(۲۱ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۸ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱:
خط ۱:
<big>'''جامعهپذیری سیاسی؛'''</big> آگاهیبخشی به افراد دربارۀ وظایف آنها نسبت به حکومت و جامعه.
{{درشت|'''جامعه پذیری سیاسی؛'''}} [[آگاهیبخشی]] به افراد دربارهٔ وظایف آنها نسبت به حکومت و جامعه.
[[پرونده:جامعه پذیری سیاسی.jpg|جایگزین=مشارکت یک خانواده ایرانی در انتخابات ریاست جمهوری دوره چهاردهم|بندانگشتی|مشارکت یک خانواده ایرانی در انتخابات ریاست جمهوری دوره چهاردهم]]
جامعه پذیری سیاسی (Socialization Political) اهمیت زیادی در بقا و توسعهٔ یک جامعه دارد و طی آن [[هنجارها]] و ارزشهای سیاسی یک جامعه از نسلی به نسل دیگر منتقل میشود. عوامل جامعه پذیری سیاسی همهٔ نهادها از جمله [[خانواده]]، [[مدرسه]]، [[مصرف رسانهای|رسانه]]<nowiki/>ها، مراکز مذهبی و گروه همسالان هستند.
جامعهپذیری سیاسی (Socialization Political) اهمیت زیادی در بقا و توسعۀ یک جامعه دارد و طی آن هنجارها و ارزشهای سیاسی یک جامعه از نسلی به نسل دیگر منتقل میشود. عوامل جامعهپذیری سیاسی همۀ نهادها از جمله خانواده، مدرسه، رسانهها، مراکز مذهبی و گروه همسالان هستند.
==تعریف جامعه پذیری سیاسی==
جامعه پذیری سیاسی مجموعه عملکردهای یادگیری مداوم است که طی آن افراد با نظام سیاسی آشنا میشوند و به وظایف سیاسی، [[حقوق خصوصی|حقوق]] و نقش خویش در جامعه آگاهی مییابند؛ در این فرایند ارزشها، [[باورها]]، طرز فکر، اعتقادات، [[آدابورسوم]] و مسائل سیاسی از نسلی به نسل دیگر منتقل میشود.<ref>خداوردویی، «آموزش و پرورش و جامعهپذیری سیاسی»، 1394ش، ص48.</ref>
==مفهومشناسی==
==ضرورت و اهداف جامعه پذیری سیاسی==
جامعهپذیری سیاسی مجموعه عملکردهای یادگیری مداوم است که طی آن افراد با نظام سیاسی آشنا میشوند و به وظایف سیاسی، حقوق و نقش خویش در جامعه آگاهی مییابند؛ در این فرآیند ارزشها، باورها، طرز فکر، اعتقادات، آدابورسوم و مسائل سیاسی از نسلی به نسل دیگر منتقل میشود.
جامعه پذیری سیاسی را اصلیترین عامل پیشرفت و تداوم جامعه دانستهاند؛<ref>موسوی الیگودرزی، «درآمدی بر تربیت سیاسی از دیدگاه قرآن کریم»، 1387ش، ص94.</ref> اگر در جامعهای نیروی انسانی آن همجهت با آرمانهای جامعه [[تربیت]] نشوند، نظام سیاسی حاکم بر آن دچار زوال خواهد شد.<ref>افتخاری و آرام، «آسیبشناسی رسمی آموزش و پرورش و ارائهٔ راهکارها»، 1396ش، ص72.</ref> هدف از جامعه پذیری سیاسی، پرورش افراد کارآمد سیاسی، پذیرش مسئولیتهای اجتماعی و سیاسی و آمادهسازی افراد جهت تعیین [[سرنوشت]] آیندهٔ خویش است.<ref>روشن، جامعهپذیری سیاسی نوجوانان تهران، 1375ش، ص15 و 39.</ref>
==ضرورت و اهداف==
==انواع جامعه پذیری سیاسی==
جامعهپذیری سیاسی را اصلیترین عامل پیشرفت و تداوم جامعه دانستهاند؛ اگر در جامعهای نیروی انسانی آن همجهت با آرمانهای جامعه تربیت نشوند، نظام سیاسی حاکم بر آن دچار زوال خواهد شد. هدف از جامعهپذیری سیاسی، پرورش افراد کارآمد سیاسی، پذیرش مسئولیتهای اجتماعی و سیاسی و آمادهسازی افراد جهت تعیین سرنوشت آیندۀ خویش است.
فرایند جامعه پذیری سیاسی به دو حالت مستقیم یا غیرمستقیم صورت میگیرد. در جامعه پذیری مستقیم، اطلاعات، ارزشها یا احساسات ناظر بر مسائل سیاسی آشکارا بیان میشود؛ اما در جامعه پذیری غیرمستقیم، تجربیات و دیدگاهها بهصورت ناخودآگاه بر دیدگاه سیاسی افراد اثر میگذارد؛ [[جامعه پذیری سیاسی]] غیرمستقیم در [[نوجوانی|نوجوانان]] اثر ویژهای دارد.<ref>پاول و آلموند، «جامعهپذیری سیاسی و فرهنگ سیاسی»، 1375ش، ص22.</ref>
==انواع==
فرآیند جامعهپذیری سیاسی به دو حالت مستقیم یا غیرمستقیم صورت میگیرد. در جامعهپذیری مستقیم، اطلاعات، ارزشها یا احساسات ناظر بر مسائل سیاسی آشکارا بیان میشود؛ اما در جامعهپذیری غیرمستقیم، تجربیات و دیدگاهها بهصورت ناخودآگاه بر دیدگاه سیاسی افراد اثر میگذارد؛ جامعهپذیری سیاسی غیرمستقیم در نوجوانان اثر ویژهای دارد.
==ویژگیها==
==ویژگیها جامعه پذیری سیاسی==
جامعهپذیری سیاسی بهصورت آهسته و پیوسته رشد میکند؛ بهگونهای که افراد متوجه آن نمیشوند. جامعهپذیری سیاسی هیچگاه پایانی ندارد و شخصیت سیاسی فرد همواره در حال تحول است.
جامعه پذیری سیاسی بهصورت آهسته و پیوسته رشد میکند؛ بهگونهای که افراد متوجه آن نمیشوند.<ref>روشن، جامعهپذیری سیاسی نوجوانان تهران، 1375ش، ص16.</ref> جامعه پذیری سیاسی هیچگاه پایانی ندارد و شخصیت سیاسی فرد همواره در حال تحول است.<ref>پاول و آلموند، «جامعهپذیری سیاسی و فرهنگ سیاسی»، 1375ش، ص22.</ref>
==ابعاد==
==ابعاد جامعه پذیری سیاسی==
جامعهپذیری سیاسی در جمهوری اسلامی ایران که مبتنی بر اندیشۀ مردمسالاری دینی است، دارای اهمیت ویژه و ابعاد گستردهای همچون آموزش تاریخ سیاسی کشور، آشنایی با رهبران ملی و دینی، آشنایی با قانون اساسی، حزبهای سیاسی، مشارکت سیاسی، انتخابات، آشنایی با مجاهدان و فاتحان گذشته و کنونی، آموزش انگارههایی همچون آزادی، قانونمداری، استقلال، منافع ملی، میهندوستی، نمادها و ارزشهای ملی، همدلی و اتحاد، جهاد و عدالت است.
