پیشنویس:خالهبازی
خالهبازی؛ از انواع بازیهای نمایشی و وانمودی.
خالهبازی نوعی بازی کودکانه است که بیشتر توسط دختران انجام میشود و در آن کودکان نقشهای بزرگترها را تقلید میکنند. این بازی کهن در سراسر جهان رایج است و در ایران با نامهای مختلفی مانند خالهکا، پِلاپَجهکا و خالگکانی شناخته میشود.
کودکان در خالهبازی، با استفاده از وسایل خانه و عروسکها، فعالیتهایی مانند آشپزی، مهمانی و خیاطی را شبیهسازی میکنند و حریم خصوصی خانهها را با چادر یا پارچه مشخص میکنند. برخلاف مامان بازی که محدود به نقش مادر-فرزند است، خالهبازی روابط گستردهتری را شامل میشود و مهارتهای فردی، اجتماعی، تخلیه انرژی، افزایش اعتماد به نفس و تجربههای زندگی را به کودکان میآموزد. این بازی علاوه بر سرگرمی، در ادبیات کودکانه نیز جایگاه ویژهای دارد و نمونههایی از آن در کتابهای ایملی بومن ترجمه شده است.
معرفی خالهبازی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]
خالهبازی، نوعی بازی کودکانه است که بیشتر توسط دختران انجام میشود. در این بازی، برای اجرای برخی نقشهای پسرانه و مردانه، گاهی از کودکان پسر دعوت به بازی شده یا یک دختر به شکل و شمایل مردان در میآید.[۱]
پیشینه خالهبازی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]خالهبازی، از جمله بازیهای کهن است که در تمام نقاط جهان، توسط کودکان، اجرا میشود.[۲] در گذشته، این بازی، در شهرها بسیار رایجتر از روستاها بوده است؛ زیرا، در روستا، دختران بیشتر به کارهایی همچون قالیبافی و دامداری مشغول بودند.[۳]
خالهبازی در فرهنگهای گوناگون
[ویرایش | ویرایش مبدأ]
این بازی، در مناطق مختلف ایران، بهصورتی یکسان اجرا شده اما، دارای اسامی متفاوتی همچون خالهکا و پِلاپَجهکا (در مازندران)[۴] و خالهخالهبازی (در میان مردم بختیاری)[۵] و خالگکانی (در خراسان)[۶] است. مازندرانیها، در طولِ این بازی، ترانههایی مختلف را نیز زمزمه میکنند که برگردان فارسی یکی از آنها، به شرح زیر است:[۷]
الگو:آغاز نستعلیق الگو:شعر الگو:ب الگو:پایان شعر الگو:پایان نستعلیق الگو:آغاز نستعلیق الگو:شعر الگو:ب الگو:پایان شعر الگو:پایان نستعلیق الگو:آغاز نستعلیق الگو:شعر الگو:ب الگو:پایان شعر الگو:پایان نستعلیق
شیوهٔ بازی در خالهبازی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]
در خالهبازی، کودکان، بهصورت انفرادی یا گروهی،[۸] تلاش میکنند تا ادای بزرگترها را درآورده[۹] و نقشهای هرکدام را به دقت تقلید میکنند. تمام اقدامات صورت گرفته در بازی، بهصورت خیالی یا گاهی بهصورت واقعی صورت میگیرد؛ مانند شستن ظرفها، جارو کردن منزل، مهمانی رفتن و خیاطی.[۱۰] کودکان، در مناطق شهری، گوشهای از اتاق یا حیاط خانه و در مناطق روستایی نیز در ایوان خانهها، مکانِ مناسبی را برای خالهبازی در نظر میگیرند.[۱۱]
قوانین و مقررات خالهبازی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]خالهبازی، دارای قوانین و مقررات ویژهای نیست و کودکان، تنها با تقلید رفتار بزرگترهای خود، بازی را پیش میبرند.[۱۲] این بازی، به ندرت، توسط پسران مورد استقبال قرار میگیرد. آنها، تنها در صورتی که نیاز به ایفای نقش توسط پسرها باشد، حاضر به شرکت در این سبک از بازیها میشوند.[۱۳] در این بازی، بچهها، به الگوبرداری از رفتارها، دیدهها و شنیدههای خود از بزرگترها پرداخته و این نکات را در ایفای نقش خود در خالهبازی، میگنجانند.[۱۴]
