پیشنویس:مردسالاری: تفاوت میان نسخهها
imported>مریم جاوید صفحهای تازه حاوی «'''<big>مردسالاری؛ انگارۀ برتری جنس مرد نسبت به زن.</big>''' مردسالاری، بهمعنای افزایش بیش از حد قدرت و مسئولیت مردان در جامعه و خانواده، نظامی را شکل میدهد که اکثر توجه و امکانات را در اختیار جنس مذکر قرار میدهد<ref> [https://honarehzendegi.com/fa/patriarchy طباطب...» ایجاد کرد |
imported>شاهرودی +رده:آسیبشناسی مسائل زنان و خانواده، +رده:جامعهشناسی خانواده، +رده:روابط اجتماعی، +رده:روابط میانفردی، +رده:روابط انسانی (هاتکت)، ابرابزار |
||
| (۲۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۹ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
''' | [[پرونده:مردسالاری.jpg|جایگزین=تولد آتنا از سر زئوس، تصویر چاپی در کتاب (URL 4)؛ بازتاب نظام مردسالار در اساطیر یونان باستان|بندانگشتی|تولد آتنا از سر زئوس، تصویر چاپی در کتاب (URL 4)؛ بازتاب نظام مردسالار در اساطیر یونان باستان]] | ||
'''{{درشت|مردسالاری}}'''؛ انگارهٔ برتری جنس مرد نسبت به زن. | |||
مردسالاری نظامی است که قدرت و مسئولیت را بیش از حد به مردان میدهد و زنان را محدود و گاه تحت خشونت قرار میدهد. ریشههای آن از اسطورههای یونان باستان تا فرهنگ سنتی ایران و ساختارهای مدرن ادامه یافته است. فمینیسم و اندیشمندان مسلمان به بازتعریف نقشها و تساوی حقوق زن و مرد پرداختهاند. آثار ادبی و رسانهای، مردسالاری را نقد و بازنمایی کردهاند. در اسلام، خانواده بر پایه حقوق و وظایف متقابل است و سرپرستی مرد مسئولیتمحور است، نه سلطهگر. پیامدهای مردسالاری شامل فشار اجتماعی، خشونت و محدودیت زنان است و نیازمند تغییر نگرش و آموزش است. | |||
== مفهومشناسی مردسالاری == | |||
مردسالاری؛ مترادف مردبرتری و غالباً همراه با زنستیزی<ref>[https://abadis.ir/fatofa/مردسالاری/ «مردسالاری»، در سایت آبادیس.]</ref> بوده و زن را در درجهٔ دوم اهمیت قرار میدهد.<ref>[https://newmiind.com/12416/patriarchy/ «مردسالاری یا ماسکولیسم» در سایت ذهن نو.]</ref> همچنین تعبیری از نظام [[پدرسالاری]] را نشان میدهد که بیشتر پایهٔ اجتماعی، اقتصادی و سیاسی دارد و سبکی از روابط خانوادگی است که در آن، [[پدر]] در کانون سلطه قرار دارد و زن، تابع است.<ref>[https://www.sid.ir/paper/173267/fa شایانمهر و دیگران، «نمایشی از آن دیگری: بررسی مردسالاری و زنستیزی با خوانشی فمینستی در سه نمایشنامه بیضایی»، 1389ش، ص48].</ref> تفاوت زن و مرد یک واقعیت علمی و اثبات شده است و مردان نیاز به اثبات مردانگیشان دارند؛ اما گاهی این نیاز به افراط کشیده شده و به مردسالاری تبدیل میشود.<ref>[https://honarehzendegi.com/fa/patriarchy طباطبایی، «مردسالاری»، در سایت هنر زندگی.]</ref> | |||
== | |||
بر اساس | == ریشههای فکری و تاریخی مردسالاری == | ||
=== تأثیر اسطورههای یونان باستان بر اندیشه غرب === | |||
==علل و زمینهها== | ==== تصویر زن در اسطورهپردازی یونانی ==== | ||
عوامل متعددی از جمله: فرهنگ جامعه، تربیت خانوادگی، برتری عقلی مردان بر زنان، | بر اساس مستندات علمی، باورهای مردسالارانه در جهان تحت تأثیر اسطورهپردازیهای یونان باستان بوده است؛ رویکرد مردسالارانه اسطورهپردازان یونانی؛ مانند «هومر» و «هزیود» در نظریههای فلسفی اجتماعی دورههای جدید نیز تأثیر گذاشت<ref>[https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=233999 صانعپور، «مردسالاری اسطورههای یونان باستان و تأثیر آن در عصر روشنگری اروپا»، 1393ش، ص55.]</ref> و زنان را موجوداتی فرعی و تبعی معرفی کرد که حضورشان منحصر به خانه است و از حضور در عرصههای عمومی و اجتماعی محروماند. زن در این اسطورهها هرچند عامل لذتجویی، زیباییطلبی، باروری و تشکیل خانواده معرفی شده، اما دارای باطنی شرور و تباهکننده انگاشته میشود و عامل و محرک شرارت، گناه، غفلت، بدبختی و فتنه برای مردان است. در مقابل، مرد، مظهر خلوص و روحانیت است.<ref>[https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=233999 صانعپور«مردسالاری اسطورههای یونان باستان و تأثیر آن در عصر روشنگری اروپا»، 1393ش، ص47.]</ref> | ||
== | |||
مردسالاری، در سالهای اخیر مورد توجه بسیاری از صاحبنظران علوم اجتماعی و بهویژه فمینستها قرار گرفته و یکی از مسائلی است که برای رفع آن تلاش میکنند. «اویکی»، از فمینستهای رادیکال، معتقد است تقسیم کار در خانه بهویژه نقش مادری و نقش پدری، نماد آشکار مردسالاری است و باید روشی دیگر جایگزین شود.<ref> | ==== تداوم تأثیر اسطورهها بر اندیشه مدرن ==== | ||
== | این رویکرد بنیادی، در نگرش متفکران دوره مدرن نیز تأثیر گذاشت و فشارهای اجتماعی زیادی را بر زنان تحمیل کرد؛ بهطوری که موضوع اصلی نقادی در ادبیات فمینیستی و الگوهای تعریف شده دربارهٔ تجربیات مردسالارانه شد.<ref>[https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=233999 صانعپور، «مردسالاری اسطورههای یونان باستان و تأثیر آن در عصر روشنگری اروپا»، 1393ش، ص52.]</ref> حتی نظریهپردازان دوره جدید نیز معتقدند مردسالاری معاصر، متأثر از تاریخ اندیشه غرب است که از اسطورههای یونانی آغاز شد.<ref>[https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=233999 صانعپور، «مردسالاری اسطورههای یونان باستان و تأثیر آن در عصر روشنگری اروپا»، 1393ش، ص57.]</ref> | ||
==پیامدهای مردسالاری== | === مردسالاری در تاریخ و جامعه ایران === | ||
در پژوهشهای انجام شده، مهمترین دلیل تاریخی این خشونت، الگوی ساختار قدرت و تفاوت جسمانی مردان نسبت به زنان، بوده<ref> [http://pajoohe.ir/ | ==== ریشههای تاریخی از ساسانیان تا قاجار ==== | ||