جامعه پذیری سیاسی در جمهوری اسلامی [[ایران]] که مبتنی بر اندیشهٔ [[مردمسالاری دینی]] است، دارای اهمیت ویژه و ابعاد گستردهای همچون آموزش تاریخ سیاسی کشور، آشنایی با رهبران ملی و دینی، آشنایی با [[قانون اساسی]]، حزبهای سیاسی، مشارکت سیاسی، انتخابات، آشنایی با مجاهدان و فاتحان گذشته و کنونی، آموزش انگارههایی همچون [[آزادی]]، قانونمداری، [[استقلال]]، منافع ملی، [[میهندوستی]]، نمادها و ارزشهای ملی، همدلی و اتحاد، جهاد و عدالت است.<ref>شرفالدین، «جامعهپذیری سیاسی و تربیت سیاسی»، 1387ش، ص191.</ref>
==عوامل مؤثر==
عوامل مؤثر در جامعهپذیری سیاسی افراد عبارتاند از: خانواده، آموزش و پرورش، رسانه، مراکز دینی و گروه همسالان. همچنین عوامل بسیاری در جامعهپذیری سیاسی میتواند تغییر ایجاد کند از جمله:
وارد شدن به گروهها و نقشهای اجتماعی؛
مهاجرت از شهری به شهر دیگر؛
بالا یا پایین رفتن رتبۀ اجتماعی و اقتصادی؛
پیدا کردن یا از دست دادن شغل؛
مهاجرت به کشوری دیگر؛
آسیب دیدن از رکود اقتصادی یا جنگ.
===نقش خانواده===
==عوامل مؤثر جامعه پذیری سیاسی==
خانواده، اولین نهاد تربیتی در القای انگارههای سیاسی و اجتماعی مطلوب یا نامطلوب است؛ خانواده با شیوۀ تکرار و تلقین، پرورش زمینۀ اجتماعی خاص در کودک و تربیت شخصیتی شجاع، مستقل و متعهد باورهای سیاسی را پایهگذاری میکند. گوشسپاری به تصمیمات والدین، در آینده وی را به پیروی از دستورات سیاسی متمایل میسازد. افراد در روابط خانوادگی، اقتدار و مدیریت را میآموزند و با بحث آزاد دربارۀ مسائل و مشارکت در امور مربوط به خانواده، با دموکراسی در عرصههای سیاسی و اجتماعی آشنا میشوند.
عوامل مؤثر در جامعه پذیری سیاسی افراد عبارتاند از: [[خانواده]]، [[آموزش و پرورش]]، [[رسانه]]، مراکز دینی و گروه همسانان.<ref>شرفالدین، «جامعهپذیری سیاسی و تربیت سیاسی»، 1387ش، ص187.</ref>
====رفتارهای مؤثر والدین در جامعهپذیری سیاسی فرزندان====
• اهمیت دادن به نظرات فرزندان در مسائل خانوادگی (سبب جلوگیری از خشونت در رفتار سیاسی)؛
• مسئولیتسِپاری به فرزندان (موجب مسئولیتپذیری در جامعۀ آینده)؛
• مشارکت پدر و مادر در تربیت (تربیت تک والدی سبب وابستگی یا سلطهگری در رفتار سیاسی)؛
• قصهگویی برای کودکان و اسطورهسازی از قهرمانان اصیل ایرانی- اسلامی از جمله روایت شاهنامه؛
• حضور در اجتماعات سیاسی همچون نماز جمعه، راهپیماییها، انتخابات و رژههای نیروهای مسلح به همراه فرزندان؛
• نامگذاری کودک از میان شخصیتهای ملی و دینی و شناساندن آن به کودک؛
• استفاده از انواع بازی با القای غیرمستقیم برخی مفاهیم (مثلاً در بازی با تفنگ، پسران روحیۀ جنگجویی و مبارزه علیه ظلم مییابند).
===نقش آموزش و پرورش===
همچنین عوامل بسیاری در جامعه پذیری سیاسی میتواند تغییر ایجاد کند از جمله:
از مهمترین کارکردهای آموزش و پرورش ایجاد جامعهپذیری سیاسی در دانشآموزان است. در دورۀ دانشآموزی، افراد با مفاهیم قوانین و مقررات جامعه آشنا میشوند و نسبت به ارزشهای سیاسی منعطف هستند. آنچه دانشآموزان در این سالها میآموزند رفتار سیاسی آیندۀ آنان را شکل میدهد. در محدوده سنی 12-13 سال باورهای سیاسی نوجوان به مرحلۀ تثبیت میرسد. اما در سنین بزرگسالی نیز پرورش سیاسی ادامه مییابد. آموزش و پرورش بهصورت مستقیم و غیرمستقیم در برنامهها و کتب آموزشی خود، میتواند اهداف جامعهپذیری سیاسی را تحقق بخشد.
