پیش‌نویس:سید مهدی قوام

سید مهدی قوام

سید مهدی قوام؛ واعظ و عارف و فقیه با اخلاق و مردمی معاصر.

سیدمهدی قوام در سال ۱۲۷۹ش در خانواده‌ای مذهبی در محله پامنار تهران به دنیا آمد. وی یکی از مجتهدان و روحانیون بااخلاق دههٔ ۴۰ تهران بوده و طرفداران بسیاری داشته است. این مرد با بزرگ‌منشی ویژهٔ خود، بسیاری از افراد دین‌گریز را به هیئت و مسجد جذب کرده و باعث توبه بسیاری از آنها شده است.

معرفی سید مهدی قوام

نسب پدری سیدمهدی به امام جواد می‌رسد و علامه مجلسی (۱۰۰۶–۱۰۷۷ش)، پدربزرگِ مادرش بود. سی‌ویک پشتِ پدری‌اش نیز به شیخ مفید می‌رسد. امامزاده موسی مُبَرقَع که در قم مدفون است، جدّ اوست. در واقع، شهرت آن‌ها برقعی بوده و وقتی به تهران می‌روند به «آل آقا» مشهور می‌شوند. بعدها نیز همانند بزرگان آن زمان، از طرف حکومت به او شهرت «قوام» می‌دهند.

پدر او سیداسماعیل، از ایلات و عشایر کرمانشاه و از روحانیون و عالمان زمان خود بود. او مدتی در اراک زیست و زمانی‌که بیماری وبا و طاعون در آن‌جا فراگیر شد به تهران مهاجرت کرد. سیدمهدی همچنین مادر مذهبی و متدینی داشت. سیدمهدی چند برادر و خواهر داشته که برادرهایش در اثر بیماری از دنیا رفتند و او تک‌پسر خانواده شد.

تحصیل و اجتهاد سید مهدی قوام

پدر سیدمهدی، توجه ویژه‌ای به تربیت و تحصیل او داشت. سیدمهدی زمانی در حوزه علمیه اراک به تحصیل علوم دینی مشغول شد که شیخ عبدالکریم حائری (۱۲۳۸–۱۳۱۵ش) در حوزه علمیه اراک تدریس داشت. هنگامی که آیت‌الله حائری به حوزهٔ علمیه قم رفت، وی نیز به‌دنبال استاد خود به قم هجرت کرد و تا کسب درجه اجتهاد در آنجا به تحصیل پرداخت. سیدمهدی همچنین مدتی به حوزه علمیه نجف رفت و نزد آیت‌الله سید ابوالحسن اصفهانی (۱۲۴۶–۱۳۲۵ش) بر دانش فقهی خود افزود و از او هم اجازهٔ اجتهاد گرفت.

فروتنی و ساده زیستی سید مهدی قوام

کتاب قوام روایت زندگی سیدمهدی قوام

با وجود بهره‌مندی سیدمهدی قوام از درجات بالای فقهی، کسی وی را آیت‌الله نمی‌خواند و تا وقتی‌که از دنیا رفت او را «آقا شیخ سیدمهدی قوام» صدا می‌کردند. او آن‌قدر متواضع بود که هیچ منیتی در وجودش دیده نمی‌شد. سیدمهدی به‌دنبال اسم و رسم نبود و زندگی بسیار ساده‌ای داشت. ریش‌های او همیشه کوتاه بود، به‌طوری که عده‌ای به کوتاه بودن آن ایراد می‌گرفتند؛ اما او در عالم روحانی و عرفانی خودش غرق بود. عبایی که بر دوش می‌انداخت گاهی پشت آن پاره بود و برخلاف علمای آن روزگار که نعلین به پا می‌کردند، او از کفش استفاده می‌کرد. همیشه عبایش زیر بغلش و سرش پایین بود و معمولاً سیگار می‌کشید و وقتی کسی به او سلام می‌کرد، جواب می‌داد.

خانواده سید مهدی قوام

سیدمهدی بسیار خانواده دوست بود و همسرش را نیز بسیار دوست داشت و همه این قضیه را می‌دانستند. وی همچنین با دیگر افراد خانواده و فامیل بسیار مهربان و خوش‌اخلاق بود به‌طوری که همه تحت تأثیر اخلاقش قرار می‌گرفتند. در آن دوره که مردم دخترهای خودشان را به ازدواج مجبور می‌کردند و به دخترها اجازه تحصیل نمی‌دادند سیدمهدی دختران خود را به درس خواندن با حجاب و پوشش اسلامی تشویق می‌کرد و مانع پیشرفت دختران نمی‌شد و الگوی کاملی از اخلاق و رفتار برای دیگران بود.

سید مهدی قوام و دست‌گیری از آسیب‌دیدگان اجتماعی

سیدمهدی قوام نگاه ویژه‌ای به دین‌داری و مسلمانی داشت و می‌کوشید که با رفتار خود دیگران را به آموزه‌های اسلام دعوت کند. او پاکت پولی را که از مجالس سخنرانی خود می‌گرفت، باز نمی‌کرد تا ببیند چه مبلغی در آن است. بسیاری اوقات آن پاکت را دربسته به نیازمندان یا آسیب‌دیدگان اجتماعی می‌داد تا بتوانند اوضاع معیشت خود را سامان دهند.

