پیشنویس:تربیت دینی: تفاوت میان نسخهها
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| (۱۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
[[پرونده:دین2.jpg|300px|thumb|نخستین کنفرانس تربیت دینی در ادیان ابراهیمی، سال ۱۳۹۷ش، [[مشهد]]|جایگزین=نخستین کنفرانس تربیت دینی در ادیان ابراهیمی، سال ۱۳۹۷ش، مشهد]]{{درشت|'''تربیت دینی'''}}؛ فرایند پرورش فرزندان مؤمن و معنوی | |||
==تعریف دین== | ==تعریف دین== | ||
«[[دین]]» عبارت است از مجموعهٔ مطالب و گزارههای توصیفی و تجویزی که از سوی خداوند برای انسان فرستاده شده است؛<ref>[http://ensani.ir/file/download/article/20101122110140-25.pdf باقری، «گزارش یک نشست: تربیت اخلاقی و تربیت دینی؛ تفاوتها و شباهتها»، 1379ش.]</ref> مانند [[ایمان]] به خدای یگانه، ایمان به روز جزا، انجام مناسک عبادی و احکامی برای رفتارهای فردی و اجتماعی.{{سخ}}در حقیقت زمانی میتوان کسی را دینی و دیندار دانست که این عناصر در او جمع شده باشد: «اعتقاد» به گزارههای دینی (اعم از توصیفی یا تجویزی)، «ایمان» و التزام قلبی به گزارههای دینی و «پایبندی عملی» به گزارههای تجویزی.<ref>[http://ensani.ir/file/download/article/20101122110140-25.pdf باقری، «گزارش یک نشست: تربیت اخلاقی و تربیت دینی؛ تفاوتها و شباهتها»، 1379ش.]</ref> بهعبارت دیگر دیندار کسی است که دارای خصوصیت «تسلیم» و بندگی محض در برابر خدا باشد.<ref>[https://www.pasokh.org/fa/Question/View/505/ديندار-کيست-و-آيا-اين-سخن-صحيح-است-که-ديندار-کسي-است-که-خو/?SearchText=دیندار%20کیست&LPhrase= «دیندار کیست؟»، وبسایت مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه.]</ref> این مفهوم از دینداری به هدف نهایی از مقولهٔ دینداری اشاره دارد. | |||
در حقیقت زمانی | |||
==تعریف تربیت دینی== | ==تعریف تربیت دینی== | ||
«تربیت دینی» شامل | «تربیت دینی» شامل مجموعهٔ رفتارهای آگاهانه و هدفدار بهمنظور آموزش گزارههای معتبر یک [[دین]] به پیروان آن است؛ بهنحوی که آموزشهای یادشده در آنها به پایبندی نظری وعملی به آموزههای دینی منجر شود.<ref>سبحانینژاد و دیگران، «تبیین ماهیت، ابعاد و مؤلفههای علم تربیت دینی»، بهار1393ش، ص 58.</ref>{{سخ}}البته هنوز یک تعریف دقیق و قطعی از [[تربیت]] دینی ارائه نشده که همهٔ کارشناسان تربیتی بر آن متفق باشند. موارد زیر را میتوان از دلایل این پدیده دانست:{{سخ}}'''اول)''' «تربیت دینی» بهعنوان یک مفهوم ترکیبی (ترکیبی از دو مفهوم تربیت و دین) میتواند بر دومعنا دلالت کند: | ||
البته هنوز یک تعریف دقیق و قطعی از تربیت دینی ارائه نشده که | *تربیتی که منسوب به [[دین]] است و محتوای خود را از آموزههای دینی میگیرد. این مفهوم در مقابل تربیت غیردینی قرار میگیرد که محتوای خود را از تجربه، عقل و علم بشری میستاند. | ||
