پیشنویس:تربیت دینی: تفاوت میان نسخهها
imported>محمدمهدی محمدی اصلاح ارقام |
imported>محمدمهدی محمدی لینک داخلی |
||
| خط ۲: | خط ۲: | ||
[[پرونده:دین2.jpg|300px|thumb|left|نخستین کنفرانس تربیت دینی در ادیان ابراهیمی، سال ۱۳۹۷ش، [[مشهد]]]] | [[پرونده:دین2.jpg|300px|thumb|left|نخستین کنفرانس تربیت دینی در ادیان ابراهیمی، سال ۱۳۹۷ش، [[مشهد]]]] | ||
==تعریف دین== | ==تعریف دین== | ||
«[[دین]]» عبارت است از مجموعهی مطالب و گزارههای توصیفی و تجویزی که از سوی خداوند برای انسان فرستاده شده است؛<ref>[http://ensani.ir/file/download/article/20101122110140-25.pdf باقری، «گزارش یک نشست: تربیت اخلاقی و تربیت دینی؛ تفاوتها و شباهتها»، 1379ش.]</ref> مانند ایمان به خدای یگانه، ایمان به روز جزا، انجام مناسک عبادی و احکامی برای رفتارهای فردی و اجتماعی.<br> | «[[دین]]» عبارت است از مجموعهی مطالب و گزارههای توصیفی و تجویزی که از سوی خداوند برای انسان فرستاده شده است؛<ref>[http://ensani.ir/file/download/article/20101122110140-25.pdf باقری، «گزارش یک نشست: تربیت اخلاقی و تربیت دینی؛ تفاوتها و شباهتها»، 1379ش.]</ref> مانند [[ایمان]] به خدای یگانه، ایمان به روز جزا، انجام مناسک عبادی و احکامی برای رفتارهای فردی و اجتماعی.<br>در حقیقت زمانی میتوان کسی را دینی و دیندار دانست که این عناصر در او جمع شده باشد: «اعتقاد» به گزارههای دینی (اعم از توصیفی یا تجویزی)، «ایمان» و التزام قلبی به گزارههای دینی و «پایبندی عملی» به گزارههای تجویزی.<ref>[http://ensani.ir/file/download/article/20101122110140-25.pdf باقری، «گزارش یک نشست: تربیت اخلاقی و تربیت دینی؛ تفاوتها و شباهتها»، 1379ش.]</ref> بهعبارت دیگر ديندار كسی است كه داراي خصوصيت «تسليم» و بندگی محض در برابر خدا باشد.<ref>[https://www.pasokh.org/fa/Question/View/505/%D8%AF%D9%8A%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%DA%A9%D9%8A%D8%B3%D8%AA-%D9%88-%D8%A2%D9%8A%D8%A7-%D8%A7%D9%8A%D9%86-%D8%B3%D8%AE%D9%86-%D8%B5%D8%AD%D9%8A%D8%AD-%D8%A7%D8%B3%D8%AA-%DA%A9%D9%87-%D8%AF%D9%8A%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%DA%A9%D8%B3%D9%8A-%D8%A7%D8%B3%D8%AA-%DA%A9%D9%87-%D8%AE%D9%88/?SearchText=%D8%AF%DB%8C%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%20%DA%A9%DB%8C%D8%B3%D8%AA&LPhrase= «دیندار کیست؟»، وبسایت مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه.]</ref> این مفهوم از دینداری به هدف نهایی از مقولهی دینداری اشاره دارد. | ||
در حقیقت زمانی میتوان کسی را دینی و دیندار دانست که این عناصر در او جمع شده باشد: «اعتقاد» به گزارههای دینی (اعم از توصیفی یا تجویزی)، «ایمان» و التزام قلبی به گزارههای دینی و «پایبندی عملی» به گزارههای تجویزی.<ref>[http://ensani.ir/file/download/article/20101122110140-25.pdf باقری، «گزارش یک نشست: تربیت اخلاقی و تربیت دینی؛ تفاوتها و شباهتها»، 1379ش.]</ref> بهعبارت دیگر ديندار | |||