*وارد شدن به گروهها و نقشهای [[اجتماعی بودن|اجتماعی]]؛
*[[مهاجرت]] از شهری به شهر دیگر؛
*بالا یا پایین رفتن رتبهٔ اجتماعی و اقتصادی؛
*پیدا کردن یا از دست دادن شغل؛
*مهاجرت به کشوری دیگر؛
*آسیب دیدن از رکود اقتصادی یا [[جنگ]].<ref>پاول و آلموند، «جامعهپذیری سیاسی و فرهنگ سیاسی»، 1375ش، ص22.</ref>
===نقش خانواده درجامعه پذیری سیاسی===
خانواده، اولین نهاد تربیتی در القای انگارههای سیاسی و اجتماعی مطلوب یا نامطلوب است؛ خانواده با شیوهٔ تکرار و تلقین، پرورش زمینهٔ اجتماعی خاص در کودک و تربیت شخصیتی شجاع، مستقل و متعهد<ref>رحیمی و دیگران، «جایگاه تربیت سیاسی و نقش آن در پیشگیری از رخنههای سیاسی- فرهنگی در انقلاب اسلامی از دیدگاه امام خمینی»، 1394ش، ص151.</ref> باورهای سیاسی را پایهگذاری میکند.<ref>روشن، جامعهپذیری سیاسی نوجوانان تهران، 1375ش، ص19.</ref> گوشسپاری به تصمیمات والدین، در آینده وی را به پیروی از دستورات سیاسی متمایل میسازد.<ref>پاول و آلموند، «جامعهپذیری سیاسی و فرهنگ سیاسی»، 1375ش، ص24.</ref> افراد در [[روابط خانوادگی]]، اقتدار و مدیریت را میآموزند و با بحث آزاد دربارهٔ مسائل و مشارکت در امور مربوط به خانواده، با [[دموکراسی]] در عرصههای سیاسی و اجتماعی آشنا میشوند.<ref>شرفالدین، «جامعهپذیری سیاسی و تربیت سیاسی»، 1387ش، ص188-189.</ref>
====رفتارهای مؤثر والدین در جامعه پذیری سیاسی فرزندان====
*اهمیت دادن به نظرات فرزندان در مسائل خانوادگی (سبب جلوگیری از [[خشونت]] در رفتار سیاسی)؛
*مسئولیتسِپاری به فرزندان (موجب [[مسئولیتپذیری]] در جامعهٔ آینده)؛
*مشارکت [[پدر]] و مادر در تربیت (تربیت تک والدی سبب وابستگی یا سلطهگری در رفتار سیاسی)؛<ref>[http://m-javer.blogfa.com/author/enshan فاضلی، «خانواده و تربیت سیاسی»، وبلاگ ام-جاور.]</ref>
*[[قصهگویی]] برای کودکان و اسطورهسازی از قهرمانان اصیل ایرانی- اسلامی از جمله روایت [[شاهنامه]]؛<ref>[https://anarestan.com/article/نقش-اسطورهها-در-تربیت-کودکان/ «نقش اسطورهها در تربیت کودک»، وبسایت انارستان.]</ref>
*حضور در اجتماعات سیاسی همچون [[نماز جمعه]]، راهپیماییها، انتخابات و رژههای نیروهای مسلح به همراه فرزندان؛
*نامگذاری [[کودک]] از میان شخصیتهای ملی و دینی و شناساندن آن به کودک؛
*استفاده از انواع بازی با القای غیرمستقیم برخی مفاهیم (مثلاً در بازی با تفنگ، پسران روحیهٔ جنگجویی و مبارزه علیه ظلم مییابند).<ref>[http://m-javer.blogfa.com/author/enshan فاضلی، «خانواده و تربیت سیاسی»، وبلاگ ام-جاور.]</ref>
===نقش آموزش و پرورش در جامعه پذیری سیاسی===
[[پرونده:جامعه پذیری سیاسی۱.jpg|جایگزین=نمایی از یک کلاس درسی در ایران|بندانگشتی|نمایی از یک کلاس درسی در ایران]]
از مهمترین کارکردهای [[آموزش و پرورش]] ایجاد جامعه پذیری سیاسی در دانشآموزان است.<ref>عبداللهی، «بررسی وضعیت موجود تربیت سیاسی در دورهٔ ابتدایی نظام آموزش و پرورش ایران»، 1398ش، ص785.</ref> در دورهٔ دانشآموزی، افراد با مفاهیم قوانین و مقررات جامعه آشنا میشوند و نسبت به ارزشهای سیاسی منعطف هستند. آنچه دانشآموزان در این سالها میآموزند رفتار سیاسی آیندهٔ آنان را شکل میدهد. در محدوده سنی ۱۲–۱۳ سال باورهای سیاسی نوجوان به مرحلهٔ تثبیت میرسد.<ref>[http://ensani.ir/fa/article/319726/بررسی-تربیت-سیاسی-در-برنامه-درسی-رسمی-دوره-ابتدایی رضوی و دیگران، «بررسی تربیت سیاسی در برنامۀ درسی رسمی دورۀ ابتدایی»، 1389ش، ص23.]</ref> اما در سنین بزرگسالی نیز پرورش سیاسی ادامه مییابد. آموزش و پرورش بهصورت مستقیم و غیرمستقیم در برنامهها و کتب آموزشی خود، میتواند اهداف جامعه پذیری سیاسی را تحقق بخشد.<ref>روشن، جامعهپذیری سیاسی نوجوانان تهران، 1375ش، ص33.</ref>
====نقش معلمان در جامعه پذیری سیاسی====
دانشآموزان در دوران تحصیل، معلمان خود را الگو قرار میدهند. دیدگاه سیاسی معلم در ناخودآگاه آنان اثر میگذارد. معلم میتواند مصادیق [[هویت ملی]]، همکاری و [[استقلال فکری]] را به دانشآموزان نشان دهد. استفاده از روشهای تدریس سختگیرانه منجر به عدم تکامل بلوغ سیاسی افراد شده و استفاده از شیوههای مشارکتی و [[آزاداندیشی]]، سبب استفاده از این سبک در سِمَتها و مسئولیتهای ادارهٔ جامعه در بزرگسالی خواهد شد.<ref>خداوردویی، «آموزش و پرورش و جامعهپذیری سیاسی»، 1394ش، ص51.</ref>
====نقش دروس تحصیلی در جامعه پذیری سیاسی====
در جامعهٔ ایرانی، وجوه مختلف [[تربیت]] سیاسی در دروس متنوعی از جمله تاریخ، جغرافیا، مطالعات اجتماعی و هدیههای آسمانی آمده است، اما در دورهٔ ابتدایی برجستهترین دروس در این زمینه تاریخ و مدنی، در متوسطهٔ اول؛ تعلیمات اجتماعی و تاریخ و در متوسطهٔ دوم؛ مطالعات اجتماعی، [[جامعهشناسی]] و تاریخ معاصر [[ایران]] دانسته شده است.<ref>خداوردویی، «آموزش و پرورش و جامعهپذیری سیاسی»، 1394ش، ص51.</ref> برخی محققان بر این باورند که در این دروس بیشتر به مفاهیمی مانند [[استقلال]]، [[قانون اساسی]]، رهبری، [[وحدت]] و دیگر انگارهها پرداخته شده<ref>[http://jou.spsiran.ir/article_141619.html عبداللهی، «بررسی وضعیت موجود تربیت سیاسی در دورۀ ابتدایی نظام آموزش و پرورش ایران»، 1398ش، ص790-792.]</ref> اما به ابعاد مهارتی یا رفتاری توجه چندانی نشده است.<ref>رضوی و دیگران، «بررسی تربیت سیاسی در برنامهٔ درسی رسمی دورهٔ ابتدایی»، 1389ش، ص35.</ref>
====نقش معلمان====
دانشآموزان در دوران تحصیل، معلمان خود را الگو قرار میدهند. دیدگاه سیاسی معلم در ناخودآگاه آنان اثر میگذارد. معلم میتواند مصادیق هویت ملی، همکاری و استقلال فکری را به دانشآموزان نشان دهد. استفاده از روشهای تدریس سختگیرانه منجر به عدم تکامل بلوغ سیاسی افراد شده و استفاده از شیوههای مشارکتی و آزاداندیشی، سبب استفاده از این سبک در سِمَتها و مسئولیتهای ادارۀ جامعه در بزرگسالی خواهد شد.