'''اول)''' «تربیت دینی» بهعنوان یک مفهوم ترکیبی (ترکیبی از دو مفهوم تربیت و دین) میتواند بر دومعنا دلالت کند: | *تربیتی که برای دین و در خدمت اهداف دین است؛ خواه محتوای آن از دین گرفته شده باشد یا نباشد.<ref>[https://rasekhoon.net/article/show/872446/تأملی-در-معنای-تربیت-دینی-و-نسبت-آن-با-مفاه%25 داوودی، «تأملی در معنای تربیت دینی و نسبت آن با مفاهیم نزدیک»، وبسایت راسخون.]</ref> | ||
* تربیتی که منسوب به دین است و محتوای خود را از آموزههای دینی | '''دوم)''' با توجه به انواع تفسیر و تلقی موجود از دین و البته با حذف تلقی عام از آن - که شامل مکتبهای بشری میشود - تربیت دینی را به سه صورت میتوان تعریف کرد: | ||
* تربیتی که برای دین و در خدمت اهداف دین است؛ خواه محتوای آن از دین گرفته شده باشد یا نباشد.<ref>[https://rasekhoon.net/article/show/872446/ | #تعریف عام: تعریفی که شامل «تربیت دینی» در همهٔ ادیان آسمانی است. | ||
'''دوم)''' با توجه به انواع تفسیر و تلقی موجود از دین و البته با حذف تلقی عام از آن - که شامل مکتبهای بشری میشود - تربیت دینی را به سه صورت میتوان تعریف کرد: | #تعریف خاص: تعریف «تربیت دینی» در همهٔ ادیان آسمانی که شامل امور فردی و اجتماعی میشود. | ||
# تعریف عام: تعریفی که شامل «تربیت دینی» در | #تعریف اخص: تعریف «تربیت دینی» در همهٔ ادیان آسمانی که تنها امور فردی را در بر میگیرد. | ||
# تعریف خاص: تعریف «تربیت دینی» در | |||
# تعریف اخص: تعریف «تربیت دینی» در | |||
از میان سه تعریف بالا، موارد اول و دوم تعارضی با هم ندارند، اما دو تعریف آخر با هم قابل جمع نیستند.<ref>[http://ensani.ir/file/download/article/20101122110140-25.pdf باقری، «گزارش یک نشست: تربیت اخلاقی و تربیت دینی؛ تفاوتها و شباهتها»، 1379ش.]</ref> | از میان سه تعریف بالا، موارد اول و دوم تعارضی با هم ندارند، اما دو تعریف آخر با هم قابل جمع نیستند.<ref>[http://ensani.ir/file/download/article/20101122110140-25.pdf باقری، «گزارش یک نشست: تربیت اخلاقی و تربیت دینی؛ تفاوتها و شباهتها»، 1379ش.]</ref> | ||
==تفاوت «تربیت دینی» با «تربیت غیر دینی»== | ==تفاوت «تربیت دینی» با «تربیت غیر دینی»== | ||
صاحبنظران | [[پرونده:تربیت دینی.jpg|جایگزین=کتاب تربیت دینی در دوره دبستان و دبیرستان|بندانگشتی|کتاب تربیت دینی در دوره دبستان و دبیرستان]] | ||
''' | صاحبنظران حوزهٔ تربیت دینی بین تربیت دینی و غیر دینی تفاوتهایی قائل شدهاند؛ از جمله:{{سخ}}'''نگاه دوساحتی به انسان:'''{{سخ}}دانشمندان تعلیم و تربیت دینی معتقدند تربیت در تفکرات غیردینی صرفاً بر آموزش ریاضی و فیزیک یا پرورش جسمانی و مادی یا سخن گفتن از روان محدود شده و به روح مجرد و متکامل انسان توجه نشده است. در دیدگاه مبتنی بر [[دین]]، انسان علاوه بر جسم، حامل روح الهی است؛ که عنصری ملکوتی، شریف و فناناپذیر است؛ بنابراین تربیت دینی مستلزم شناخت و تربیت هر دو بُعد مادی و معنوی انسان دانسته شده است.{{سخ}}'''شرافت روح بر جسم:'''{{سخ}}تعلیم و تربیت دینی معتقد است کمال آدمی در پرتو تکامل روحانی و کسب صفات برتر انسانی تحقق مییابد؛ بنابراین روح بر جسم مقدم است و توجه به بدن تا آنجا لازم است که ابزاری برای کسب درجات برتر انسانی باشد.