLIuqlHmyT2mxFdItib1Ti5yI5-_8MTdQxoQH_5wXhMPZrLOzKegRZXjfR7r4sbbciv9a7uMoMkn7XrvQo5hPFN8gssVqK-kNuEyuqNtHga189sOL06pk105vaJoozg1EhlOuvcgufg&csui=3&ved=2ahUKEwjlp-_H7OOOAxW6RfEDHfuGE8cQgK4QegQIABAF قانون حمایت خانواده] (مواد ۴۰، ۴۳ و ۵۴)،</ref> موارد الزام به ثبت<ref>- [https://davoudabadi.ir/page/6731859/%D9%85%D8%A7%D8%AF%D9%87-21-%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86-%D8%AD%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF%D9%87-1391 ماده 21 قانون حمایت خانواده مصوب 1391ش].</ref>و شرایط بطلان آن سخن گفته است.


==مبانی فقهی و حقوقی ازدواج موقت==
==ازدواج موقت در فقه==


ازدواج موقت نزد فقهای امامیه مشروع است؛<ref>- شهید ثانی، الروضة الفقهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۱۰۳؛ شهید ثانی، الروضة الفقهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۱۰۳.</ref> اما اهل سنت<ref>- جمعی از نویسندگان، الموسوعة الفقهیة الکویتیة، ۱۴۲۷ق، ج۴۱، ص۳۳۳-۳۳۴؛ محقق کرکی، جامع المقاصد، ۱۴۱۴ق، ج۱۳، ص۷.</ref>، زیدیه<ref>- احمد بن عیسی، رأب الصدع، ۱۴۲۸ق، ج۲، ص۸۷۶-۸۷۷.</ref>، اسماعیلیه<ref>- نعمان مغربی، دعائم الاسلام، ۱۳۸۵ش، ج۲، ص۲۲۹.</ref> و اباضیه<ref>- جمعی از نویسندگان، موسوعة الفقه الاباضی، ۱۴۳۸ق، ج۷، ص۳۵۳-۳۵۴.</ref> آن را جایز نمی­دانند و به تحریم<ref>- آلوسی، روح المعانی، ۱۴۱۵ق، ج۳، ص۷.</ref> یا نسخ ازدواج موقت پس از پیامبر<ref>- به جمعی از نویسندگان، الموسوعة الفقهیة الکویتیة، ۱۴۲۷ق، ج۴۱، ص۳۳۳-۳۳۴؛ محقق کرکی، جامع المقاصد، ۱۴۱۴ق، ج۱۳، ص۷؛ احمد بن عیسی، رأب الصدع، ۱۴۲۸ق، ج۲، ص۸۷۶-۸۷۷؛ نعمان مغربی، دعائم الاسلام، ۱۳۸۵ش، ج۲، ص۲۲۹؛ جمعی از نویسندگان، موسوعة الفقه الاباضی، ۱۴۳۸ق، ج۷، ص۳۵۳-۳۵۴؛ برای نمونه نگاه کنید به جصاص، احکام القرآن، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۳۵۲؛ ماوردی، الحاوی الکبیر، ۱۴۱۹ق، ج۹، ص۳۲۸؛ سرخسی، المبسوط، ۱۴۱۴ق، ج۴، ص۲۷.</ref> استناد می­کنند، برخی نیز آن را محدود به ضرورت دانسته­اند.<ref>- ابن‌عاشور، التحریر و التنویر، ۱۴۲۰ق، ج۴، ص۸۹.</ref> امامیه برای جایز بودن ازدواج موقت به آیۀ ۲۴ نساء<ref>- فاضل مقداد، کنز العرفان فی فقه القرآن، ۱۳۷۳ش، ج۲، ص۱۴۹-۱۵۳؛ سبزواری، مهذب الاحکام، دار التفسیر، 1413ق، ج۲۵، ص۷۹-۸۰؛ مکارم شیرازی، کتاب النکاح، ۱۴۲۴ق، ج۵، ص۱۰.</ref>و روایات متواتر،<ref>- سبزواری، مهذب الاحکام، دار التفسیر، 1413ق، ج۲۵، ص۷۹؛ مکارم شیرازی، کتاب النکاح، ۱۴۲۴ق، ج۵، ص۱۵؛ بحرانی، البرهان، 1415 ق، ج2، ص58؛ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۳، ص۵۳.</ref> استناد می­کنند و با تکیه بر لزوم نسخ قرآن به قرآن یا روایات متواتر، نسخ آن را نپذیرفته‌اند.<ref>- مغنیه، الکاشف، ۱۴۲۴ق، ج۲، ص۲۹۷.</ref>
بسیاری از نحله‌های فقهی در مذاهب اسلامی، اتفاق نظر دارند که ازدواج موقت در زمان [[پیامبر اکرم]]، مباح بوده و این امر تا دوران خلیفهٔ اول و قسمتی از دورهٔ حکمرانی خلیفهٔ دوم [[مسلمانان]]، استمرار داشته است. روایات ائمهٔ شیعه در مورد حلیت و حتی استحباب متعه از یک‌سو و منع از انجام آن در برخی روایات، از سوی فقهای شیعه این گونه تفسیر شده است که اصل ازدواج موقت، در موارد خاص و ضرورت‌هایی چون مسافرت، عدم توانایی بر ازدواج دایم و مانند آن مباح شده است و در مواردی که مانع از انجام وظایف نسبت به‌همسر دایمی شود، منع شده است. برخی از فقهای امامیه حتی بر این اعتقاد هستند که حکم به حلیت ازدواج موقت از احکام ثانویه است و تنها برای موارد ضروری مشروعیت یافته است و خواستهٔ اصلی شارع مقدس ازدواج دایم است.<ref>[https://article.tebyan.net/88107/ازدواج-موقت-فرصتی-که-تهدید-شد «ازدواج موقت، فرصتی که تهدید شد»، وب‌سایت تبیان.]</ref>
 
ازدواج موقت نزد فقهای امامیه مشروع است؛<ref>- شهید ثانی، الروضة الفقهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۱۰۳؛ شهید ثانی، الروضة الفقهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۱۰۳.</ref> اما اهل سنت<ref>- جمعی از نویسندگان، الموسوعة الفقهیة الکویتیة، ۱۴۲۷ق، ج۴۱، ص۳۳۳-۳۳۴؛ محقق کرکی، جامع المقاصد، ۱۴۱۴ق، ج۱۳، ص۷.</ref>، زیدیه<ref>- احمد بن عیسی، رأب الصدع، ۱۴۲۸ق، ج۲، ص۸۷۶-۸۷۷.</ref>، اسماعیلیه<ref>- نعمان مغربی، دعائم الاسلام، ۱۳۸۵ش، ج۲، ص۲۲۹.</ref> و اباضیه<ref>- جمعی از نویسندگان، موسوعة الفقه الاباضی، ۱۴۳۸ق، ج۷، ص۳۵۳-۳۵۴.</ref> آن را جایز نمی‌­دانند و به تحریم<ref>- آلوسی، روح المعانی، ۱۴۱۵ق، ج۳، ص۷.</ref> یا نسخ ازدواج موقت پس از پیامبر<ref>- به جمعی از نویسندگان، الموسوعة الفقهیة الکویتیة، ۱۴۲۷ق، ج۴۱، ص۳۳۳-۳۳۴؛ محقق کرکی، جامع المقاصد، ۱۴۱۴ق، ج۱۳، ص۷؛ احمد بن عیسی، رأب الصدع، ۱۴۲۸ق، ج۲، ص۸۷۶-۸۷۷؛ نعمان مغربی، دعائم الاسلام، ۱۳۸۵ش، ج۲، ص۲۲۹؛ جمعی از نویسندگان، موسوعة الفقه الاباضی، ۱۴۳۸ق، ج۷، ص۳۵۳-۳۵۴؛ برای نمونه نگاه کنید به جصاص، احکام القرآن، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۳۵۲؛ ماوردی، الحاوی الکبیر، ۱۴۱۹ق، ج۹، ص۳۲۸؛ سرخسی، المبسوط، ۱۴۱۴ق، ج۴، ص۲۷.</ref> استناد می­‌کنند، برخی نیز آن را محدود به ضرورت دانسته‌­اند.<ref>- ابن‌عاشور، التحریر و التنویر، ۱۴۲۰ق، ج۴، ص۸۹.</ref> امامیه برای جایز بودن ازدواج موقت به آیۀ ۲۴ نساء<ref>- فاضل مقداد، کنز العرفان فی فقه القرآن، ۱۳۷۳ش، ج۲، ص۱۴۹-۱۵۳؛ سبزواری، مهذب الاحکام، دار التفسیر، 1413ق، ج۲۵، ص۷۹-۸۰؛ مکارم شیرازی، کتاب النکاح، ۱۴۲۴ق، ج۵، ص۱۰.</ref> و روایات متواتر،<ref>- سبزواری، مهذب الاحکام، دار التفسیر، 1413ق، ج۲۵، ص۷۹؛ مکارم شیرازی، کتاب النکاح، ۱۴۲۴ق، ج۵، ص۱۵؛ بحرانی، البرهان، 1415 ق، ج2، ص58؛ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۳، ص۵۳.</ref> استناد می­‌کنند و با تکیه بر لزوم نسخ قرآن به قرآن یا روایات متواتر، نسخ آن را نپذیرفته‌اند.<ref>- مغنیه، الکاشف، ۱۴۲۴ق، ج۲، ص۲۹۷.</ref>


==عوامل پذیرش ازدواج موقت==
==عوامل پذیرش ازدواج موقت==
خط ۷۲: خط ۷۴:
#'''مخفی بودن این ازدواج؛''' ازدواج موقت معمولاً به‌صورت پنهانی شکل می‌گیرد و طرفین بدون اطلاع دیگران، عقد ازدواج می‌بندند و با پایان یافتن مدت، از یک‌دیگر جدا می‌شوند.<ref>[https://www.khabaronline.ir/news/1309654/%D8%A7%D9%86%DA%AF%DB%8C%D8%B2%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B2%D9%86%D9%87%D8%A7-%D9%88-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%87%D8%A7-%D8%A7%D8%B2-%D8%A7%D8%B2%D8%AF%D9%88%D8%A7%D8%AC-%D9%85%D9%88%D9%82%D8%AA-%DA%86%DB%8C%D8%B3%D «انگیزه‌های زن‌ها و مردها از ازدواج موقت چیست/ مزایا و معایب صیغه»، خبرآنلاین.]</ref>
#'''مخفی بودن این ازدواج؛''' ازدواج موقت معمولاً به‌صورت پنهانی شکل می‌گیرد و طرفین بدون اطلاع دیگران، عقد ازدواج می‌بندند و با پایان یافتن مدت، از یک‌دیگر جدا می‌شوند.<ref>[https://www.khabaronline.ir/news/1309654/%D8%A7%D9%86%DA%AF%DB%8C%D8%B2%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B2%D9%86%D9%87%D8%A7-%D9%88-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%87%D8%A7-%D8%A7%D8%B2-%D8%A7%D8%B2%D8%AF%D9%88%D8%A7%D8%AC-%D9%85%D9%88%D9%82%D8%AA-%DA%86%DB%8C%D8%B3%D «انگیزه‌های زن‌ها و مردها از ازدواج موقت چیست/ مزایا و معایب صیغه»، خبرآنلاین.]</ref>
#'''عدم فرزندآوری؛''' در بیشتر موارد هدف از این ازدواج، فرزندآوری نیست، اما فرزند حاصل از این ازدواج، مشروع است که این امر یکی از تفاوت‌های ازدواج موقت با هم‌باشی‌های برآمده از فرهنگ غرب است.<ref>[http://ijtihadnet.ir/از-مرزبندی‌های-ازدواج-موقت-تا-برپای/ «از مرزبندی‌های ازدواج موقت تا برپایی مراکز صیغه‌ای مجاز در جامعه»، شبکۀ اجتهاد.]</ref>
#'''عدم فرزندآوری؛''' در بیشتر موارد هدف از این ازدواج، فرزندآوری نیست، اما فرزند حاصل از این ازدواج، مشروع است که این امر یکی از تفاوت‌های ازدواج موقت با هم‌باشی‌های برآمده از فرهنگ غرب است.<ref>[http://ijtihadnet.ir/از-مرزبندی‌های-ازدواج-موقت-تا-برپای/ «از مرزبندی‌های ازدواج موقت تا برپایی مراکز صیغه‌ای مجاز در جامعه»، شبکۀ اجتهاد.]</ref>
==ازدواج موقت در فقه مذاهب اسلامی==
بسیاری از نحله‌های فقهی در مذاهب اسلامی، اتفاق نظر دارند که ازدواج موقت در زمان [[پیامبر اکرم]]، مباح بوده و این امر تا دوران خلیفهٔ اول و قسمتی از دورهٔ حکمرانی خلیفهٔ دوم [[مسلمانان]]، استمرار داشته است. روایات ائمهٔ شیعه در مورد حلیت و حتی استحباب متعه از یک‌سو و منع از انجام آن در برخی روایات، از سوی فقهای شیعه این گونه تفسیر شده است که اصل ازدواج موقت، در موارد خاص و ضرورت‌هایی چون مسافرت، عدم توانایی بر ازدواج دایم و مانند آن مباح شده است و در مواردی که مانع از انجام وظایف نسبت به‌همسر دایمی شود، منع شده است. برخی از فقهای امامیه حتی بر این اعتقاد هستند که حکم به حلیت ازدواج موقت از احکام ثانویه است و تنها برای موارد ضروری مشروعیت یافته است و خواستهٔ اصلی شارع مقدس ازدواج دایم است.<ref>[https://article.tebyan.net/88107/ازدواج-موقت-فرصتی-که-تهدید-شد «ازدواج موقت، فرصتی که تهدید شد»، وب‌سایت تبیان.]</ref>


==کارکردهای ازدواج موقت==
==کارکردهای ازدواج موقت==

نسخهٔ ۲۱ آبان ۱۴۰۴، ساعت ۲۳:۵۵

ازدواج موقت؛ازدواج شرعی در موارد خاص با مدت معیّن و تعهدات کمتر از ازدواج دائم.