==تعریف تربیت دینی== | ==تعریف تربیت دینی== | ||
«تربیت دینی» شامل مجموعهی رفتارهای آگاهانه و هدفدار بهمنظور آموزش گزارههاي معتبر یک [[دین]] به پیروان آن است؛ | «تربیت دینی» شامل مجموعهی رفتارهای آگاهانه و هدفدار بهمنظور آموزش گزارههاي معتبر یک [[دین]] به پیروان آن است؛ بهنحوی که آموزشهای یادشده در آنها به پایبندی نظری وعملی به آموزههای دینی منجر شود.<ref>سبحانینژاد و دیگران، «تبیین ماهیت، ابعاد و مؤلفههاي علم تربیت دینی»، بهار1393ش، ص 58.</ref><br>البته هنوز یک تعریف دقیق و قطعی از [[تربیت]] دینی ارائه نشده که همهی کارشناسان تربیتی بر آن متفق باشند. موارد زیر را میتوان از دلایل این پدیده دانست:<br>'''اول)''' «تربیت دینی» بهعنوان یک مفهوم ترکیبی (ترکیبی از دو مفهوم تربیت و دین) میتواند بر دومعنا دلالت کند: | ||
البته هنوز یک تعریف دقیق و قطعی از تربیت دینی ارائه نشده که همهی کارشناسان تربیتی بر آن متفق باشند. موارد زیر را میتوان از دلایل این پدیده دانست:<br> | *تربیتی که منسوب به [[دین]] است و محتوای خود را از آموزههای دینی می گیرد. این مفهوم در مقابل تربیت غیردینی قرار میگیرد که محتوای خود را از تجربه، عقل و علم بشری میستاند. | ||
'''اول)''' «تربیت دینی» بهعنوان یک مفهوم ترکیبی (ترکیبی از دو مفهوم تربیت و دین) میتواند بر دومعنا دلالت کند: | *تربیتی که برای دین و در خدمت اهداف دین است؛ خواه محتوای آن از دین گرفته شده باشد یا نباشد.<ref>[https://rasekhoon.net/article/show/872446/%D8%AA%D8%A3%D9%85%D9%84%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%B9%D9%86%D8%A7%DB%8C-%D8%AA%D8%B1%D8%A8%DB%8C%D8%AA-%D8%AF%DB%8C%D9%86%DB%8C-%D9%88-%D9%86%D8%B3%D8%A8%D8%AA-%D8%A2%D9%86-%D8%A8%D8%A7-%D9%85%D9%81%D8%A7%D9%87%25 داوودی، «تأملی در معنای تربیت دینی و نسبت آن با مفاهیم نزدیک»، وبسایت راسخون.]</ref> | ||
* تربیتی که منسوب به [[دین]] است و محتوای خود را از آموزههای دینی می گیرد. این مفهوم در مقابل تربیت غیردینی قرار میگیرد که محتوای خود را از تجربه، عقل و علم بشری میستاند. | '''دوم)''' با توجه به انواع تفسیر و تلقی موجود از دین و البته با حذف تلقی عام از آن - که شامل مکتبهای بشری میشود - تربیت دینی را به سه صورت میتوان تعریف کرد: | ||
* تربیتی که برای | #تعریف عام: تعریفی که شامل «تربیت دینی» در همهی ادیان آسمانی است. | ||
'''دوم)''' با توجه به انواع تفسیر و تلقی موجود از | #تعریف خاص: تعریف «تربیت دینی» در همهی ادیان آسمانی که شامل امور فردی و اجتماعی میشود. | ||