{{سخ}}'''اهداف چند ساحتی:'''{{سخ}}طرفداران تربیت دینی معتقدند اهداف تعلیم و تربیت دینی به بخشها و جنبههای خاصی از زندگی محدود نیست و به کل زندگی مادی و معنوی انسان نظر دارد.{{سخ}}از نظر برخی از پژوهشگران زبانِ آموزههای دینی زبان هستی و زبان سایر دروس، زبان کاربردی است. از این سخن میتوان دریافت که آموزههای دینی با کل وجود و هستی انسان پیوند دارد و بههمین دلیل میتواند در ساختاربندی اهداف تربیت نیز نقش اساسی ایفا کند.<ref>ساجدی، «تفاوت آموزش و پرورش دینی و غیردینی»، بهار و تابستان 89، ص 98.</ref> | ||
دانشمندان | |||
''' | ==نسبت «تربیت دینی» با «تربیت اخلاقی»== | ||
«تربیت اخلاقی» عبارت است از ایجاد شناخت و برانگیختن احساس با هدف تضعیف و انهدام صفات منفی و پرورش و نهادینه کردن صفات مثبت در انسان. طبق این تعریف، برای تحقق تربیت اخلاقی باید فرایند زیر طی شود: | |||
''' | *پرورش قوای ادراکی و عقلانی برای تشخیص درست از نادرست و خوب از بد. | ||
طرفداران تربیت دینی معتقدند اهداف | *ایجاد انگیزه برای گرایش متربی به رفتارهای خوب و اخلاقی. | ||
از نظر برخی از پژوهشگران زبانِ | *از بین بردن رذایل و اتّصاف متربی به فضایل اخلاقی.<ref>[https://btid.org/fa/news/47642 «تعریف دقیق تربیت دینی چیست؟»، وبسایت اندیشه برتر.]</ref> | ||
==نسبت «تربیت دینی» با «تربیت اخلاقی» == | |||
گاهی بر اساس تعریف وسیعی که از تربیت دینی میشود، میتوان همهٔ ابعاد تربیت از جمله بعد اخلاقی، روانشناختی، جامعهشناختی و ابعاد دیگر را در آن جا داد، اما در تعریف خاص از تربیت دینی، فقط به رشد معنوی و اعتقادی توجه شده و سایر ابعاد تربیتی - حتی بُعد اخلاقی - از محدودهٔ این تعریف بیرون دانسته شده است. به این نوع تربیت دینی، تربیت ایمانی یا معنوی نیز گفته میشود.<ref>[http://pmbo.ir/تربيت-ديني-چيست؟__a-89.aspx «تربیت دینی چیست و هدف غایی مطرح در آن کدام است؟»، وبسایت پژوهشهای معنوی.]</ref>{{سخ}}برخی از صاحبنظران علم تربیت با وجود تداخل مرزهای مفهومی اخلاق و [[دین]]، نسبت این دو را عموم و خصوص مطلق میدانند و معتقدند دایرهٔ تربیت دینی در تعریف وسیع آن، آموزههای خلاقی را نیز در بر میگیرد، اما تربیت اخلاقی در برگیرندهٔ تمام ابعاد تربیت دینی نیست.<ref>[http://ensani.ir/file/download/article/20101122110140-25.pdf باقری، «گزارش یک نشست: تربیت اخلاقی و تربیت دینی؛ تفاوتها و شباهتها»، 1379ش.]</ref> | |||
* پرورش | |||
* | |||
* از | |||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
* باقری، خسرو، «گزارش یک نشست: تربیت اخلاقی و تربیت دینی؛ تفاوتها و شباهتها»، فصلنامه تربیت اسلامی، شماره | {{آغاز منابع}} | ||
* «تعریف دقیق تربیت دینی چیست؟»، وبسایت اندیشه برتر، تاریخ بارگذاری مطلب: | * باقری، خسرو، «گزارش یک نشست: تربیت اخلاقی و تربیت دینی؛ تفاوتها و شباهتها»، فصلنامه تربیت اسلامی، شماره ۲، ۱۳۷۹ش. | ||
* | * «تعریف دقیق تربیت دینی چیست؟»، وبسایت اندیشه برتر، تاریخ بارگذاری مطلب: ۱۲ آذر ۱۳۹۳ش. | ||
