پیش‌نویس:مدارای اجتماعی

مدارای اجتماعی؛ پذیرش و تحمل آرای دیگران با وجود اختلاف نظر.

مدارای اجتماعی، از ویژگی‌های همزیستی مسالمت‌آمیز در زندگی اجتماعی است. اختلاف زبان، فرهنگ، عقیده و رفتار، تنها با وجود مدارا می‌تواند انسجام اجتماعی را برای گسترش سبک زندگی ایرانی ـ اسلامی، حفظ کند. مدارای اجتماعی، زمینه‌ساز اتحاد، همدلی و تعامل سازنده میان افراد جامعه است.

مفهوم‌شناسی

مدارا؛ به‌معنای بردباری و سعهٔ صدر در تحمل آرای دیگران^[۱] و نوعی عمل آگاهانه^[۲] در خودداری از مخالفت، سرزنش یا خشونت علیه اعتقادات دیگری،^[۳] برای رسیدن به هدفی متعالی است.^[۴] مدارای اجتماعی؛ منش خردورزانه و سالم و فارغ از ستیزه‌جویی با دیگران با وجود اختلافات زبانی، قومی، نژادی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی است که سبب احترام متقابل و ارج‌نهادن به تفاوت‌های اجتماعی می‌شود.^[۵]

مدارای اجتماعی در سیرهٔ نبوی

مدارای اجتماعی از مهم‌ترین توصیه‌های پیامبر اکرم بوده و نشان از اهمیت این موضوع در سیرهٔ نبوی دارد. او رسالت خود را بر اساس رحمت برای تمامی انسان‌ها برنامه‌ریزی کرده بود و با مخالفان خویش تا جایی که به اصول دین اسلام آسیبی نمی‌رسید، مدارا می‌کرد.^[۶]

پیشینهٔ مدارای اجتماعی در سبک زندگی ایرانی

امروزه رشد و گسترش فزایندهٔ ارتباطات، زمینه‌ساز افزایش تعاملات اجتماعی و نیز افزایش تفاوت‌ها و تنوع علایق، سلایق، اعتقادات و اهداف افراد و گروه‌ها شده است؛^[۷] اما ایرانیان از دیرباز در گسترهٔ فرهنگی و تمدنی خود، دارای تنوع خرده‌فرهنگ، زبان و تفاوت‌های قومی بوده‌اند و با این وجود همزیستی مسالمت‌آمیز داشته‌اند. درهم‌تنیدگی فرهنگ اصیل و کهن ایرانی با مدارای اجتماعی و تقویت آن توسط آموزه‌های اسلام، در شعر و ادب فارسی بازنمایی شده است. شاعران مسلمان پارسی‌گوی، مدارا را گونه‌ای از کنشگری فعال و بلکه یک تکلیف اجتماعی دانسته‌اند؛^[۸] از جمله فردوسی بر این باور بوده است که «مدارا خرد را برادر بود»^[۹] و حافظ چنین سروده است که:

آسایش دو گیتی تفسیر این دو حرف است***با دوستان مروت با دشمنان مدارا^[۱۰]

امروزه نیز اقوام متعدد ایرانی، مانند فارس، لر، کرد، ترک، عرب و بلوچ، هر کدام به نسبت‌های مختلف در مناطق گوناگون ایران با حفظ پیوندهای کلان هویتی، مشغول زندگی، کار و فعالیت اجتماعی هستند و با احترام به تفاوت‌ها در کنار یکدیگر زندگی می‌کنند و اتحاد، همدلی و اقتدار ملی را ارج می‌نهند.^[۱۱]

ابعاد مدارای اجتماعی

مدارای اجتماعی، ابعاد گوناگونی دارد، اما در جوامع امروزی، مدارای سیاسی و عقیدتی از اهمیت بیشتری برخوردار شده‌اند. مدارای سیاسی عبارت است از پذیرش سازوکارهای به‌دور از خشونت برای رفع تضادها در جامعه و موافقت با برگزاری اجتماعات سیاسی با رعایت قانون در سطح جامعه.^[۱۲] سیاست‌گزاران فرهنگی در ایران همواره جناح‌های سیاسی مختلف را به رعایت این سویه از مدارا در جامعه، توصیه می‌کنند.^[۱۳] مدارای عقیدتی عبارت است از پذیرش گوناگونی باورهای دینی و انگاره‌های فرهنگیِ بهنجار در جامعه.^[۱۴] ایرانیانِ مسلمان امروزه با پذیرش این گوناگونی، به تفاوت مذهبی یکدیگر در شیعه یا سنی بودن احترام می‌گذارند^[۱۵] و همچنین هویت ایرانی خرده‌جمعیت‌های زرتشتی، مسیحی و یهودی را به‌رسمیت شناخته^[۱۶] و به‌صورت مسالمت‌آمیز در کنار یکدیگر زندگی می‌کنند.^[۱۷]