== | ایرانیان نیز مانند اغلب جوامع در دورههایی از تاریخ خود، مردسالاری را تجربه کردهاند<ref>[http://pajoohe.ir/پدرسالاری-و-مادرسالاری-Patriarchy--Matriarchy__a-10247.aspx خانی اوشانی، «پدرسالاری و مادرسالاری»، در پژوهشکده باقرالعلوم.]</ref> و این رویکرد، تا حدودی تبدیل به یک الگوی فرهنگی شده است. از دورهٔ [[ساسانیان]]، مردسالاری در ایران بسیار رواج داشت و زن مطلقاً باید فرمانبردار شوهرش میبود.<ref>[https://www.sid.ir/paper/173267/fa شایانمهر و دیگران، «نمایشی از آن دیگری: بررسی مردسالاری و زنستیزی با خوانشی فمینستی در سه نمایشنامه بیضایی»، 1389ش، ص48].</ref> انگارهٔ پدرسالاری در خانوادههای ایرانی، گسترش یافت و پدر خانواده تسلط مطلقی بر خانواده داشت؛ حتی حق فروختن یا کشتن زنان و فرزندانش را داشت، این رسم تا دوران قاجار نیز رایج بود.<ref>[http://pajoohe.ir/امواج-فمنیستی__a-39293.aspx کرباسیان، «امواج فمنیستی»، در پژوهشکده باقرالعلوم.]</ref> | ||
==== ویژگیهای مردسالاری در جامعه سنتی ==== | |||
در | در فرهنگ مردسالارانه جامعه سنتی ایران، دیدگاهی تحقیرآمیز نسبت به زنان وجود داشت و مجال فعالیت اجتماعی و سیاسی از زنان، سلب شده بود.<ref>[http://pajoohe.ir/پدرسالاری-و-مادرسالاری-Patriarchy--Matriarchy__a-10247.aspx خانی اوشانی، «پدرسالاری و مادرسالاری»، در پژوهشکده باقرالعلوم.]</ref> پدر در چنین نظامی، خداوندگار خانواده و پسر دنبالهٔ زندگی او بود.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/article/239487/پدر-سالاری جانبالهی، «پدرسالاری»، در وبسایت دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.]</ref> | ||
==تصویرپردازی== | |||
در رسانههای ایرانی، برنامههای متنوعی به موضوع مردسالاری اختصاص یافته است؛ | ==== وضعیت کنونی و تحولات مدرن ==== | ||
==پانویس== | [[پرونده:1258.jpg|جایگزین=مستند مرد سالاری -علی گیتی نورد|بندانگشتی|مستند مرد سالاری از علی گیتی نورد]]امروزه نیز در ایران، روحیه مردسالاری با شدت و ضعف و تفاوتهایی وجود دارد.<ref>«مردسالاری و زنسالاری سمی»، خبرگزاری ایسنا.</ref> البته خانواده ایرانی بهدلیل صنعتیشدن و بهتبع تغییرات جمعیتی، فنی و اقتصادی، دچار تغییراتی شده که در تغییر الگوی مردسالاری، نمایان است.<ref>[http://pajoohe.ir/پدرسالاری-و-مادرسالاری-Patriarchy--Matriarchy__a-10247.aspx خانی اوشانی، «پدرسالاری و مادرسالاری»، در پژوهشکده باقرالعلوم.]</ref> امروزه مسألهٔ حقوق زن، روابط زن و شوهر، حق مالکیت زن، تحصیل و اشتغال زنان؛ حتی ضرب و جرح زن توسط شوهر، در قوانین مجازات اسلامی ایران، قابل پیگیری است.<ref>[https://www-farsnews-ir.cdn.ampproject.org/v/s/www.farsnews.ir/amp/13920710001208?amp_js_v=a6&_gsa=1&usqp=mq331AQKKAFQArABIIACAw%3D%3D#aoh=16597181882725&referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com&_tf=From%20%251%24s&share=https%3A%2F%2Fwww.farsnews.ir%2Fnews%2F13920710001208%2F%25DB%258C%25DA%25A9-%25D8%25A8%25D8%25A7%25D9%2585-%25D9%2588-%25D8%25AF%25D9%2588-%25D9%2587%25D9%2588%25D8% «یک بام و دو هوای مفهوم مردسالاری»، سایت فارس نیوز]</ref> | ||
== علل و زمینهها مردسالاری == | |||
عوامل متعددی از جمله: فرهنگ جامعه، تربیت خانوادگی، برتری عقلی مردان بر زنان، شیءانگاری زنان، اثبات مرد بودن به اطرافیان، پایین بودن اعتماد به نفس مرد، نشان دادن خود برتری و رسانههای جمعی در پیدایش یا گسترش مردسالاری دخیل هستند.<ref>[https://newmiind.com/12416/patriarchy/ «مردسالاری یا ماسکولیسم» در سایت ذهن نو.]</ref> | |||
== نظریههای مردسالاری == | |||
=== دیدگاه فمینیستی === | |||
[[پرونده:مردسالاری۱.jpg|جایگزین=راهپیمایی زنان در لندن در اعتراض به سوءاستفاده و آزار جنسی راهپیمایی |بندانگشتی|راهپیمایی زنان در لندن در اعتراض به سوءاستفاده و آزار جنسی راهپیمایی ۲۰۱۸م منبع Barcroft MediaBarkroft Media]] | |||
مردسالاری، در سالهای اخیر مورد توجه بسیاری از صاحبنظران علوم اجتماعی و بهویژه فمینستها قرار گرفته و یکی از مسائلی است که برای رفع آن تلاش میکنند. «اویکی»، از فمینستهای رادیکال، معتقد است تقسیم کار در خانه بهویژه نقش مادری و نقش پدری، نماد آشکار مردسالاری است و باید روشی دیگر جایگزین شود.<ref>[https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=57256 بستان (نجفی)، «بازنگری نظریههای نقش جنسیتی. زن در توسعه و سیاست»، 1385ش، ص19.]</ref> همچنین «شولامیت فایرستون» علت نظام مردسالاری را تفاوت بین دو جنس میداند و معتقد است نهادهای اجتماعی خود، تقویتکننده سلطه مردان هستند.<ref>[https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=57256 بستان (نجفی)، «بازنگری نظریههای نقش جنسیتی. زن در توسعه و سیاست»، 1385ش، ص17.]</ref> | |||
=== دیدگاه اندیشمندان مسلمان === | |||
اندیشمندان مسلمانی مانند علامه طباطبایی معتقدند تفاوتهای طبیعی بین زنان و مردان الزاماً باعث مردسالاری و موجب محدود شدن فعالیتهای اجتماعی زنان نیست.<ref>[https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=57256 بستان (نجفی)، «بازنگری نظریههای نقش جنسیتی. زن در توسعه و سیاست»، 1385ش، ص23]</ref> | |||
=== رویکرد روانشناختی و راهحلهای پیشنهادی === | |||
بر اساس نظر روانشناسان لازم است زن و مرد، تفاوت فیزیولوژیکی و روانشناختی میان یکدیگر را آموزش ببینند<ref>[https://honarehzendegi.com/fa/patriarchy طباطبایی، «مردسالاری»، در سایت هنر زندگی.]</ref> و بیاموزند که معیار برتری انسانها به جنسیت آنها خلاصه نمیشود؛<ref>[https://newmiind.com/12416/patriarchy/ «مردسالاری یا ماسکولیسم» در سایت ذهن نو.]</ref> بلکه با تعریف نقشها در زندگی و پایینآوردن سطح توقعات دو طرف برنامه زندگی خود را مشخص نمایند تا بتوانند برای تشکیل یک خانواده سالم تلاش نمایند.<ref>[https://honarehzendegi.com/fa/patriarchy طباطبایی، «مردسالاری»، در سایت هنر زندگی.]</ref> | |||
== مبانی نظری فمینیسم در نقد مردسالاری == | |||
[[پرونده:2395165 744.jpg|جایگزین=فیلم فراری - محسن تنابنده -ترلان پروانه|بندانگشتی|فیلم فراری با بازی محسن تنابنده و ترلان پروانه با موضوع مردسالاری]] | |||
=== زمینه پیدایش جنبشهای فمینیستی === | |||