* داوودی، محمد، «تأملی در معنای تربیت دینی و نسبت آن با مفاهیم نزدیک»، وبسایت راسخون، تاریخ بارگذاری مطلب: | * «تربیت دینی چیست و هدف غایی مطرح در آن کدام است؟»، وبسابت پژوهشهای معنوی، تاریخ بارگذاری مطلب: ۱۷ تیر ۱۳۹۳ش. | ||
* «دیندار کیست؟»، سایت مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه، تاریخ دیدار: | * داوودی، محمد، «تأملی در معنای تربیت دینی و نسبت آن با مفاهیم نزدیک»، وبسایت راسخون، تاریخ بارگذاری مطلب: ۱۳ اسفند ۱۳۹۲ش. | ||
* ساجدی، ابوالفضل، «تفاوت آموزش و پرورش | * «دیندار کیست؟»، سایت مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه، تاریخ دیدار:۲/۱۰/۱۴۰۰ش. | ||
* سبحانینژاد، مهدی و دیگران، «تبیین ماهیت، ابعاد و | * ساجدی، ابوالفضل، «تفاوت آموزش و پرورش دینی و غیردینی»، مجلهٔ اسلام و پژوهشهای تربیتی، شماره ۳، بهار و تاربستان ۱۳۸۹ش. | ||
[[رده: | * سبحانینژاد، مهدی و دیگران، «تبیین ماهیت، ابعاد و مؤلفههای علم تربیت دینی»، فصلنامه مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی، شماره اول، بهار ۱۳۹۳ش. | ||
[[تربیت فرزند]] | {{پایان منابع}} | ||
{{آموزش و پرورش-افقی}} | |||
[[رده:آموزش و پرورش]] | |||
[[رده:آموزههای دینی]] | |||
[[رده:تربیت فرزند]] | |||
[[رده:جامعهشناسی تبلیغ]] | |||
[[رده:جامعهشناسی دین]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۱۹ مهر ۱۴۰۴، ساعت ۱۷:۴۲
تربیت دینی؛ فرایند پرورش فرزندان مؤمن و معنوی
تعریف دین
[ویرایش | ویرایش مبدأ]«دین» عبارت است از مجموعهٔ مطالب و گزارههای توصیفی و تجویزی که از سوی خداوند برای انسان فرستاده شده است؛[۱] مانند ایمان به خدای یگانه، ایمان به روز جزا، انجام مناسک عبادی و احکامی برای رفتارهای فردی و اجتماعی.
در حقیقت زمانی میتوان کسی را دینی و دیندار دانست که این عناصر در او جمع شده باشد: «اعتقاد» به گزارههای دینی (اعم از توصیفی یا تجویزی)، «ایمان» و التزام قلبی به گزارههای دینی و «پایبندی عملی» به گزارههای تجویزی.[۲] بهعبارت دیگر دیندار کسی است که دارای خصوصیت «تسلیم» و بندگی محض در برابر خدا باشد.[۳] این مفهوم از دینداری به هدف نهایی از مقولهٔ دینداری اشاره دارد.
تعریف تربیت دینی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]«تربیت دینی» شامل مجموعهٔ رفتارهای آگاهانه و هدفدار بهمنظور آموزش گزارههای معتبر یک دین به پیروان آن است؛ بهنحوی که آموزشهای یادشده در آنها به پایبندی نظری وعملی به آموزههای دینی منجر شود.[۴]
البته هنوز یک تعریف دقیق و قطعی از تربیت دینی ارائه نشده که همهٔ کارشناسان تربیتی بر آن متفق باشند. موارد زیر را میتوان از دلایل این پدیده دانست:
اول) «تربیت دینی» بهعنوان یک مفهوم ترکیبی (ترکیبی از دو مفهوم تربیت و دین) میتواند بر دومعنا دلالت کند:
- تربیتی که منسوب به دین است و محتوای خود را از آموزههای دینی میگیرد. این مفهوم در مقابل تربیت غیردینی قرار میگیرد که محتوای خود را از تجربه، عقل و علم بشری میستاند.