وسایل خالهبازی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]برای حقیقت بخشیدن به این بازی تقلیدگونه، کودکان، از اسباب و وسایلی مشابه با زندگی روزمره بزرگترها، در اندازههای کوچکتر، استفاده میکنند. از جمله اسباببازیهای لازم برای این بازی، عروسک، لوازم خانه کودکانه، لوازم آشپزخانه کودکانه، خانههای کوچک کودکانه و خانه عروسکی است. در گذشته، کودکان، بیشتر با خواهران و برادران خود این بازی را انجام میدادند، اما، امروزه، کودکان بیشتر با دوستان و فرزندانِ اقوام نزدیک خود، به انجام این بازی میپردازند.[۱۵]
حریم خصوصی خانهها و اماکن مختلف در این بازی نیز با بستن چادرها یا پارچههای مختلفی، مشخص میشود. برای مثال، برای دیوار کشیدن بینِ خانههای دو همسایه، از یک چادر ساده استفاده کرده و گاهی نیز از بالشتهای موجود در خانه بهمنظور این دیوارچینیها استفاده میشود. کودکان، برای ورود به خانهها یا اماکن مختلفی که در این بازی هست، از زنگ زدنهای فرضی یا خیالی بهره میگیرند.[۱۶]
تفاوت خالهبازی و مامان بازی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]تفاوت خالهبازی با بازیهای مشابه با آن، از جمله مامان بازی، در آن است که اساسِ بازیِ مامان بازی، در ایفا کردن رابطهٔ مادر_فرزندی و نقشهای خانوادگی آنها محدود میشود. این در حالی است که در خالهبازی، علاوهبر ایفای آن نقشهای خانوادگی، به روابط دیگری همچون روابط بین خانواده و مهمانها نیز پرداخته میشود.[۱۷]
مزایای خالهبازی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]
بازیهایی همچون خالهبازی، از انواع سرگرمیهای شناخته شده است که منجر به اطمینان خاطر والدین از سلامت کودکانِ خود و نیز درسی برای زندگی آیندهٔ آنها بهشمار میرود.[۱۸] مهمترین وجه این بازی نمایشی و کودکانه، ایفای رابطهٔ مادر_فرزندی و نقشهای خانوادگی است. علاوهبر آن، بازی با دوستان و عروسکها، منجر به تخلیهٔ انرژی در کودک شده و باعث میشود تا اختلالات و اضطرابهای درونی کودک درمان شود.[۱۹]
متخصصان، فواید دیگری را نیز برای انجامِ این بازی توسط کودکان اعلام کردهاند؛ مانند فراگیری مهارتهای فردی و اجتماعی، تقویت قوهٔ درک کودکان، بیان خواستههای قلبی و آرزوهای کودکان در خلالِ این بازی، افزایش اعتماد به نفس در کودکان، فراگیری تجربههای زندگی به کودکان و رشد ذهنی کودکان (رشد روانی و فیزیولوژیکی).[۲۰]
کتابهای مرتبط با خالهبازی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]خالهبازی، از جمله بازیهایی است که در بخش ادبیات نیز وارد شده و نویسندگانی در سراسر جهان، به تشریح و توصیف این بازی و آموزش مهارتهایی ویژه، در قالب داستانهایی بچهگانه پرداختهاند. از آن جمله میتوان به مجموعه کتابهای «خالهبازی» نوشتهٔ ایملی بومن اشاره کرد که توسط راضیه خوئینی، به زبان فارسی ترجمه شده است.[۲۱]
پانویس
[ویرایش | ویرایش مبدأ]- ↑ رایس، زنان ایرانی و راه و رسم زندگی آنان، ۱۳۶۶ش، ص97-105.
- ↑ «خاله بازی»، سایت آریالند، تاریخ بازدید: 2 مرداد 1401ش.
- ↑ برجی، سکینه، «خاله بازی»، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، تاریخ بازدید: 2 مرداد 1401ش.
- ↑ نعمتی، فرهنگ بازیهای بومی مازندران، ۱۳۹۰ش، ص۱۴۳.
- ↑ هادیپور بروجنی، بازیهای بومی و محلی چهارمحال و بختیاری، ۱۳۷۱ش، ص۱۱۲.
- ↑ قزلایاغ، راهنمای بازیهای ایران، ۱۳۷۹ش، ص۲۵۶.