در قرن نوزدهم میلادی، زنان غربی از ابتداییترین حقوق انسانی و اجتماعی، محروم بودند و به همین دلیل، جنبشهایی با هدف تساوی اجتماعی و سیاسی، مانند حق شغل و درآمد مساوی، پدید آمد و از این دوران، فمینیسم به جنبشی علیه جامعهٔ مردسالار تبدیل شد.<ref>[https://www-farsnews-ir.cdn.ampproject.org/v/s/www.farsnews.ir/amp/13920710001208?amp_js_v=a6&_gsa=1&usqp=mq331AQKKAFQArABIIACAw%3D%3D#aoh=16597181882725&referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com&_tf=From%20%251%24s&share=https%3A%2F%2Fwww.farsnews.ir%2Fnews%2F13920710001208%2F%25DB%258C%25DA%25A9-%25D8%25A8%25D8%25A7%25D9%2585-%25D9%2588-%25D8%25AF%25D9%2588-%25D9%2587%25D9%2588%25D8% «یک بام و دو هوای مفهوم مردسالاری»، در سایت فارس نیوز.]</ref> | |||
=== تحلیل کلی فمینیسم از نظام مردسالاری === | |||
فمینیستها معتقدند که مردسالاری بهعنوان نخستین نظام سلطه در تاریخ، بهصورت فراگیر و پایدار بازتولید شده است. آنها علت فرودستی زنان را دسترسی بیشتر مردان به مزایای ساختارهای قدرت و تقسیم نابرابر آن میدانند.<ref>[https://www.sid.ir/paper/173267/fa شایانمهر و دیگران، «نمایشی از آن دیگری: بررسی مردسالاری و زنستیزی با خوانشی فمینستی در سه نمایشنامه بیضایی»، 1389ش، ص47 و 50].</ref> | |||
=== دیدگاه گرایشهای مختلف فمینیستی === | |||
هر یک از گرایشهای این جنبش برای مطیعبودن زنان، به یکی از ویژگیهای مردسالاری استناد میکنند: | |||
* '''فمنیستهای سوسیال و مارکسیست:''' معتقدند مناسبات طبقاتی سرمایهداری در تقسیم کار مردسالار، نقش عمدهای دارند. | |||
* '''فمنیستهای ر رادیکال:''' مردسالاری را با سلطه مردانه معادل میگیرند و معتقدند که چون زنان از نظر جنسی کمارزش به حساب میآیند طبقه مرد بر زن حاکم است.<ref>[http://pajoohe.ir/پدرسالاری-و-مادرسالاری-Patriarchy--Matriarchy__a-10247.aspx خانی اوشانی، «پدرسالاری و مادرسالاری»، در پژوهشکده باقرالعلوم.]</ref> | |||
* '''موج سوم فمینیسم''': معتقدند که برای نجات از این فرهنگ مردسالارانه باید از جهان، تفسیری زنانه ارائه شود.<ref>[http://pajoohe.ir/امواج-فمنیستی__a-39293.aspx کرباسیان، «امواج فمنیستی»، در پژوهشکده باقرالعلوم.]</ref> همچنین خانواده مهمترین نهاد پرورش مردسالاری است و عامل بدبختیِ زنان، [[ازدواج]] است.<ref>[https://www-farsnews-ir.cdn.ampproject.org/v/s/www.farsnews.ir/amp/13920710001208?amp_js_v=a6&_gsa=1&usqp=mq331AQKKAFQArABIIACAw%3D%3D#aoh=16597181882725&referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com&_tf=From%20%251%24s&share=https%3A%2F%2Fwww.farsnews.ir%2Fnews%2F13920710001208%2F%25DB%258C%25DA%25A9-%25D8%25A8%25D8%25A7%25D9%2585-%25D9%2588-%25D8%25AF%25D9%2588-%25D9%2587%25D9%2588%25D8% «یک بام و دو هوای مفهوم مردسالاری»، در سایت فارس نیوز.]</ref> | |||
== پیامدهای مردسالاری در جامعه == | |||
=== فشار بر مردان و افزایش قدرت بیرونی === | |||
در پژوهشهای انجام شده، مهمترین دلیل تاریخی این خشونت، الگوی ساختار قدرت و تفاوت جسمانی مردان نسبت به زنان، بوده<ref>[http://pajoohe.ir/پدرسالاری-و-مادرسالاری-Patriarchy--Matriarchy__a-10247.aspx خانی اوشانی، «پدرسالاری و مادرسالاری»، در پژوهشکده باقرالعلوم.]</ref> و موجب مسئولیتها و فشارهای زیاد ناشی از سختیهای زندگی مشترک برای مردان است؛ مانند: [[استرس]] مالی، فشارهای اقتصادی، پیشرفت و رفاه روزافزون خانواده.<ref>[https://honarehzendegi.com/fa/patriarchy طباطبایی، «مردسالاری»، در سایت هنر زندگی.]</ref> تقسیم کار مردسالارانه، که در قالب فعالیتهای بیرون از خانه، نموده یافته، دسترسی مردان به منابع قدرت را افزایش داده و کمکم زنان را از فعالیتهای اجتماعی کنار نهاده است.<ref>[https://www.isna.ir/news/1401011809279/مردسالاری-و-مردانگی-سمی «مردسالاری و زن سالاری سمی»، خبرگزاری ایسنا.]</ref> | |||
=== خشونت و سلطهپذیری زنان === | |||
[[پرونده:مردسالاری۳.jpg|جایگزین=گزارش روزنامه اعتماد از خشونت خانگی در ایران|بندانگشتی|گزارش روزنامه اعتماد از خشونت خانگی در ایران]] | |||
از دیگر پیامدهای مردسالاری عدم توجه به حقوق مادی و معنوی زنان و در مواردی استفاده از انواع خشونت خانگی علیه آنها است.<ref>[https://honarehzendegi.com/fa/patriarchy طباطبایی، «مردسالاری»، در سایت هنر زندگی.]</ref> زنان ناگزیر به پذیرش وضعیت سلطهپذیری<ref>[https://newmiind.com/12416/patriarchy/ «مردسالاری یا ماسکولیسم» در سایت ذهن نو.]</ref> و پذیرش قوانین و مقررات مردسالارانه هستند که موجب خودسانسوری در برابر خواستههای زنان میشود.<ref>[https://womenstudy.ihcs.ac.ir/article_2731_d718dd4792e023e46545da0bce494c0a.pdf مرتضوی و پاکزاد، «تبیین نگرش زنان نسبت به اقتدارگرایی مردانه با استفاده از مدل پیر بوردیو، 1396ش،ص131 و 143]</ref> | |||
=== نهادینهشدن پرخاشگری و مشروعیت خشونت === | |||
همچنین برخی بررسیها، حاکی از وجود پرخاشگری در مردان بهعنوان پیامد طبیعی فرهنگ مردسالاری است؛ در برخی جوامع ارزشهای مردسالار، ارزشهایی مشروع و غیرقابل انکار است و هرگونه مقاومت در برابر آن بهمعنای سرپیچی از هنجارها و عرف اجتماعی قلمداد میشود. در چنین ساختاری، اعمال انواع خشونت از جمله خشونت جنسی علیه زنان، بهعنوان بخشی از واقعیت زندگی اجتماعیشان مشروعیت مییابد.<ref>[http://pajoohe.ir/پدرسالاری-و-مادرسالاری-Patriarchy--Matriarchy__a-10247.aspx خانی اوشانی، «پدرسالاری و مادرسالاری»، در پژوهشکده باقرالعلوم.]</ref> | |||
=== فشار روانی بر زنان و نارضایتی آنان === | |||
مردسالاری علاوه بر سرخوردگی و نارضایتی زنان، با افزایش توقع اجتماعی از مردان، فشار و [[استرس]] زیادی را به آنها وارد کرده و منشأ بسیاری از مشکلات میشود.<ref>[http://pajoohe.ir/خانواده-پیوسته-Joint-Family__a-33318.aspx عموعبداللهی، «خانواده پیوسته»، پژوهشکدۀ بااقرالعلوم.]</ref> | |||
== تصویر مردسالاری در ادبیات فارسی == | |||
=== رویکرد مردسالارانه در ادبیات کلاسیک و اساطیری === | |||