ازدواج موقت، نوعی ازدواج مشروع و قانونی است که با مدّت و مهر معین، بی‌نیاز از ثبت قانونی است و برخی کارکردهای ازدواج دایم مانند تشکیل خانواده، فرزندآوری و تأمین پایدار نیازهای عاطفی و طبیعی در آن، ضرورت ندارد. ازدواج موقت در آموزه‌های اسلام و به‌ویژه مذهب شیعه به‌عنوان راهکاری برای موارد خاص در جامعه پیش‌بینی شده است، اما تغییر نگرش‌های اجتماعی و افزایش روی‌آوری به ازدواج موقت، می‌تواند آن را به چالشی در برابر ازدواج دایم تبدیل کند.

مفهوم‌شناسی

مُتعِه یا نکاح مُنقَطِع یا ازدواج موقت که به صیغه نیز معروف است، نوعی از ازدواج است که در آن عقد ازدواج برای مدت معین و محدودی با مهریه‌ای معلوم، بین زن و مرد بسته می‌شود و با پایان آن رابطه زوجیت خود به‌خود منقضی می‌شود. متعه یعنی تمتع، درحالی‌که هدف از ازدواج، تشکیل خانواده است. متعه در قوانین ایران به پیروی از فقه امامیه به رسمیت شناخته شده‌است، اما در کشورهای اسلامی دیگر و کشورهای غربی چنین نهادی وجود ندارد.[۱] متعه در اصطلاح؛ بدین معناست که زن، شخصاً یا به وسیله وکیل خویش، خود را برای مدت معلوم با مهریه تعیین شده به ازدواج مردی در آورده که در ازدواج با او مانع شرعی نداشته باشد. مانع شرعی یعنی از نظر شرعی، ازدواج با او ممنوع نباشد.[۲]

ازدواج موقت، ازدواجی است که برای مدت معینی واقع شده[۳] و مهریهٔ معیّنی نیز برای آن در نظر گرفته می‌شود.[۴] این ازدواج در برابر ازدواج دایم قرار دارد تعیین مدت، در ازدواج موقت بر اساس توافق دو طرف ازدواج صورت می‌گیرد.[۵] ازدواج موقت، در چارچوب آموزه‌های اسلام دارای شرایط روشنی است که آن را به‌عنوان گونه‌ای از ازدواج، رسمیت می‌بخشد و کاملاً متفاوت از جایگزین‌های ازدواج مانند هم‌خانگی یا همباشی زن و مرد بدون عقد ازدواج است.[۶]

عقد موقت، یکی از عقود شرعی[۷] و قانونی در فقه امامیه و قانون مدنی ایران است که میان زن و مردی که مانعی برای نکاح ندارند،[۸] با تعیین مدت مشخص[۹] و مهریه معین[۱۰] برقرار می‌شود.[۱۱] در متون فقهی و روایی واژه­های «متعة»[۱۲]، «نکاح متعه»[۱۳]، «متعه زنان»[۱۴] و «نکاح منقطع»[۱۵] معادل ازدواج موقت به‌کار رفته­است. ازدواج موقت منطبق بر مذهب جعفری - مذهب رسمی ایران - بوده و از ویژگی­های منحصر به فرد قوانین نظام خانواده در این کشور است، امتیازی که قوانین سایر کشورها از آن بی‌بهره‌اند.[۱۶]

پیشینه تاریخی ازدواج موقت

براساس مطالعات جامعه­‌شناختی و تاریخی، ازدواج موقت یا اشکال مشابهی از همسری موقت، پیش از اسلام در برخی فرهنگ‌­های عربی و حتی ایران باستان وجود داشته است و اسلام با اعمال مقررات جدید، آن را ضابطه­‌مند کرد.[۱۷]

مطالعات تاریخی نشان می‌دهد که ازدواج موقت در طول زمان، چهار دوره مشخص را پشت سر گذاشته است:

منابع تاریخی شیعه و سنی بیان می‌کنند که در عصر رسول خدا(ص) و بعد از رحلت ایشان تا زمان خلافت خلیفه دوم، ازدواج موقت مرسوم بود؛ و در زمان خلیفه دوم این ازدواج حرام اعلام شد. مسلمانان را تهدید کردند که هر کس چنین ازدواجی انجام دهد، سنگسار می‌شود. البته خلیفه دوم این تحریم را به پیامبر نسبت نداد و گفت من تحریم می‌کنم.[۱۸] مسلمانان در مشروع بودن متعه در زمان پیامبر اتفاق نظر داشتند، ولی در این که این حکم شرعی بعد از پیامبر باقی بوده یا نه، اختلاف نظر دارند. همه فقهای امامیه به اتفاق به مشروع بودن ازدواج موقت پس از وفات پیامبر(ص) معتقدند و این نوع ازدواج، در قانون مدنی ایران به رسمیت شناخته شده است.[۱۹]

آغاز تشریع در عصر رسول

ازدواج موقت در زمان پیامبر اسلام مشروع و رایج بود. صحابه و عموم مسلمانان در زمان پیامبر و خلافت ابوبکر آن را انجام می­دادند و احکامش نزد همگان پذیرفته شده بود.[۲۰]

خلافت خلیفه دوم

بر اساس منابع تاریخی،[۲۱] عمر بن خطاب ازدواج موقت را نه به‌دلیل نسخ آیه قرآنی،[۲۲] بلکه با تکیه بر ملاحظات اجتماعی و حکومتی ممنوع اعلام کرد[۲۳] و برای کسانی که مرتکب آن می‌شدند، مجازات سنگینی تعیین کرد.[۲۴]

استمرار در فقه امامیه

شیعیان مبنی بر اجماع فقهای امامیه[۲۵] همواره ازدواج موقت را مشروع و از احکام مسلّم اسلامی و تحریم آن را بدعت می­‌دانستند.[۲۶]

دوران معاصر در ایران

با گسترش مذهب شیعه در ایران، ازدواج موقت جایگاه شرعی و حقوقی خود را حفظ کرد و از دوره صفویه به بعد بار دیگر رسمیت یافت؛ جایگاهی که در قانون مدنی معاصر نیز تثبیت شده است.[۲۷]

دیدگاه‌ها درباره ازدواج موقت

از دیدگاه موافقان، ازدواج موقت می‌تواند به پیشگیری از انحراف جنسی، کاهش فشار مالی و فراهم شدن فرصت برای شناخت پیش از ازدواج دائم کمک کند. در مقابل، مخالفان بر این باورند که این نوع ازدواج ممکن است موجب تأخیر در ازدواج دائم، تضعیف بنیان خانواده و ترویج فساد جنسی شود.[۲۸] همچنین، مذهب و فرهنگ قومیتی در تمایل به ازدواج موقت تأثیرگذار است؛ به‌طور مثال، قوم‌های بلوچ و ترکمن نسبت به فارس‌ها تمایل کمتری به این نوع ازدواج دارند. [۲۹]

  1. متعه مشروعیت نداشته و حرام است، لذا مشروع نیست. این رویکرد در میان اهل سنت وجود دارد.[۳۰]
  2. متعه مشروعیّت دارد، اما ظالمانه و مخالف با حقوق و شخصیت زنان است و معقول نیست. این رویکرد بین متجددان متمایل به فمینیسم رواج دارد.[۳۱]
  3. متعه مشروعیت دارد و تشریعش عادلانه است، اما به لحاظ آثار و پیامدهای اجتماعی‌اش در عصر حاضر عملی نیست و در واقع معمول نیست. این دیدگاه در میان برخی شیعیان مطرح است.[۳۲]

ازدواج موقت در قوانین

ازدواج موقت در قانون مدنی ایران به رسمیت شناخته شده و در موادی[۳۳] دربارۀ تعیین مدت،[۳۴] تعیین مهریه،[۳۵] انحلال عقد،[۳۶] نفقه،[۳۷] عده،[۳۸] اجازه ولی برای دختر باکره،[۳۹] ارث،[۴۰] حقوق فرزندان،[۴۱] موارد الزام به ثبت[۴۲]و شرایط بطلان آن سخن گفته است.

ازدواج موقت در فقه

بسیاری از نحله‌های فقهی در مذاهب اسلامی، اتفاق نظر دارند که ازدواج موقت در زمان پیامبر اکرم، مباح بوده و این امر تا دوران خلیفهٔ اول و قسمتی از دورهٔ حکمرانی خلیفهٔ دوم مسلمانان، استمرار داشته است. روایات ائمهٔ شیعه در مورد حلیت و حتی استحباب متعه از یک‌سو و منع از انجام آن در برخی روایات، از سوی فقهای شیعه این گونه تفسیر شده است که اصل ازدواج موقت، در موارد خاص و ضرورت‌هایی چون مسافرت، عدم توانایی بر ازدواج دایم و مانند آن مباح شده است و در مواردی که مانع از انجام وظایف نسبت به‌همسر دایمی شود، منع شده است. برخی از فقهای امامیه حتی بر این اعتقاد هستند که حکم به حلیت ازدواج موقت از احکام ثانویه است و تنها برای موارد ضروری مشروعیت یافته است و خواستهٔ اصلی شارع مقدس ازدواج دایم است.[۴۳]

ازدواج موقت نزد فقهای امامیه مشروع است؛[۴۴] اما اهل سنت[۴۵]، زیدیه[۴۶]، اسماعیلیه[۴۷] و اباضیه[۴۸] آن را جایز نمی‌­دانند و به تحریم[۴۹] یا نسخ ازدواج موقت پس از پیامبر[۵۰] استناد می­‌کنند، برخی نیز آن را محدود به ضرورت دانسته‌­اند.[۵۱] امامیه برای جایز بودن ازدواج موقت به آیۀ ۲۴ نساء[۵۲] و روایات متواتر،[۵۳] استناد می­‌کنند و با تکیه بر لزوم نسخ قرآن به قرآن یا روایات متواتر، نسخ آن را نپذیرفته‌اند.[۵۴]

عوامل پذیرش ازدواج موقت

مشوق‌های دینی؛ سفارش‌ها و تأییدات بسیاری از سوی پیشوایان مذهب شیعه وجود دارد که با تأکید بر مشروعیت این گونه از ازدواج، افراد را به بهره‌گیری از آن در هنگام ضرورت، ترغیب کرده‌اند.[۵۵]

بدیل همباشی‌های غیرشرعی؛ ازدواج موقت در جامعهٔ امروز ایران، بدیل شرعی انواع همباشی‌های بی‌پشتوانهٔ شرعی است.[۵۶]

تأمین نیازها؛ بر اساس پژوهشی که در مورد ازدواج موقت در سه شهر تهران، اصفهان و مشهد انجام شده است، گرایش مردان به ازدواج غیر دایم تا ۶۱ درصد به‌دلیل نیازهای جنسی، تا ۳۱ درصد به‌دلیل نیازهای عاطفی و تا ۸ درصد به‌دلیل نیازهای مادی اعلام شده است. در سوی دیگر، زنان با دغدغه‌ها و نگرانی‌های متفاوت قرار دارند که رفع نیازهای عاطفی و اقتصادی با ۸۱ درصد، مهم‌ترین عامل گرایش آنان به ازدواج موقت دانسته شده است؛[۵۷]

رهایی از فشارهای جنسی؛ برای افرادی که امکان تشکیل خانواده و ازدواج دایم وجود ندارد یا در مسافرت‌های طولانی به سر می‌برند، رهایی از فشارهای جنسی با ازدواج موقت ممکن می‌شود.[۵۸]

ناتوانی از ازدواج دایم؛ کسانی که به هر دلیلی از توانایی ازدواج دایم برخوردار نیستند یا در موقعیتی قرار گرفته است که نیازمند رابطهٔ مشروع و قانونی با جنس مخالف است، این فرصت در چارچوب ازدواج موقت شکل می‌گیرد.[۵۹]