کارکردهای مدارای اجتماعی

افزایش خیر و برکت در زندگی؛
پایداری دوستی و صمیمیت؛
افزایش محبت، انسجام، نشاط و احساس تعلق میان مردم؛^[۱۸]
سلامت روانی– اجتماعی جامعه؛^[۱۹]
شکوفایی انسانیت انسان؛
تقویت سرمایه‌های اجتماعی؛^[۲۰]
تقویت روحیهٔ اتحاد، همدلی و همکاری در جامعه؛^[۲۱]
کاهش آسیب‌های فردی و اجتماعی؛
افزایش توانایی افراد برای حل مشکلات و ناملایمات زندگی؛^[۲۲]
رشد اقتصادی و اجتماعی جامعه.^[۲۳]

تأثیر انقلاب اسلامی بر مدارای اجتماعی

پیش از انقلاب اسلامی، رخنهٔ فرهنگ بیگانه و شیوهٔ مداخلهٔ حاکمیت در امور اجتماعی، اتحاد اقوام ایرانی را با تهدید روبرو کرده بود؛^[۲۴] اما انقلاب اسلامی، اتحاد و همدلی اقوام مختلف ایران را افزایش داد. همچنین در پی انقلاب اسلامی، ترویج ویژگی‌ها و شاخص‌های سبک زندگی اسلامی، تمایل افراد را به مراودات اجتماعی و پذیرش علایق و سلایق متفاوت افزایش داد.^[۲۵] البته در چند دههٔ اخیر گسترش ارتباطات در سطح جهانی، اختلاف عقاید و سلایق را افزایش داده^[۲۶] و پیشرفت تکنولوژی نیز بر گسترش منفعت‌طلبی شخصی اثرگذار بوده و موجب شده است که افراد توجه کمتری به عقاید و سلایق دیگران داشته باشند. این روند می‌تواند در جامعه ایرانی هم اثرگذار باشد و ارزش‌های انقلاب اسلامی را کم‌رنگ کند^[۲۷] و به ناشکیبایی و خشونت‌ورزی بینجامد؛^[۲۸] اما مدارای اجتماعی از منظر صاحب‌نظران در این شرایط نیز همچنان نقش مؤثری دارد و موجب بازگشت جوانان از سبک‌های زندگی بیگانه به‌سوی سبک زندگی اسلامی می‌شود.^[۲۹]

پیامدهای کاهش مدارای اجتماعی

پرونده:وضعیت طلاق در ایران.pdf بی‌توجهی به مدارای اجتماعی، پیامدهای زیر را به دنبال داشته است:

افزایش فردگرایی و منفعت‌طلبی مادی؛
تضعیف اخلاق و وجدان جمعی؛^[۳۰]
کم‌رنگ‌شدن ارزش‌های دینی مانند صبر و توکل؛^[۳۱]
گسترش سبک زندگی فشردهٔ شهری مبتنی بر زندگی‌کردن با تشویش و استرس:^[۳۲]
کاهش آستانهٔ تحمل و ناتوانی در مدیریت استرس؛^[۳۳]
کاهش تمایل به ازدواج و تحمل تفاوت‌ها در روابط زناشویی؛^[۳۴]
افزایش خودمحوری و خودمداری میان اعضای خانواده؛^[۳۵]
افزایش نرخ طلاق؛^[۳۶]
کاهش فرزندآوری؛^[۳۷]
کاهش ارتباطات حقیقی و رفت‌وآمدهای خانوادگی، خویشاوندی و دوستانه؛^[۳۸]
افزایش چالش‌های میان‌فرهنگی در اقوام و مذاهب ایرانی؛^[۳۹]
گسترش زیاده‌خواهی، اسراف و تجمل‌گرایی در سبک زندگی.^[۴۰]

