پیشنویس:ذیالحجة
ذیحجه؛ آخرین ماه از ماههای تقویم قمری در فرهنگ اسلامی.
ذیحجه، دوازدهمین و آخرین ماه از ماههای دوازدگانة قمری و از ماههای حرام در فرهنگ اسلامی است که بین ماههای ذیقعده و محرم قرار گرفته است. بهدلیل وجود برخی مناسک و مناسبتهای مذهبی همچون عرفه، عید قربان، مناسک حج و واقعه غدیر، این ماه از اهمیت و جایگاه بالایی نزد مسلمانان بهویژه شیعیان، برخوردار است.
مفهومشناسی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]واژهٔ عربی ذیحجه، از ریشهٔ «حجج» بهمعنای قصد کردن، زیارت کردن و برپا کردن جشن است. این معانی، ناظر به مناسک حج و خروج مردم از شهرها و خانههای خود به قصد انجام مناسک حج هستند.[۱]
نامگذاری
[ویرایش | ویرایش مبدأ]مناسک حج از مهمترین عبادتهای اجتماعی مسلمانان است که حتی پیش از اسلام نیز در همین ماه برگزار میشد و به همین دلیل، این ماه را ذیحجه نامیدهاند.[۲]این ماه بهنامهای ذیالحجه، ذوالحجه و ذوالحجة الحرام نیز آمده[۳] و جزء چهار ماه حرام (ذیقعده، ذیحجه، محرم و رجب) است که هرگونه جنگ و خونریزی در آن حرام است.[۴]
ماه ذیحجه قبل از اسلام
[ویرایش | ویرایش مبدأ]در دوران جاهلیت ماههای حرام از دهم ذیحجه آغاز و ماههای محرم، صفر، ربیعالاول و ده روز از ربیعالثانی را شامل میشده است. مدت روزهای این ماه نیز قراردادی و توافقی ۲۹ روز بوده اما بعد از اسلام مثل دیگر ماههای قمری بر اساس رؤیت هلال، ۲۹ یا ۳۰ روز است.[۵]
فضیلت ماه ذیحجه
[ویرایش | ویرایش مبدأ]ماه ذیحجه، از ماههای بافضیلت قمری است؛ در روایات اسلامی بر حفظ حرمت این ماه و عبادت در آن، بهویژه در دههٔ اول آن تأکید زیادی شده است. در برخی روایات، مراد از شبهای دهگانهای که در قرآن، به آن قسم یاد شده،[۶] ده شبانهروز نخست ماه ذیحجه دانسته شده است.[۷]در روایتی از پیامبر اکرم نقل شده است که فضیلت عبادت و کار نیک در دههٔ اوّل ماه ذیحجه بیش از سایر ایام است.[۸]ثواب روزهٔ این ایام نیز معادل آزاد کردن صد بنده، انفاق صد شتر و صد اسب در راه خدا و کفارهٔ شصت سال گناهان اعلام شده است.[۹]
وقایع تاریخی ماه ذیحجه
[ویرایش | ویرایش مبدأ]در ماه ذیحجه حوادث و وقایع مهمی واقع شده است همچون:
ازدواج امام علی و حضرت فاطمه زهرا (۱ ذیحجه ۲ق).
شهادت امام باقر (۷ ذیحجه ۱۱۴ق).
حرکت امام حسین از مکه به عراق (۸ ذیحجه ۶۰ق).
انتخاب امام علی به جانشینی پیامبر (۱۸ ذیحجه ۱۰ق).
مباهله پیامبر با مسیحیان نجران (۲۴ ذیحجه ۱۰ یا ۹ق)؛[۱۰]
بیعت مردم با امام علی بهعنوان خلیفهٔ مسلمین (۲۵ ذیحجه ۳۵ق).[۱۱]
ماه ذیحجه در فرهنگ مسلمانان
[ویرایش | ویرایش مبدأ]ماه ذیحجه بهدلیل مناسک عبادی و مناسبتهای مذهبی که در آن وجود دارد، از اهمیت خاصی نزد مسلمانان برخوردار است. در فرهنگ اسلامی، روز دهم این ماه عید قربان نامگذاری شده است. در این روز ادارات تعطیل بوده و مسلمانان در کشورهای مختلف با تزئین و چراغانیکردن مساجد و اماکن مذهبی، پوشیدن لباس نو، پخش شیرینی و دیدوبازدید، این روز را جشن میگیرند.[۱۲]برگزاری نماز عید در مساجد و قربانی کردن حیواناتی مانند گاو، گوسفند و شتر و توزیع گوشت آن میان فقرا و مستمندان از دیگر سنتهای مسلمانان در روز عید قربان است.[۱۳] عید غدیر خم (هجدهم ذیحجه) از دیگر مناسبتهای مذهبی در این ماه است که شیعیان با چراغانی کردن مساجد و مکانهای مذهبی، برپایی مجالس سخنرانی، اجرای سرود، مولودیخوانی و شعرخوانی در فضایل و مناقب امام علی، آن را جشن میگیرند. برگزاری مراسم عروسی، جشن و سرور، پخش شربت و شیرینی، اطعام، هدیه دادن و رفتن به منازل سادات و بزرگان دینی از دیگر آدابورسوم شیعیان در شب و روز هجدهم ذیحجه (عید غدیر) است.[۱۴]
اعمال عبادی ماه ذیحجه