====نقش دروس تحصیلی====
در جامعۀ ایرانی، وجوه مختلف تربیت سیاسی در دروس متنوعی از جمله تاریخ، جغرافیا، مطالعات اجتماعی و هدیههای آسمانی آمده است، اما در دورۀ ابتدایی برجستهترین دروس در این زمینه تاریخ و مدنی، در متوسطۀ اول؛ تعلیمات اجتماعی و تاریخ و در متوسطۀ دوم؛ مطالعات اجتماعی، جامعهشناسی و تاریخ معاصر ایران دانسته شده است. برخی محققان بر این باورند که در این دروس بیشتر به مفاهیمی مانند استقلال، قانون اساسی، رهبری، وحدت و دیگر انگارهها پرداخته شده اما به ابعاد مهارتی یا رفتاری توجه چندانی نشده است.
====راهکارهای تقویت تربیت سیاسی در مدارس====
====راهکارهای تقویت تربیت سیاسی در مدارس====
• معلم درس مطالعات اجتماعی، صلاحیتهای لازم برای تدریس و نقش الگویی مطلوب را داشته باشد؛
*[[پرونده:جامعه پذیری سیاسی۳.jpg|جایگزین=انتخابات شورای دانشآموزی در دبیرستان امام علی خرمآباد سال 1397ش|بندانگشتی|انتخابات شورای دانشآموزی در دبیرستان امام علی خرمآباد سال ۱۳۹۷ش]]معلم درس مطالعات اجتماعی، صلاحیتهای لازم برای تدریس و نقش الگویی مطلوب را داشته باشد؛
• جهت اثربخشی و نهادینهسازی مفاهیم درسی از روشهای تربیت اسلامی مانند تشویق، محبت، تکلیف دادن، پنددهی، چشمپوشی از اشتباهها و گذشت استفاده شود؛
*جهت اثربخشی و نهادینهسازی مفاهیم درسی از روشهای [[تربیت دینی|تربیت اسلامی]] مانند تشویق، [[محبت در خانواده|محبت]]، تکلیف دادن، پنددهی، چشمپوشی از اشتباهها و گذشت استفاده شود؛<ref>عبداللهی، «بررسی وضعیت موجود تربیت سیاسی در دورهٔ ابتدایی نظام آموزش و پرورش ایران»، 1398ش، ص792.</ref>
• از روشهای یادگیرندهمحور، فعال و نقادانه با انجام فعالیتهایی مانند مشاهده، مصاحبه، بحث و بازی استفاده شود؛
*از روشهای یادگیرنده محور، فعال و نقادانه با انجام فعالیتهایی مانند مشاهده، مصاحبه، بحث و بازی استفاده شود؛
• معلم به مباحث سیاسی روز که در مطالب تهیه شدۀ دانشآموزان وجود دارد اشاره کند؛
*معلم به مباحث سیاسی روز که در مطالب تهیه شدهٔ دانشآموزان وجود دارد اشاره کند؛
• انتخابات شورا در سطح مدرسه و کلاس درسی برگزار شود؛
*انتخابات شورا در سطح [[مدرسه]] و کلاس درسی برگزار شود؛
• زمینۀ فعالیت دانشآموزان در انجمن اتحادیۀ دانشآموزی و خبرنامۀ مدرسه فراهم شود؛
*زمینهٔ فعالیت دانشآموزان در انجمن اتحادیهٔ دانشآموزی و خبرنامهٔ مدرسه فراهم شود؛<ref>رضوی و دیگران، «بررسی تربیت سیاسی در برنامهٔ درسی رسمی دورهٔ ابتدایی»، 1389ش، ص49 و 50 و 54.</ref>
• تشویق به عضویت دانشآموزان در بسیج دانشآموزی در هر سه مقطع تحصیلی؛ استفاده از شیوههای اجرایی و نظری در این سازمان موجب تقویت مسئولیتپذیری، روحیۀ تعاون و بینش عمیق و پایدار سیاسی دانشآموزان میشود.
*تشویق به عضویت دانشآموزان در [[بسیج]] دانشآموزی در هر سه مقطع تحصیلی؛ استفاده از شیوههای اجرایی و نظری در این سازمان موجب تقویت [[مسئولیتپذیری]]، روحیهٔ تعاون و بینش عمیق و پایدار سیاسی دانشآموزان میشود.<ref>[https://elmnet.ir/article/20610826-1661/نقش-سازمان-بسیج-دانش-آموزی-در-آموزش-و-پرورش-و-جامعه-پذیری-سیاسی-دانش-آموزان?elm_num=1 فرشباف رشیدی و جمشیدی راد، «نقش سازمان بسیج دانشآموزی در آموزش و پرورش و جامعهپذیری سیاسی دانشآموزان»، 1395ش، علمنت.]</ref>
• معرفی کتابهای مفید غیردرسی؛ خواندن کتاب ذهن افراد را بهصورت غیرمستقیم نسبت به مسائل اجتماعی مختلف بیدار کرده و رنگ سیاسی به آن میدهد. برخی پژوهشگران، معرفی کتاب به نوجوانان را برای الگوبرداری از شخصیتهای ملی، مؤثر دانستهاند.
*معرفی کتابهای مفید غیردرسی؛ خواندن کتاب ذهن افراد را بهصورت غیرمستقیم نسبت به مسائل اجتماعی مختلف بیدار کرده و رنگ سیاسی به آن میدهد.<ref>ذاکر شهرک، «سیاست در کتابهای کودکان و نوجوانان»، 1381ش، ص32.</ref> برخی پژوهشگران، معرفی [[کتاب]] به نوجوانان را برای الگوبرداری از شخصیتهای ملی، مؤثر دانستهاند.<ref>[https://amooketabi.ir/product/مجموعه-قهرمان-من/ «مجموعۀ قهرمان من»، وبسایت عمو کتابی.]</ref>
• سرودهای ملی- مذهبی؛ سرودهای برخوردار از مضامینی که به انگارههای شناختی مطلوب در جامعه توجه دارند، در پرورش سیاسی و دینی کودکان و نوجوانان، اثرگذاری چشمگیری دارند.