سوءاستفاده از ازدواج موقت

امروزه با تغییر نگرش بخشی از جامعه نسبت به ازدواج موقت، این فرصت فراهم‌شده توسط دین، از سوی برخی افراد و جریان‌های فکری به یک چالش اجتماعی تبدیل شده است. صیغه‌های ساندویچی، صیغه‌های شبانه همراه با اسکان برای مسافرین، صیغه‌های کوتاه دلاری برای خارجیان، کانال‌های تلگرامی صیغه‌یابی و بسیاری از وب‌سایت‌های همسریابی، مصادیق گوناگون انحراف ازدواج موقت از کارکرد اصلی آن است که در جامعهٔ امروز ایران توسط برخی افراد مورد توجه قرار می‌گیرد و آسیب‌های اجتماعی پرشماری را به‌دنبال دارد.[۶۰]

این در حالی است که متون روایی شیعه، مؤمنین را به رعایت ملاحظات دقیق، جهت انجام ازدواج موقت راهنمایی کرده است. در نظر گرفتن موقعیت زمانی و مکانی، حفظ آبروی زنان و دختران، حفظ منزلت و جایگاه خانواده، رعایت عفاف، تأکید بر اولویت ازدواج دایم و ممانعت از ترویج ابتذال و مفاسد اجتماعی در سایهٔ سوء استفاده از ازدواج موقت، از مواردی است که در روایات شیعی دربارهٔ آنها هشدار داده شده است.[۶۱]

ویژگی‌های ازدواج موقت

  1. مبتنی بر جواز شرعی؛ ازدواج موقت در چارچوب شریعت اسلامی تعریف شده است و بر اساس نوعی طهارت فکری و عملی انجام می‌پذیرد. در آموزه‌های اسلامی برای ابعاد گوناگون این ازدواج، احکام و شرایط ویژه‌ای در نظر گرفته شده است.[۶۲]
  2. متکی بر قانون؛ این نوع ازدواج منطبق با ماده ۱۰۷۵ قانون مدنی ایران است.
  3. عدم الزام بر ثبت قانونی؛ این نوع ازدواج ملزم به‌ثبت قانونی در جایی نیست.
  4. حصول محرمیت با خواندن صیغهٔ عقد؛ با خواندن صیغهٔ عقد موقت ازسوی زوجین یا وکیل آنان به‌صورت فارسی یا عربی ازدواج موقت انجام و طرفین به‌یکدیگر محرم می‌شوند.
  5. معیّن بودن مهریه و زمان؛ مهریه و مدت عقد در ازدواج موقت، باید مشخص و معیّن باشد.[۶۳]
  6. مخفی بودن این ازدواج؛ ازدواج موقت معمولاً به‌صورت پنهانی شکل می‌گیرد و طرفین بدون اطلاع دیگران، عقد ازدواج می‌بندند و با پایان یافتن مدت، از یک‌دیگر جدا می‌شوند.[۶۴]
  7. عدم فرزندآوری؛ در بیشتر موارد هدف از این ازدواج، فرزندآوری نیست، اما فرزند حاصل از این ازدواج، مشروع است که این امر یکی از تفاوت‌های ازدواج موقت با هم‌باشی‌های برآمده از فرهنگ غرب است.[۶۵]

کارکردهای ازدواج موقت

  1. جلوگیری از فرورفتن در دام گناه؛ تأسیس ازدواج موقت در شریعت اسلامی بر اساس طهارت فکری، عفت و پاکی نفس و نسل، پایه‌گذاری شده و ارضای نیازهای انسانی با پرهیز از آلودگی و رفتن به‌سوی پاکی در نظر گرفته شده است.[۶۶]
  2. تأمین نیازهای عاطفی و جنسی؛ ازدواج موقت می‌تواند زمینهٔ تأمین نیازهای جنسی و عاطفی کسانی را که توانایی ازدواج دایم را ندارند، از طریق مشروع تأمین کند.[۶۷]
  3. تأمین نیازهای اقتصادی؛ با ازدواج موقت، بخشی از نیازهای اقتصادی زنان برآورده می‌شود. زنانی که توانایی تأمین نیازهای مالی خود را ندارد با ازدواج مشروع مدت‌دار، می‌توانند این مشکل را حل کنند.[۶۸]

کاربردهای عرفی عقد موقت

در فرهنگ مسلمانان گاهی با استفاده از عقد موقت، روابطی رسمیت می‌یابد که نیازمند وجود محرمیت میان دو نفر است. در این موارد، تکالیف وتعهدات ازدواج با شرط ضمن عقد ساقط می‌شود و تنها کارکردهای تنقیص شدهٔ آن مورد توجه قرار می‌گیرد.

  1. محرمیت در دوران نامزادی؛ امروزه بسیاری از خانواده‌های ایرانی برای دختر و پسر در دوران نامزدی، عقد موقت می‌خوانند تا آنها به یکدیگر مَحرَم شوند و آشنایی عروس و داماد و خانواده‌های آنها در چارچوب شرعی، شکل بگیرد.[۶۹]
  2. محرمیت دو خانواده؛ در فرهنگ شیعیان، گاهی از طریق عقد موقت کودک، دو خانواده که به‌ضرورت، نیازمند تعامل نزدیک هستند، به یکدیگر محرم می‌شوند تا معاشرت دو خانواده به‌صورت شرعی انجام شود.[۷۰]

چالش‌های ازدواج موقت

  1. حضانت و اثبات نسب فرزند؛ در ازدواج موقت، الزام بر ثبت قانونی وجود ندارد و اگر در این پیوند، فرزندی به وجود آید، مسألهٔ حضانت و اثبات نسب آن فرزند، دارای پیچیدگی‌های قانونی و نیازمند پیگیری از طریق دادگاه است.[۷۱]
  2. مشکلات بهداشتی؛ گسترش اجتماعی ازدواج موقت، زمینهٔ گسترش برخی بیماری‌های مقاربتی را فراهم می‌کند و خانواده‌ها را با تهدید بهداشتی روبرو می‌کند.[۷۲]
  3. برچسب‌های اجتماعی؛ عقد موقت در عین مشروعیت و رواج، امروزه از مقبولیت اجتماعی برخوردار نبوده و به‌ویژه برای زنان با سرشکستگی اجتماعی همراه است. برچسب‌های اجتماعی دربارهٔ این زنان، بر قصد آنان جهت ازدواج دایم نیز تأثیر منفی می‌گذارد.[۷۳]
  4. فروپاشی خانواده‌ها؛ ازدواج موقت در مواردی که با انگ بدنامی یا شک همسر دائم همراه شود، به خشونت علیه زنان و گاهی فروپاشی خانواده‌ها، می‌انجامد.[۷۴]

ضرورت قانون‌مندی ازدواج موقت

در فرهنگ مسلمانان، ازدواج دایم به‌عنوان یک ضرورت انسانی و ارزش‌مدار از جایگاه مثبت و همراه با کارکردهای اساسی مانند تأمین پایدار نیازهای طبیعی همسران، فرزندآوری و مشارکت در تأمین و تربیت نیروی انسانی جامعه و عمل به‌توصیه‌ها و الزامات دینی و فرهنگی، برخوردار است و بر حفظ آن از سوی آحاد جامعه تأکید می‌شود. هر قرارداد دیگر، حتی اگر موقت باشد، اگر در تعارض با نهاد ازدواج دایم قرار بگیرد یا آن را تضعیف کند، لازم است که با مرزبندی‌های مشخص و قانونی، تعدیل و تحدید شود. در همین چارچوب توصیه شده است که خانواده‌ها فرزندان خود را به ازدواج دائم در دورهٔ جوانی، ترغیب کنند و زمینهٔ ازدواج آسان آنها را فراهم سازند و ازدواج موقت در چارچوب شریعت و با توجه به‌مرزبندی‌های قانونی، فقط برای شرایط خاص و اضطراری و به‌عنوان نسخهٔ موقت پاسخ به‌نیازهای جنسی، مورد توجه باشد.[۷۵]

ازدواج موقت؛ نوعی از ازدواج، برای مدت معین و با مهریه‌ای معلوم.

ازدواج موقت گونه‌ای از ادواج است که براساس نگاه جامع اسلام به مسائل زندگی انسان، جهت تأمین خواسته‌ها و نیازهای عاطفی، جنسی و مادی افراد جامعه لحاظ شده است که بر این اساس برخی از افراد جامعه می‌توانند به بخشی از نیازهای اساسی خود در چارچوبی صحیح دست یابند. البته رویکرد و توصیه اساسی اسلام، ازدواج دائم است.

مفهوم‌شناسی

فلسفه ازدواج موقت

در برخی مواقع برای افرادی شرایط ازدواج دائم مهیا نیست، لذا برای بالا بودن قوه شهوت در انسان باید راهکاری را ارائه داد. اسلام برای جلوگیری از فساد جنسی و پیامدهای سوء تأخیر در ازدواج دائم، مشروعیت ازدواج موقت را قرار داده است. اسلام پیشنهاد می‌دهد که برای برداشت فساد از جامعه کسانی که توان و شرایط ازدواج دائم را ندارند، ازدواج موقت انجام بدهند. احکام ازدواج موقت بسیار آسان و شروط آن شدنی است، زشتی و گناه هم ندارد. آسان است زیرا طلاق ندارد، از همدیگر ارث نمی‌برند، نفقه لازم نیست، می‌توانند فرزند نخواهند.[۷۶]

ازدواج موقت، بر اساس احکام دینی و به صورتی کاملا قانونمند، انجام می‌شود و حق و حقوق افراد به ویژه زنان، حفظ می‌شود. ازدواج موقت، به معنی ولنگاری جنسی نیست و زن نمی‌تواند خود را بدون ضابطه هر روز در اختیار مردی دیگر قرار دهد، بلکه باید احکام عده را رعایت نماید. بنابراین پیامدهای منفی و زشتی‌هایی زنا در آن نیست. نکبت گناه را ندارد، انسان تحقیر هوای نفس نشده و اگر فرزند متولد شود؛ حلال زاده و نفقه بر پدرش واجب است. پس فرهنگ شدن ازدواج موقت در میان جامعه یک امر ضروری است و برای جلوگیری از فساد و فحشا مؤثر است و لذا ائمه(ع) افراد دارای شرایط را به آن تشویق[۷۷] و مردان متاهل را از آن نهی می‌کردند.

ارکان ازدواج موقت

ازدواج موقت چهار رکن و جزء اساسی دارد. که عبارتند از؛ صیغه، زوجین، مهر و تعیین مدت.[۷۸]

احکام صیغه موقت

  1. عقد متعه همچون سایر عقود از ایجاب و قبول تشکیل می‌شود. ايجاب که توسط زن خوانده مى‌شود و باید با یکی از الفاظ « زَوّجْتُک»، «مُتّعْتُکَ» یا «أنْکحْتُک» باشد. عقد با الفاظ ديگر مانند «تمليک»، «هبه» و «اجاره» منعقد نمى‌‏شود. قبول توسط مرد با لفظی که بر انشای رضایت قبول کننده دلالت کند، مانند: «قَبِلتُ النکاحَ»، « قَبِلتُ المتعته»،«قبلت التّزويج» یا « قَبِلتُ» به تنهایی محققّ می‌گردد. شرايط صيغه عقد منقطع، همان شرايط صيغه عقد دائم است.[۷۹]
  2. شرایط صیغه عقد منقطع، همان شرایط صیغه عقد دائم است.[۸۰]
  3. هریک از زن و مرد می‌توانند نسبت به چگونگی تمتّع از یکدیگر، زمان و مکان آن و سایر جهات هرگونه شرطی را که با مقتضای عقد تنافی نداشته باشد، قرار دهند.[۸۱]

احکام زوجین

  1. ازدواج موقت میان مرد و زن مسلمان و میان مرد مسلمان و زن اهل کتاب صحیح است.[۸۲]
  2. ازدواج موقت زن مسلمان با مرد اهل کتاب صحیح نیست.[۸۳]
  3. مستحب است زنى که براى عقد منقطع اختيار مى‌شود، با ايمان (شيعه) و عفيف باشد و در صورت متهم‌بودن، از حال وى سؤال شود. ازدواج موقت با زن زنا کار مکروه و به قول برخی حرام است. در صورتی که متعه کردن وی، سبب بازداشتن او از زنا می‌شود، مستحب است.[۸۴]
  4. پدر يا جدّ پدرى مى‏‌توانند زنى را براى محرم شدن با وى، به عقد موقّت پسر نابالغ خود يا دختر نابالغى را براى محرم‌شدن مادر وى با فردى، به عقد آن فرد درآورند، ليکن در اين که شرط است مدّت عقد به اندازه‏‌اى باشد که براى پسر يا دختر، امکان تمتّع جنسی در آن مدّت وجود داشته باشد يا کم‌تر از آن نيز کفايت مى‏‌کند و نيز در اين که مصلحت داشتن چنين عقدى براى پسر يا دختر، شرط صحّت آن است يا صرف نداشتن مفسده کفايت مى‌کند، اختلاف است.[۸۵]