در نمادشناسی باستانیِ [[شاهنامه]]، ایران سرزمین مقدّس و اهورایی و توران سرزمین آلودگیها و نیروهای اهریمنی است؛ اما پادشاهان برجستهٔ ایرانی با زنانی غیرایرانی و عموماً تورانی ازدواج میکنند. از سوی دیگر، در باورشناسی باستانی، زنان کانونهای آمیختگی و وابستگی به زمین هستند و در مقابل، مردان موجوداتی اهورایی، آسمانی و فارغ از آلودگیهای زمینی بهشمار میآیند. همچنین اسطوره در نگاه ایرانیان زیرساختی مردسالارانه دارد.<ref>[https://jm.um.ac.ir/article_33916_006782ecdabd4433023c360af2d94f44.pdf ستاری و حقیقی، «تحلیل مردسالاری و برونهمسری در شاهنامه بر اساس اسطوره آفرینش»، 1394ش، ص87.]</ref> آثار زیادی به ویژه در حوزه نمایشنامه نویسی با این رویکرد خلق شدهاند. | |||
=== نقد مردسالاری در ادبیات معاصر === | |||
اما در دورهٔ معاصر، رویکردهای متفاوتی به میدان آمدهاند؛ بهرام بیضایی از نویسندگانی است که اغلب نمایشنامههای او با محوریت نقش زن نوشته شده است؛ مانند: پرده خانه، ندبه و مرگ یزدگرد. در این آثار نشانهها و مؤلفههای مردسالاری و عوامل مؤثر بر پیدایی و گسترش آن ترسیم شده است.<ref>[https://www.sid.ir/paper/173267/fa شایانمهر و دیگران، «نمایشی از آن دیگری: بررسی مردسالاری و زنستیزی با خوانشی فمینستی در سه نمایشنامه بیضایی»، 1389ش، ص47].</ref> | |||
== از مردسالاری جاهلی تا نظام خانواده در اسلام == | |||
=== مردسالاری و وضعیت زنان در عصر جاهلیت === | |||
در عصر جاهلیت اساس رفتارها بر پایهٔ مردسالاری بود و مردان همیشه نسبت به زنان غلبه و سروری داشتند. بهطوری که وضع زنان بسیار رقتآور بود و دختران در نظر پدران و زنان در نظر شوهران، موجودی ضعیف و بیقیمت و شیئی قابل تملک و معامله بودند. زن را از حقوق خود، محروم میداشتند، مگر به مقداری که مردان هم در آن نفعی میبردند.<ref>[https://www.pasokh.org/fa/Question/View/680 «ماهیت زنان در عصر جاهلیت»، در سایت اندیشۀ قم.]</ref> | |||
=== نظام خانواده در فرهنگ اسلامی === | |||
در فرهنگ اسلامی، نظام خانواده بر اساس حقوق و وظایف متقابل پایهریزی شده<ref>[https://www.porseman.com/article/مردسالاري-در-اسلام/176201 «مردسالاری در اسلام»، در سایت پرسمان.]</ref> و بر تعادل و پاسخگویی مناسب جامعه به نیازهای هر دو جنس مرد و زن، تأکید شده است.<ref>[https://newmiind.com/12416/patriarchy/ «مردسالاری یا ماسکولیسم» در سایت ذهن نو.]</ref> در آیه ۳۴ سورهٔ نساء، سرپرستی و مدیریت خانواده بر دوش مردان نهاده شده است؛ اما این سرپرستی یک وظیفه است و بهمعنای تسلط کامل بر زن نیست.<ref>[https://www.pasokh.org/fa/Question/View/11042/آيا-اينكه-شوهر-در-اسلام-رئيس-خانواده-است-و-اطاعت-زن-از-او-وا «اطاعت زن از شوهر»، در سایت اندیشۀ قم.]</ref> آیات متعددی در قرآن، مردان را به خوشخلقی و درستکرداری در خانواده و حمایت مالی و عاطفی از زن دعوت میکند.<ref>[https://www-farsnews-ir.cdn.ampproject.org/v/s/www.farsnews.ir/amp/13920710001208?amp_js_v=a6&_gsa=1&usqp=mq331AQKKAFQArABIIACAw%3D%3D#aoh=16597181882725&referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com&_tf=From%20%251%24s&share=https%3A%2F%2Fwww.farsnews.ir%2Fnews%2F13920710001208%2F%25DB%258C%25DA%25A9-%25D8%25A8%25D8%25A7%25D9%2585-%25D9%2588-%25D8%25AF%25D9%2588-%25D9%2587%25D9%2588%25D8% «یک بام و دو هوای مفهوم مردسالاری»، در سایت فارس نیوز.]</ref> آموزههای اسلام، برای زن و مرد، حقوق و تکالیف متناسبی قرار داده که عمل به آنها منجر به استحکام خانواده میشود.<ref>[https://www.porseman.com/article/مردسالاري-در-اسلام/176201 «مردسالاری در اسلام»، در سایت پرسمان.]</ref> | |||
=== حقوق و جایگاه اجتماعی زن در اسلام === | |||
همچنین زن در نگاه اسلام برای کسب علوم و معارف، همتای مرد است و باید به جامعه خدمت کند. وضعیت اجتماعی زن در مقابل مرد، غیر از وضعیت زن در مقابل شوهر است، زن در مقابل شوهر تمکین جنسی میکند اما در جامعه، وظیفه ندارد از مردان اطاعت کند.<ref>[http://ensani.ir/fa/article/68166/گزاررش-کتاب-زن-در-آئینه-جلال-و-جمال-ـ-حضرت-آیت-جوادلی-آملی- مشهدینژاد، «گزارش کتاب: (زن در آئینه جلال و جمال حضرت آیتالله جوادی آملی)»، 1379ش].</ref> | |||
== تصویرپردازی مردسالاری در رسانههای ایرانی == | |||
[[پرونده:مردسالاری۲.jpg|جایگزین=پوستر فیلم سینمایی ملی و راههای نرفتهاش ساخته تهمینه میلانی|بندانگشتی|پوستر فیلم سینمایی ملی و راههای نرفتهاش ساخته تهمینه میلانی]] | |||
=== مستند پوشش سخت و نقد مردسالاری در غرب === | |||
در رسانههای ایرانی، برنامههای متنوعی به موضوع مردسالاری اختصاص یافته است؛ برنامهٔ «پوشش سخت» مستندی است به کارگردانی زهرا کشاورزی که به فرهنگ مردسالاری در جامعه آمریکایی میپردازد و مردانگی در جامعهٔ آمریکایی را خشونتی تعریف میکند که در تمام جنبههای اجتماعی نمود پیدا میکند.<ref>[https://www.doctv.ir/program/146378 «پوشش سخت»، در سایت شبکه مستند.]</ref> | |||
=== سینمای تهمینه میلانی و خشونت خانگی === | |||
همچنین در فیلمهای تهمینه میلانی، سینماگر زن ایرانی، همواره زنان و مسائل اجتماعی آنان، مورد توجه بوده است؛ از جمله آثار او، فیلم «مَلی و راههای نرفتهاش» و «دو زن» به نوعی خشونت علیه زنان را در نظام مردسالار نشان میدهد.<ref>[http://pajoohe.ir/ملی-و-ناکجا-آباد-;-نگاهی-به-فیلم-ملی-و-راههای-نرفته-اش__a-64192.aspx «ملی و ناکجا آیاد»، در سایت پژوهشی باقرالعلوم.]</ref> | |||
=== انیمیشن دیرین دیرین و رویکرد طنزآمیز === | |||
همچنین پویانمایی با نام «دیرین دیرین» به کارگردانی و تصویرگری علی درخشی در یکی از قسمتهای برنامهٔ خود به موضوع مردسالاری در قالب طنز پرداخته است.<ref>[https://www.aparat.com/v/9q5S1 «دیرین دیرین- مردسالاری»، در سایت آپارات.]</ref> | |||
== پانویس == | |||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
==منابع== | |||
* «اطاعت زن از شوهر»، وبسایت | == منابع == | ||
* بستان (نجفی)، حسین «بازنگری | * «اطاعت زن از شوهر»، وبسایت اندیشهٔ قم، تاریخ بازدید: ۱۴ مرداد ۱۴۰۱ش. | ||