# تعریف عام: تعریفی که شامل «تربیت دینی» در همهی ادیان آسمانی است. | #تعریف اخص: تعریف «تربیت دینی» در همهی ادیان آسمانی که تنها امور فردی را در بر میگیرد. | ||
# تعریف خاص: تعریف «تربیت دینی» در همهی ادیان آسمانی که شامل امور فردی و اجتماعی میشود. | |||
# تعریف اخص: تعریف «تربیت دینی» در همهی ادیان آسمانی که تنها امور فردی را در بر میگیرد. | |||
از میان سه تعریف بالا، موارد اول و دوم تعارضی با هم ندارند، اما دو تعریف آخر با هم قابل جمع نیستند.<ref>[http://ensani.ir/file/download/article/20101122110140-25.pdf باقری، «گزارش یک نشست: تربیت اخلاقی و تربیت دینی؛ تفاوتها و شباهتها»، 1379ش.]</ref> | از میان سه تعریف بالا، موارد اول و دوم تعارضی با هم ندارند، اما دو تعریف آخر با هم قابل جمع نیستند.<ref>[http://ensani.ir/file/download/article/20101122110140-25.pdf باقری، «گزارش یک نشست: تربیت اخلاقی و تربیت دینی؛ تفاوتها و شباهتها»، 1379ش.]</ref> | ||
==تفاوت «تربیت دینی» با «تربیت غیر دینی»== | ==تفاوت «تربیت دینی» با «تربیت غیر دینی»== | ||
صاحبنظران حوزهی تربیت دینی بین تربیت دینی و غیر دینی تفاوتهایی قائل شدهاند؛ از جمله:<br> | صاحبنظران حوزهی تربیت دینی بین تربیت دینی و غیر دینی تفاوتهایی قائل شدهاند؛ از جمله:<br>'''نگاه دوساحتي به انسان:'''<br>دانشمندان تعليم و تربيت دينی معتقدند تربیت در تفکرات غیردینی صرفاً بر آموزش رياضی و فيزيک يا پرورش جسمانی و مادی و یا سخن گفتن از روان محدود شده و به روح مجرد و متكامل انسان توجه نشده است. در دیدگاه مبتنی بر [[دین]]، انسان علاوه بر جسم، حامل روح الهی است؛ که عنصری ملكوتی، شريف و فناناپذير است. بنابراین تربیت دینی مستلزم شناخت و تربيت هر دو بُعد مادی و معنوی انسان دانسته شده است.<br>'''شرافت روح بر جسم:'''<br>تعليم و تربيت دينی معتقد است كمال آدمی در پرتو تكامل روحانی و كسب صفات برتر انسانی تحقق مییابد. بنابراین روح بر جسم مقدم است و توجه به بدن تا آنجا لازم است كه ابزاری برای كسب درجات برتر انسانی باشد.<br>'''اهداف چند ساحتي:'''<br>طرفداران تربیت دینی معتقدند اهداف تعليم و تربيت دينی به بخشها و جنبههای خاصی از زندگی محدود نيست و به كل زندگی مادی و معنوی انسان نظر دارد.<br>از نظر برخی از پژوهشگران زبانِ آموزههای ديني زبان هستي و زبان ساير دروس، زبان كاربردی است. از این سخن میتوان دریافت كه آموزههای دينی با كل وجود و هستی انسان پيوند دارد و بههمین دلیل میتواند در ساختاربندی اهداف تربیت نیز نقش اساسی ایفا کند.<ref>ساجدی، «تفاوت آموزش و پرورش دينی و غيردينی»، بهار و تابستان 89، ص 98.</ref> | ||
''' | |||
دانشمندان تعليم و تربيت | |||
''' | |||
تعليم و تربيت | |||
''' | |||
طرفداران تربیت دینی معتقدند اهداف تعليم و تربيت | |||
از نظر برخی از پژوهشگران زبانِ | |||
==نسبت «تربیت دینی» با «تربیت اخلاقی» == | ==نسبت «تربیت دینی» با «تربیت اخلاقی»== | ||
«تربيت | «تربيت اخلاقی» عبارت است از ايجاد شناخت و برانگيختن احساس با هدف تضعيف و انهدام صفات منفی و پرورش و نهادینه کردن صفات مثبت در انسان. طبق اين تعريف، برای تحقق تربيت اخلاقی باید فرایند زیر طی شود: | ||