- تربیتی که برای دین و در خدمت اهداف دین است؛ خواه محتوای آن از دین گرفته شده باشد یا نباشد.[۵]
دوم) با توجه به انواع تفسیر و تلقی موجود از دین و البته با حذف تلقی عام از آن - که شامل مکتبهای بشری میشود - تربیت دینی را به سه صورت میتوان تعریف کرد:
- تعریف عام: تعریفی که شامل «تربیت دینی» در همهٔ ادیان آسمانی است.
- تعریف خاص: تعریف «تربیت دینی» در همهٔ ادیان آسمانی که شامل امور فردی و اجتماعی میشود.
- تعریف اخص: تعریف «تربیت دینی» در همهٔ ادیان آسمانی که تنها امور فردی را در بر میگیرد.
از میان سه تعریف بالا، موارد اول و دوم تعارضی با هم ندارند، اما دو تعریف آخر با هم قابل جمع نیستند.[۶]
تفاوت «تربیت دینی» با «تربیت غیر دینی»
[ویرایش | ویرایش مبدأ]
صاحبنظران حوزهٔ تربیت دینی بین تربیت دینی و غیر دینی تفاوتهایی قائل شدهاند؛ از جمله:
نگاه دوساحتی به انسان:
دانشمندان تعلیم و تربیت دینی معتقدند تربیت در تفکرات غیردینی صرفاً بر آموزش ریاضی و فیزیک یا پرورش جسمانی و مادی یا سخن گفتن از روان محدود شده و به روح مجرد و متکامل انسان توجه نشده است. در دیدگاه مبتنی بر دین، انسان علاوه بر جسم، حامل روح الهی است؛ که عنصری ملکوتی، شریف و فناناپذیر است؛ بنابراین تربیت دینی مستلزم شناخت و تربیت هر دو بُعد مادی و معنوی انسان دانسته شده است.
شرافت روح بر جسم:
تعلیم و تربیت دینی معتقد است کمال آدمی در پرتو تکامل روحانی و کسب صفات برتر انسانی تحقق مییابد؛ بنابراین روح بر جسم مقدم است و توجه به بدن تا آنجا لازم است که ابزاری برای کسب درجات برتر انسانی باشد.
اهداف چند ساحتی:
طرفداران تربیت دینی معتقدند اهداف تعلیم و تربیت دینی به بخشها و جنبههای خاصی از زندگی محدود نیست و به کل زندگی مادی و معنوی انسان نظر دارد.
از نظر برخی از پژوهشگران زبانِ آموزههای دینی زبان هستی و زبان سایر دروس، زبان کاربردی است. از این سخن میتوان دریافت که آموزههای دینی با کل وجود و هستی انسان پیوند دارد و بههمین دلیل میتواند در ساختاربندی اهداف تربیت نیز نقش اساسی ایفا کند.[۷]
نسبت «تربیت دینی» با «تربیت اخلاقی»
[ویرایش | ویرایش مبدأ]«تربیت اخلاقی» عبارت است از ایجاد شناخت و برانگیختن احساس با هدف تضعیف و انهدام صفات منفی و پرورش و نهادینه کردن صفات مثبت در انسان. طبق این تعریف، برای تحقق تربیت اخلاقی باید فرایند زیر طی شود:
- پرورش قوای ادراکی و عقلانی برای تشخیص درست از نادرست و خوب از بد.
- ایجاد انگیزه برای گرایش متربی به رفتارهای خوب و اخلاقی.