پانویس

منابع

ادیبی سده، مهدی و همکاران، «دارای اجتماعی و ابعاد آن»، فصلنامهٔ رفاه اجتماعی، شمارهٔ ۵۰، ۱۳۹۲ش.
«اصفهان شهر زندگی مسالمت‌آمیز ادیان الهی است»، خبرگزاری دانشجویان ایران: ایسنا، تاریخ درج مطلب: ۲۱ فروردین ۱۴۰۱ش.
«باهم بودن اقوام ایرانی مقتدر و قوی می‌سازد»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: ۲۱ آبان ۱۴۰۱ش.
«بایدها و نبایدهای مدارای اجتماعی»، وب‌سایت انجمن مددکاران اجتماعی، تاریخ درج مطلب: ۲۴ فروردین ۱۳۹۶ش.
بهرامی، روح‌الله، «سیاست قومی پهلوی اول در قبال قوم لر»، فصلنامهٔ مطالعات راهبردی، شمارهٔ ۱، ۱۳۷۷ش.
«تفاوت اصول‌گرایی و اصلاح‌طلبی دقیقاً در چیست؟»، خبر آنلاین، تاریخ درج مطلب: ۶ آذر ۱۳۹۳ش.
حافظ، دیوان اشعار، وب‌سایت گنجور، تاریخ بازدید: ۱۴ خرداد ۱۴۰۳ش.
ریاضی، مژگان، «مدارای اجتماعی چیست»، وب‌سایت مؤسسه رشد و توسعهٔ فردی پردیس، تاریخ درج مطلب: ۷ آبان ۱۴۰۱ش.
زالی‌زاده، مسعود و همکاران، «بررسی جامعه‌شناختی ابعاد مدارای اجتماعی با تأکید بر ویژگی‌های شخصیتی مورد مطالعه: دانشجویان دانشگاه شهید چمران اهواز»، فصلنامهٔ جامعه‌شناسی کاربردی، شمارهٔ ۴، ۱۳۹۴ش.
«زندگی مسالمت‌آمیز بین ادیان، اقوام و مذاهب در ایران یک الگوی آرمانی برای دنیا است»، خبرگزاری دانشجویان ایران: ایسنا، تاریخ درج مطلب: ۱۶ دی ۱۴۰۲ش.
«زوج‌های جوان مدارا نمی‌کنند»، پایگاه خبری جماران، تاریخ درج مطلب: ۱۱ بهمن ۱۳۹۳ش.
«عدالت و مُدارای اجتماعی و سبک زندگی انقلاب اسلامی»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، تاریخ درج مطلب: ۱۵ اردیبهشت ۱۳۹۷ش.
فردوسی، ابوالقاسم، شاهنامه، وب‌سایت گنجور، تاریخ بازدید: ۱۴ خرداد ۱۴۰۳ش.
گلابی، فاطمه و همکاران، «بررسی رابطه سرمایه اقتصادی با سازه مدارا در بین شهروندان شهر مشهد»، دوفصلنامهٔ جامعه‌شناسی اقتصادی و توسعه، شمارهٔ ۲، ۱۴۰۰ش.
محصص، مرضیه و کوچک یزدی، زهره، «شبکهٔ مضمونی مدارا در جامعه»، فصلنامهٔ پژوهش‌های اجتماعی و اسلامی، شمارهٔ ۱، ۱۳۹۹ش.
«مدارا کردن؛ کلید برقراری روابط بهینه اجتماعی»، خبرگزاری ایمنا، تاریخ درج مطلب: ۱۹ مرداد ۱۴۰۲ش.
«مرزهای جاذبه و دافعه (مدارا و خشونت) در اسلام (۱)»، پایگاه اطلاع‌رسانی آثار آیت‌الله مصباح، تاریخ بازدید: ۲۱ خرداد ۱۴۰۳ش.
«نقش مؤثر مدارای اجتماعی درکاهش آسیب‌های اجتماعی»، خبرگزاری صدا و سیما، تاریخ درج مطلب: ۲۰ خرداد ۱۳۹۶ش.
نیک‌خواه، هدایت‌الله و همکاران، «تعیین‌کننده‌های اجتماعی مدارای اجتماعی در شهر بندرعباس»، فصلنامهٔ رفاه اجتماعی، شمارهٔ ۷۸، ۱۳۹۹ش.

[1] . «قاطعیت و مدارا از دیدگاه امام علی»، وب‌سایت پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.

[2] . ادیبی سده و همکاران، «دارای اجتماعی و ابعاد آن»، 1392ش، ص355.

[3] . ریاضی، «مدارای اجتماعی چیست»، وب‌سایت مؤسسه رشد و توسعۀ فردی پردیس.

[4] . «بایدها و نبایدهای مدارای اجتماعی»، وب‌سایت انجمن مددکاران اجتماعی.

[5] . ادیبی سده و همکاران، «دارای اجتماعی و ابعاد آن»، 1392ش، ص353-355.

[6] . «قاطعیت و مدارا از دیدگاه امام علی»، وب‌سایت پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.

[7] . ادیبی سده و همکاران، «دارای اجتماعی و ابعاد آن»، 1392ش، ص353-355.

[8] . «بایدها و نبایدهای مدارای اجتماعی»، وب‌سایت انجمن مددکاران اجتماعی.

[9] . فردوسی، شاهنامه، بخش 1، پادشاهی یزدگرد هجده سال بود، وب‌سایت گنجور.

[10] . حافظ، غرلیات، غزل شمارۀ 5، وب‌سایت گنجور.