* «پوشش سخت»، وبسایت شبکه مستند، تاریخ بازدید: | * بستان (نجفی)، حسین «بازنگری نظریههای نقش جنسیتی. زن در توسعه و سیاست»، پژوهش زنان، دوره ۴، ۱۳۸۵ش. | ||
* جانبالهی، محمدسعید، «پدرسالاری»، در | * «پوشش سخت»، وبسایت شبکه مستند، تاریخ بازدید: ۱۸ مرداد ۱۴۰۱ش. | ||
* خانی اوشانی، نسرین، «پدرسالاری و مادرسالاری»، وبسایت پژوهشکده باقرالعلوم، تاریخ درج مطلب: | * جانبالهی، محمدسعید، «پدرسالاری»، در دایرةالمعارف فارسی، تاریخ درج مطلب: ۱۴ دی ۱۳۹۸ش. | ||
* «دیرین دیرین- مردسالاری»، وبسایت آپارات، تاریخ بازدید: | * خانی اوشانی، نسرین، «پدرسالاری و مادرسالاری»، وبسایت پژوهشکده باقرالعلوم، تاریخ درج مطلب: ۲۴ آبان ۱۳۹۳ش. | ||
* ستاری، حقیقی و رضا، مرضیه، | * «دیرین دیرین- مردسالاری»، وبسایت آپارات، تاریخ بازدید: ۱۸ مرداد ۱۴۰۱ش. | ||
* سلیمانی، مختار، «نه مردسالاری و نه زنسالاری»، وبسایت خبری تابناک، تاریخ درج مطلب: | * ستاری، حقیقی و رضا، مرضیه، «تحلیل مردسالاری و برونهمسری در شاهنامه بر اساس اسطوره آفرینش»، مجله جستارهای ادبی، شمارهٔ ۱۸۸، ۱۳۹۴ش. | ||
* شایانمهر، رضیه و دیگران، «نمایشی از آن دیگری: بررسی مردسالاری و زنستیزی با خوانشی فمینستی در سه نمایشنامه بیضایی»، نشریه هنرهای زیبا، شماره | * سلیمانی، مختار، «نه مردسالاری و نه زنسالاری»، وبسایت خبری تابناک، تاریخ درج مطلب: ۲۴ تیر ۱۴۰۰ش. | ||
* صانعپور، مریم، | * شایانمهر، رضیه و دیگران، «نمایشی از آن دیگری: بررسی مردسالاری و زنستیزی با خوانشی فمینستی در سه نمایشنامه بیضایی»، نشریه هنرهای زیبا، شماره ۳، ۱۳۸۹ش. | ||
* «طباطبایی، فرزاد، «مردسالاری»، وبسایت هنر زندگی، تاریخ بازدید: | * صانعپور، مریم، «مردسالاری اسطورههای یونان باستان و تأثیر آن در عصر روشنگری اروپا»، پژوهشنامه زنان، شماره ۲، ۱۳۹۳ش. | ||
* عموعبداللهی، فاطمه، «خانواده پیوسته»، وبسایت پژوهشکده باقرالعلوم، تاریخ درج مطلب: | * «طباطبایی، فرزاد، «مردسالاری»، وبسایت هنر زندگی، تاریخ بازدید: ۱۳ مرداد ۱۴۰۱ش. | ||
* کرباسیان، قاسم، «امواج فمنیستی»، وبسایت پژوهشکده باقرالعلوم، تاریخ درج مطلب: | * عموعبداللهی، فاطمه، «خانواده پیوسته»، وبسایت پژوهشکده باقرالعلوم، تاریخ درج مطلب: ۲۴ آبان ۱۳۹۴ش. | ||
* «ماهیت زنان در عصر جاهلیت»، وبسایت | * کرباسیان، قاسم، «امواج فمنیستی»، وبسایت پژوهشکده باقرالعلوم، تاریخ درج مطلب: ۲۴ آبان ۱۳۹۴ش. | ||
* مرتضوی، پاکزاد و سید خداداد، | * «ماهیت زنان در عصر جاهلیت»، وبسایت اندیشهٔ قم؛ تاریخ بازدید: ۲۸ تیر ۱۴۰۱ش. | ||
* «مردسالاری»، وبسایت آبادیس، تاریخ بازدید: | * مرتضوی، پاکزاد و سید خداداد، شهیندخت، «تبیین نگرش زنان نسبت به اقتدارگرایی مردانه با استفاده از مدل پیر بوردیو (مطالعهٔ موردی: طایفهٔ دهبالایی شهر ایلام)»، شماره ۳، ۱۳۹۶ش. | ||
* «مردسالاری در اسلام»، وبسایت پرسمان، تاریخ درج مطلب: | * «مردسالاری»، وبسایت آبادیس، تاریخ بازدید: ۱۲ مرداد ۱۴۰۱ش. | ||
* «مردسالاری و زنسالاری سمی»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ درج مطلب: | * «مردسالاری در اسلام»، وبسایت پرسمان، تاریخ درج مطلب: ۳ اسفند ۱۳۸۹ش. | ||
* «مردسالاری یا ماسکولیسم» وبسایت ذهن نو، تاریخ بازدید: | * «مردسالاری و زنسالاری سمی»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ درج مطلب: ۱۸ فروردین ۱۴۰۱ش. | ||
* مشهدینژاد، نفیسه، «گزاررش کتاب: (زن در آئینه جلال و جمال | * «مردسالاری یا ماسکولیسم» وبسایت ذهن نو، تاریخ بازدید: ۱۲ مرداد ۱۴۰۱ش. | ||
* «ملی و ناکجاآباد»، وبسایت پژوهشی باقرالعلوم، تاریخ درج مطلب: | * مشهدینژاد، نفیسه، «گزاررش کتاب: (زن در آئینه جلال و جمال حضرت آیتالله جوادی آملی)»، کتاب نقد، شماره ۱۷، ۱۳۷۹ش. | ||
* «نفی مردسالاری در اسلام»، وبسایت وسائل فقه، تاریخ درج مطلب: | * «ملی و ناکجاآباد»، وبسایت پژوهشی باقرالعلوم، تاریخ درج مطلب: ۳۰ آبان ۱۳۹۶ش. | ||
* ولیان، میلاد، «جایگاه زن و خانواده در تمدن غرب»، در پژوهشکده باقرالعلوم، تاریخ درج مطلب: | * «نفی مردسالاری در اسلام»، وبسایت وسائل فقه، تاریخ درج مطلب: ۱۶ دی ۱۳۹۶ش. | ||
* «یک بام و دو هوای مفهوم مردسالاری»، وبسایت فارس نیوز، تاریخ درج مطلب: | * ولیان، میلاد، «جایگاه زن و خانواده در تمدن غرب»، در پژوهشکده باقرالعلوم، تاریخ درج مطلب: ۲۳ اسفند ۱۳۸۹ش. | ||
[[رده: | * «یک بام و دو هوای مفهوم مردسالاری»، وبسایت فارس نیوز، تاریخ درج مطلب: ۱۳ مهر ۱۳۹۲ش. | ||
[[رده: | |||
[[رده: | {{#seo: | ||
[[رده: | |title=مردسالاری چیست؟ بررسی ریشهها، پیامدها و دیدگاههای منتقد - ویکی زندگی | ||
[[رده: | |title_mode=Replaced Title | ||
|keywords=مردسالاری، نظام مردسالار، خشونت علیه زنان، حقوق زنان، فمینیسم، برابری جنسیتی | |||
|description=مردسالاری، نظامی مبتنی بر برتری مردان است که به محدودیت و خشونت علیه زنان منجر میشود. با ریشههای تاریخی، پیامدهای اجتماعی و نقد این پدیده آشنا شوید - ویکی زندگی | |||
}} | |||
{{انسان-افقی}} | |||
{{جنسیت-افقی}} | |||
{{خانواده-افقی}} | |||
[[رده:آسیبشناسی مسائل زنان و خانواده]] | |||
[[رده:جامعهشناسی خانواده]] | |||
[[رده:روابط اجتماعی]] | |||
[[رده:روابط انسانی]] | |||
[[رده:روابط میانفردی]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۱ مهر ۱۴۰۴، ساعت ۰۵:۵۳
مردسالاری؛ انگارهٔ برتری جنس مرد نسبت به زن.
مردسالاری نظامی است که قدرت و مسئولیت را بیش از حد به مردان میدهد و زنان را محدود و گاه تحت خشونت قرار میدهد. ریشههای آن از اسطورههای یونان باستان تا فرهنگ سنتی ایران و ساختارهای مدرن ادامه یافته است. فمینیسم و اندیشمندان مسلمان به بازتعریف نقشها و تساوی حقوق زن و مرد پرداختهاند. آثار ادبی و رسانهای، مردسالاری را نقد و بازنمایی کردهاند. در اسلام، خانواده بر پایه حقوق و وظایف متقابل است و سرپرستی مرد مسئولیتمحور است، نه سلطهگر. پیامدهای مردسالاری شامل فشار اجتماعی، خشونت و محدودیت زنان است و نیازمند تغییر نگرش و آموزش است.
