در حال ویرایش پیش‌نویس:واصف باختری

'''{{درشت|واصف باختری}}'''؛ نویسنده، شاعر، ادیب و اندیشمند بلندآوازهٔ افغانستان.

واصف باختری، از شعرای نامی فارسی‌زبان افغانستان و پژوهشگر دقیق ادبیات افغانستان است. تسلط به زبان‌های دیگر پای او را به ادبیات جهان باز کرد و آثار زیادی از او در قالب کتاب و مقالات متعدد بر جای مانده است.
==تولد و کودکی==
واصف باختری در 24 حوت (اسفند) 1321ش، در مزارشریف زاده شد. او دوران کودکی و نوجوانی را در مزارشریف و کابل سپری<ref>[https://www.wasefbakhtari.com/about-us/ «زندگی‌نامه»، وب‌سایت واصف باختری.]</ref>  و در پنج‌سالگی در اثر مراقبت‌های پدر، حفظ قرآن کریم را آغاز کرد.<ref>طغیانی، «اندیشهٔ انتقادی و بیان آیرونیک در بیان‌نامهٔ وارثان زمین»، 1395ش، ص145.</ref>   واصف در ده‌سالگی، اولین قصیدهٔ خود را سرود و به چاپ رساند.<ref>[http://www.partawnaderi.com/Naqhd%20wa%20PazjoheshaiAdabi/Panjerahai%20Roo%20Bah%20Roo/3.html نادری، «رو‌به‌رو با واصف باختری»، وب‌سایت پرتو نادری.]</ref>
==جوانی و تحصیلات==
واصف باختری در 1341ش، از لیسهٔ باختر مزارشریف دیپلم گرفت. او در 1345ش، به اخذ لیسانس زبان و ادبیات از دانشگاه کابل موفق شد و در همان سال در بخش ریاست تألیف و ترجمه در دانشکدهٔ دری کار خود را شروع کرد.<ref>[https://www.wasefbakhtari.com/about-us/ «زندگی‌نامه»، وب‌سایت واصف باختری.]</ref>  باختری در 1353ش، برای گذراندن تحصیلات عالی عازم آمریکا شد و در 1355ش، مدرک فوق‌لیسانس را از دانشگاه کلمبیا در رشتهٔ فلسفه و دکترا را در رشتهٔ تعلیم و تربیت به دست آورد<ref>طغیانی، «اندیشهٔ انتقادی و بیان آیرونیک در بیان‌نامهٔ وارثان زمین»، 1395ش، ص145.</ref> و دوباره به افغانستان برگشت  و تا 1357ش، کار قبلی خود را در بخش تألیف و ترجمه ادامه داد.<ref>[https://www.wasefbakhtari.com/about-us/ «زندگی‌نامه»، وب‌سایت واصف باختری.]</ref>
==اهمیت و جایگاه==
باختری در تحول و گسترش شعر، به‌ویژ شعر نو، در افغانستان اثرگذار بوده و شعر سپید و نیمایی با واصف باختری در افغانستان به کمال رسیده است.<ref>[https://www.isna.ir/news/1402043119554/%D9%88%D8%A7%D8%B5%D9%81-%D8%A8%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%B1%DB%8C-%DA%86%D9%87-%DA%A9%D8%B1%D8%AF «واصف باختری چه کرد؟»، وب‌سایت خبرگزاری ایسنا.]</ref>  تصویرسازی و محتوای خلاقانهٔ شعر او محصول فکر نوآورانه و احساسات شاعرانهٔ او است به‌گونه‌ای که او را در زمرهٔ شاعران صاحب‌سبک قرار داده است.<ref>طغیانی، «اندیشهٔ انتقادی و بیان آیرونیک در بیان‌نامهٔ وارثان زمین»، 1395ش، ص145.</ref>  باختری از زبان کنایه و طنز در پردازش موضوعات اجتماعی بهره گرفته است.<ref>طغیانی، «اندیشهٔ انتقادی و بیان آیرونیک در بیان‌نامهٔ وارثان زمین»، 1395ش، ص145.</ref>
==زندان و آزادی==
واصف باختری در 1357ش به‌دنبال کودتای مارکسیستی و اشغال افغانستان توسط مزدوران شوروی، به زندان افتاد و یک‌سال بعد آزاد شد.<ref>[https://pajhwok.com/fa/2023/07/21/wasif-bakhtiri-the-famous-poet-writer-and-researcher-of-the-country-died-at-the-age-of-81/ «واصف باختری، شاعر، نویسنده و محقق مشهور کشور به عمر 81 سالگی درگذشت»، وب‌سایت آژانس خبری پژواک.]</ref>  باختری پس از رهایی به‌عنوان ویراستار کار خود را تا 1361ش، ادامه داد.<ref>[https://www.wasefbakhtari.com/about-us/ «زندگی‌نامه»، وب‌سایت واصف باختری.]</ref>
==فعالیت‌های ادبی و فرهنگی==
باختری از 1361ش تا 1374ش، در اتحادیهٔ نویسندگان افغانستان به‌عنوان سردبیر و مدیرمسئول مجلهٔ ژوندون و منشی دارالانشاء اتحادیه مشغول بود و همزمان کار تدریس را نیز به‌عهده داشت. این شاعر نامی، سال‌ها عضویت هیئت رهبری کانون حکیم ناصرخسرو و عضویت شورای مرکزی انجمن فرهنگی خوشحال‌خان و همچنین عضویت گروه دبیران بنیاد فرهنگ افغانستان، نیز عضویت هیئت‌رئیسهٔ اتحادیهٔ ژورنالیستان افغانستان را در کارنامهٔ خود دارد. در دوران ریاست او شش اجلاس حکیم ناصرخسرو و هفت عرس مولانا محمد جلال‌الدین بلخی، برگزار شده است.<ref>[https://www.wasefbakhtari.com/about-us/ «زندگی‌نامه»، وب‌سایت واصف باختری.]</ref>
==شعر==
باختری از کودکی با آثار شاعران بزرگ مانند شاهنامهٔ فردوسی، دیوان ناصرخسرو بلخی، قصاید عنصری، فرخی سیستانی، خاقانی و از معاصران اخوان ثالث، شاملو و نیما یوشج مأنوس بود و به باور پژوهشگران بر گسترهٔ ادب و زبان فارسی اثرگذار بوده است.<ref>[http://www.partawnaderi.com/Naqhd%20wa%20PazjoheshaiAdabi/Panjerahai%20Roo%20Bah%20Roo/3.html نادری، «رو‌به‌رو با واصف باختری»، وب‌سایت پرتو نادری.]</ref>
==مهاجرت==
واصف باختری در 1375ش، به پاکستان مهاجر شد و تا 1380ش در آن‌جا زندگی کرد. او در 1380ش به‌آمریکا رفت و در ایالت کالیفرنیا مسکن گزید.<ref>[https://www.wasefbakhtari.com/about-us/ «زندگی‌نامه»، وب‌سایت واصف باختری.]</ref>
==واصف باختری از منظر کارشناسان==
1.  محمدکاظم کاظمی، باختری را نیمای افغانستان می‌داند و معتقد است او شعر نیمایی را در افغانستان تثبیت کرده است. به نظر کاظمی، باختری از جهت اطلاعات وسیع در زمینهٔ ادبیات کهن، آگاهی از ادبیات جهان و از حیث اشعاری که سروده است و تربیت شاعران دیگر، دارای اهمیت است.<ref>[https://www.isna.ir/news/1402043119554/%D9%88%D8%A7%D8%B5%D9%81-%D8%A8%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%B1%DB%8C-%DA%86%D9%87-%DA%A9%D8%B1%D8%AF «واصف باختری چه کرد؟»، وب‌سایت خبرگزاری ایسنا.]</ref>  او مهاجرت باختری را به پاکستان و سپس به آمریکار به جهت دوری از محیط و مخاطبان فارسی، یک ضایعه می‌داند.<ref>[https://www.isna.ir/news/1402043119554/%D9%88%D8%A7%D8%B5%D9%81-%D8%A8%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%B1%DB%8C-%DA%86%D9%87-%DA%A9%D8%B1%D8%AF «واصف باختری چه کرد؟»، وب‌سایت خبرگزاری ایسنا.]</ref>