*سرودهای ملی - مذهبی؛ سرودهای برخوردار از مضامینی که به انگارههای شناختی مطلوب در جامعه توجه دارند، در پرورش سیاسی و دینی کودکان و نوجوانان، اثرگذاری چشمگیری دارند.<ref>[https://www.yjc.news/fa/news/8144507/سرود-سلام-فرمانده-از-کجا-آمد-و-چطور-خودش-را-در-دل-مردم-جا-کرد «سرود سلام فرمانده از کجا آمد و چطور خودش را در دل مردم جا کرد؟»، باشگاه خبرنگاران جوان.]</ref>
===نقش رسانه===
===نقش رسانه درجامعه پذیری سیاسی===
امروزه بیشترین زمان کودکان و نوجوانان صرف رسانههایی نظیر تلویزیون، بازیهای رایانهای و شبکههای اجتماعی میشود. آنان بیشتر انگارههای سیاسی را از تلویزیون و از منابع متعددی از جمله شخصیتها (ورزشکاران، خوانندگان، بازیگران، مجریها، سیاستمداران) و اخبار دریافت میکنند؛<ref> شرفالدین، «جامعهپذیری سیاسی و تربیت سیاسی»، 1387ش، ص192.</ref> صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران توانمندی بسیاری برای اثرگذاری بر اقشار جامعه بهویژه نوجوانان در تمام زمینهها دارد.<ref>روشن، جامعهپذیری سیاسی نوجوانان تهران، 1375ش، ص115.</ref>
امروزه بیشترین زمان کودکان و نوجوانان صرف رسانههایی نظیر تلویزیون، [[بازیهای رایانهای]] و شبکههای اجتماعی میشود. آنان بیشتر انگارههای سیاسی را از تلویزیون و از منابع متعددی از جمله شخصیتها (ورزشکاران، خوانندگان، بازیگران، مجریها، سیاستمداران) و اخبار دریافت میکنند؛<ref>شرفالدین، «جامعهپذیری سیاسی و تربیت سیاسی»، 1387ش، ص192.</ref> صداوسیمای جمهوری اسلامی [[ایران]] توانمندی بسیاری برای اثرگذاری بر اقشار جامعه بهویژه نوجوانان در تمام زمینهها دارد.<ref>روشن، جامعهپذیری سیاسی نوجوانان تهران، 1375ش، ص115.</ref>
===نقش دین===
===نقش نهادهای دینی در جامعه پذیری سیاسی===
سازمانها و نهادهای دینی، بر مسائل سیاسی و جامعهپذیری سیاسی افراد اثر میگذارند. ارتباط مستقیم و مداوم با مکانها و گروههای مذهبی از جمله مسجد، حسینیه، هیئتهای عزاداری، شرکت در نماز جماعت، مراسم تعزیه، مراکز حوزههای علمیه و آشنایی با روحانیت، موجب آشنایی نوجوانان با حوزۀ سیاست از منظر دینی میشود.<ref> شرفالدین، «جامعهپذیری سیاسی و تربیت سیاسی»، 1387ش، ص192.</ref>
سازمانها و نهادهای دینی، بر مسائل سیاسی و جامعه پذیری سیاسی افراد اثر میگذارند. ارتباط مستقیم و مداوم با مکانها و گروههای مذهبی از جمله [[مسجد]]، [[حسینیه]]، هیئتهای عزاداری، شرکت در نماز جماعت، مراسم [[تعزیه]]، مراکز [[حوزه علمیه|حوزههای علمیه]] و آشنایی با روحانیت، موجب آشنایی نوجوانان با حوزهٔ سیاست از منظر دینی میشود.<ref>شرفالدین، «جامعهپذیری سیاسی و تربیت سیاسی»، 1387ش، ص192.</ref>
====راهکارهای تربیت سیاسی از منظر قرآن====
====راهکارهای تربیت سیاسی از منظر قرآن====
*اهتمام ویژه به [[تربیت]] عقلانی و پرورش قدرت [[تفکر]] و تحلیل؛
*اهتمام ویژه به تربیت عقلانی و پرورش قدرت تفکر و تحلیل؛
*آگاهیبخشی با تبیین داشتهها و نداشتهها، بایدها و نبایدها در مورد جامعه، انسان و [[حکومت]]؛
*آگاهیبخشی با تبیین داشتهها و نداشتهها، بایدها و نبایدها در مورد جامعه، انسان و حکومت؛
*استفاده از [[مناظره]] و جدل؛
*استفاده از مناظره و جدل؛
*استفاده از پرسش و درگیر کردن انسانها با مسئله؛
*استفاده از پرسش و درگیر کردن انسانها با مسئله؛
*استفاده از تلقین و تشویق؛
*استفاده از تلقین و [[تشویق]]؛
*بهکارگیری بیان مقایسهای؛
*بهکارگیری بیان مقایسهای؛
*تربیت تدریجی، معرفی الگوهای خوب و شناساندن اشخاص بد جهت عبرتگیری؛
*تربیت تدریجی، معرفی الگوهای خوب و شناساندن اشخاص بد جهت [[عبرتگیری]]؛
* توجه به تاریخ و سرگذشت پیشینیان؛
*توجه به تاریخ و [[سرگذشت]] پیشینیان؛
* نمونهسازیهای کوچک از جامعه و حکومت برای کسب آگاهی و آمادگی افراد.
*نمونهسازیهای کوچک از جامعه و حکومت برای کسب آگاهی و آمادگی افراد.<ref>موسوی الیگودرزی، «درآمدی بر تربیت سیاسی از دیدگاه قرآن کریم»، 1387ش، ص93.</ref>
<ref> موسوی الیگودرزی، «درآمدی بر تربیت سیاسی از دیدگاه قرآن کریم»، 1387ش، ص93. </ref>
===گروه همسانان===
===گروه همسانان===
به گروههای کوچکی که دارای جایگاه اجتماعی نسبتاً برابری هستند و پیوندهای نزدیکی با هم دارند گروه همسانان میگویند؛ حلقههای دوستی، تیمهای همبازی و گروههای مدرسه از آن جملهاند. این ردۀ اجتماعی در ترغیب یا عدم ترغیب به سیاست مؤثر واقع میشود؛<ref> پاول و آلموند، «جامعهپذیری سیاسی و فرهنگ سیاسی»، 1375ش، ص25. </ref> برخی از پژوهشگران در جامعهپذیری سیاسی، گروه همسانان را تأثیرگذارتر از مدارس دانستهاند.<ref>روشن، جامعهپذیری سیاسی نوجوانان تهران، 1375ش، ص19.</ref>
به گروههای کوچکی که دارای جایگاه اجتماعی نسبتاً برابری هستند و پیوندهای نزدیکی با هم دارند گروه همسانان میگویند؛ حلقههای دوستی، تیمهای [[همبازی]] و گروههای [[مدرسه]] از آن جملهاند. این ردهٔ اجتماعی در ترغیب یا عدم ترغیب به سیاست مؤثر واقع میشود؛<ref>پاول و آلموند، «جامعهپذیری سیاسی و فرهنگ سیاسی»، 1375ش، ص25.</ref> برخی از پژوهشگران در جامعه پذیری سیاسی، گروه همسانان را تأثیرگذارتر از مدارس دانستهاند.<ref>روشن، جامعهپذیری سیاسی نوجوانان تهران، 1375ش، ص19.</ref>
==پانویس==
==پانویس==
{{پانویس}}
{{پانویس}}
==منابع==
==منابع==
* افتخاری، اصغر و آرام، محمدرضا، «آسیبشناسی رسمی آموزش و پرورش و ارائۀ راهکارها»، اسلام و پژوهشهای تربیتی، شمارۀ 17، بهار و تابستان 1396ش، ص71-93.
{{آغاز منابع}}
* پاول، بینگهام و آلموند، گابریل، «جامعهپذیری سیاسی و فرهنگ سیاسی»، ترجمۀ علیرضا طیب، نشریۀ اطلاعات سیاسی و اقتصادی، شمارۀ 113، 1375ش، ص22-31.
* افتخاری، اصغر و آرام، محمدرضا، «آسیبشناسی رسمی آموزش و پرورش و ارائهٔ راهکارها»، اسلام و پژوهشهای تربیتی، شمارهٔ ۱۷، بهار و تابستان ۱۳۹۶ش، ص۷۱–۹۳.