* پرورش | *پرورش قوای ادراكی و عقلانی برای تشخیص درست از نادرست و خوب از بد. | ||
* ايجاد انگيزه براي گرایش متربی به رفتارهای خوب و اخلاقی. | *ايجاد انگيزه براي گرایش متربی به رفتارهای خوب و اخلاقی. | ||
* از بين بردن رذايل و اتّصاف متربی به فضايل اخلاقی.<ref>[https://btid.org/fa/news/47642 «تعریف دقیق تربیت دینی چیست؟»، وبسایت اندیشه برتر.]</ref | *از بين بردن رذايل و اتّصاف متربی به فضايل اخلاقی.<ref>[https://btid.org/fa/news/47642 «تعریف دقیق تربیت دینی چیست؟»، وبسایت اندیشه برتر.]</ref> | ||
گاهی بر اساس تعریف وسیعی که از تربیت دینی میشود، میتوان همهی ابعاد تربیت از جمله بعد اخلاقی، روانشناختی، جامعهشناختی و ابعاد دیگر را در آن جا داد، اما در تعریف خاص از تربیت دینی، فقط به رشد معنوی و اعتقادی توجه شده و سایر ابعاد تربیتی - حتی بُعد اخلاقی - از محدودهی این تعریف بیرون دانسته شده است. به این نوع تربیت دینی، تربیت ایمانی یا | گاهی بر اساس تعریف وسیعی که از تربیت دینی میشود، میتوان همهی ابعاد تربیت از جمله بعد اخلاقی، روانشناختی، جامعهشناختی و ابعاد دیگر را در آن جا داد، اما در تعریف خاص از تربیت دینی، فقط به رشد معنوی و اعتقادی توجه شده و سایر ابعاد تربیتی - حتی بُعد اخلاقی - از محدودهی این تعریف بیرون دانسته شده است. به این نوع تربیت دینی، تربیت ایمانی یا معنوی نیز گفته میشود.<ref>[http://pmbo.ir/%D8%AA%D8%B1%D8%A8%D9%8A%D8%AA-%D8%AF%D9%8A%D9%86%D9%8A-%DA%86%D9%8A%D8%B3%D8%AA%D8%9F__a-89.aspx «تربيت ديني چيست و هدف غایی مطرح در آن كدام است؟»، وبسایت پژوهشهای معنوی.]</ref><br>برخی از صاحبنظران علم تربیت با وجود تداخل مرزهای مفهومی اخلاق و [[دین]]، نسبت این دو را عموم و خصوص مطلق میدانند و معتقدند دایرهی تربیت دینی در تعریف وسیع آن، آموزههای خلاقی را نیز در بر میگیرد، اما تربیت اخلاقی در برگیرندهی تمام ابعاد تربیت دینی نیست.<ref>[http://ensani.ir/file/download/article/20101122110140-25.pdf باقری، «گزارش یک نشست: تربیت اخلاقی و تربیت دینی؛ تفاوتها و شباهتها»، 1379ش.]</ref> | ||
برخی از | |||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
نسخهٔ ۳۰ شهریور ۱۴۰۴، ساعت ۱۸:۰۳
تربیت دینی؛ فرایند پرورش فرزندان مؤمن و معنوی
تعریف دین
«دین» عبارت است از مجموعهی مطالب و گزارههای توصیفی و تجویزی که از سوی خداوند برای انسان فرستاده شده است؛[۱] مانند ایمان به خدای یگانه، ایمان به روز جزا، انجام مناسک عبادی و احکامی برای رفتارهای فردی و اجتماعی.
در حقیقت زمانی میتوان کسی را دینی و دیندار دانست که این عناصر در او جمع شده باشد: «اعتقاد» به گزارههای دینی (اعم از توصیفی یا تجویزی)، «ایمان» و التزام قلبی به گزارههای دینی و «پایبندی عملی» به گزارههای تجویزی.[۲] بهعبارت دیگر ديندار كسی است كه داراي خصوصيت «تسليم» و بندگی محض در برابر خدا باشد.[۳] این مفهوم از دینداری به هدف نهایی از مقولهی دینداری اشاره دارد.