2. علی‌رضا قزوه، باختری را دارای کارنامهٔ درخشان در غزل فارسی در طول چهار دهه می‌داند و معتقد است نام باختری در ادبیات فارسی همیشه با تحسین همراه است.

3. کمیل قزلباش، نویسنده و شاعر پاکستانی، باختری را شاعری با سبک بیدل، اما با فضای جدید می‌داند و به جهت چند بعدی بودن اشعار واصف، خستگی مخاطب را به دنبال ندارد.<ref>[https://www.isna.ir/news/1402043119554/%D9%88%D8%A7%D8%B5%D9%81-%D8%A8%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%B1%DB%8C-%DA%86%D9%87-%DA%A9%D8%B1%D8%AF «واصف باختری چه کرد؟»، وب‌سایت خبرگزاری ایسنا.]</ref>

4. به باور رضا اسماعیلی، واصف ادیب فاضل، پژوهشگر دقیق، شاعر کامل، ستارهٔ پرفروغ آسمان ادبیات افغانستان است که تکریم او، پاسداشت کرامت انسانی و آموزه‌های مفاهیم دینی و اسلامی است. او با اشاره به آثار مکتوب باختری، واصف را نماد آزادی‌خواهی، وطن‌دوستی، اصالت و استقلال‌طلبی می‌داند.<ref>[https://www.isna.ir/news/1402043119554/%D9%88%D8%A7%D8%B5%D9%81-%D8%A8%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%B1%DB%8C-%DA%86%D9%87-%DA%A9%D8%B1%D8%AF «واصف باختری چه کرد؟»، وب‌سایت خبرگزاری ایسنا.]</ref>