مفهومشناسی مردسالاری
[ویرایش | ویرایش مبدأ]مردسالاری؛ مترادف مردبرتری و غالباً همراه با زنستیزی[۱] بوده و زن را در درجهٔ دوم اهمیت قرار میدهد.[۲] همچنین تعبیری از نظام پدرسالاری را نشان میدهد که بیشتر پایهٔ اجتماعی، اقتصادی و سیاسی دارد و سبکی از روابط خانوادگی است که در آن، پدر در کانون سلطه قرار دارد و زن، تابع است.[۳] تفاوت زن و مرد یک واقعیت علمی و اثبات شده است و مردان نیاز به اثبات مردانگیشان دارند؛ اما گاهی این نیاز به افراط کشیده شده و به مردسالاری تبدیل میشود.[۴]
ریشههای فکری و تاریخی مردسالاری
[ویرایش | ویرایش مبدأ]تأثیر اسطورههای یونان باستان بر اندیشه غرب
[ویرایش | ویرایش مبدأ]تصویر زن در اسطورهپردازی یونانی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]بر اساس مستندات علمی، باورهای مردسالارانه در جهان تحت تأثیر اسطورهپردازیهای یونان باستان بوده است؛ رویکرد مردسالارانه اسطورهپردازان یونانی؛ مانند «هومر» و «هزیود» در نظریههای فلسفی اجتماعی دورههای جدید نیز تأثیر گذاشت[۵] و زنان را موجوداتی فرعی و تبعی معرفی کرد که حضورشان منحصر به خانه است و از حضور در عرصههای عمومی و اجتماعی محروماند. زن در این اسطورهها هرچند عامل لذتجویی، زیباییطلبی، باروری و تشکیل خانواده معرفی شده، اما دارای باطنی شرور و تباهکننده انگاشته میشود و عامل و محرک شرارت، گناه، غفلت، بدبختی و فتنه برای مردان است. در مقابل، مرد، مظهر خلوص و روحانیت است.[۶]
تداوم تأثیر اسطورهها بر اندیشه مدرن
[ویرایش | ویرایش مبدأ]این رویکرد بنیادی، در نگرش متفکران دوره مدرن نیز تأثیر گذاشت و فشارهای اجتماعی زیادی را بر زنان تحمیل کرد؛ بهطوری که موضوع اصلی نقادی در ادبیات فمینیستی و الگوهای تعریف شده دربارهٔ تجربیات مردسالارانه شد.[۷] حتی نظریهپردازان دوره جدید نیز معتقدند مردسالاری معاصر، متأثر از تاریخ اندیشه غرب است که از اسطورههای یونانی آغاز شد.[۸]
مردسالاری در تاریخ و جامعه ایران
[ویرایش | ویرایش مبدأ]ریشههای تاریخی از ساسانیان تا قاجار
[ویرایش | ویرایش مبدأ]ایرانیان نیز مانند اغلب جوامع در دورههایی از تاریخ خود، مردسالاری را تجربه کردهاند[۹] و این رویکرد، تا حدودی تبدیل به یک الگوی فرهنگی شده است. از دورهٔ ساسانیان، مردسالاری در ایران بسیار رواج داشت و زن مطلقاً باید فرمانبردار شوهرش میبود.[۱۰] انگارهٔ پدرسالاری در خانوادههای ایرانی، گسترش یافت و پدر خانواده تسلط مطلقی بر خانواده داشت؛ حتی حق فروختن یا کشتن زنان و فرزندانش را داشت، این رسم تا دوران قاجار نیز رایج بود.[۱۱]
ویژگیهای مردسالاری در جامعه سنتی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]در فرهنگ مردسالارانه جامعه سنتی ایران، دیدگاهی تحقیرآمیز نسبت به زنان وجود داشت و مجال فعالیت اجتماعی و سیاسی از زنان، سلب شده بود.[۱۲] پدر در چنین نظامی، خداوندگار خانواده و پسر دنبالهٔ زندگی او بود.[۱۳]
وضعیت کنونی و تحولات مدرن
[ویرایش | ویرایش مبدأ]
امروزه نیز در ایران، روحیه مردسالاری با شدت و ضعف و تفاوتهایی وجود دارد.[۱۴] البته خانواده ایرانی بهدلیل صنعتیشدن و بهتبع تغییرات جمعیتی، فنی و اقتصادی، دچار تغییراتی شده که در تغییر الگوی مردسالاری، نمایان است.[۱۵] امروزه مسألهٔ حقوق زن، روابط زن و شوهر، حق مالکیت زن، تحصیل و اشتغال زنان؛ حتی ضرب و جرح زن توسط شوهر، در قوانین مجازات اسلامی ایران، قابل پیگیری است.[۱۶]
علل و زمینهها مردسالاری
[ویرایش | ویرایش مبدأ]عوامل متعددی از جمله: فرهنگ جامعه، تربیت خانوادگی، برتری عقلی مردان بر زنان، شیءانگاری زنان، اثبات مرد بودن به اطرافیان، پایین بودن اعتماد به نفس مرد، نشان دادن خود برتری و رسانههای جمعی در پیدایش یا گسترش مردسالاری دخیل هستند.[۱۷]
نظریههای مردسالاری
[ویرایش | ویرایش مبدأ]دیدگاه فمینیستی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]
مردسالاری، در سالهای اخیر مورد توجه بسیاری از صاحبنظران علوم اجتماعی و بهویژه فمینستها قرار گرفته و یکی از مسائلی است که برای رفع آن تلاش میکنند. «اویکی»، از فمینستهای رادیکال، معتقد است تقسیم کار در خانه بهویژه نقش مادری و نقش پدری، نماد آشکار مردسالاری است و باید روشی دیگر جایگزین شود.[۱۸] همچنین «شولامیت فایرستون» علت نظام مردسالاری را تفاوت بین دو جنس میداند و معتقد است نهادهای اجتماعی خود، تقویتکننده سلطه مردان هستند.[۱۹]
دیدگاه اندیشمندان مسلمان
[ویرایش | ویرایش مبدأ]اندیشمندان مسلمانی مانند علامه طباطبایی معتقدند تفاوتهای طبیعی بین زنان و مردان الزاماً باعث مردسالاری و موجب محدود شدن فعالیتهای اجتماعی زنان نیست.[۲۰]
رویکرد روانشناختی و راهحلهای پیشنهادی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]بر اساس نظر روانشناسان لازم است زن و مرد، تفاوت فیزیولوژیکی و روانشناختی میان یکدیگر را آموزش ببینند[۲۱] و بیاموزند که معیار برتری انسانها به جنسیت آنها خلاصه نمیشود؛[۲۲] بلکه با تعریف نقشها در زندگی و پایینآوردن سطح توقعات دو طرف برنامه زندگی خود را مشخص نمایند تا بتوانند برای تشکیل یک خانواده سالم تلاش نمایند.[۲۳]
مبانی نظری فمینیسم در نقد مردسالاری
[ویرایش | ویرایش مبدأ]
زمینه پیدایش جنبشهای فمینیستی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]در قرن نوزدهم میلادی، زنان غربی از ابتداییترین حقوق انسانی و اجتماعی، محروم بودند و به همین دلیل، جنبشهایی با هدف تساوی اجتماعی و سیاسی، مانند حق شغل و درآمد مساوی، پدید آمد و از این دوران، فمینیسم به جنبشی علیه جامعهٔ مردسالار تبدیل شد.[۲۴]
تحلیل کلی فمینیسم از نظام مردسالاری
[ویرایش | ویرایش مبدأ]فمینیستها معتقدند که مردسالاری بهعنوان نخستین نظام سلطه در تاریخ، بهصورت فراگیر و پایدار بازتولید شده است. آنها علت فرودستی زنان را دسترسی بیشتر مردان به مزایای ساختارهای قدرت و تقسیم نابرابر آن میدانند.[۲۵]
دیدگاه گرایشهای مختلف فمینیستی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]هر یک از گرایشهای این جنبش برای مطیعبودن زنان، به یکی از ویژگیهای مردسالاری استناد میکنند:
- فمنیستهای سوسیال و مارکسیست: معتقدند مناسبات طبقاتی سرمایهداری در تقسیم کار مردسالار، نقش عمدهای دارند.
- فمنیستهای ر رادیکال: مردسالاری را با سلطه مردانه معادل میگیرند و معتقدند که چون زنان از نظر جنسی کمارزش به حساب میآیند طبقه مرد بر زن حاکم است.[۲۶]
- موج سوم فمینیسم: معتقدند که برای نجات از این فرهنگ مردسالارانه باید از جهان، تفسیری زنانه ارائه شود.[۲۷] همچنین خانواده مهمترین نهاد پرورش مردسالاری است و عامل بدبختیِ زنان، ازدواج است.[۲۸]
پیامدهای مردسالاری در جامعه
[ویرایش | ویرایش مبدأ]فشار بر مردان و افزایش قدرت بیرونی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]در پژوهشهای انجام شده، مهمترین دلیل تاریخی این خشونت، الگوی ساختار قدرت و تفاوت جسمانی مردان نسبت به زنان، بوده[۲۹] و موجب مسئولیتها و فشارهای زیاد ناشی از سختیهای زندگی مشترک برای مردان است؛ مانند: استرس مالی، فشارهای اقتصادی، پیشرفت و رفاه روزافزون خانواده.[۳۰] تقسیم کار مردسالارانه، که در قالب فعالیتهای بیرون از خانه، نموده یافته، دسترسی مردان به منابع قدرت را افزایش داده و کمکم زنان را از فعالیتهای اجتماعی کنار نهاده است.[۳۱]
خشونت و سلطهپذیری زنان
[ویرایش | ویرایش مبدأ]
از دیگر پیامدهای مردسالاری عدم توجه به حقوق مادی و معنوی زنان و در مواردی استفاده از انواع خشونت خانگی علیه آنها است.[۳۲] زنان ناگزیر به پذیرش وضعیت سلطهپذیری[۳۳] و پذیرش قوانین و مقررات مردسالارانه هستند که موجب خودسانسوری در برابر خواستههای زنان میشود.[۳۴]
نهادینهشدن پرخاشگری و مشروعیت خشونت
[ویرایش | ویرایش مبدأ]همچنین برخی بررسیها، حاکی از وجود پرخاشگری در مردان بهعنوان پیامد طبیعی فرهنگ مردسالاری است؛ در برخی جوامع ارزشهای مردسالار، ارزشهایی مشروع و غیرقابل انکار است و هرگونه مقاومت در برابر آن بهمعنای سرپیچی از هنجارها و عرف اجتماعی قلمداد میشود. در چنین ساختاری، اعمال انواع خشونت از جمله خشونت جنسی علیه زنان، بهعنوان بخشی از واقعیت زندگی اجتماعیشان مشروعیت مییابد.[۳۵]
فشار روانی بر زنان و نارضایتی آنان
[ویرایش | ویرایش مبدأ]مردسالاری علاوه بر سرخوردگی و نارضایتی زنان، با افزایش توقع اجتماعی از مردان، فشار و استرس زیادی را به آنها وارد کرده و منشأ بسیاری از مشکلات میشود.[۳۶]
تصویر مردسالاری در ادبیات فارسی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]رویکرد مردسالارانه در ادبیات کلاسیک و اساطیری
[ویرایش | ویرایش مبدأ]در نمادشناسی باستانیِ شاهنامه، ایران سرزمین مقدّس و اهورایی و توران سرزمین آلودگیها و نیروهای اهریمنی است؛ اما پادشاهان برجستهٔ ایرانی با زنانی غیرایرانی و عموماً تورانی ازدواج میکنند. از سوی دیگر، در باورشناسی باستانی، زنان کانونهای آمیختگی و وابستگی به زمین هستند و در مقابل، مردان موجوداتی اهورایی، آسمانی و فارغ از آلودگیهای زمینی بهشمار میآیند. همچنین اسطوره در نگاه ایرانیان زیرساختی مردسالارانه دارد.[۳۷] آثار زیادی به ویژه در حوزه نمایشنامه نویسی با این رویکرد خلق شدهاند.