[ویرایش | ویرایش مبدأ]در دههٔ اول ذیحجه، روزه گرفتن، شبزندهداری و عبادت از اهمیت و ثواب خاصی برخوردار است. بر اساس روایات اسلامی روزهٔ روز اول، برابر است با ثواب هشتاد ماه روزه گرفتن و عبادت شب نهم معادل صدوهفتاد سال عبادت در ماههای دیگر است. روزهٔ روز هشتم نیز باعث آمرزش گناهان شصتساله میشود. خواندن دعاهای مخصوص هر روز بعد از نماز صبح و دو رکعت نماز بین نماز مغرب و عشا (به امید شریک شدن در اعمال حجاج در مکه) در این دهه از دیگر اعمال مخصوص دههٔ اول ماه ذیحجه است.[۱۵] روزهٔ روز هجدهم (عید غدیر) نیز برابر با صد حج و عمره و کفارهٔ شصت سال گناه دانسته شده است. روزهٔ روز بیستوچهارم (روز مباهله)، روزهٔ روز بیستوپنجم (بهمناسبت نزول آیهٔ «هل اتی» در شأن اهلبیت) و روزهٔ آخرین روز این ماه نیز دارای اهمیت و ثواب خاص است.[۱۶]
ماه ذیحجه در ادبیات فارسی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]ماه ذیحجه در اشعار شعرای فارسیزبان مورد توجه بوده است. خاقانی در قصیدهای چنین سروده است:[۱۷] الگو:آغاز نستعلیق
الگو:شعر الگو:ب الگو:پایان شعر الگو:پایان نستعلیق
پانویس
[ویرایش | ویرایش مبدأ]- ↑ قاسملو و کثیری بیدهندی، «ذیحجة»، دانشنامۀ جهان اسلام.
- ↑ مسعودی، مروج الذهب، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۱۸۹.
- ↑ قاسملو و کثیری بیدهندی، «ذیحجة»، دانشنامۀ جهان اسلام.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۲۱، ص32.
- ↑ قاسملو و کثیری بیدهندی، «ذیحجة»، دانشنامۀ جهان اسلام.
- ↑ سورهٔ فجر، آیهٔ 1.
- ↑ قمی، تفسیر قمی، ۱۳۶۷ش، ج۲، ص۴۱۹؛ طوسی، مصباح المتهجّد، ۱۴۱۱ق، ص۶۷۱.
- ↑ سید بن طاووس، الاقبال بأعمال الحسنه، 1376ش، ص۳۱۷.
- ↑ ابنبابویه، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، 1406ق، ص73.
- ↑ «ذیحجه»، ویکیشیعه.
- ↑ «ماه ذیحجه»، دانشنامۀ اسلامی.
- ↑ «عید قربان در کشورهای مختلف»، خبرگزاری مشرق.
- ↑ «سنتهای جالب کشورهای مسلمان برای عید قربان»، رویداد24.
- ↑ دوران، «عید غدیر در کشورهای اسلامی»، پایگاه اطلاعرسانی حوزه.
- ↑ قمی، مفاتیح الجنان، 1370ش، اعمال ماه ذیحجه
- ↑ قمی، مفاتیح الجنان، 1370ش، اعمال ماه ذیحجه
- ↑ خاقانی، دیوان اشعار، «قطعات» شماره 95، گنجور.
منابع
[ویرایش | ویرایش مبدأ]- ابنبابویه، محمد بن علی، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، قم، دار الشریف الرضی للنشر، چ۲، ۱۴۰۶ق
- دوران، علیرضا، «عید غدیر در کشورهای اسلامی»، پایگاه اطلاعرسانی حوزه، تاریخ بازدید: ۱۶ بهمن۱۴۰۱ش.
- خاقانی، دیوان اشعار، گنجور، تاریخ بازدید: ۱۷ بهمن۱۴۰۱ش.
- «ذیحجه»، ویکیشیعه، تاریخ بازدید: ۱۶ بهمن۱۴۰۱ش.
- «سنتهای جالب کشورهای مسلمان برای عید قربان»، وبسایت رویداد۲۴؛ تاریخ درج: ۲۲ تیر ۱۴۰۰ش.
- سید بن طاووس، الاقبال بأعمال الحسنه، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۶ش.
- طوسی، محمد بن الحسن، مصباح المتهجّد و سلاح المتعبّد، بیروت، مؤسسة فقه الشیعة، ۱۴۱۱ق.
- «عید قربان در کشورهای مختلف»، خبرگزاری مشرق، تاریخ درج: ۱۹ تیر۱۴۰۱ش.
- قمی، شیخ عباس، مفاتیح الجنان، تهران، فرهنگ اسلامی، چ۵، ۱۳۷۰ش.
- قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر قمی، قم، دارالکتاب، ۱۳۶۷ش.
- «ماه ذیحجه»، دانشنامهٔ اسلامی، تاریخ بازدید: ۱۶ بهمن۱۴۰۱ش.
- مسعودی، علی بن الحسین، مروج الذهب و معادن الجوهر، قم، دارالهجرة، چ۲، ۱۴۰۹ق.
- قاسملو، فرید و کثیری بیدهندی، خدیجه، «ذیحجة» دانشنامهٔ جهان اسلام، تاریخ بازدید: ۱۶ بهمن ۱۴۰۱ش.
- نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چ ۷، ۱۴۰۴ق.
زمان و تقویم | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| واژگان زمان | |||||
| واژگان تقویم | |||||
| ماهها | |||||
| رویدادهای مهم | |||||
| روزها | |||||
| روزهای نامدار |
| ||||