احکام مهریه

  1. عقد موقت بدون مشخص کردن مهریه صحیح نیست. از این‌رو ذکر مهر، شرط صحّت عقد منقطع است و اگر ذکر نشود، عقد باطل است.[۸۶]
  2. زن به مجرد عقد، مالک نصف مهر می‌شود، ولی زمانی مالک تمام مهریه می‌شود که نزدیکی صورت بگیرد و مرد ‌بتواند در تمام مدت تعیین شده از او استفاده کند.[۸۷]
  3. اگر مرد پیش از نزدیکی، مابقی مدت عقد را ببخشد، باید نصف مهریه را به زن بدهد.[۸۸]

احکام مدت

  1. عقد موقت در صورتی صحیح است که مدت در آن عقد ذکر شود. اگر مدت در عقد ذکر نشود، عقد دائم خواهد شد. اگر مدت مشخص نبود ولی بر اساس عقد موقت، صیغه خوانده شده، آن عقد باطل است.[۸۹]
  2. مدت تعیین شده باید مشخص و غیر مبهم باشد.[۹۰]
  3. مرد می‌تواند همه مدّت یا مقداری از آن را به زن ببخشد، بدون آن که نیازی به قبول زن باشد.[۹۱]

احکام ازدواج موقت

  1. در ازدواج موقت، طلاق وجود ندارد. زن و شوهر با تمام شدن مدّت یا بخشیدن آن توسط مرد، از یکدیگر جدا می‌شوند.[۹۲]
  2. تجدید عقد موقت یا تبدیل آن به عقد دائم پیش از تمام شدن یا بخشیدن مدّت متعه قبل، صحیح نیست.[۹۳]
  3. مرد نمی‌تواند نزدیکی با همسر موقت را بیش از چهارماه ترک کند، مگر این که با رضایت زن نزدیکی را تا چهار ماه ترک کند.[۹۴]
  4. در ازدواج موقّت هر يک از زن و مرد مى‌‏توانند نسبت به چگونگى تمتّع از يکديگر، زمان و مکان آن و ساير جهات، هرگونه شرطى را که با مقتضاى عقد تنافى نداشته باشد، قرار دهند.[۹۵]
  5. در صورت حامله شدن زن هر چند مرد جدا شده باشد، فرزند از آن شوهر است، مگر آن که وى فرزند را از خود نفى نمايد. در اين صورت، بدون نياز به لعان، فرزند بر حسب ظاهر از او نفى مى‌شود؛ هرچند جايز نيست مرد بدون علم به انتفا، نفى ولد کند.[۹۶]
  6. ايلاء و لعان به قول مشهور فقها، در عقد منقطع واقع نمى‌شود و در وقوع ظهار اختلاف است.[۹۷]
  7. نفقه زن در طول مدّت عقد، بر عهده شوهر نيست، مگر آن که شرط شود.[۹۸]

مشترکات ازدواج دائم و موقت

  1. در عقد دائم، مادر و دختر زن بر مرد و پدر و پسر مرد بر زن محرم هستند و ازدواج آنها حرام هست، در عقد منقطع نیز چنین است.[۹۹]
  2. خواستگاری کردن زوجه دائم بر دیگران حرام است در ازدواج موقت هم، همینطور است.[۱۰۰]
  3. در ازدواج دائم؛ زنای با زن شوهردار، موجب حرمت ابدی می‌شود. زنای با زوجه موقت دیگری، نیز موجب حرمت ابدی می‌شود.[۱۰۱]
  4. در ازدواج دائم و موقت جمع میان دو خواهر جایز نیست.[۱۰۲]
  5. برای هر دو عقد می‌بایست مهر تعیین شود.[۱۰۳]
  6. هر دو عقد شامل عده زوجه می‌شوند.[۱۰۴]

تفاوت‌های ازدواج موقت و دائم

  1. در ازدواج دائم مرد باید عهده‌دار نفقه زن بشود، ولی در ازدواج موقت بستگی به توافق طرفین دارد ممکن است مرد نخواهد یا نتواند متحمل این مخارج بشود یا زن نخواهد از پول مرد استفاده کند.[۱۰۵]
  2. در ازدواج دائم، زن باید مرد را به عنوان رئیس خانواده بپذیرد و نظام سلسله مراتبی در خانواده رعایت شود. زن باید امر مرد را در حدود و مصالح خانواده اطاعت کند، اما در ازدواج موقت بسته قراردادی از میان آنها منعقد می‌گردد.[۱۰۶]
  3. در ازدواج موقت زن و شوهر از یکدیگر ارث نمی‌برند ولی در ازدواج دائم از یکدیگر ارث می‌برند.[۱۰۷]
  4. در ازدواج دائم هیچ کدام از زوجین بدون جلب رضایت دیگری حق ندارد از بچه‌دار شدن جلوگیری کند. ولی در ازدواج موقت جلب رضایت طرف دیگر ضرورت ندارد. در حقیقت این نیز نوعی آزادی دیگر است که به زوجین داده شده است.[۱۰۸]
  5. مهر در هر دو ازدواج لازم است‌ با این تفاوت که در ازدواج موقت عدم ذکر مهر موجب بطلان عقد است. ولی در ازدواج دائم عقد باطل نیست، مهرالمثل تعیین می‌شود.[۱۰۹]
  6. عده زن دائم بعد از طلاق سه طهر است، اما عدّه زن غیر دائم دو نوبت عادت ماهانه یا چهل و پنج روز است.[۱۱۰]
  7. در ازدواج موقت در تعداد زن گرفتن، محدودیتی وجود ندارد و مرد می‌تواند هر تعداد زن را که بخواهد به عقد موقّت خویش درآورد. ولی در ازدواج دائم، بیشتر از چهار تا نمی‌تواند بگیرد.[۱۱۱]
  8. مهمترین تفاوت ازدواج موقت و دائم در مدت دارا بودن ازدواج موقت و لزوم بیان مدت آن در صیغه عقد است.[۱۱۲]
  9. عقد موقت با پایان زمان صیغه عقد به اتمام می‌رسد اما برای پایان عقد دائم می‌بایست طلاق جاری شود.[۱۱۳]

عده ازدواج موقت

زن پس از تمام شدن مدت متعه یا بخشیدن متعه از جانب مرد، در صورت نزدیکی، عدم حاملگی و حیض نشدن در حالی که در سن حیض می‌باشد، باید ۴۵ روز عدّه نگه دارد و در صورت حیض شدن، در این که عدّه او دو حیض است یا یک حیض و نصف آن و یا دو طُهر، اختلاف است و عدّه زن حامله، وضع حمل او است.[۱۱۴]

صیغه محرمیت

صيغه محرميّت به معنای ازدواج موقّت با هدف حصول محرميت است. تزويج دختر يا پسر نابالغ توسط ولىّ به قصد حصول محرميت است که از آن در باب نکاح سخن گفته‌‏اند. گاهى هدف از اجراى عقد نکاح موقت، بهره جنسی نيست؛ بلکه صرف ايجاد محرميّت است.

به عنوان مثال، مردى جهت محرم‌شدن با زنى، با دختر او که به ‏طور معمول در اين‌گونه موارد دختر بچه انتخاب مى‏‌شود با اذن ولىّ دختر، براى مدتى کوتاه مثلا يک ساعت صيغه ازدواج موقت مى‏‌خواند تا مادر اين دختر مادر زن او به شمار رود و براى هميشه به او محرم گردد، يا بين پسر بچه‏‌اى توسط ولىّ يا با اذن او و زنى براى مدتى کوتاه صيغه خوانده مى‌‏شود تا آن زن، عروس پدر بچه به شمار رود و براى هميشه به او محرم گردد.[۱۱۵]

از آن‌جا که محرميت مادر زن و عروس به صرف عقد ازدواج؛ اعم از دائم و موقت‏ حاصل مى‌‏شود و پس از انحلالِ نکاح نيز به قوت خود باقى است، در دو مورد ياد شده، ازدواج موقت تنها با هدف ايجاد محرميت صورت مى‌‏گيرد و مقصود اصلى در اين‌گونه ازدواج خود ازدواج نيست؛

بلکه محرميتى است که به تبع ازدواج حاصل مى‏‌شود؛ از اين‌رو، به آن صيغه محرميّت اطلاق مى‏‌شود. البته در عرف بر ازدواج موقتى که ميان دختر و پسر، پيش از ازدواج دائم به منظور آشنايى بيشتر صورت مى‏‌گيرد نيز صیغه محرمیت اطلاق مى‌‏شود که در واقع همان ازدواج موقّت است.[۱۱۶]

ازدواج موقت، ازدواج شرعی در موارد خاص با مدت معیّن و تعهدات کمتر از ازدواج دائم.

ازدواج موقت یا متعه در فقه شیعه و قانون مدنی ایران نهاد قانونی و شرعی است که به­صورت عقدی با مدت و مهر معین میان زن و مرد برقرار می­شود و برخلاف ازدواج دائم پس از اتمام مدت خودبه­خود و بدون نیاز به طلاق منقضی می­شود. در ازدواج موقت، زن حق نفقه و ارث ندارد؛ مگر آنکه این موارد در ضمن عقد شرط شود. ارکان اصلی آن صیغه، مدت، مَهر و شرایط صحت بلوغ، عقل و رضایت است. این ازدواج برای پاسخگویی به نیازهای اجتماعی و جلوگیری از روابط نامشروع در اضطرار است؛ اما چالش­هایی مانند بی­ثباتی عاطفی و دشواری ثبت رسمی دارد. قوانین ایران آن را به رسمیت شناخته، ولی ثبت آن همیشه الزامی نیست.

ارکان و شروط صحت ازدواج موقت

ازدواج موقت چهار رکن دارد: صیغه، زوجین، مهر و تعیین مدت.

  • صیغه: ازدواج موقت همانند عقد دائم با ایجاب و قبول صحیح منعقد می­شود.[۱۱۷]
  • زوجین: مرد مسلمان می­تواند با زن مسلمان و اهل کتاب ازدواج کند؛ ولی زن مسلمان با غیرکتابی نمی­تواند.[۱۱۸] احکام نکاح دائم (مانند منع جمع بین دو خواهر)[۱۱۹] در آن جاری است. ازدواج با زن مومن و عفیف مستحب است.[۱۲۰]
  • مهر: تعیین آن شرط صحت عقد بوده،[۱۲۱] و مهریه باید مالیت داشته و مشخص باشد.[۱۲۲] زن در زمان انعقاد عقد مالک مهر می­شود؛ اما استقرار آن به دخول و تمکین وابسته است.[۱۲۳] درصورت بخشش مدت پیش از دخول، زن تنها نصف مهر را مالک می­شود.[۱۲۴] نشوز زن موجب کسر مهر به همان میزان است.[۱۲۵]
  • مدت: در ازدواج موقت باید معیّن و بدون ابهام باشد.[۱۲۶] اگر مدت عقد ذکر نشود عقد باطل است،[۱۲۷] و اگر محدود نباشد عقد دائم محسوب می­شود.[۱۲۸]

شرایط عمومی صحت ازدواج موقت، عبارت است از:

  • بلوغ،[۱۲۹]عقل،[۱۳۰] اختیار[۱۳۱] و قصد انشاء:[۱۳۲] زوجین باید بالغ، عاقل و مختار باشند و حتماً قصد انعقاد عقد داشته باشند.
  • نبودن موانع نکاح: محرمیت نسبی یا سببی، زن شوهردار و زنی که در عده است، از موانع قانونی برای انعقاد ازدواج موقت محسوب می‌شوند.[۱۳۳]
  • رضایت و عدم اکراه و اجبار:[۱۳۴] در ازدواج موقت، رضایت کامل و اراده طرفین الزامی است.
  • اذن ولی برای دختر باکره: اکثر فقهای معاصر معتقدند اذن ولی برای دختر باکره در ازدواج موقت الزامی است.[۱۳۵]

شرایط اختصاصی صحت ازدواج موقت نیز عبارت است از:

  • مدت: در این نوع ازدواج، مدت باید معین باشد و عدم تعیین آن موجب بطلان عقد است. [۱۳۶]
  • مهریه: در ازدواج موقت، تعیین مهریه به‌صورت مشخص و معین ضروری است و در صورت عدم تعیین، عقد باطل می‌شود.[۱۳۷] برخلاف عقد دائم، ابهام در مَهر نیز موجب بطلان عقد موقت است.[۱۳۸]

آثار حقوقی ازدواج موقت

  • ارث: در عقد موقت، زن و مرد فقط از طریق وصیت می‌توانند برای یکدیگر ارث بگذارند.[۱۳۹]
  • نفقه: زن در متعه حق نفقه ندارد مگر با توافق،[۱۴۰]یا درصورت بارداری.[۱۴۱]
  • فرزندان: فرزندان حاصل از ازدواج موقت، تمام حقوق فرزندان عقد دائم را دارند؛[۱۴۲] و ثبت ازدواج موقت در صورت بارداری الزامی است.[۱۴۳]
  • پایان عقد: در ازدواج موقت طلاق مطرح نیست و این ازدواج با پایان مدت تعیین‌شده یا بخشش مدت توسط مرد پایان می‌یابد.[۱۴۴] تبدیل ازدواج موقت به دائم یا تمدید آن قبل از پایان مدت یا بخشش آن توسط مرد، صحیح نیست.[۱۴۵]

تفاوت­ها و شباهت­های ازدواج موقت با دائم

  • عزل: عزل[۱۴۶] نزد همسر آزاد و دائم تنها با رضایت او[۱۴۷] و درمورد همسر موقت یا کنیز بدون اجازۀ او جایز است.[۱۴۸]
  • نفی ولد: درصورت انکار نسب توسط پدر در ازدواج موقت نیازی به لعان نیست؛[۱۴۹]و اثبات نسب فرزند به عهدۀ زن است.[۱۵۰]
  • پایان ازدواج: پایان ازدواج دائم با فوت، فسخ[۱۵۱]یا طلاق[۱۵۲] است. در ازدواج موقت طلاق وجود ندارد،[۱۵۳]و زوجیت از طریق فسخ،[۱۵۴] فوت و اتمام یا بخشیدن مدت اتفاق می­افتد.[۱۵۵]
  • عده: عده[۱۵۶] در ازدواج موقت[۱۵۷] دو پاکی از حیض و در ازدواج دائم[۱۵۸] سه پاکی است. در هر دو ازدواج عدۀ زن باردار و عدۀ وفات شوهر[۱۵۹] یکسان است.

