در حال ویرایش پیش‌نویس:حسن خلق در خانواده

'''<big>حسن‌خلق درخانواده</big>'''، خوش‌رویی و خوش‌رفتاری اعضای خانواده با یکدیگر.

حُسن خُلق، به‌معنای خوش‌رویی، خوش‌رفتاری، حسن معاشرت و رفتار پسندیده با دیگران،<ref>مجلسی، بحار الأنوار، [بی‌تا]، ج71، ص389.</ref>  در فرهنگ اسلامی، نمادی از رحمت الهی دانسته می‌شود. قرآن، حضرت محمد را الگوی برتر حسن‌خلق<ref>سورۀ قلم، آیه 4.</ref>  معرفی کرده و نرم‌خویی و مهربانی را عامل جذب مردم به او دانسته است.<ref>سورۀ آل‌عمران، آیه 159.</ref>  امام صادق، حسن‌خلق را یکی از محبوب‌ترین عمل‌های مؤمن<ref>کلینی، الكافي، 1429ق، ج‏3، ص258.</ref>  و از نشانه‌های ایمان کامل معرفی کرده است.<ref>کلینی، الكافي، 1429ق، ج‏3، ص257.</ref>  حسن‌خلق از جمله مفاهیمی است که در حوزۀ روابط میان افراد معنا پیدا می‌کند و نقش مهمی در تحکیم خانواده و رضایت زناشویی دارد.<ref>خطیب، مهارت‌های زندگی، 1396ش، ص257. </ref>  چگونگی شکل‌گیری و استمرار یک زندگی سالم، بر پایۀ رفتار متقابل زن و شوهر استوار است. اگر زن و شوهر رفتار خوب و مطلوبی با یکدیگر داشته باشند، از همان ابتدای زندگی خانواده‌ای سالم شکل می‌گیرد و تا زمانی که این رویه ادامه یابد، خانواده نیز به سبک و سیاق پسندیده استمرار خواهد یافت. پژوهشگران معتقدند، اخلاق خوب و خوش‌رفتاری، هم در پی‌ریزی و هم در استمرار درست خانواده و زندگی مشترک نقش به‌سزایی دارد.<ref>طوسی، سیرۀ تربیتی و اخلاقی پیامبر و اهل‌بیت در خانه و خانواده (همسران شایسته)، 1391ش، ص361.</ref>  
==مصادیق حسن‌خلق در منابع دینی==
از مسائل مهم در موضوع حسن ‌خلق، شناخت مصادیق و موارد عینی و مشخص این فضیلت اخلاقی برای انجام عمل است. بر اساس منابع دینی، انسان برای شکل‌گیری یک ارتباط مثبت و خوب در معاشرت‌ها و روابط اجتماعی، نیازمند شناخت مصادیق و موارد عینی حسن‌خلق است.<ref> [http://hadith.riqh.ac.ir/article_3886.html .  پسندیده، عباس، «چیستی «حسن‌خلق» و چگونگی تأثیر آن بر روابط اجتماعی»، وب‌سایت علوم حدیث.]</ref>  در منابع دینی به موارد زیر اشاره شده است: 

1. الفت‌گیری و الفت‌پذیری؛ ارتباط، بدون الفت‌گیری و مهرورزی به دیگران، ارتباطی خشک و آزار دهنده است.<ref>کلینی، الكافي، 1429ق، ج‏15، ص173.</ref> 
2. نرم‌خویی و انعطاف‌پذیری؛ همان‌طور که دو جسم سخت نمی‌توانند به‌راحتی در کنار هم قرار گیرند، دو انسان با اخلاق خشن و خشک نیز نمی‌توانند با آرامش در کنار هم زندگی کنند.<ref>سورۀ آل‌عمران، آیه 159.</ref>  
3. خوش‌گویی؛ سخن دل‌نواز، سخنی است که از نظر عاطفی، محبت‌آمیز باشد، نه نفرت‌‌انگیز و از نظر شخصیتی، پیام‌آور تکریم و حرمت باشد، نه توهین و تحقیر.<ref>محمدی ری‌شهری، ميزان الحكمة، 1389ش، ج‏3، ص480.</ref> 
4. خوش‌رویی؛ این فضیلت اخلاقی بر لطافت و زیبایی ارتباط بین افراد مؤثر است.<ref>محمدی ری‌شهری، دانشنامه قرآن و حديث، 1391ش، ج‏13، ص320.</ref> 