نقد مردسالاری در ادبیات معاصر
[ویرایش | ویرایش مبدأ]اما در دورهٔ معاصر، رویکردهای متفاوتی به میدان آمدهاند؛ بهرام بیضایی از نویسندگانی است که اغلب نمایشنامههای او با محوریت نقش زن نوشته شده است؛ مانند: پرده خانه، ندبه و مرگ یزدگرد. در این آثار نشانهها و مؤلفههای مردسالاری و عوامل مؤثر بر پیدایی و گسترش آن ترسیم شده است.[۳۸]
از مردسالاری جاهلی تا نظام خانواده در اسلام
[ویرایش | ویرایش مبدأ]مردسالاری و وضعیت زنان در عصر جاهلیت
[ویرایش | ویرایش مبدأ]در عصر جاهلیت اساس رفتارها بر پایهٔ مردسالاری بود و مردان همیشه نسبت به زنان غلبه و سروری داشتند. بهطوری که وضع زنان بسیار رقتآور بود و دختران در نظر پدران و زنان در نظر شوهران، موجودی ضعیف و بیقیمت و شیئی قابل تملک و معامله بودند. زن را از حقوق خود، محروم میداشتند، مگر به مقداری که مردان هم در آن نفعی میبردند.[۳۹]
نظام خانواده در فرهنگ اسلامی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]در فرهنگ اسلامی، نظام خانواده بر اساس حقوق و وظایف متقابل پایهریزی شده[۴۰] و بر تعادل و پاسخگویی مناسب جامعه به نیازهای هر دو جنس مرد و زن، تأکید شده است.[۴۱] در آیه ۳۴ سورهٔ نساء، سرپرستی و مدیریت خانواده بر دوش مردان نهاده شده است؛ اما این سرپرستی یک وظیفه است و بهمعنای تسلط کامل بر زن نیست.[۴۲] آیات متعددی در قرآن، مردان را به خوشخلقی و درستکرداری در خانواده و حمایت مالی و عاطفی از زن دعوت میکند.[۴۳] آموزههای اسلام، برای زن و مرد، حقوق و تکالیف متناسبی قرار داده که عمل به آنها منجر به استحکام خانواده میشود.[۴۴]
حقوق و جایگاه اجتماعی زن در اسلام
[ویرایش | ویرایش مبدأ]همچنین زن در نگاه اسلام برای کسب علوم و معارف، همتای مرد است و باید به جامعه خدمت کند. وضعیت اجتماعی زن در مقابل مرد، غیر از وضعیت زن در مقابل شوهر است، زن در مقابل شوهر تمکین جنسی میکند اما در جامعه، وظیفه ندارد از مردان اطاعت کند.[۴۵]
تصویرپردازی مردسالاری در رسانههای ایرانی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]
مستند پوشش سخت و نقد مردسالاری در غرب
[ویرایش | ویرایش مبدأ]در رسانههای ایرانی، برنامههای متنوعی به موضوع مردسالاری اختصاص یافته است؛ برنامهٔ «پوشش سخت» مستندی است به کارگردانی زهرا کشاورزی که به فرهنگ مردسالاری در جامعه آمریکایی میپردازد و مردانگی در جامعهٔ آمریکایی را خشونتی تعریف میکند که در تمام جنبههای اجتماعی نمود پیدا میکند.[۴۶]
سینمای تهمینه میلانی و خشونت خانگی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]همچنین در فیلمهای تهمینه میلانی، سینماگر زن ایرانی، همواره زنان و مسائل اجتماعی آنان، مورد توجه بوده است؛ از جمله آثار او، فیلم «مَلی و راههای نرفتهاش» و «دو زن» به نوعی خشونت علیه زنان را در نظام مردسالار نشان میدهد.[۴۷]
انیمیشن دیرین دیرین و رویکرد طنزآمیز
[ویرایش | ویرایش مبدأ]همچنین پویانمایی با نام «دیرین دیرین» به کارگردانی و تصویرگری علی درخشی در یکی از قسمتهای برنامهٔ خود به موضوع مردسالاری در قالب طنز پرداخته است.[۴۸]
پانویس
[ویرایش | ویرایش مبدأ]- ↑ «مردسالاری»، در سایت آبادیس.
- ↑ «مردسالاری یا ماسکولیسم» در سایت ذهن نو.
- ↑ شایانمهر و دیگران، «نمایشی از آن دیگری: بررسی مردسالاری و زنستیزی با خوانشی فمینستی در سه نمایشنامه بیضایی»، 1389ش، ص48.
- ↑ طباطبایی، «مردسالاری»، در سایت هنر زندگی.
- ↑ صانعپور، «مردسالاری اسطورههای یونان باستان و تأثیر آن در عصر روشنگری اروپا»، 1393ش، ص55.
- ↑ صانعپور«مردسالاری اسطورههای یونان باستان و تأثیر آن در عصر روشنگری اروپا»، 1393ش، ص47.
- ↑ صانعپور، «مردسالاری اسطورههای یونان باستان و تأثیر آن در عصر روشنگری اروپا»، 1393ش، ص52.
- ↑ صانعپور، «مردسالاری اسطورههای یونان باستان و تأثیر آن در عصر روشنگری اروپا»، 1393ش، ص57.
- ↑ خانی اوشانی، «پدرسالاری و مادرسالاری»، در پژوهشکده باقرالعلوم.
- ↑ شایانمهر و دیگران، «نمایشی از آن دیگری: بررسی مردسالاری و زنستیزی با خوانشی فمینستی در سه نمایشنامه بیضایی»، 1389ش، ص48.
- ↑ کرباسیان، «امواج فمنیستی»، در پژوهشکده باقرالعلوم.
- ↑ خانی اوشانی، «پدرسالاری و مادرسالاری»، در پژوهشکده باقرالعلوم.
- ↑ جانبالهی، «پدرسالاری»، در وبسایت دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.
- ↑ «مردسالاری و زنسالاری سمی»، خبرگزاری ایسنا.
- ↑ خانی اوشانی، «پدرسالاری و مادرسالاری»، در پژوهشکده باقرالعلوم.
- ↑ «یک بام و دو هوای مفهوم مردسالاری»، سایت فارس نیوز
- ↑ «مردسالاری یا ماسکولیسم» در سایت ذهن نو.
- ↑ بستان (نجفی)، «بازنگری نظریههای نقش جنسیتی. زن در توسعه و سیاست»، 1385ش، ص19.
- ↑ بستان (نجفی)، «بازنگری نظریههای نقش جنسیتی. زن در توسعه و سیاست»، 1385ش، ص17.
- ↑ بستان (نجفی)، «بازنگری نظریههای نقش جنسیتی. زن در توسعه و سیاست»، 1385ش، ص23
- ↑ طباطبایی، «مردسالاری»، در سایت هنر زندگی.
- ↑ «مردسالاری یا ماسکولیسم» در سایت ذهن نو.