کارکردهای ازدواج موقت

پاسخ مشروع به نیاز جنسی در موارد خاص

اسلام برای نیاز جنسی، تشکیل خانواده و حفظ نسل، اصل را بر ازدواج دائم می­داند،[۱۶۰] و ازدواج موقت تنها در موارد ضرورت مجاز است.[۱۶۱] ازدواج موقت در کنترل غرایز جنسی، جلوگیری از زنا و صیانت جامعه از فحشا کارکرد مثبت دارد.[۱۶۲]

پیشگیری از اختلاط نسل و سامان­دهی روابط

بر خلاف روابط بی­چارچوب جنسی، ازدواج موقت زن را ملزم به رعایت عده می­کند،[۱۶۳]رعایت عده موجب جلوگیری از هم­باشی بی­ضابطه، مقید شدن افراد در چارچوب­ قاعده­مند[۱۶۴] و حفظ طهارت نسل خواهد شد.[۱۶۵]

حمایت و ایجاد مسئولیت در قبال فرزندان احتمالی

فرزندان متولد از ازدواج موقت مشروع و ملحق به زوجین و دارای تمام حقوق فرزندی هستند.[۱۶۶]

انعطاف نسبی در تعهدات زوجین نسبت به یکدیگر

در ازدواج موقت، زن و مرد می‌توانند درباره برخی موارد مانند مدت ازدواج[۱۶۷] و حق نفقه زن با یکدیگر توافق کنند؛[۱۶۸] امری که برای افراد با شرایط خاص مفید است.

تقویت کرامت انسانی در روابط جنسی

در ازدواج موقت، بر خلاف روابط آزاد، افراد نسبت به حقوق یکدیگر متعهد می­شوند.[۱۶۹]تعیین مهریه[۱۷۰]و مدت،[۱۷۱] فضای سالم و ضابطه­مند حقوقی_اخلاقی در روابط جنسی حکم­فرما می­کند؛ که موجب حفظ کرامت انسانی است.[۱۷۲]

نقش حمایتی نسبت به زنان بی‌همسر یا بیوه

برای زنان، نیاز جنسی جنبه فرعی دارد و آن‌ها بیشتر به منظور تأمین نیازهای عاطفی و احساس امنیت به ازدواج موقت روی می‌آورند؛[۱۷۳] لذا می­تواند پشتوانۀ مالی، عاطفی و اجتماعی موقت برای زنان بیوه یا بی­همسر فراهم کند.[۱۷۴]

جلوگیری از انحرافات اخلاقی و جرایم جنسی

ازدواج موقت با وضع محدودیت­های قانونی و شرعی در روابط جنسی، امیال جنسی را در مسیر مشروع و امن هدایت کرده و از بروز رفتارهایی مانند خودارضایی، روابط نامشروع و سوءاستفاده جنسی جلوگیری می­کند[۱۷۵] و به حفظ سلامت روانی، کاهش جرایم جنسی و پیشگیری از انحرافات جنسی کمک می‌کند.[۱۷۶]

چالش‌های ازدواج موقت

محدود بودن موارد الزام به ثبت

ثبت ازدواج موقت الزام عمومی ندارد؛[۱۷۷] لذا اثبات زوجیت در صورت انکار و خودداری مرد از ثبت دشوار می­شود.[۱۷۸]

ناپایداری عواطف و تعادل روانی ناشی از پیوند موقت برای زنان

علی­رغم اینکه ازدواج موقت در مواردی نیازهای مشروع عاطفی و جنسی را تأمین می­کند، اما بواسطۀ محدودیت زمان و تعهدات،[۱۷۹] موجب چالش‌های عاطفی،[۱۸۰] استرس، افسردگی و احساس انزوا و ناامنی روانی (به­ویژه در دختران مجرد) می‌شود.[۱۸۱]

استفادۀ عمومی و بی­توجهی به محدودبودن موارد استفاده

ازدواج موقت با هدف حفظ کرامت انسان، سلامت اخلاقی و جنسی جامعه و جلوگیری از سوءاستفاده از زن، تنها در شرایط اضطراری مجاز است[۱۸۲] و رواج بی‌ضابطه آن خطر سوءاستفاده هوسرانان را افزایش می‌دهد.[۱۸۳]

کاهش شانس تشکیل خانواده در قالب ازدواج دائم

کاهش مسئولیت‌پذیری برخی مردان[۱۸۴] و محدودیت‌های مالی کمتر در ازدواج موقت، آنها را به پرهیز از ازدواج دائم و گرایش به تنوع‌طلبی سوق می‌دهد.[۱۸۵] تجربه‌های جنسی متنوع نیز تمایل مردان به تعهد بلندمدت در ازدواج دائم را کاهش می‌دهد.[۱۸۶] این عوامل همراه با رواج شهوت‌رانی[۱۸۷] و افزایش سن ازدواج، شکل‌گیری خانواده‌های پایدار را به تأخیر می‌اندازد. [۱۸۸] در نتیجه، زنانی که تجربه ارتباط جنسی و عاطفی دارند، اغلب با تمایل کمتر مردان برای ازدواج دائم مواجه می‌شوند[۱۸۹] و شانس آن‌ها برای ازدواج کاهش می‌یابد. [۱۹۰]

عدم حمایت از زنان در سالخوردگی

در سبک زندگی معاصر، به‌ویژه تحت تأثیر فشارهای هنجاری و رسانه‌ها،[۱۹۱] بدن و زیبایی زنان اهمیت زیادی یافته و جنبه جنسی روابط بیش از پیش کالایی شده است.[۱۹۲] این نگرش می‌تواند زمینه‌ساز استفاده ابزاری از زنان شود و در بلندمدت، آنان را در سالخوردگی بدون حمایت و سرپرست باقی بگذارد.[۱۹۳]

آسیب دیدن نهاد خانواده

ازدواج موقت مرد متأهل، حتی اگر با هدف ثواب یا حمایت مالی از زنان انجام شود، می‌تواند موجب کاهش مودت و رحمت در خانواده، سردی روابط زناشویی، کاهش مسئولیت‌پذیری و تعهد خانوادگی، افزایش تعارضات،[۱۹۴] کاهش جایگاه اجتماعی مرد و ایجاد تنش‌های روانی و عاطفی برای زن و فرزندان شود.[۱۹۵] بنابراین، این نوع ازدواج با حسن معاشرت زوجین در تعارض است.[۱۹۶] علاوه بر این، عدم الزام به ثبت ازدواج موقت،[۱۹۷] ممکن است ناعدالتی بین همسران ایجاد کند.[۱۹۸] فقها با وجود مشروعیت ازدواج موقت، با استناد به احادیثی که تک‌همسری را برتر می‌دانند، استفاده از این حکم شرعی را تنها در شرایط اضطرار واقعی مجاز می‌دانند تا سوءاستفاده رخ ندهد.[۱۹۹]