* خداوردویی، سعید، «آموزش و پرورش و جامعهپذیری سیاسی»، رشد آموزش علوم اجتماعی، پیاپی 68، 1394ش، ص47-51.
* پاول، بینگهام و آلموند، گابریل، «جامعه پذیری سیاسی و فرهنگ سیاسی»، ترجمهٔ علیرضا طیب، نشریهٔ اطلاعات سیاسی و اقتصادی، شمارهٔ ۱۱۳، ۱۳۷۵ش، ص۲۲–۳۱.
* ذاکر شهرک، مینا، «سیاست در کتابهای کودکان و نوجوانان»، پژوهشنامۀ ادبیات کودک و نوجوان، شمارۀ 31، زمستان 1381ش، ص31-35.
* خداوردویی، سعید، «آموزش و پرورش و جامعه پذیری سیاسی»، رشد آموزش علوم اجتماعی، پیاپی ۶۸، ۱۳۹۴ش، ص۴۷–۵۱.
* رحیمی، سهیل و دیگران، «جایگاه تربیت سیاسی و نقش آن در پیشگیری از رخنههای سیاسی- فرهنگی در انقلاب اسلامی از دیدگاه امام خمینی و مقام معظم رهبری»، بصیرت و تربیت اسلامی، پاییز 1394ش، ص137-161.
* ذاکر شهرک، مینا، «سیاست در کتابهای کودکان و نوجوانان»، پژوهشنامهٔ ادبیات کودک و نوجوان، شمارهٔ ۳۱، زمستان ۱۳۸۱ش، ص۳۱–۳۵.
* رضوی، سید عباس و دیگران، «بررسی تربیت سیاسی در برنامۀ درسی رسمی دورۀ ابتدایی»، روانشناسی تربیتی، شمارۀ 16، بهار 1389ش، ص19-58.
* رحیمی، سهیل و دیگران، «جایگاه تربیت سیاسی و نقش آن در پیشگیری از رخنههای سیاسی- فرهنگی در انقلاب اسلامی از دیدگاه امام خمینی و مقام معظم رهبری»، بصیرت و تربیت اسلامی، پاییز ۱۳۹۴ش، ص۱۳۷–۱۶۱.
* روشن، جمشید، جامعهپذیری سیاسی نوجوانان تهران، پایاننامۀ کارشناسی ارشد، تهران، دانشکدۀ علوم سیاسی، دانشگاه امام صادق، 1375ش، ص1-161.
* رضوی، سید عباس و دیگران، «بررسی تربیت سیاسی در برنامهٔ درسی رسمی دورهٔ ابتدایی»، روانشناسی تربیتی، شمارهٔ ۱۶، بهار ۱۳۸۹ش، ص۱۹–۵۸.
* «سرود سلام فرمانده از کجا آمد و چطور خودش را در دل مردم جا کرد؟»، باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ درج مطلب: 4 خرداد 1401ش.
* روشن، جمشید، جامعه پذیری سیاسی نوجوانان تهران، پایاننامهٔ کارشناسی ارشد، تهران، دانشکدهٔ علوم سیاسی، دانشگاه امام صادق، ۱۳۷۵ش، ص۱–۱۶۱.
* شرفالدین، سید حسین، «جامعهپذیری سیاسی و تربیت سیاسی»، راه تربیت، شمارۀ 5، ویژهنامۀ تربیت سیاسی، 1387ش، ص177-198.
* «سرود سلام فرمانده از کجا آمد و چطور خودش را در دل مردم جا کرد؟»، باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ درج مطلب: ۴ خرداد ۱۴۰۱ش.
* عبداللهی، هنگامه و دیگران، «بررسی وضعیت موجود تربیت سیاسی در دورۀ ابتدایی نظام آموزش و پرورش ایران»، جامعهشناسی سیاسی ایران، سال دوم، شمارۀ چهارم، زمستان 1398ش، ص784-799.
* شرفالدین، سید حسین، «جامعه پذیری سیاسی و تربیت سیاسی»، راه تربیت، شمارهٔ ۵، ویژهنامهٔ تربیت سیاسی، ۱۳۸۷ش، ص۱۷۷–۱۹۸.
* فاضلی، بیتا، «خانواده و تربیت سیاسی»، وبلاگ ام-جاور، تاریخ درج مطلب: 2 اردیبهشت 1389ش.
* عبداللهی، هنگامه و دیگران، «بررسی وضعیت موجود تربیت سیاسی در دورهٔ ابتدایی نظام آموزش و پرورش ایران»، جامعهشناسی سیاسی ایران، سال دوم، شمارهٔ چهارم، زمستان ۱۳۹۸ش، ص۷۸۴–۷۹۹.
* فرشباف رشیدی، وحید و جمشیدی راد، جعفر، «نقش سازمان بسیج دانشآموزی در آموزش و پرورش و جامعهپذیری سیاسی دانشآموزان»، سومین کنفرانس بینالمللی روانشناسی، علوم تربیتی و سبک زندگی، 1395ش.
* فاضلی، بیتا، «خانواده و تربیت سیاسی»، وبلاگ ام-جاور، تاریخ درج مطلب: ۲ اردیبهشت ۱۳۸۹ش.
* فرشباف رشیدی، وحید و جمشیدی راد، جعفر، «نقش سازمان بسیج دانشآموزی در آموزش و پرورش و جامعه پذیری سیاسی دانشآموزان»، سومین کنفرانس بینالمللی روانشناسی، علوم تربیتی و سبک زندگی، ۱۳۹۵ش.
* موسوی الیگودرزی، سید مهدی، «درآمدی بر تربیت سیاسی از دیدگاه قرآن کریم»، راه تربیت، شمارۀ 5، ویژهنامۀ تربیت سیاسی، 1387ش، ص71-94.
* «نقش اسطورهها در تربیت کودک»، وبسایت انارستان، تاریخ بازدید: 14 آذر 1401ش.
* موسوی الیگودرزی، سید مهدی، «درآمدی بر تربیت سیاسی از دیدگاه قرآن کریم»، راه تربیت، شمارهٔ ۵، ویژهنامهٔ تربیت سیاسی، ۱۳۸۷ش، ص۷۱–۹۴.
* «نقش اسطورهها در تربیت کودک»، وبسایت انارستان، تاریخ بازدید: ۱۴ آذر ۱۴۰۱ش.