- ↑ نعمتی، فرهنگ بازیهای بومی مازندران، ۱۳۹۰ش، ص۱۴5.
- ↑ نعمتی، فرهنگ بازیهای بومی مازندران، ۱۳۹۰ش، ص۱۴4.
- ↑ رضایی، بیرجندنامه، ۱۳۸۱ش، ص۵۴۷.
- ↑ رضایی، بیرجندنامه، ۱۳۸۱ش، ص۵۴۷؛
نعمتی، فرهنگ بازیهای بومی مازندران، ۱۳۹۰ش، ص۱۴4-145. - ↑ سالاری، فرهنگ مردم کوهپایهٔ ساوه، ۱۳۷۹ش، ص۲۸۵؛
انوری، فرهنگ بزرگ سخن، ۱۳۸۲ش، ج2، ص2653؛
نعمتی، فرهنگ بازیهای بومی مازندران، ۱۳۹۰ش، ص۱۴۳. - ↑ نعمتی، فرهنگ بازیهای بومی مازندران، ۱۳۹۰ش، ص۱۴6.
- ↑ نعمتی، فرهنگ بازیهای بومی مازندران، ۱۳۹۰ش، ص۱۴4.
- ↑ هادیپور بروجنی، بازیهای بومی و محلی چهارمحال و بختیاری، ۱۳۷۱ش، ص۱۱۲.
- ↑ برجی، «خاله بازی»، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، تاریخ بازدید: 2 مرداد 1401ش.
- ↑ برجی، سکینه، «خاله بازی»، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، تاریخ بازدید: 2 مرداد 1401ش.
- ↑ «خاله بازی»، سایت کودک 24، تاریخ بازدید: 4 مرداد 1401ش.
- ↑ برجی، سکینه، «خاله بازی»، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، تاریخ بازدید: 2 مرداد 1401ش.
- ↑ «خاله بازی»، سایت آریالند، تاریخ بازدید: 2 مرداد 1401ش.
- ↑ «خاله بازی»، سایت آریالند، تاریخ بازدید: 2 مرداد 1401ش.
- ↑ «انتشار مجموعه کتابهای خاله بازی برای 3 تا 10 سالهها»، سایت لیزنا، تاریخ بازدید: 4 مرداد 1401ش.
منابع
[ویرایش | ویرایش مبدأ]- «انتشار مجموعه کتابهای خاله بازی برای ۳ تا ۱۰ سالهها»، سایت لیزنا، تاریخ بازدید: ۴ مرداد ۱۴۰۱ش.
- انوری، حسن، فرهنگ بزرگ سخن، تهران، سخن، ۱۳۸۲ش.
- برجی، سکینه، «خاله بازی»، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، تاریخ بازدید: ۲ مرداد ۱۴۰۱ش.
- رایس، کلارا کولیور، زنان ایرانی و راه و رسم زندگی آنان، ترجمهٔ اسدالله آزاد، مشهد، آستان قدس، ۱۳۶۶ش.
- «خاله بازی»، سایت آریالند، تاریخ بازدید: ۲ مرداد ۱۴۰۱ش.
- «خاله بازی»، سایت کودک ۲۴، تاریخ بازدید: ۴ مرداد ۱۴۰۱ش.
- رضایی، جمال، بیرجندنامه، بهتحقیق محمود رفیعی، تهران، هیرمند، ۱۳۸۱ش.
- سالاری، عبدالله، فرهنگ مردم کوهپایهٔ ساوه، تهران، سازمان میراث فرهنگی کشور، ۱۳۷۹ش.
- قزلایاغ، ثریا، راهنمای بازیهای ایران، تهران، کمیسیون ملی یونسکو، ۱۳۷۹ش.
- نعمتی، مرادعلی، فرهنگ بازیهای بومی مازندران، تهران، رسانش، ۱۳۹۰ش.
- هادیپور بروجنی، مژگان، بازیهای بومی و محلی چهارمحال و بختیاری، اصفهان، غزل، ۱۳۷۱ش.
| جامعهشناسی کودک | |
|---|---|
| مسائل کودکان | |
| فرهنگ کودک | |
| تربیت کودک | |
| اخلاق کودک | |
| در باورهای دینی | |
| بازیهای کودک | |
| موارد مرتبط | |