پانویس

  1. ↑ مودی؛ گرایلی؛ « بررسی ازدواج موقت از دیدگاه فقه و حقوق»، ۱۳۹۵ش، ص3
  2. ↑ مودی، گرایلی، « بررسی ازدواج موقت از دیدگاه فقه و حقوق»، ۱۳۹۵ش، ص 3
  3. ↑ قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران، مادۀ 1075.
  4. ↑ شهید الثانی، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، 1398، ج 5، ص284.
  5. ↑ قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران، مادۀ 1075.
  6. ↑ خیری و حاجی‌آقا، «بررسی آسیب‌شناختی اجتماعی بالا رفتن سن ازدواج از دیدگاه دانشجویان دختر دانشگاه آزاد اسلامی واحد ارومیه»، 1396ش، ص137.
  7. ↑ - خمینی، تحریرالوسیله، 1358ش، ج2، ص308؛ مواد 1075الی 1077 قانون مدنی؛ مواد 1095 الی 1098 قانون مدنی و ماده­ 1152 قانون مدنی.
  8. ↑ - مواد قانون مدنی 1045 الی 1061 ؛ خمینی، تحریرالوسیله، 1358ش، ج2، ص309.
  9. ↑ - ماده ۱۰۷۵ قانون مدنی؛ خمینی، تحریرالوسیله، 1358ش، ج2، ص309.
  10. ↑ - ماده ۱۰۷۶ قانون مدنی؛ خمینی، تحریرالوسیله، 1358ش، ج2، ص308.
  11. ↑ - مشکینی، مصطلحات الفقه، 1434ق، ص469؛ مؤسسه دایرة المعارف الفقه الاسلامی، فرهنگ فقه فارسی، ۱۳۸۷ش، ج۱، ص۳۹۹.
  12. ↑ - خمینی، تحریرالوسیله، 1358ش، ج2، ص258؛ مشکینی، مصطلحات الفقه، 1434ق، ص469.
  13. ↑ - مسلم ابن حجاج، صحیح مسلم، 1412ق، ج5، ص18.
  14. ↑ - مجلسی، مرآۀ العقول فی شرح اخبار آل الرسول، 1363ش، ج1، ص273.
  15. ↑ - خمینی، تحریرالوسیله (موسوعة الإمام الخمینی 22 و 23)، 1434ق، ج2، ص310.
  16. ↑ - صفایی، مختصر حقوق خانواده، 1384ش، ص2.
  17. ↑ - زمانی مقدم، «مطالعۀ جامعه‌شناختی نهاد ازدواج موقت در تاریخ اجتماعی ایران (از ایران باستان تا پایان قاجاریه)» 1397ش، ص139.
  18. ↑ مودی، گرایلی، « بررسی ازدواج موقت از دیدگاه فقه و حقوق»، ۱۳۹۵ش، ص 3
  19. ↑ مودی، گرایلی، « بررسی ازدواج موقت از دیدگاه فقه و حقوق»، ۱۳۹۵ش، ص 3
  20. ↑ - قرطبی، تفسیر القرطبی، ۱۳۸۴ق، ج۵، ص۱۳۲؛ سبحانی، متعة النساء فی الکتاب و السنة، ۱۴۲۳ق، ص۱۵؛ زمانی مقدم، «مطالعه­ جامعه­شناختی نهاد ازدواج موقت در تاریخ اجتماعی ایران (از ایران باستان تا پایان قاجاریه)»، 1397ش، ص139.
  21. ↑ - موسوی اصفهانی، شیعه و تصحیح، بی­تا، ص124.
  22. ↑ - جمعی از نویسندگان، الموسوعة الفقهیة الکویتیة، ۱۴۲۷ق، ج۴۱، ص۳۳۳-۳۳۴؛ محقق کرکی، جامع المقاصد، ۱۴۱۴ق، ج۱۳، ص۷؛ احمد ابن عیسی، رأب الصدع، ۱۴۲۸ق، ج۲، ص۸۷۶-۸۷۷؛ نعمان مغربی، دعائم الاسلام، ۱۳۸۵ش، ج۲، ص۲۲۹؛ جمعی از نویسندگان، موسوعة الفقه الاباضی، ۱۴۳۸ق، ج۷، ص۳۵۳-۳۵۴.
  23. ↑ - موسوی اصفهانی، شیعه و تصحیح، بی­تا، ص124.
  24. ↑ - جمعی از نویسندگان، الموسوعة الفقهیة الکویتیة، ۱۴۲۷ق، ج۴۱، ص۳۳۳-۳۳۴؛ محقق کرکی، جامع المقاصد، ۱۴۱۴ق، ج۱۳، ص۷؛ احمد بن عیسی، رأب الصدع، ۱۴۲۸ق، ج۲، ص۸۷۶-۸۷۷.
  25. ↑ - شهید ثانی، الروضة الفقهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۱۰۳
  26. ↑ - شهید ثانی، الروضة الفقهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۱۰۳.
  27. ↑ - مواد ۱۰۷۵ تا ۱۰۷۷ قانون مدنی.
  28. ↑ - ریاحی، «شناسایی همبسته­های اجتماعی میزان و دلایل موافقت یا مخالفت با ازدواج موقت»، 1391ش، ص493.
  29. ↑ - صادقی و همکاران، «واکاوی مسئله ازدواج و اعتبارسنجی یک راه حل»، 1386ش، ص93.
  30. ↑ شریفی، ازدواج موقت و چالش‌ها، ۱۳۹۳ش، ص۹
  31. ↑ شریفی، ازدواج موقت و چالش‌ها، ۱۳۹۳ش، ص۹
  32. ↑ شریفی، ازدواج موقت و چالش‌ها، ۱۳۹۳ش، ص۹
  33. ↑ - مواد 1075 تا 1077 قانون مدنی.
  34. ↑ - ماده ۱۰۷۵ قانون مدنی.
  35. ↑ - ماده 1076 قانون مدنی.
  36. ↑ - ماده ۱۱۳۹قانون مدنی.
  37. ↑ - ماده 1113 قانون مدنی.
  38. ↑ - ماده ۱۱۵۲ قانون مدنی.
  39. ↑ - ماده 1070 قانون مدنی.
  40. ↑ - ماده ۹۴۰ قانون مدنی.
  41. ↑ - مواد 1199، 1180، 1181، ۱۱۶۸، ۱۱۶۹، ۱۱۷۰، ۱۱۷۱، ۱۱۷۲، ۱۱۷۳، ۱۱۷۶ ، 1178 ، 1174 و ۱۱۷۳ قانون مدنی و همچنین قانون حمایت خانواده (مواد ۴۰، ۴۳ و ۵۴)،
  42. ↑ - ماده 21 قانون حمایت خانواده مصوب 1391ش.
  43. ↑ «ازدواج موقت، فرصتی که تهدید شد»، وب‌سایت تبیان.
  44. ↑ - شهید ثانی، الروضة الفقهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۱۰۳؛ شهید ثانی، الروضة الفقهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۱۰۳.
  45. ↑ - جمعی از نویسندگان، الموسوعة الفقهیة الکویتیة، ۱۴۲۷ق، ج۴۱، ص۳۳۳-۳۳۴؛ محقق کرکی، جامع المقاصد، ۱۴۱۴ق، ج۱۳، ص۷.
  46. ↑ - احمد بن عیسی، رأب الصدع، ۱۴۲۸ق، ج۲، ص۸۷۶-۸۷۷.
  47. ↑ - نعمان مغربی، دعائم الاسلام، ۱۳۸۵ش، ج۲، ص۲۲۹.
  48. ↑ - جمعی از نویسندگان، موسوعة الفقه الاباضی، ۱۴۳۸ق، ج۷، ص۳۵۳-۳۵۴.
  49. ↑ - آلوسی، روح المعانی، ۱۴۱۵ق، ج۳، ص۷.
  50. ↑ - به جمعی از نویسندگان، الموسوعة الفقهیة الکویتیة، ۱۴۲۷ق، ج۴۱، ص۳۳۳-۳۳۴؛ محقق کرکی، جامع المقاصد، ۱۴۱۴ق، ج۱۳، ص۷؛ احمد بن عیسی، رأب الصدع، ۱۴۲۸ق، ج۲، ص۸۷۶-۸۷۷؛ نعمان مغربی، دعائم الاسلام، ۱۳۸۵ش، ج۲، ص۲۲۹؛ جمعی از نویسندگان، موسوعة الفقه الاباضی، ۱۴۳۸ق، ج۷، ص۳۵۳-۳۵۴؛ برای نمونه نگاه کنید به جصاص، احکام القرآن، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۳۵۲؛ ماوردی، الحاوی الکبیر، ۱۴۱۹ق، ج۹، ص۳۲۸؛ سرخسی، المبسوط، ۱۴۱۴ق، ج۴، ص۲۷.
  51. ↑ - ابن‌عاشور، التحریر و التنویر، ۱۴۲۰ق، ج۴، ص۸۹.
  52. ↑ - فاضل مقداد، کنز العرفان فی فقه القرآن، ۱۳۷۳ش، ج۲، ص۱۴۹-۱۵۳؛ سبزواری، مهذب الاحکام، دار التفسیر، 1413ق، ج۲۵، ص۷۹-۸۰؛ مکارم شیرازی، کتاب النکاح، ۱۴۲۴ق، ج۵، ص۱۰.
  53. ↑ - سبزواری، مهذب الاحکام، دار التفسیر، 1413ق، ج۲۵، ص۷۹؛ مکارم شیرازی، کتاب النکاح، ۱۴۲۴ق، ج۵، ص۱۵؛ بحرانی، البرهان، 1415 ق، ج2، ص58؛ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۳، ص۵۳.
  54. ↑ - مغنیه، الکاشف، ۱۴۲۴ق، ج۲، ص۲۹۷.
  55. ↑ میرخانی، «مرزشناسی در ازدواج موقت»، پرتال جامع علوم انسانی.
  56. ↑ «انگیزه‌های زن‌ها و مردها از ازدواج موقت چیست/ مزایا و معایب صیغه»، خبرآنلاین.
  57. ↑ «تحلیل جامعه‌شناسانۀ مخاطرات ازدواج‌های موقت، سفید و صیغه»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.
  58. ↑ «ازدواج موقت، فرصتی که تهدید شد»، وب‌سایت تبیان.
  59. ↑ «ازدواج موقت، فرصتی که تهدید شد»، وب‌سایت تبیان.
  60. ↑ «تحلیل جامعه‌شناسانۀ مخاطرات ازدواج‌های موقت، سفید و صیغه»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.
  61. ↑ میرخانی، «مرزشناسی در ازدواج موقت»، پرتال جامع علوم انسانی.
  62. ↑ «از مرزبندی‌های ازدواج موقت تا برپایی مراکز صیغه‌ای مجاز در جامعه»، شبکۀ اجتهاد.
  63. ↑ قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران، مادۀ 1075.
  64. ↑ «انگیزه‌های زن‌ها و مردها از ازدواج موقت چیست/ مزایا و معایب صیغه»، خبرآنلاین.
  65. ↑ «از مرزبندی‌های ازدواج موقت تا برپایی مراکز صیغه‌ای مجاز در جامعه»، شبکۀ اجتهاد.
  66. ↑ «از مرزبندی‌های ازدواج موقت تا برپایی مراکز صیغه‌ای مجاز در جامعه»، شبکۀ اجتهاد.
  67. ↑ «از مرزبندی‌های ازدواج موقت تا برپایی مراکز صیغه‌ای مجاز در جامعه»، شبکۀ اجتهاد.
  68. ↑ «انگیزه‌های زن‌ها و مردها از ازدواج موقت چیست/ مزایا و معایب صیغه»، خبرآنلاین.
  69. ↑ تحلیل جامعه‌شناسانۀ مخاطرات ازدواج‌های موقت، سفید وصیغه»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.
  70. ↑ «انگیزه‌های زن‌ها و مردها از ازدواج موقت چیست/ مزایا و معایب صیغه»، خبرآنلاین.
  71. ↑ «انگیزه‌های زن‌ها و مردها از ازدواج موقت چیست/ مزایا و معایب صیغه»، خبرآنلاین.
  72. ↑ «از مرزبندی‌های ازدواج موقت تا برپایی مراکز صیغه‌ای مجاز در جامعه»، شبکۀ اجتهاد.
  73. ↑ «انگیزه‌های زن‌ها و مردها از ازدواج موقت چیست/ مزایا و معایب صیغه»، خبرآنلاین.
  74. ↑ «انگیزه‌های زن‌ها و مردها از ازدواج موقت چیست/ مزایا و معایب صیغه»، خبرآنلاین.
  75. ↑ «از مرزبندی‌های ازدواج موقت تا برپایی مراکز صیغه‌ای مجاز در جامعه»، شبکۀ اجتهاد.
  76. ↑ رمضان نیا سماکوش، متعه در نگاه شیعه، ۱۳۹۷ش، ص117. شریفی، ازدواج موقت و چالش‌ها، ۱۳۹۳ش، ص10
  77. ↑ رمضان نیا سماکوش، متعه در نگاه شیعه، ۱۳۹۷ش، ص118
  78. ↑ نجفی، جواهرالکلام، بی‌تا، ج30، ص 153
  79. ↑ هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بيت عليهم السلام، 1426ق، ج‏1، ص372
  80. ↑ نجفی، جواهرالکلام، بی‌تا، ج30، ص 154
  81. ↑ نجفی، جواهرالکلام، بی‌تا، ج30، ص 154
  82. ↑ نجفی، جواهرالکلام، بی‌تا، ج30، ص 155
  83. ↑ بحرانی، حدائق الناضرة، 1363ش، ج 24، ص 127
  84. ↑ نجفی، جواهر الکلام، بی‌تا، ج۳۰، ص۱۵۷- 160
  85. ↑ موسوی خمینی، توضيح المسائل مراجع، 1381ش، ج2، ص483
  86. ↑ نجفی، جواهر الکلام، بی‌تا، ج۳۰، ص 162
  87. ↑ نجفی، جواهر الکلام، بی‌تا، ج۳۰، ص164
  88. ↑ نجفی، جواهر الکلام، بی‌تا، ج۳۰، ص166
  89. ↑ هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بيت عليهم‌السلام، 1426ق، ج‏1، ص373
  90. ↑ هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بيت عليهم‌السلام، 1426ق، ج‏1، ص373
  91. ↑ نجفی، جواهر الکلام، بی‌تا، ج۳۰، ص166
  92. ↑ نجفی، جواهر الکلام، بی‌تا، ج۳۰، ص۱۶۸