{{پایان منابع}}
{{#seo:
|title=جامعه پذیری سیاسی چیست؟ عوامل و نظریههای آن - ویکی زندگی
|title_mode=Replaced Title
|keywords=جامعه پذیری سیاسی، نظریههای جامعه پذیری سیاسی، عوامل جامعه پذیری، آموزش سیاسی
|description=جامعه پذیری سیاسی فرآیندی است که افراد از طریق آن ارزشها و نگرشهای سیاسی را میآموزند. با عوامل کلیدی و مهمترین نظریههای جامعه پذیری سیاسی آشنا شوید - ویکی زندگی
}}
{{سیاست-افقی}}
[[رده:جامعهشناسی اجتماعی]]
[[رده:جامعهشناسی تبلیغ]]
[[رده:سیاستگذاری اجتماعی]]
[[رده:نظریههای سیاسی]]
نسخهٔ کنونی تا ۲۷ شهریور ۱۴۰۴، ساعت ۱۵:۵۲
جامعه پذیری سیاسی؛آگاهیبخشی به افراد دربارهٔ وظایف آنها نسبت به حکومت و جامعه.
مشارکت یک خانواده ایرانی در انتخابات ریاست جمهوری دوره چهاردهم
جامعه پذیری سیاسی (Socialization Political) اهمیت زیادی در بقا و توسعهٔ یک جامعه دارد و طی آن هنجارها و ارزشهای سیاسی یک جامعه از نسلی به نسل دیگر منتقل میشود. عوامل جامعه پذیری سیاسی همهٔ نهادها از جمله خانواده، مدرسه، رسانهها، مراکز مذهبی و گروه همسالان هستند.
جامعه پذیری سیاسی مجموعه عملکردهای یادگیری مداوم است که طی آن افراد با نظام سیاسی آشنا میشوند و به وظایف سیاسی، حقوق و نقش خویش در جامعه آگاهی مییابند؛ در این فرایند ارزشها، باورها، طرز فکر، اعتقادات، آدابورسوم و مسائل سیاسی از نسلی به نسل دیگر منتقل میشود.[۱]
جامعه پذیری سیاسی را اصلیترین عامل پیشرفت و تداوم جامعه دانستهاند؛[۲] اگر در جامعهای نیروی انسانی آن همجهت با آرمانهای جامعه تربیت نشوند، نظام سیاسی حاکم بر آن دچار زوال خواهد شد.[۳] هدف از جامعه پذیری سیاسی، پرورش افراد کارآمد سیاسی، پذیرش مسئولیتهای اجتماعی و سیاسی و آمادهسازی افراد جهت تعیین سرنوشت آیندهٔ خویش است.[۴]
فرایند جامعه پذیری سیاسی به دو حالت مستقیم یا غیرمستقیم صورت میگیرد. در جامعه پذیری مستقیم، اطلاعات، ارزشها یا احساسات ناظر بر مسائل سیاسی آشکارا بیان میشود؛ اما در جامعه پذیری غیرمستقیم، تجربیات و دیدگاهها بهصورت ناخودآگاه بر دیدگاه سیاسی افراد اثر میگذارد؛ جامعه پذیری سیاسی غیرمستقیم در نوجوانان اثر ویژهای دارد.[۵]
جامعه پذیری سیاسی بهصورت آهسته و پیوسته رشد میکند؛ بهگونهای که افراد متوجه آن نمیشوند.[۶] جامعه پذیری سیاسی هیچگاه پایانی ندارد و شخصیت سیاسی فرد همواره در حال تحول است.[۷]
جامعه پذیری سیاسی در جمهوری اسلامی ایران که مبتنی بر اندیشهٔ مردمسالاری دینی است، دارای اهمیت ویژه و ابعاد گستردهای همچون آموزش تاریخ سیاسی کشور، آشنایی با رهبران ملی و دینی، آشنایی با قانون اساسی، حزبهای سیاسی، مشارکت سیاسی، انتخابات، آشنایی با مجاهدان و فاتحان گذشته و کنونی، آموزش انگارههایی همچون آزادی، قانونمداری، استقلال، منافع ملی، میهندوستی، نمادها و ارزشهای ملی، همدلی و اتحاد، جهاد و عدالت است.[۸]
خانواده، اولین نهاد تربیتی در القای انگارههای سیاسی و اجتماعی مطلوب یا نامطلوب است؛ خانواده با شیوهٔ تکرار و تلقین، پرورش زمینهٔ اجتماعی خاص در کودک و تربیت شخصیتی شجاع، مستقل و متعهد[۱۱] باورهای سیاسی را پایهگذاری میکند.[۱۲] گوشسپاری به تصمیمات والدین، در آینده وی را به پیروی از دستورات سیاسی متمایل میسازد.[۱۳] افراد در روابط خانوادگی، اقتدار و مدیریت را میآموزند و با بحث آزاد دربارهٔ مسائل و مشارکت در امور مربوط به خانواده، با دموکراسی در عرصههای سیاسی و اجتماعی آشنا میشوند.[۱۴]
از مهمترین کارکردهای آموزش و پرورش ایجاد جامعه پذیری سیاسی در دانشآموزان است.[۱۸] در دورهٔ دانشآموزی، افراد با مفاهیم قوانین و مقررات جامعه آشنا میشوند و نسبت به ارزشهای سیاسی منعطف هستند. آنچه دانشآموزان در این سالها میآموزند رفتار سیاسی آیندهٔ آنان را شکل میدهد. در محدوده سنی ۱۲–۱۳ سال باورهای سیاسی نوجوان به مرحلهٔ تثبیت میرسد.[۱۹] اما در سنین بزرگسالی نیز پرورش سیاسی ادامه مییابد. آموزش و پرورش بهصورت مستقیم و غیرمستقیم در برنامهها و کتب آموزشی خود، میتواند اهداف جامعه پذیری سیاسی را تحقق بخشد.[۲۰]
دانشآموزان در دوران تحصیل، معلمان خود را الگو قرار میدهند. دیدگاه سیاسی معلم در ناخودآگاه آنان اثر میگذارد. معلم میتواند مصادیق هویت ملی، همکاری و استقلال فکری را به دانشآموزان نشان دهد. استفاده از روشهای تدریس سختگیرانه منجر به عدم تکامل بلوغ سیاسی افراد شده و استفاده از شیوههای مشارکتی و آزاداندیشی، سبب استفاده از این سبک در سِمَتها و مسئولیتهای ادارهٔ جامعه در بزرگسالی خواهد شد.[۲۱]
در جامعهٔ ایرانی، وجوه مختلف تربیت سیاسی در دروس متنوعی از جمله تاریخ، جغرافیا، مطالعات اجتماعی و هدیههای آسمانی آمده است، اما در دورهٔ ابتدایی برجستهترین دروس در این زمینه تاریخ و مدنی، در متوسطهٔ اول؛ تعلیمات اجتماعی و تاریخ و در متوسطهٔ دوم؛ مطالعات اجتماعی، جامعهشناسی و تاریخ معاصر ایران دانسته شده است.[۲۲] برخی محققان بر این باورند که در این دروس بیشتر به مفاهیمی مانند استقلال، قانون اساسی، رهبری، وحدت و دیگر انگارهها پرداخته شده[۲۳] اما به ابعاد مهارتی یا رفتاری توجه چندانی نشده است.[۲۴]