5. شوخ‌طبعی؛ خشک بودن و اَخم‌ داشتن در روابط بین دو فرد موجب کسل‌کننده بودن روابط و برانگیخته شدن عواطف منفی می‌شود.<ref>کلینی، الكافي، 1429ق، ج4، ص746.</ref> 
6. خرسند شدن در خوشایندها و ناخرسند شدن در ناخوشایندها؛ این اصل موجب کم شدن فشارهای روانی در محیط خانواده و اجتماع می‌شود.<ref>محمدی ری‌شهری، ميزان الحكمة، 1389ق، ج‏3، ص480.</ref> 
7. مهار خشم؛ با مهار خشم در تضادها و اختلاف‌ها، آسیب‌های اجتماعی، برانگیخته شدن عواطف منفی و کدورت‌ها جای خود را به صمیمیت و حفظ کیان خانواده و حفظ روابط اجتماعی می‌دهد.<ref>محمدی ری‌شهری، ميزان الحكمة، 1389ق، ج‏3، ص481.</ref> 
==اهمیت خوش‌رفتاری با همسر==
‌استحکام و دوام جامعۀ انسانی وابسته به استحکام و دوام خانواده به‌عنوان اصلی‌ترین و اساسی‌ترین پایۀ جامعۀ انسانی است. استحکام خانواده و موفقیت و رستگاری افراد خانواده در گرو خوش‌اخلاقی و رفتار پسندیده‌ای است که در میان زن و شوهر و بقیۀ اعضاء خانواده حاکم است.<ref>طوسی، سیرۀ تربیتی و اخلاقی پیامبر و اهل‌بیت در خانه و خانواده (همسران شایسته)، 1391ش، ص361.</ref>  رسول خدا خوش‌خلقی با خانواده را بهترین نوع ایمان دانسته و کسانی را که چنین ویژگی و رفتاری داشته باشند، هم‌نشین خود در قیامت معرفی کرده است.<ref>محمدى رى‏شهرى، تحكيم خانواده از نگاه قرآن و حديث، 1389ش، ص204.</ref>  او همچنین زنان را به ادب و تواضع کامل در برابر شوهر، سفارش کرده است.<ref>محمدی‌ ری‌شهری، ميزان الحكمة، 1389ش، ج‏5، ص96.</ref>  
==آثار و برکات خوش‌رفتاری با همسر==
آثار و برکات خوش‌رفتاری با همسر نه‌تنها در زندگی کنونی آنها بروز پیدا می‌کند؛ بلکه این آثار در نسل‌های بعدی مانند پدران، مادران، فرزندان، دوستان، استادان، شاگردان و همکاران و به‌طور کلی در همۀ جامعۀ انسانی خود را نشان خواهد داد.<ref>طوسی، سیرۀ تربیتی و اخلاقی پیامبر و اهل‌بیت در خانه و خانواده (همسران شایسته)، 1391ش، ص368.</ref>  بر اساس منابع دینی برخی از آثار دنیوی و اخروی خوش‌خلقی با همسر عبارت‌اند از: 
الف) آثار دنیوی؛ بر اساس آموزه‌های دینی آثار و برکاتی که حسن‌خلق برای همۀ اعضاء خانواده در پی خواهد داشت عبارت‌اند از زندگی شیرین، دل‌بستگی به زندگی زناشویی، استحکام و استمرار زندگی، انس و الفت، نجات از فاصله‌ها و جدایی، سلامت جسمی و روحی، تربیت فرزندان صالح، افزایش رزق و روزی، عمر طولانی.<ref>طوسی، سیرۀ تربیتی و اخلاقی پیامبر و اهل‌بیت در خانه و خانواده (همسران شایسته)، 1391ش،  ص369- 376.</ref> 
ب) آثار اُخروی؛ در آموزه‌های دینی آثار و برکاتی چون نجات از فشار قبر<ref>طوسی، الأمالی، 1411ق، ص427.</ref>  و بهره‌مندی از پاداش اخروی در بهشت<ref>سورۀ فرقان، آیه 1.</ref>   برای خوش‌خلقی با همسر ذکر شده است. 