- ↑ طباطبایی، «مردسالاری»، در سایت هنر زندگی.
- ↑ «یک بام و دو هوای مفهوم مردسالاری»، در سایت فارس نیوز.
- ↑ شایانمهر و دیگران، «نمایشی از آن دیگری: بررسی مردسالاری و زنستیزی با خوانشی فمینستی در سه نمایشنامه بیضایی»، 1389ش، ص47 و 50.
- ↑ خانی اوشانی، «پدرسالاری و مادرسالاری»، در پژوهشکده باقرالعلوم.
- ↑ کرباسیان، «امواج فمنیستی»، در پژوهشکده باقرالعلوم.
- ↑ «یک بام و دو هوای مفهوم مردسالاری»، در سایت فارس نیوز.
- ↑ خانی اوشانی، «پدرسالاری و مادرسالاری»، در پژوهشکده باقرالعلوم.
- ↑ طباطبایی، «مردسالاری»، در سایت هنر زندگی.
- ↑ «مردسالاری و زن سالاری سمی»، خبرگزاری ایسنا.
- ↑ طباطبایی، «مردسالاری»، در سایت هنر زندگی.
- ↑ «مردسالاری یا ماسکولیسم» در سایت ذهن نو.
- ↑ مرتضوی و پاکزاد، «تبیین نگرش زنان نسبت به اقتدارگرایی مردانه با استفاده از مدل پیر بوردیو، 1396ش،ص131 و 143
- ↑ خانی اوشانی، «پدرسالاری و مادرسالاری»، در پژوهشکده باقرالعلوم.
- ↑ عموعبداللهی، «خانواده پیوسته»، پژوهشکدۀ بااقرالعلوم.
- ↑ ستاری و حقیقی، «تحلیل مردسالاری و برونهمسری در شاهنامه بر اساس اسطوره آفرینش»، 1394ش، ص87.
- ↑ شایانمهر و دیگران، «نمایشی از آن دیگری: بررسی مردسالاری و زنستیزی با خوانشی فمینستی در سه نمایشنامه بیضایی»، 1389ش، ص47.
- ↑ «ماهیت زنان در عصر جاهلیت»، در سایت اندیشۀ قم.
- ↑ «مردسالاری در اسلام»، در سایت پرسمان.
- ↑ «مردسالاری یا ماسکولیسم» در سایت ذهن نو.
- ↑ «اطاعت زن از شوهر»، در سایت اندیشۀ قم.
- ↑ «یک بام و دو هوای مفهوم مردسالاری»، در سایت فارس نیوز.
- ↑ «مردسالاری در اسلام»، در سایت پرسمان.
- ↑ مشهدینژاد، «گزارش کتاب: (زن در آئینه جلال و جمال حضرت آیتالله جوادی آملی)»، 1379ش.
- ↑ «پوشش سخت»، در سایت شبکه مستند.
- ↑ «ملی و ناکجا آیاد»، در سایت پژوهشی باقرالعلوم.
- ↑ «دیرین دیرین- مردسالاری»، در سایت آپارات.
منابع
[ویرایش | ویرایش مبدأ]- «اطاعت زن از شوهر»، وبسایت اندیشهٔ قم، تاریخ بازدید: ۱۴ مرداد ۱۴۰۱ش.
- بستان (نجفی)، حسین «بازنگری نظریههای نقش جنسیتی. زن در توسعه و سیاست»، پژوهش زنان، دوره ۴، ۱۳۸۵ش.
- «پوشش سخت»، وبسایت شبکه مستند، تاریخ بازدید: ۱۸ مرداد ۱۴۰۱ش.
- جانبالهی، محمدسعید، «پدرسالاری»، در دایرةالمعارف فارسی، تاریخ درج مطلب: ۱۴ دی ۱۳۹۸ش.
- خانی اوشانی، نسرین، «پدرسالاری و مادرسالاری»، وبسایت پژوهشکده باقرالعلوم، تاریخ درج مطلب: ۲۴ آبان ۱۳۹۳ش.
- «دیرین دیرین- مردسالاری»، وبسایت آپارات، تاریخ بازدید: ۱۸ مرداد ۱۴۰۱ش.
- ستاری، حقیقی و رضا، مرضیه، «تحلیل مردسالاری و برونهمسری در شاهنامه بر اساس اسطوره آفرینش»، مجله جستارهای ادبی، شمارهٔ ۱۸۸، ۱۳۹۴ش.
- سلیمانی، مختار، «نه مردسالاری و نه زنسالاری»، وبسایت خبری تابناک، تاریخ درج مطلب: ۲۴ تیر ۱۴۰۰ش.
- شایانمهر، رضیه و دیگران، «نمایشی از آن دیگری: بررسی مردسالاری و زنستیزی با خوانشی فمینستی در سه نمایشنامه بیضایی»، نشریه هنرهای زیبا، شماره ۳، ۱۳۸۹ش.
- صانعپور، مریم، «مردسالاری اسطورههای یونان باستان و تأثیر آن در عصر روشنگری اروپا»، پژوهشنامه زنان، شماره ۲، ۱۳۹۳ش.
- «طباطبایی، فرزاد، «مردسالاری»، وبسایت هنر زندگی، تاریخ بازدید: ۱۳ مرداد ۱۴۰۱ش.
- عموعبداللهی، فاطمه، «خانواده پیوسته»، وبسایت پژوهشکده باقرالعلوم، تاریخ درج مطلب: ۲۴ آبان ۱۳۹۴ش.
- کرباسیان، قاسم، «امواج فمنیستی»، وبسایت پژوهشکده باقرالعلوم، تاریخ درج مطلب: ۲۴ آبان ۱۳۹۴ش.
- «ماهیت زنان در عصر جاهلیت»، وبسایت اندیشهٔ قم؛ تاریخ بازدید: ۲۸ تیر ۱۴۰۱ش.
- مرتضوی، پاکزاد و سید خداداد، شهیندخت، «تبیین نگرش زنان نسبت به اقتدارگرایی مردانه با استفاده از مدل پیر بوردیو (مطالعهٔ موردی: طایفهٔ دهبالایی شهر ایلام)»، شماره ۳، ۱۳۹۶ش.
- «مردسالاری»، وبسایت آبادیس، تاریخ بازدید: ۱۲ مرداد ۱۴۰۱ش.
- «مردسالاری در اسلام»، وبسایت پرسمان، تاریخ درج مطلب: ۳ اسفند ۱۳۸۹ش.
- «مردسالاری و زنسالاری سمی»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ درج مطلب: ۱۸ فروردین ۱۴۰۱ش.
- «مردسالاری یا ماسکولیسم» وبسایت ذهن نو، تاریخ بازدید: ۱۲ مرداد ۱۴۰۱ش.
- مشهدینژاد، نفیسه، «گزاررش کتاب: (زن در آئینه جلال و جمال حضرت آیتالله جوادی آملی)»، کتاب نقد، شماره ۱۷، ۱۳۷۹ش.
- «ملی و ناکجاآباد»، وبسایت پژوهشی باقرالعلوم، تاریخ درج مطلب: ۳۰ آبان ۱۳۹۶ش.
- «نفی مردسالاری در اسلام»، وبسایت وسائل فقه، تاریخ درج مطلب: ۱۶ دی ۱۳۹۶ش.
- ولیان، میلاد، «جایگاه زن و خانواده در تمدن غرب»، در پژوهشکده باقرالعلوم، تاریخ درج مطلب: ۲۳ اسفند ۱۳۸۹ش.
- «یک بام و دو هوای مفهوم مردسالاری»، وبسایت فارس نیوز، تاریخ درج مطلب: ۱۳ مهر ۱۳۹۲ش.
انسان | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ردهبندی | |||||||
| روابط اجتماعی و فردی | |||||||
| بهداشت و تندرسی | |||||||
| انسانشناسی |
| ||||||
| اصطلاحات جنسی | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| اخلاق جنسی | |||||||
| جنسیت در فرهنگ و مذهب | |||||||
| مطالعات جنسیت |
| ||||||
| صنعت سکس | |||||||
| آلات جنسی | |||||||
| حقوق | |||||||
| آثار جنسی |
| ||||||
| انحرافات جنسی | |||||||
| موارد مرتبط | |||||||
| جامعهشناسی خانواده | |
|---|---|
| مسائل زنان و خانواده | |
| فرهنگ خانواده | |
| تربیت در خانواده | |
| اخلاق خانواده | |
| در باورهای دینی | |
| اقتصاد خانواده | |
| در هنر و رسانه | |
| موارد مرتبط | |