او مبالغ دریافتی از مجالس‌اش را به‌خصوص در ایام عزاداری امام حسین یا ایام سوگواری دیگر پیشوایان مذهبی شیعه، صرف هدایت زنان روسپی می‌کرد تا به‌سهم خود از تداوم یا گسترش فساد و فحشا در اجتماع آن روزگار تهران جلوگیری کند. داستان‌ها و گزارش‌های زیادی دربارهٔ او نقل شده که دزدها، الواط، اراذل و روسپی‌ها را با اخلاق و رفتار خود از کار زشت‌شان شرمنده کرده و آن‌ها توبه می‌کردند و زندگی سالمی را در پیش می‌گرفتند.

حکایت زن روسپی و سیدمهدی قوام

در یکی از سال‌ها سیدمهدی قوام، ده شب در مجلسی در تهران سخنرانی کرد و شب آخر صاحب مجلس پاکتی را به او داد و سیدمهدی بدون این‌که پاکت را باز کند آن را داخل جیبش گذاشت و به همراهش که قرار بود او را به منزل برساند گفت که بیا به جایی برویم. آن‌ها به خیابان لاله‌زار رفتند. خیابان لاله‌زار در آن زمان جایی برای درآمد نامشروع زنان روسپی بود. سیدمهدی زن جوانی را که آرایش کرده و لباس‌های نامتعارفی داشت نشان همراهش داد و به او گفت برو و آن زن را صدا کن. همراه سید رفت و آن زن را پیش سید آورد. سید پاکت را از جیبش درآورد و به زن داد و گفت تا وقتی پول این پاکت را تمام نکردی به اینجا نیا و اگر پول تمام شد، پشت پاکت آدرسم را نوشته‌ام بیا تا خرج ماهانه‌ات را بدهم. چند سال از این ماجرا گذشت و سید به کربلا رفت. روزی در حرم امام حسین مردی نزد سید آمد و به او گفت که همسرش با او صحبتی دارد. سپس زن جلو آمد و خودش را به سید معرفی کرد و گفت من همان زنی هستم که آن شب در لاله‌زار دکان من را تعطیل کردید. من از آن شب، دیگر به دنبال گناه نرفتم و ازدواج کردم و زندگی خوبی دارم.

درگذشت و تشییع جنازه سید مهدی قوام

سیدمهدی قوام سال‌ها در شبستان شاه‌آبادی مسجد جامع بازار تهران نماز می‌خواند و سخنرانی می‌کرد. در ۲۳ بهمن ۱۳۴۲ش (۲۷ رمضان) آخرین منبرش را رفت تا این‌که به‌دلیل بیماری ذات‌الریه در بیمارستان مفرح بستری شد و در روز دوشنبه ۲۸ بهمن۱۳۴۲ در ۶۳ سالگی از دنیا رفت. چنان‌که گفته شده او می‌دانست که در چنین روزی خواهد مرد و نیز نقل شده که در روز تشییع جنازه سیدمهدی قوام در حرم حضرت معصومه دو صحن بزرگ حرم از کلاه شاپویی‌ها و لنگ به‌دست‌ها پر شده بود و در حالی‌که زار زار گریه می‌کردند، از شدت تأثر سر به تابوت می‌کوبیدند.

منابع

• «داستان سید مهدی قوام و زن فاسد»، وب‌سایت مشرق نیوز، تاریخ درج مطلب: ۱۸ آبان ۱۳۹۳ش.
• «روایت زندگی سیدمهدی قوام در مستند «آ سیدمهدی»، وب‌سایت باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ درج مطلب: ۲۸ تیر ۱۳۹۶ش.
• «سبک زندگی مجتهدی که خود را آیت‌الله نمی‌خواند!»، وب‌سایت آخرین خبر، تاریخ بازدید: ۱۲ شهریور ۱۴۰۱ش.
• «سبک زندگی مجتهدی که خود را آیت‌الله نمی‌خواند/ وقتی هدیه سیدمهدی قوام زندگی یک زن را نجات می‌دهد.»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: ۱۹ آذر ۱۳۹۹ش.
• گلشن روغنی، جعفر، «خاطره‌گویی تصویری از شیوه زندگی و احوال آسیدمهدی قوام»، وب‌سایت تاریخ شفاهی ایران، تاریخ درج مطلب: ۲۳ مهر ۱۳۹۹ش.
• مؤذن جامی، محمدهادی، «داستان برخورد اخلاقی مرحوم سیدمهدی قوام با روسپی و دزد»، خبر آنلاین، تاریخ درج مطلب: ۲۹ بهمن ۱۳۹۲ش.
• مهدوی، امیر، «حاج سیدمهدی قوام»، وب‌سایت نازعات ۳۱۳، تاریخ درج مطلب: ۱۱ اردیبهشت ۱۳۹۴ش.