انتخابات شورای دانشآموزی در دبیرستان امام علی خرمآباد سال ۱۳۹۷شمعلم درس مطالعات اجتماعی، صلاحیتهای لازم برای تدریس و نقش الگویی مطلوب را داشته باشد؛
جهت اثربخشی و نهادینهسازی مفاهیم درسی از روشهای تربیت اسلامی مانند تشویق، محبت، تکلیف دادن، پنددهی، چشمپوشی از اشتباهها و گذشت استفاده شود؛[۲۵]
از روشهای یادگیرنده محور، فعال و نقادانه با انجام فعالیتهایی مانند مشاهده، مصاحبه، بحث و بازی استفاده شود؛
معلم به مباحث سیاسی روز که در مطالب تهیه شدهٔ دانشآموزان وجود دارد اشاره کند؛
انتخابات شورا در سطح مدرسه و کلاس درسی برگزار شود؛
زمینهٔ فعالیت دانشآموزان در انجمن اتحادیهٔ دانشآموزی و خبرنامهٔ مدرسه فراهم شود؛[۲۶]
تشویق به عضویت دانشآموزان در بسیج دانشآموزی در هر سه مقطع تحصیلی؛ استفاده از شیوههای اجرایی و نظری در این سازمان موجب تقویت مسئولیتپذیری، روحیهٔ تعاون و بینش عمیق و پایدار سیاسی دانشآموزان میشود.[۲۷]
معرفی کتابهای مفید غیردرسی؛ خواندن کتاب ذهن افراد را بهصورت غیرمستقیم نسبت به مسائل اجتماعی مختلف بیدار کرده و رنگ سیاسی به آن میدهد.[۲۸] برخی پژوهشگران، معرفی کتاب به نوجوانان را برای الگوبرداری از شخصیتهای ملی، مؤثر دانستهاند.[۲۹]
سرودهای ملی - مذهبی؛ سرودهای برخوردار از مضامینی که به انگارههای شناختی مطلوب در جامعه توجه دارند، در پرورش سیاسی و دینی کودکان و نوجوانان، اثرگذاری چشمگیری دارند.[۳۰]
امروزه بیشترین زمان کودکان و نوجوانان صرف رسانههایی نظیر تلویزیون، بازیهای رایانهای و شبکههای اجتماعی میشود. آنان بیشتر انگارههای سیاسی را از تلویزیون و از منابع متعددی از جمله شخصیتها (ورزشکاران، خوانندگان، بازیگران، مجریها، سیاستمداران) و اخبار دریافت میکنند؛[۳۱] صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران توانمندی بسیاری برای اثرگذاری بر اقشار جامعه بهویژه نوجوانان در تمام زمینهها دارد.[۳۲]
سازمانها و نهادهای دینی، بر مسائل سیاسی و جامعه پذیری سیاسی افراد اثر میگذارند. ارتباط مستقیم و مداوم با مکانها و گروههای مذهبی از جمله مسجد، حسینیه، هیئتهای عزاداری، شرکت در نماز جماعت، مراسم تعزیه، مراکز حوزههای علمیه و آشنایی با روحانیت، موجب آشنایی نوجوانان با حوزهٔ سیاست از منظر دینی میشود.[۳۳]
به گروههای کوچکی که دارای جایگاه اجتماعی نسبتاً برابری هستند و پیوندهای نزدیکی با هم دارند گروه همسانان میگویند؛ حلقههای دوستی، تیمهای همبازی و گروههای مدرسه از آن جملهاند. این ردهٔ اجتماعی در ترغیب یا عدم ترغیب به سیاست مؤثر واقع میشود؛[۳۵] برخی از پژوهشگران در جامعه پذیری سیاسی، گروه همسانان را تأثیرگذارتر از مدارس دانستهاند.[۳۶]
افتخاری، اصغر و آرام، محمدرضا، «آسیبشناسی رسمی آموزش و پرورش و ارائهٔ راهکارها»، اسلام و پژوهشهای تربیتی، شمارهٔ ۱۷، بهار و تابستان ۱۳۹۶ش، ص۷۱–۹۳.
پاول، بینگهام و آلموند، گابریل، «جامعه پذیری سیاسی و فرهنگ سیاسی»، ترجمهٔ علیرضا طیب، نشریهٔ اطلاعات سیاسی و اقتصادی، شمارهٔ ۱۱۳، ۱۳۷۵ش، ص۲۲–۳۱.
خداوردویی، سعید، «آموزش و پرورش و جامعه پذیری سیاسی»، رشد آموزش علوم اجتماعی، پیاپی ۶۸، ۱۳۹۴ش، ص۴۷–۵۱.
ذاکر شهرک، مینا، «سیاست در کتابهای کودکان و نوجوانان»، پژوهشنامهٔ ادبیات کودک و نوجوان، شمارهٔ ۳۱، زمستان ۱۳۸۱ش، ص۳۱–۳۵.
رحیمی، سهیل و دیگران، «جایگاه تربیت سیاسی و نقش آن در پیشگیری از رخنههای سیاسی- فرهنگی در انقلاب اسلامی از دیدگاه امام خمینی و مقام معظم رهبری»، بصیرت و تربیت اسلامی، پاییز ۱۳۹۴ش، ص۱۳۷–۱۶۱.
رضوی، سید عباس و دیگران، «بررسی تربیت سیاسی در برنامهٔ درسی رسمی دورهٔ ابتدایی»، روانشناسی تربیتی، شمارهٔ ۱۶، بهار ۱۳۸۹ش، ص۱۹–۵۸.
روشن، جمشید، جامعه پذیری سیاسی نوجوانان تهران، پایاننامهٔ کارشناسی ارشد، تهران، دانشکدهٔ علوم سیاسی، دانشگاه امام صادق، ۱۳۷۵ش، ص۱–۱۶۱.
«سرود سلام فرمانده از کجا آمد و چطور خودش را در دل مردم جا کرد؟»، باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ درج مطلب: ۴ خرداد ۱۴۰۱ش.
شرفالدین، سید حسین، «جامعه پذیری سیاسی و تربیت سیاسی»، راه تربیت، شمارهٔ ۵، ویژهنامهٔ تربیت سیاسی، ۱۳۸۷ش، ص۱۷۷–۱۹۸.
عبداللهی، هنگامه و دیگران، «بررسی وضعیت موجود تربیت سیاسی در دورهٔ ابتدایی نظام آموزش و پرورش ایران»، جامعهشناسی سیاسی ایران، سال دوم، شمارهٔ چهارم، زمستان ۱۳۹۸ش، ص۷۸۴–۷۹۹.
فاضلی، بیتا، «خانواده و تربیت سیاسی»، وبلاگ ام-جاور، تاریخ درج مطلب: ۲ اردیبهشت ۱۳۸۹ش.
فرشباف رشیدی، وحید و جمشیدی راد، جعفر، «نقش سازمان بسیج دانشآموزی در آموزش و پرورش و جامعه پذیری سیاسی دانشآموزان»، سومین کنفرانس بینالمللی روانشناسی، علوم تربیتی و سبک زندگی، ۱۳۹۵ش.