[11] . ««باهم بودن اقوام» ایرانی مقتدر و قوی می‌سازد»، خبرگزاری مهر.

[12] . زالی‌زاده و همکاران، «بررسی جامعه‌شناختی ابعاد مدارای اجتماعی با تأکید بر ویژگی‌های شخصیتی»، 1394ش، ص149-150.

[13] . «تفاوت اصولگرایی و اصلاح طلبی دقیقاً در چیست؟»، خبر آنلاین.

[14] . ادیبی سده و همکاران، «دارای اجتماعی و ابعاد آن»، 1392ش، ص356و358.

[15] . «زندگی مسالمت آمیز بین ادیان، اقوام و مذاهب در ایران یک الگوی آرمانی برای دنیا است»، خبرگزاری دانشجویان ایران: ایسنا.

[16] . «اصفهان شهر زندگی مسالمت‌آمیز ادیان الهی است»، خبرگزاری دانشجویان ایران: ایسنا.

[17] . زالی‌زاده و همکاران، «بررسی جامعه‌شناختی ابعاد مدارای اجتماعی با تأکید بر ویژگی‌های شخصیتی»، 1394ش، ص149-150.

[18] محصص و کوچک یزدی، «شبکۀ مضمونی مدارا در جامعه»، 1399ش، ص42.

[19] . «نقش مؤثر مدارای اجتماعی درکاهش آسیب‌های اجتماعی»، خبرگزاری صدا و سیما.

[20] . ریاضی، «مدارای اجتماعی چیست»، وب‌سایت مؤسسه رشد و توسعۀ فردی پردیس.

[21] . «بایدها و نبایدهای مدارای اجتماعی»، وب‌سایت انجمن مددکاران اجتماعی.

[22] . نیک‌خواه و همکاران، «تعیین‌کننده‌های اجتماعی مدارای اجتماعی در شهر بندرعباس»، 1399ش، ص177-182.

[23] . «بایدها و نبایدهای مدارای اجتماعی»، وب‌سایت انجمن مددکاران اجتماعی.

[24] . بهرامی، «سیاست قومی پهلوی اول در قبال قوم لر»، 1377ش، ص85-86.

[25] . «عدالت و مُدارای اجتماعی و سبک زندگی انقلاب اسلامی»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.

[26] . نیک‌خواه و همکاران، «تعیین‌کننده‌های اجتماعی مدارای اجتماعی در شهر بندرعباس»، 1399ش، ص177-182.

[27] . «عدالت و مُدارای اجتماعی و سبک زندگی انقلاب اسلامی»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.

[28] . ریاضی، «مدارای اجتماعی چیست»، وب‌سایت مؤسسه رشد و توسعۀ فردی پردیس.

[29] . «مرزهای جاذبه و دافعه (مدارا و خشونت) در اسلام (1)»، پایگاه اطلاع‌رسانی آثار حضرت آیت‌الله مصباح.

[30] . ریاضی، «مدارای اجتماعی چیست»، وب‌سایت مؤسسه رشد و توسعۀ فردی پردیس.

[31] . «قاطعیت و مدارا از دیدگاه امام علی(ع)»، وب‌سایت پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.

[32] . «نقش مؤثر مدارای اجتماعی درکاهش آسیب‌های اجتماعی»، خبرگزاری صدا و سیما.

[33] . «مدارا کردن؛ کلید برقراری روابط بهینه اجتماعی»، خبرگزاری ایمنا.

[34] . «زوج‌های جوان مدارا نمی‌کنند»، پایگاه خبری جماران.

[35] . «نقش مؤثر مدارای اجتماعی درکاهش آسیب‌های اجتماعی»، خبرگزاری صدا و سیما.

[36] . «زوج‌های جوان مدارا نمی‌کنند»، پایگاه خبری جماران.

[37] . ریاضی، «مدارای اجتماعی چیست»، وب‌سایت مؤسسه رشد و توسعۀ فردی پردیس.

[38] . «مدارا کردن؛ کلید برقراری روابط بهینه اجتماعی»، خبرگزاری ایمنا.

[39] . ادیبی سده و همکاران، «دارای اجتماعی و ابعاد آن»، 1392ش، ص354-356.

[40] . گلابی و همکاران، «بررسی رابطه سرمایه اقتصادی با سازه مدارا در بین شهروندان شهر مشهد»، 1400ش، ص27-30.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]

[۲۱]

[۲۲]

[۲۳]

[۲۴]

[۲۵]

[۲۶]

[۲۷]

[۲۸]

[۲۹]

[۳۰]

[۳۱]

[۳۲]

[۳۳]

[۳۴]

[۳۵]

[۳۶]

[۳۷]

[۳۸]

[۳۹]

[۴۰]