تعریف تربیت دینی
«تربیت دینی» شامل مجموعهی رفتارهای آگاهانه و هدفدار بهمنظور آموزش گزارههاي معتبر یک دین به پیروان آن است؛ بهنحوی که آموزشهای یادشده در آنها به پایبندی نظری وعملی به آموزههای دینی منجر شود.[۴]
البته هنوز یک تعریف دقیق و قطعی از تربیت دینی ارائه نشده که همهی کارشناسان تربیتی بر آن متفق باشند. موارد زیر را میتوان از دلایل این پدیده دانست:
اول) «تربیت دینی» بهعنوان یک مفهوم ترکیبی (ترکیبی از دو مفهوم تربیت و دین) میتواند بر دومعنا دلالت کند:
- تربیتی که منسوب به دین است و محتوای خود را از آموزههای دینی می گیرد. این مفهوم در مقابل تربیت غیردینی قرار میگیرد که محتوای خود را از تجربه، عقل و علم بشری میستاند.
- تربیتی که برای دین و در خدمت اهداف دین است؛ خواه محتوای آن از دین گرفته شده باشد یا نباشد.[۵]
دوم) با توجه به انواع تفسیر و تلقی موجود از دین و البته با حذف تلقی عام از آن - که شامل مکتبهای بشری میشود - تربیت دینی را به سه صورت میتوان تعریف کرد:
- تعریف عام: تعریفی که شامل «تربیت دینی» در همهی ادیان آسمانی است.
- تعریف خاص: تعریف «تربیت دینی» در همهی ادیان آسمانی که شامل امور فردی و اجتماعی میشود.
- تعریف اخص: تعریف «تربیت دینی» در همهی ادیان آسمانی که تنها امور فردی را در بر میگیرد.
از میان سه تعریف بالا، موارد اول و دوم تعارضی با هم ندارند، اما دو تعریف آخر با هم قابل جمع نیستند.[۶]
تفاوت «تربیت دینی» با «تربیت غیر دینی»
صاحبنظران حوزهی تربیت دینی بین تربیت دینی و غیر دینی تفاوتهایی قائل شدهاند؛ از جمله:
نگاه دوساحتي به انسان:
دانشمندان تعليم و تربيت دينی معتقدند تربیت در تفکرات غیردینی صرفاً بر آموزش رياضی و فيزيک يا پرورش جسمانی و مادی و یا سخن گفتن از روان محدود شده و به روح مجرد و متكامل انسان توجه نشده است. در دیدگاه مبتنی بر دین، انسان علاوه بر جسم، حامل روح الهی است؛ که عنصری ملكوتی، شريف و فناناپذير است. بنابراین تربیت دینی مستلزم شناخت و تربيت هر دو بُعد مادی و معنوی انسان دانسته شده است.
شرافت روح بر جسم:
تعليم و تربيت دينی معتقد است كمال آدمی در پرتو تكامل روحانی و كسب صفات برتر انسانی تحقق مییابد. بنابراین روح بر جسم مقدم است و توجه به بدن تا آنجا لازم است كه ابزاری برای كسب درجات برتر انسانی باشد.
اهداف چند ساحتي:
طرفداران تربیت دینی معتقدند اهداف تعليم و تربيت دينی به بخشها و جنبههای خاصی از زندگی محدود نيست و به كل زندگی مادی و معنوی انسان نظر دارد.
از نظر برخی از پژوهشگران زبانِ آموزههای ديني زبان هستي و زبان ساير دروس، زبان كاربردی است. از این سخن میتوان دریافت كه آموزههای دينی با كل وجود و هستی انسان پيوند دارد و بههمین دلیل میتواند در ساختاربندی اهداف تربیت نیز نقش اساسی ایفا کند.[۷]
نسبت «تربیت دینی» با «تربیت اخلاقی»
«تربيت اخلاقی» عبارت است از ايجاد شناخت و برانگيختن احساس با هدف تضعيف و انهدام صفات منفی و پرورش و نهادینه کردن صفات مثبت در انسان. طبق اين تعريف، برای تحقق تربيت اخلاقی باید فرایند زیر طی شود:
- پرورش قوای ادراكی و عقلانی برای تشخیص درست از نادرست و خوب از بد.