- از بین بردن رذایل و اتّصاف متربی به فضایل اخلاقی.[۸]
گاهی بر اساس تعریف وسیعی که از تربیت دینی میشود، میتوان همهٔ ابعاد تربیت از جمله بعد اخلاقی، روانشناختی، جامعهشناختی و ابعاد دیگر را در آن جا داد، اما در تعریف خاص از تربیت دینی، فقط به رشد معنوی و اعتقادی توجه شده و سایر ابعاد تربیتی - حتی بُعد اخلاقی - از محدودهٔ این تعریف بیرون دانسته شده است. به این نوع تربیت دینی، تربیت ایمانی یا معنوی نیز گفته میشود.[۹]
برخی از صاحبنظران علم تربیت با وجود تداخل مرزهای مفهومی اخلاق و دین، نسبت این دو را عموم و خصوص مطلق میدانند و معتقدند دایرهٔ تربیت دینی در تعریف وسیع آن، آموزههای خلاقی را نیز در بر میگیرد، اما تربیت اخلاقی در برگیرندهٔ تمام ابعاد تربیت دینی نیست.[۱۰]
پانویس
[ویرایش | ویرایش مبدأ]- ↑ باقری، «گزارش یک نشست: تربیت اخلاقی و تربیت دینی؛ تفاوتها و شباهتها»، 1379ش.
- ↑ باقری، «گزارش یک نشست: تربیت اخلاقی و تربیت دینی؛ تفاوتها و شباهتها»، 1379ش.
- ↑ «دیندار کیست؟»، وبسایت مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه.
- ↑ سبحانینژاد و دیگران، «تبیین ماهیت، ابعاد و مؤلفههای علم تربیت دینی»، بهار1393ش، ص 58.
- ↑ داوودی، «تأملی در معنای تربیت دینی و نسبت آن با مفاهیم نزدیک»، وبسایت راسخون.
- ↑ باقری، «گزارش یک نشست: تربیت اخلاقی و تربیت دینی؛ تفاوتها و شباهتها»، 1379ش.
- ↑ ساجدی، «تفاوت آموزش و پرورش دینی و غیردینی»، بهار و تابستان 89، ص 98.
- ↑ «تعریف دقیق تربیت دینی چیست؟»، وبسایت اندیشه برتر.
- ↑ «تربیت دینی چیست و هدف غایی مطرح در آن کدام است؟»، وبسایت پژوهشهای معنوی.
- ↑ باقری، «گزارش یک نشست: تربیت اخلاقی و تربیت دینی؛ تفاوتها و شباهتها»، 1379ش.
منابع
[ویرایش | ویرایش مبدأ]- باقری، خسرو، «گزارش یک نشست: تربیت اخلاقی و تربیت دینی؛ تفاوتها و شباهتها»، فصلنامه تربیت اسلامی، شماره ۲، ۱۳۷۹ش.
- «تعریف دقیق تربیت دینی چیست؟»، وبسایت اندیشه برتر، تاریخ بارگذاری مطلب: ۱۲ آذر ۱۳۹۳ش.
- «تربیت دینی چیست و هدف غایی مطرح در آن کدام است؟»، وبسابت پژوهشهای معنوی، تاریخ بارگذاری مطلب: ۱۷ تیر ۱۳۹۳ش.
- داوودی، محمد، «تأملی در معنای تربیت دینی و نسبت آن با مفاهیم نزدیک»، وبسایت راسخون، تاریخ بارگذاری مطلب: ۱۳ اسفند ۱۳۹۲ش.
- «دیندار کیست؟»، سایت مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه، تاریخ دیدار:۲/۱۰/۱۴۰۰ش.
- ساجدی، ابوالفضل، «تفاوت آموزش و پرورش دینی و غیردینی»، مجلهٔ اسلام و پژوهشهای تربیتی، شماره ۳، بهار و تاربستان ۱۳۸۹ش.
- سبحانینژاد، مهدی و دیگران، «تبیین ماهیت، ابعاد و مؤلفههای علم تربیت دینی»، فصلنامه مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی، شماره اول، بهار ۱۳۹۳ش.
| اصطلاحات آموزشی و پرورشی | |
|---|---|
| انواع پرورش | |
| انواع آموزش | |
| نهادهای آموزشی | |
| سیاست آموزش و پرورش | |
| آثار آموزشی | |
| آسیبشناسی آموزش و پرورش | |
| موارد مرتبط | |