  93. ↑ نجفی، جواهر الکلام، بی‌تا، ج۳۰، ص202
  94. ↑ موسوی خمینی، توضيح المسائل مراجع، 1381ش، ج2، ص481
  95. ↑ نجفی، جواهر الکلام، بی‌تا، ج۳۰، ص186- 189
  96. ↑ هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بيت عليهم‌السلام، 1426ق، ج‏1، ص373
  97. ↑ نجفی، جواهر الکلام، بی‌تا، ج۳۰، ص188-189
  98. ↑ هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بيت عليهم‌السلام، 1426ق، ج‏1، ص373
  99. ↑ موسوی خمینی، توضيح المسائل مراجع، 1381ش، ج2، ص464
  100. ↑ هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بيت عليهم‌السلام، 1426ق، ج‏3، ص516
  101. ↑ صافی، جامع الاحکام، 1385ش، ج2، ص 49
  102. ↑ موسوی خوئی، احکام ازدواج موقت و دائم، ۱۳۸۳ش، ص 91
  103. ↑ موسوی خوئی، احکام ازدواج موقت و دائم، ۱۳۸۳ش، ص 93
  104. ↑ موسوی خوئی، احکام ازدواج موقت و دائم، ۱۳۸۳ش، ص95
  105. ↑ مطهری، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، 1372ش، ج19، ص 62
  106. ↑ مطهری، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، 1372ش، ج19، ص 62
  107. ↑ شریفی، ازدواج موقت و چالش‌ها، ۱۳۹۳ش، ص57
  108. ↑ مطهری، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، 1372ش، ج19، ص 62
  109. ↑ شریفی، ازدواج موقت و چالش‌ها، ۱۳۹۳ش، ص۵۹
  110. ↑ نجفی، جواهر الکلام، بی‌تا، ج30، ص200
  111. ↑ یزدی، العروة الوثقی، 1409ق، ج2، ص814
  112. ↑ نجفی، جواهر الکلام، بی‌تا، ج30، ص172
  113. ↑ طباطبایی حکیم، توضیح المسائل، 1391ش، ص633
  114. ↑ نجفی، جواهر الکلام، بی‌تا، ج30، ص200؛ هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بيت عليهم السلام، 1426ق، ج‏1، ص374
  115. ↑ هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بيت عليهم‌السلام، 1426ق، ج‏5، ص125
  116. ↑ هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بيت عليهم‌السلام، 1426ق، ج‏5، ص125
  117. ↑ - نجفی جواهری، جواهر الکلام، 1362ش، ج3، ص154.
  118. ↑ - نجفی جواهری، جواهر الکلام، 1362ش، ج۳۰، ص۲۷-۲۸؛ خمینی، تحریرالوسیله (موسوعة الإمام الخمینی 22 و 23)، 1434ق، ج۲،ص310.
  119. ↑ - خمینی، تحریرالوسیله (موسوعة الإمام الخمینی 22 و 23)، 1434ق، ج۲، ص۳۱۰.
  120. ↑ - نجفی جواهری، جواهر الکلام، 1362ش، ج۳۰، ص۱۵۷-۱۶۰
  121. ↑ - ماده 1095 قانون مدنی؛ نجفی جواهری، جواهر الکلام،1362، ج۳۰، ص۱۶۲.
  122. ↑ - خمینی، تحریرالوسیله (موسوعة الإمام الخمینی 22 و 23)، 1434ق، ص۳۱۰
  123. ↑ - نجفی جواهری، جواهر الکلام، 1362ش، ج۳۰، ص۱۶۴و167-168.
  124. ↑ - ماده 1097 قانون مدنی.
  125. ↑ - خمینی، تحریرالوسیله (موسوعة الإمام الخمینی 22 و 23)، 1434ق،، ج۲، ص۳۱۱.
  126. ↑ - ماده 1076 قانون مدنی؛ نجفی جواهری، جواهر الکلام، 1362ش، ج30، ص 176.
  127. ↑ - کاتوزیان، ناصر، قانون مدنی در نظم حقوقی کنونی، ۱۳۸۲ش، ص۶۶۵.
  128. ↑ - کاتوزیان، ناصر، قانون مدنی در نظم حقوقی کنونی، ۱۳۸۲ش، ص۶۶۵؛ خمینی، تحریرالوسیله (موسوعة الإمام الخمینی 22 و 23)، 1434ق، ج۲، ص۳۱۱.
  129. ↑ - ماده 1041 قانون مدنی.
  130. ↑ - ماده ۱۰۶۴ قانون مدنی.
  131. ↑ - ماده ۱۹۱ قانون مدنی.
  132. ↑ - ماده 1062 قانون مدنی.
  133. ↑ مواد 1045-1061 قانون مدنی.
  134. ↑ - ماده 1070 قانون مدنی.
  135. ↑ - ماده ۱۰۴۳ قانون مدنی.
  136. ↑ - ماده 1095 قانون مدنی.
  137. ↑ - ماده 1076 قانون مدنی.
  138. ↑ - ماده ۱۰۹۵ قانون مدنی.
  139. ↑ مواد ۸۴۳ و940 قانون مدنی.
  140. ↑ - ماده ۱۱۱۳ قانون مدنی؛ محقق داماد، نظریه عمومی شروط و التزامات در حقوق اسلامی، 1388ش،ج1،ص195؛ خمینی، تحریرالوسیله، 1258ش، ج2، ص335.
  141. ↑ - بند 14، ماده 4 از لایحه اصلاحی قانون حمایت خانواده از سوی قوه قضاییه، ذیل عنوان «نفقۀ اقارب»
  142. ↑ - ماده 1158 قانون مدنی؛ انعام،151؛ ماده ۱۱۹۹ قانون مدنی؛ مریم،2 ؛ نمل،16؛ ماده ۹۰۷ قانون مدنی؛ مواد 1180 و 1181 قانون مدنی؛ مواد ۱۱۶۸، ۱۱۶۹، ۱۱۷۰، ۱۱۷۱، ۱۱۷۲، ۱۱۷۳، ۱۱۷۶ و همچنین قانون حمایت خانواده (مواد ۴۰، ۴۳ و ۵۴)؛ مواد 1173، 1174، 1178 و1158 قانون مدنی.
  143. ↑ - ماده 21 قانون حمایت از خانواده مصوب 1391.
  144. ↑ - نجفی جواهری، جواهر الکلام، 1362 ش، ج30، ص188.
  145. ↑ - نجفی جواهری، جواهر الکلام، 1362 ش، ج30، ص201.
  146. ↑ - بیرون ریختن مایۀ منی از رحم زن؛ الزاوی، ترتیب القاموس المحیط علی طریقل المصباح المنیر و اساس البلاغه، 1399 ش، ص217؛ طوسی، المبسوط فی فقه الامامیه، 1387ق، ص266-267.
  147. ↑ - علامه حلی، مختلف الشیعة، 1418ق، ج۷، ص۳۰۲؛ نجفی جوااهری، جواهر الکلام، 1362ش، ج۲۹، ص۱۱۱ - ۱۱۲.
  148. ↑ - مطهری، مجموعه آثار، قم، بی‌تا، ص73.
  149. ↑ - خمینی، تحریرالوسیله (موسوعة الإمام الخمینی 22 و 23)، 1434ق، ج۲، ص۳۱۲.
  150. ↑ - مکارم شیرازی، «نفی ولد در صورت مواقعه در عقد موقت»، پایگاه اطلاع­رسانی دفتر حضرت آیت‌الله مکارم شیرازی.
  151. ↑ - مواد ۱۱۰۱، ۱۱۲۰ تا ۱۱۲۸ و ۱۱۳۱ قانون مدنی
  152. ↑ - ماده ۱۱۲۰ قانون مدنی
  153. ↑ - ماده ۱۱۳۹ قانون مدنی
  154. ↑ - بر اساس ماده ۱۱۲۰ قانون مدنی
  155. ↑ - ماده ۱۱۳۹ قانون مدنی
  156. ↑ - ماده ۱۱۵۰ قانون مدنی
  157. ↑ - ماده 1152 قانون مدنی
  158. ↑ - ماده 1151 قانون مدنی
  159. ↑ - ماده 1054 قانون مدنی
  160. ↑ - نجفی جواهری، جواهرالکلام، 1362ش، ج30، ص152.
  161. ↑ - صالحی، «بررسی ازدواج موقت مردان متأهل و آثار آن بر روابط زوجین»، 1400ش، ص103.
  162. ↑ - محقق داماد، بررسی فقهی حقوق خانواده-نکاح و انحلال آن، بی‌تا، ص211.
  163. ↑ - ماده 1152 قانون مدنی؛ نسا،24.
  164. ↑ - محقق داماد، بررسی فقهی حقوق خانواده-نکاح و انحلال آن، بی‌تا، ص213.
  165. ↑ - شهید ثانی، مسالک الافهام، 1413ق، ج9، ص213
  166. ↑ - ماده ۱۱۵۸ قانون مدنی
  167. ↑ - ماده ۱۰۷۶ قانون مدنی
  168. ↑ - -ماده 1113 قانون مدنی
  169. ↑ - ماده 1075 قانون مدنی؛ ماده 1103 قانون مدنی.
  170. ↑ - ماده ۱۰۹۵ قانون مدنی
  171. ↑ - ماده ۱۰۷۶ قانون مدنی
  172. ↑ - «ازدواج موقت و کرامت زن»، پایگاه اطلاع­رسانی حوزه.
  173. ↑ - ثمنی و دیگران، «امکان سنجی ضابطه­مندی ازدواج موقت بر مبنای شاخصه­های سبک­زندگی اسلامی»،1402ش، ص68.
  174. ↑ - ثمنی و دیگران، «امکان سنجی ضابطه­مندی ازدواج موقت بر مبنای شاخصه­های سبک­زندگی اسلامی»،1402ش، ص69.
  175. ↑ - الهی و دیگران، «سیاست جنائی پیشگیرانه ناظر بر جرائم جنسی در فقه اسلامی»، 1399ش، 1400ش، ص.62.
  176. ↑ - جورکویه، «سیاست جنایی اسلام در جرایم جنسی»، 1388ش، ص98.
  177. ↑ - ماده 21 قانون حمایت خانواده مصوب 1391
  178. ↑ - ماده 49 قانون حمایت از خانواده مصوب 1391
  179. ↑ - ماده ۱۰۷۶ قانون مدنی
  180. ↑ -صالحی، «بررسی ازدواج موقت مردان متأهل و آثار آن بر روابط زوجین»، 1400ش، ص101.
  181. ↑ - ثمنی و همکاران، «امکان سنجی ضابطه­مندی ازدواج موقت بر مبنای شاخصه­های سبک­زندگی اسلامی»،1402ش، ص81..
  182. ↑ - میرخانی، «مرزشناسی در ازدواج موقت»، مطالعات راهبردی زنان، 11379ش، شماره9.
  183. ↑ - میرخانی، «مرزشناسی در ازدواج موقت»، مطالعات راهبردی زنان،1379ش، شماره 9.
  184. ↑ - میرخانی، «مرزشناسی در ازدواج موقت»، مطالعات راهبردی زنان،1379ش، شماره 9.
  185. ↑ - کلانتری و دیگران، «مطالعه کیفی شرایط و زمینه­های شکل­گیری ازدواج موقت زنان»، 1394ش، ص518-519.
  186. ↑ - قنبری برزیان و دیگران، «تاملی بر روابط جنسی پیش از ازدواج بر گرایش به ازدواج مورد مطالعه: دانشجویان دانشگاه اصفهان». 1397ش،ص41؛ حسینی، روان‌شناسی خانواده اسلامی، 1395ش، ص35.
  187. ↑ - ثمنی و همکاران، «امکان سنجی ضابطه­مندی ازدواج موقت بر مبنای شاخصه­های سبک­زندگی اسلامی»، 1402ش، ص82.
  188. ↑ - قنبری برزیان و همکاران، «تاملی بر روابط جنسی پیش از ازدواج بر گرایش به ازدواج مورد مطالعه:دانشجویان دانشگاه اصفهان». 1398ش، ص36.
  189. ↑ - میرخانی، «مرزشناسی در ازدواج موقت»، مطالعات راهبردی زنان،1379ش، شماره 9.
  190. ↑ - ثمنی و دیگران، «امکان سنجی ضابطه­مندی ازدواج موقت بر مبنای شاخصه­های سبک­زندگی اسلامی»، شماره 17، ص68.
  191. ↑ - قاسمی، «مطالعه کیفی نگرش و ادراکات زنان از بدن با تاکید بر جراحی­های زیبایی»، 1395ش، ص175.
  192. ↑ - صادقی و همکاران، «مطالعۀ جامعه­شناختی رابطۀ مدیریت بدن و ارزش سرمایۀ جنسی در بین زنان»، 1396ش، ص121.
  193. ↑ - ثمنی و همکاران، «امکان‌سنجی ضابطه‌مندی ازدواج موقت بر مبنای شاخصه‌های سبک زندگی اسلامی»، 1402ش، ص82.
  194. ↑ - میرهاشمی و همکاران، «واکاوی آثار ازدواج موقت مردان متأهل بر رضایت زناشویی»، 1402ش، ص103.
  195. ↑ - میرهاشمی و همکاران، «واکاوی آثار ازدواج موقت مردان متأهل بر رضایت زناشویی»، 1402ش، ص101؛ ثمنی و همکاران، «امکان‌سنجی ضابطه‌مندی ازدواج موقت بر مبنای شاخصه‌های سبک زندگی اسلامی»، 1402ش، ص72.
  196. ↑ - ثمنی و همکاران، «امکان‌سنجی ضابطه‌مندی ازدواج موقت بر مبنای شاخصه‌های سبک زندگی اسلامی»، 1402ش، ص79.
  197. ↑ - جز درمواردی که ذکر شد.
  198. ↑ - مطهری، نظام حقوق زن در اسلام، 1402ش، ص278.
  199. ↑ - مکارم شیرازی، ناصر، کتاب النکاح، 1224ق، ص236.