- ايجاد انگيزه براي گرایش متربی به رفتارهای خوب و اخلاقی.
- از بين بردن رذايل و اتّصاف متربی به فضايل اخلاقی.[۸]
گاهی بر اساس تعریف وسیعی که از تربیت دینی میشود، میتوان همهی ابعاد تربیت از جمله بعد اخلاقی، روانشناختی، جامعهشناختی و ابعاد دیگر را در آن جا داد، اما در تعریف خاص از تربیت دینی، فقط به رشد معنوی و اعتقادی توجه شده و سایر ابعاد تربیتی - حتی بُعد اخلاقی - از محدودهی این تعریف بیرون دانسته شده است. به این نوع تربیت دینی، تربیت ایمانی یا معنوی نیز گفته میشود.[۹]
برخی از صاحبنظران علم تربیت با وجود تداخل مرزهای مفهومی اخلاق و دین، نسبت این دو را عموم و خصوص مطلق میدانند و معتقدند دایرهی تربیت دینی در تعریف وسیع آن، آموزههای خلاقی را نیز در بر میگیرد، اما تربیت اخلاقی در برگیرندهی تمام ابعاد تربیت دینی نیست.[۱۰]
پانویس
- ↑ باقری، «گزارش یک نشست: تربیت اخلاقی و تربیت دینی؛ تفاوتها و شباهتها»، 1379ش.
- ↑ باقری، «گزارش یک نشست: تربیت اخلاقی و تربیت دینی؛ تفاوتها و شباهتها»، 1379ش.
- ↑ «دیندار کیست؟»، وبسایت مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه.
- ↑ سبحانینژاد و دیگران، «تبیین ماهیت، ابعاد و مؤلفههاي علم تربیت دینی»، بهار1393ش، ص 58.
- ↑ داوودی، «تأملی در معنای تربیت دینی و نسبت آن با مفاهیم نزدیک»، وبسایت راسخون.
- ↑ باقری، «گزارش یک نشست: تربیت اخلاقی و تربیت دینی؛ تفاوتها و شباهتها»، 1379ش.
- ↑ ساجدی، «تفاوت آموزش و پرورش دينی و غيردينی»، بهار و تابستان 89، ص 98.
- ↑ «تعریف دقیق تربیت دینی چیست؟»، وبسایت اندیشه برتر.
- ↑ «تربيت ديني چيست و هدف غایی مطرح در آن كدام است؟»، وبسایت پژوهشهای معنوی.
- ↑ باقری، «گزارش یک نشست: تربیت اخلاقی و تربیت دینی؛ تفاوتها و شباهتها»، 1379ش.
منابع
- باقری، خسرو، «گزارش یک نشست: تربیت اخلاقی و تربیت دینی؛ تفاوتها و شباهتها»، فصلنامه تربیت اسلامی، شماره ۲، ۱۳۷۹ش.
- «تعریف دقیق تربیت دینی چیست؟»، وبسایت اندیشه برتر، تاریخ بارگذاری مطلب: ۱۲ آذر ۱۳۹۳ش.
- «تربيت ديني چيست و هدف غایی مطرح در آن كدام است؟»، وبسابت پژوهشهای معنوی، تاریخ بارگذاری مطلب: ۱۷ تیر ۱۳۹۳ش.
- داوودی، محمد، «تأملی در معنای تربیت دینی و نسبت آن با مفاهیم نزدیک»، وبسایت راسخون، تاریخ بارگذاری مطلب: ۱۳ اسفند ۱۳۹۲ش.
- «دیندار کیست؟»، سایت مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه، تاریخ دیدار:۲/۱۰/۱۴۰۰ش.
- ساجدی، ابوالفضل، «تفاوت آموزش و پرورش دينی و غيردينی»، مجلهی اسلام و پژوهشهای تربیتی، شماره ۳، بهار و تاربستان ۱۳۸۹ش.
- سبحانینژاد، مهدی و دیگران، «تبیین ماهیت، ابعاد و مؤلفههاي علم تربیت دینی»، فصلنامه مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی، شماره اول، بهار ۱۳۹۳ش.