5. غلام‌رضا کافی استاد دانشگاه شیراز، باختری را شاعر نئوکلاسیک می‌داند که محتوای اشعار او به‌دلیل موضوعات پایداری و مقاومت، متمایز از شاعران نئوکلاسیک است.<ref>[https://www.isna.ir/news/1402043119554/%D9%88%D8%A7%D8%B5%D9%81-%D8%A8%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%B1%DB%8C-%DA%86%D9%87-%DA%A9%D8%B1%D8%AF «واصف باختری چه کرد؟»، وب‌سایت خبرگزاری ایسنا.]</ref>
==درگذشت==
واصف باختری در سن 81 سالگی، پس از یک دوره طولانی بیماری، در 29 سرطان (تیر) 1402ش در ایالات متحده آمریکا درگذشت.<ref>[https://pajhwok.com/fa/2023/07/21/wasif-bakhtiri-the-famous-poet-writer-and-researcher-of-the-country-died-at-the-age-of-81/ «واصف باختری، شاعر، نویسنده و محقق مشهور کشور به عمر 81 سالگی درگذشت»، وب‌سایت آژانس خبری پژواک.]</ref>
==آثار==
از باختری بیش از بیست عنوان کتاب با موضوعات مختلف ادبی مانند شعر، ترجمهٔ اشعار از زبان‌های دیگر، مقالات ادبی، فلسفی، اوزان کلاسیک، نیمایی و آزاد بر جای مانده است.<ref>[https://www.wasefbakhtari.com/about-us/ «زندگی‌نامه»، وب‌سایت واصف باختری.]</ref>  عناوین آثار شعری او عبارت است از: «و آفتاب نمی‌میرد»، «از میعاد تا هرگز»، «از این آیینه بشکسته تاریخ»، «تا شهر پنج‌ضلعی آزادی»، «دیباچه‌ای در فرجام»، «در استوای فصل شکستن»، «مویه‌های اسفندیار گمشده»، «دروازه‌های بسته تقویم».<ref>[https://bukharamag.com/1402.05.26841.html «شب واصف باختری»، وب‌سایت مجلۀ فرهنگی و هنری بخارا.]</ref>
==ترجمه==
واصف باختری به زبان‌های انگلیسی، عربی، هندی و روسی، تسلط داشت<ref>طغیانی، «اندیشهٔ انتقادی و بیان آیرونیک در بیان‌نامهٔ وارثان زمین»، 1395ش، ص145.</ref>  و اشعاری زیادی را از انگلیسی به فارسی ترجمه کرده است و در عین حال تعدادی از اشعار خود او به زبان‌های آلمانی، روسی، انگلیسی و چک، برگردان شده است.<ref>[https://www.wasefbakhtari.com/about-us/ «زندگی‌نامه»، وب‌سایت واصف باختری.]</ref>
==نمونهٔ شعر واصف باختری==

مباد بشکند ای رودها غرور شما**که اين صحيفه شد آغاز با سطور شما

شبان تيرۀ لب‌تشنگان باديه را**شکوه صبح دمان می‌دهد حضور شما

هزار دشت شقايق، هزار چشمه نوش**بشارتیست ز آينده‌های دور شما

چه شادمانه به کابوس مرگ می‌خنديد**دو روی سکهٔ هستی‌ست سوگ‌وسور شما

شکيب زخمی مرغابيان ساحل را**توان بال عقابان دهد عبور شما

مباد خسته شود دست‌های جاری‌تان**مباد تنگ شود سينهٔ صبور شما

مباد سايهٔ ابليس سار و سوسه‌ها**شبی گذر کند از کوچهٔ شعور شما

مباد تيرهٔ مردابيان تبيره زند**مباد بشکند ای رودها غرور شما
<ref>[https://farasu.net/%D8%AF%D9%88-%D8%BA%D8%B2%D9%84-%D8%A7%D8%B2-%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D8%AF-%D8%A8%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%B1%DB%8C/ «دو غزل از استاد واصف باختری»، وب‌سایت فراسو.]</ref>

==پانویس==
{{پانویس}}

==منابع==
* «دو غزل از استاد واصف باختری»، وب‌سایت فراسو، تاریخ درج مطلب: 15 ژوئن 2016م.
* «زندگی‌نامه»، وب‌سایت واصف باختری، تاریخ بازدید: 20 مرداد 1402ش.
* «شب واصف باختری»، وب‌سایت مجلهٔ فرهنگی و هنری بخارا، تاریخ درج مطلب: 21 مرداد 1402ش.
* طغیانی، اسحاق و دیگران، «اندیشهٔ انتقادی و بیان آیرونیک در بیان‌نامهٔ وارثان زمین»، فصلنامهٔ نقد ادبی، شماره 36، زمستان 1395ش.
* نادری، پرتو، «رو‌به‌رو با واصف باختری»، وب‌سایت پرتو نادری، تاریخ درج مطلب: زمستان 1378ش.
* «واصف باختری چه کرد؟»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ درج مطلب: 31 تیر 1402ش.

[[رده: ویکی‌زندگی]]
[[رده: افغانستان]] [[رده: پیشگامان]] [[رده: هویت]] [[رده: شاعران]] [[رده: ادبیات فارسی]] [[رده: نویسندگان]] [[رده: دانشمندان]]