منابع

  • «ازدواج موقت، فرصتی که تهدید شد»، وب‌سایت تبیان، تاریخ درج مطلب: ۲۶ اسفند ۱۳۸۷ش.
  • «از مرزبندی‌های ازدواج موقت تا برپایی مراکز صیغه‌ای مجاز در جامعه»، شبکهٔ اجتهاد، تاریخ درج مطلب: ۱۷ اردیبهشت ۱۳۹۷ش.
  • «انگیزه‌های زن‌ها و مردها از ازدواج موقت چیست/ مزایا و معایب صیغه»، خبرآنلاین، تاریخ درج مطلب: ۲۰ مهر ۱۳۹۸ش.
  • «تحلیل جامعه‌شناسانهٔ مخاطرات ازدواج‌های موقت، سفید و صیغه»، خبرگزاری جمهوری اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۳ اردیبهشت ۱۳۹۸ش.
  • حاجی‌آقا، مرضیه، خیری، مهدی، «بررسی آسیب‌شناختی اجتماعی بالا رفتن سن ازدواج از دیدگاه دانشجویان دختر دانشگاه آزاد اسلامی واحد ارومیه»، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز، مجلهٔ مطالعات جامعه‌شناسی، شمارهٔ ۳۰، بهار ۱۳۹۵ش.
  • شهید ثانی، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، تحقیق: سید محمد کلانتر، بی‌جا، بی‌نا، ۱۳۸۶–۱۳۹۸ش.
  • «صیغهٔ ازدواج»، ویکی زندگی، تاریخ درج مطلب: ۱۴ مارس ۲۰۲۳م.
  • قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، مصوب ۱۳۰۷ش.
  • میرخانی، عزت‌السادات، «مرزشناسی در ازدواج موقت»، پرتال جامع علوم انسانی، تاریخ بازدید: ۲۶ تیر ۱۴۰۲ش.
  • انیس، ابراهیم؛ خلف احمد، محمد؛ صوالحی، عطیه؛ منتصر، عبدالرحیم؛ فرهنگ المعجم الوسیط، ترجمه: محد بندرریگی، قم، انتشارات اسلامی، قم، 1386ش.
  • بحرانى، يوسف بن احمد، الحدائق الناضره فی احکام العترة الطاهرة، قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم‌، 1363ش.
  • دهخدا، علی اکبر، لغت نامه دهخدا، تهران، موسسه لغت نامه دهخدا، ۱۳۶۵ش.
  • رمضان نیا سماکوش، لیلا، متعه در نگاه شیعه، مازندران، انتشارات درسا قلم، چاپ اول، ۱۳۹۷ش.
  • سیاح، احمد، فرهنگ جامع نوین؛ ترجمه المنجد، تهران، انتشارات الفتح، جلد دوم،۱۳۸۴ش.
  • شریفی، حسن، ازدواج موقت و چالش‌ها، قم، موسسه بوستان کتاب، چاپ چهارم، ۱۳۹۳ش.
  • صافی، لطف الله، جامع الاحکام، قم، دفتر تنظیم و نشر آثار آیت الله العظمی صافی گلپایگانی، 1385ش.
  • طباطبایی حکیم، محمد سعید، توضیح المسائل، قم، مهر ثامن الائمه (علیه السلام)، 1391ش.
  • قریشی، علی اکبر، قاموس قرآن، تهران، دارالکتب اسلامیه، چاپ ششم، 1371ش.
  • مطهری، مرتضی، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، قم، صدرا، چاپ هشتم، 1372ش.
  • مودی، ملیحه؛ گرایلی، علی؛ « بررسی ازدواج موقت از دیدگاه فقه و حقوق»، کنگره بین‌المللی علوم اسلامی، علوم انسانی، تهران، آذرماه ۱۳۹۵ش.
  • موسوی خمینی، سید روح الله، توضيح المسائل امام و مراجع، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین، 1381ش.
  • موسوی خوئی، سید حجت، احکام ازدواج موقت و دائم، قم، انتشارات نسیم انتظار، ۱۳۸۳ش.
  • نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، بیروت- لبنان، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.
  • هاشمى شاهرودى، محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بيت عليهم‌السلام‏، موسسه دائره المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل بيت عليهم‌السلام، قم، مرکز پژوهش‌هاى فارسى الغدير، 1426ق.
  • یزدی، محمد کاظم بن عبدالعظیم، العروة الوثقی، بیروت- لبنان، موسسة الاعلمی للمطبوعات، 1409ق.
  • «ازدواج موقت و کرامت زن، پرسش‌ها و پاسخ‌های دانشجویی، دفتر۳۹ (حقوق خانوادگی زن)»، پایگاه اطلاع رسانی حوزه، ۲۱ فروردین ۱۳۹۷ش.
  • احمد بن عیسی، رأب الصدع، بیروت، دار المحجة البیضاء، ۱۴۲۸ق.
  • آلوسی، محمود بن عبدالله، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی، بیروت، دارالکتب العلمیه، منشورات محمدعلی بیضون، ۱۴۱۵ق.
  • امینی، عبدالحسین، الغدیر، ترجمه محمدباقر بهبودی، تهران، کتابخانه بزرگ اسلامی، ۱۳۶۸ ش.
  • بحرانی، هاشم بن سلیمان، البرهان فی تفسیر القرآن، قم، مؤسسة البعثه، ۱۴۱۵ق.
  • بشیری خطیبی، بهنام و دیگران، «بررسی جامعه­شناختی نگرش جوانان مجرد به مسئله ازدواج موقت: ارائه یک نظریۀ مبنایی»، مطالعات جامعه­شناختی، ش۴۸، ۱۳۹۹ش.
  • بن‌عاشور، محمدطاهر، تفسیر التحریر و التنویر، بیروت، مؤسسة التاریخ العربی، ۱۴۲۰ق.
  • ترجمان‌زاده، م، فقه و روان‌شناسی خانواده، قم، حوزوی، ۱۳۹۹ش.
  • ثمنی، لیلا و دیگران، «امکان سنجی ضابطه­مندی ازدواج موقت بر مبنای شاخصه­های سبک­زندگی اسلامی»، پژوهشنامه سبک زندگی، ش۱۷، ۱۴۰۲ش.
  • ثمنی، لیلا، برقعی، مریم، سدیدپور، سمانه سادات، «آثار حق زوجه نسبت به منع از عزل در روابط زناشویی»، مطالعات اسلامی زنان و خانواده، ش۲۰، ۱۴۰۳ش.
  • جصاص، ابوبکر احمد بن علی، احکام القرآن، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۱۵ق.
  • جمعی از نویسندگان، الموسوعة الفقهیة الکویتیة، کویت، دارالسلاسل، ۱۴۲۷ق.
  • جمعی از نویسندگان، موسوعة الفقه الاباضی، عمان، وزارة الاوقاف و الشؤون الدینیة، ۱۴۳۸ق.
  • جورکویه، علی محمد، «سیاست جنایی اسلام در جرایم جنسی»، حقوق اسلامی، ش۲۴، ۱۳۸۸ش.
  • حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، قم، مؤسسة آل‌البیت علیهم‌السلام لإحیاء التراث، بی‌تا.
  • خمینی، سید روح‌الله، تحریرالوسیلة (ترجمه فارسی)، مترجم موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۵ش.
  • خمینی، سید روح‌الله، تحریرالوسیله (موسوعة الإمام الخمینی ۲۲ و ۲۳)، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۳۴ق.
  • الزاوی، احمد، ترتیب القاموس المحیط علی طریقل المصباح المنیر و اساس البلاغه، بیروت، دارالکتب علمیه، ۱۳۹۹ق.
  • زمانی مقدم، مسعود، «مطالعۀ جامعه‌شناختی نهاد ازدواج موقت در تاریخ اجتماعی ایران (از ایران باستان تا پایان قاجاریه)»، فصلنامه علوم اجتماعی، ش۸۲، ۱۳۹۷ش.
  • زمخشری، محمود بن عمر، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت، دارالکتاب العربی، ۱۴۰۷ق.
  • سبزواری، سید عبدالاعلی، مهذب الاحکام، قم، دارالتفسیر، بی‌تا.
  • سجادی امین، «اذن ولی در عقد موقت باکره رشیده». مطالعات فقهی حقوقی زن و خانواده، سال اول، ش۱، ۱۳۹۷ش.
  • سرخسی، محمد بن احمد، المبسوط، بیروت، دار المعرفة، ۱۴۱۴ق.
  • شرف الدین، عبدالحسین، النص و الاجتهاد، بیروت، ابومجتبی، ۱۴۰۴ق.
  • شهید ثانی، زین الدین بن علی، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، سلطان العلماء، قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۱۴۱۲ق.
  • شهید ثانی، زین­الدین، مسالک الافهام، قم، بنیاد المعارف اسلامی،۱۴۱۳ق.
  • شهیدی، مهدی، ارث، تهران، مجد، ۱۳۸۵ش.
  • صابونی، محمدعلی، روائع‌البیان تفسیر آیات الاحکام، دمشق، مناهل العرفان، ۱۴۰۰ق.
  • صادقی فسایی، سهیلا و دیگران، «مطالعۀ جامعه­شناختی رابطۀ مدیریت بدن و ارزش سرمایۀ جنسی در بین زنان»، مطالعات اجتماعی-روان­شناختی زنان، ش۳، ۱۳۹۶ش.
  • صالحی، زینب، بررسی ازدواج موقت مردان متأهل و آثار آن بر روابط زوجیـن، پایان­نامه کارشناسی ارشد، تهران، دانشگاه الزهرا (س)، ۱۴۰۰ش.
  • طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران، ناصرخسرو، ۱۳۷۲ش.
  • طبری، أبو جعفر محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، تحقیق محمد أبو الفضل ابراهیم، بیروت، دارالتراث، ۱۳۸۷ق.
  • عاملی، سیدجعفر مرتضی، زواج المتعة، بیروت، المرکز الإسلامی لدراسات، ۱۴۲۳ق.
  • عبداللهی، ک، پژوهش‌های روان‌شناسی خانواده. تهران، انتشارات علمی، ۱۳۹۷ش.
  • عسقلانی، احمد بن علی، فتح الباری، بیروت، دار المعرفة، ۱۳۷۹ق.
  • علامه حلی، مختلف الشیعه، قم، موسسه نشر اسلامی، ۱۴۱۸ق.
  • علی محمدی، طاهر، ازدواج موقت در فقه امامیه، تهران، دانشگاه پیام نور، ۱۳۸۹ ش.
  • فاضل مقداد، مقداد بن عبدالله، کنز العرفان فی فقه القرآن، تهران، مرتضوی، ۱۳۷۳ش.
  • قاسمی، افسانه، «مطالعه کیفی نگرش و ادراکات زنان از بدن با تأکید بر جراحی­های زیبایی»، جامعه‌شناسی کاربردی، ش۴، ۱۳۹۵ش.
  • قرطبی، شمس الدین، تفسیر القرطبی، قاهره، دار الکتب المصریة، چاپ دوم، ۱۳۸۴ق.
  • قشیری نیشابوری، مسلم بن حجاج، صحیح مسلم، محمدفواد عبدالباقی، قاهره، دارالحدیث، ۱۴۱۲ق.
  • کاتوزیان، ناصر، قانون مدنی در نظم حقوقی کنونی، تهران، میزان، ۱۳۸۲ش.
  • کلانتر، سیدمحمد، «حاشیه»، در کتاب الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، تألیف شهید ثانی، قم، داوری، ۱۴۱۰ق.
  • گوهررستمی، فریبا، «بررسی عوامل اقتصادی و اجتماعی بر ازدواج موقت دختران جوام شهر رامسر»، مطالعات راهبردی علوم انسانی و اسلامی، ۱۴۰۱ش.
  • ماوردی، علی بن محمد، الحاوی الکبیر، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۹ق.
  • مجلسی، محمدباقر، مرآۀ العقول فی شرح آخبار آل رسول، تهران، دارالکتب اسلامی، ۱۳۶۳ش.
  • محقق داماد، سید مصطفی، بررسی فقهی حقوق خانواده - نکاح و انحلال آن، قم، بی‌تا.
  • محقق داماد، سیدمصطفی، نظریه عمومی شروط و التزامات در حقوق اسلامی، ج۱، مرکز نشر علوم اسلامی، ۱۳۸۸ش.
  • محقق کرکی، علی بن حسین، جامع المقاصد، قم، مؤسسه آل البیت (ع)، ۱۴۱۴ق.
  • مشکینی، علی، مصطلحات الفقه، احمدی جلفایی، حمید، قم، موسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، ۱۴۳۴ق.
  • مطهری، مرتضی، نظام حقوق زن در اسلام ، تهران، صدرا،۱۴۰۲ش.
  • مغنیه، محمدجواد، التفسیر الکاشف، قم، دارالکتاب الاسلامی، ۱۴۲۴ق.
  • مکارم شیرازی، ناصر، احکام بانوان، تحقیق ابوالقاسم علیان‌ژادی، قم، مدرسه امام امیرالمؤمنین (ع)، ۱۳۸۶ش.
  • مکارم شیرازی، ناصر، کتاب النکاح، قم، مدرسة الامام علی بن ابی طالب (ع)، ۱۴۲۴ق.
  • موراتا، ساچیکو، متعه، تهران، همدمی، ۱۳۵۸ش.
  • مؤسسه دایرة المعارف الفقه الاسلامی، فرهنگ فقه فارسی، قم، دایرة المعارف الفقه الاسلامی، ۱۳۸۷ش.
  • موسوی، موسی. الشیعة و التصحیح، تهذیب سعد بن عبدالرحمن حصین، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.
  • نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، محمود قوچانی، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، ۱۲۶۲ش.
  • نعمان مغربی، محمد، دعائم الاسلام و ذکر الحلال و الحرام و القضایا و الاحکام عن اهل‌بیت رسول‌الله علیه‌وعلیهم افضل‌السلام، تحقیق آصف بن علی اصغر فیضی، قاهره، دارالمعارف، ۱۳۸۳ق.
  • الهی، محمد علی، حیدری، محمد علی و شکرچی زاده، محسن، «سیاست جنائی پیشگیرانه ناظر بر جرائم جنسی در فقه اسلامی»، مطالعات فقه و حقوق اسلامی، ش۲۴، ۱۴۰۰ش.


برگرفته از «https://iranpedia.wiki/w/index.php?title=پیش‌نویس:ازدواج_موقت&oldid=8218»