==شیوه‌های خوش‌رفتاری با همسر==
دین‌پژوهان بر اساس آموزه‌های دینی، معیارهایی را برای تشخیص خوش‌رفتاری زن و شوهر ذکر کرده‌اند. ازجمله: 
1. داشتن رفتار مؤدبانه با همسر؛ <ref>محمدی‌ ری‌شهری، ميزان الحكمة، 1389ش، ج1، ص112.</ref>
2. محدود کردن انتظارات خود؛<ref>محمدی‌ ری‌شهری، دانش‌نامه قرآن و حديث، 1391ش، ج‏8، ص376.</ref>  
3. نافرمانی نکردن و خشمگین نکردن همسر؛<ref>محمدی‌ ری‌شهری، دانش‌نامه قرآن و حديث، 1391ش،  ج3، ص410.</ref>  
4. صدا زدن همسر با احترام؛<ref>کلینی، الكافي، 1429ق، ج‏11، ص371.</ref>  
5. عذر خواهی کردن از همسر بعد از مرتکب خطا شدن و پذیرفتن عذر او؛<ref>محمدی‌ ری‌شهری، ميزان الحكمة، 1389ش، ج13، ص168.</ref>   
6. بردبار بودن در برابر بدخلقی‌های همسر؛<ref>محمدی‌ ری‌شهری، ميزان الحكمة، 1389ش، ج6، ص144.</ref>   
7. داشتن روحیۀ ایثار در قبال همسر؛<ref>محمدى رى‏شهرى، تحكيم خانواده از نگاه قرآن و حديث، 1389ش، ص180.</ref>   
8. تشکر و قدردانی از همسر؛<ref>طوسی، سیرۀ تربیتی و اخلاقی پیامبر و اهل‌بیت در خانه و خانواده (همسران شایسته)، 1391ش، ص434.   </ref>  
9. باوفا و خوش قول بودن؛<ref>حر عاملی، وسائل الشیعة، 1412ق، ج21، ص343.</ref> 
10. تمکین همسر هنگام نیاز؛<ref>سورۀ مؤمنون، آیات 1-7.</ref> 
11. مدارا کردن با همسر.<ref> .  محمدى رى‏شهرى، تحكيم خانواده از نگاه قرآن و حديث، 1389ش، ص444.</ref> 
==آثار رفق و مدارا در خانواده==
از جمله پیامدهای رفق و مدارا در زندگی مشترک بر اساس منابع دینی، عبارت‌اند از: 
1.	احساس امنیت؛
2.	خوشبختی و سعادت؛
3.	آسان شدن امور زندگی؛
4.	پرهیز از کینه‌ها و عداوت؛
5.	رسیدن به خواسته‌ها؛
6.	تداوم محبت و دوستی؛
7.	کاهش در گیری‌ها و مخالفت‌ها؛
8.	تحکیم روابط و دل‌بستگی بین اعضاء خانواده، بویژه همسران؛
9.	احساس آرامش و اطمینان خاطر.<ref>طوسی، سیرۀ تربیتی و اخلاقی پیامبر و اهل‌بیت در خانه و خانواده (همسران شایسته)، 1391ش، ص412.</ref> 
==حدود و ضوابط مدارا در زندگی مشترک==
مدارا و مراعات حال همسر، علاوه بر آثار و برکاتی که دارد، دارای حدود و ضوابطی است. هدف از مدارا کردن با همسر، موفقیت هر چه بیشتر مدیریت زندگی و گرم‌تر شدن محیط خانواده و ارتباط زناشویی است. روان‌شناسان و صاحب نظران تعلیم و تربیت معتقدند، هر چه مانع رسیدن به این هدف شود و مخل آن باشد، مردود است.<ref>طوسی، سیرۀ تربیتی و اخلاقی پیامبر و اهل‌بیت در خانه و خانواده (همسران شایسته)، 1391ش،  ص420. </ref>  از جمله:
1.	فراهم شدن زمینه برای سوءاستفاده همسر از فرصت‌ها؛
2.	ضایع شدن حقوق دیگران؛
3.	توجیه کردن کارهای نادرست و نابه‌جا.<ref>طوسی، سیرۀ تربیتی و اخلاقی پیامبر و اهل‌بیت در خانه و خانواده (همسران شایسته)، 1391ش،  ص420.</ref> 
==تأثیر حسن‌خلق بر بهبود روابط اجتماعی==
یکی از مسائل مهم در علوم انسانی به‌ویژه روان‌شناسی، چگونگی تأثیر حسن‌خلق بر بهبود روابط اجتماعی است. بر اساس منابع اسلامی، پایۀ نظری حسن‌خلق دارای سه مؤلفۀ اساسی وسعت،<ref>.کلینی، الكافي، 1429ق، ج3، ص266.</ref>  سهولت<ref>کلینی، الكافي، 1429ق، ج3، ص255. </ref>  و زینت<ref>طبرسی، مشکاة الأنوار، [بی‌تا]، ص422.</ref>  است.<ref> [http://hadith.riqh.ac.ir/article_3886.html پسندیده، عباس، «چیستی «حسن‌خلق» و چگونگی تأثیر آن بر روابط اجتماعی»، وب‌سایت علوم حدیث.]</ref> 
حسن‌خلق به سبب دارا بودن این سه مؤلفه، موجب رسیدن مهر و لطف انسان به دیگران و آسان شدن روابط بین افراد و زینت اجتماعی آنها می‌شود. این سه مؤلفه با فراهم کردن آسایش، آرامش، لذت، سرور و امنیت در روابط اجتماعی، موجب توسعه، تعمیق و تحکیم روابط اجتماعی می‌شوند.<ref>[http://hadith.riqh.ac.ir/article_3886.html پسندیده، عباس، «چیستی «حسن‌خلق» و چگونگی تأثیر آن بر روابط اجتماعی»، وب‌سایت علوم حدیث].</ref>

==پانویس==
{{پانویس}}
==منابع==
* پسندیده، عباس، «چیستی حسن‌خلق و چگونگی تأثیر آن بر روابط اجتماعی»، وب‌سایت علوم حدیث، تاریخ بازدید: 30 شهریور 1401.
* حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، قم، مؤسسة آل البیت لإحیاء التراث، 1412ق.
* خطیب، مهدی، مهارت‌های زندگی، قم، دارالحدیث، 1396ش.
* طبرسی، أبوالفضل علی، مشکاة الأنوار، [بی‌جا]، [بی‌نا]، [بی‌تا].
* طوسی، محمد بن حسن، الأمالی، قم، دار الثقافة، 1411ق.
* طوسی، اسدالله، سیرۀ تربیتی و اخلاقی پیامبر و اهل‌بیت در خانه و خانواده (همسران شایسته)، قم، مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی، چاپ اول، 1391ش.
* کلینی، محمد بن یعقوب، الكافي، قم، دارالحدیث، 1429ق.
* مجلسی، محمدباقر، بحار الأنوار، [بی‌جا]، الإسلامیه، [بی‌تا].
* محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامه قرآن و حديث، قم، دارالحدیث، چاپ دوم، 1391ش.
* محمدی‌ ری‌شهری، محمد، ميزان الحكمة، قم، دارالحدیث، چاپ یازدهم، 1389ش.
* محمدى رى‏شهرى، محمد، تحكيم خانواده از نگاه قرآن و حديث، قم، دارالحديث، چاپ دوم، 1389ش.
* 
[[رده: ویکی‌زندگی]]
[[رده: الگوهای اخلاقی]]
[[رده:فضائل اخلاقی]]