پیش‌نویس:جنگل گیسوم

نمایی از جنگل گیسوم

پادکست مقاله | 🡇 noicon noicon

جنگل گیسوم؛ از جاذبه‌های گردشگری تالش در استان گیلان.

جنگل گیسوم یا پارک جنگلی گیسوم در استان گیلان، یکی از زیباترین مراکز گردشگری جنگلی و دریایی در شمال ایران محسوب می‌شود که جلوه‌ای شگفت‌انگیز از پیوند جنگل و دریا را به نمایش گذاشته است و هر ساله میزبان هزاران گردشگر از سراسر ایران است که برای تجربهٔ طبیعت بکر، نسیم دریا و آرامش سایه‌سار درختان جنگلی به این منطقه می‌روند.

معرفی جنگل گیسوم

جنگل گیسوم، با مساحتی در حدود ۸۰ هکتار، در فاصلهٔ ۹۰ کیلومتری از جادهٔ رشت به آستارا و نیز در فاصلهٔ ۱۵ کیلومتری از جنوب تالش واقع شده است. این جنگل، همچنین، در فاصلهٔ ۱۰ کیلومتری از جادهٔ زیبای اسالم به‌سمت خلخال قرار دارد.

علت نام‌گذاری

علت نامگذاری جنگل گیسوم به وجود روستایی به همین نام در نزدیکی این پارک جنگلی بازمی‌گردد. این منطقه و روستا در دهستان دیناچال از بخش پره‌سر شهرستان تالش قرار گرفته‌اند و جنگل هم به واسطهٔ مجاورت با روستای گیسوم، نام خود را از آن گرفته است. در زبان محلی، این روستا را «گسم» یا «گتگسر» نیز می‌نامیدند، اما به‌دلیل این‌که تلفظ «گیسوم» برای عموم مردم راحت‌تر و روان‌تر بوده، این نام شهرت یافته و به کل منطقه و جنگل هم تعمیم داده شده است.

جاذبه‌های گردشگری گیسوم

پارک جنگلی گیسوم از معدود جنگل‌های ایران است که مستقیماً به ساحل دریا راه دارد. مسیر جاده‌ای که از دل این جنگل می‌گذرد، مشهورترین بخش آن است؛ جاده‌ای که دو سویش را درختان بلند و درهم‌تنیده پوشانده‌اند و منظره‌ای تونل‌مانند ایجاد کرده‌اند که آسمان را پنهان می‌کند. این جاده گردشگران را از میان عمق جنگل به ساحل دریای خزر می‌رساند و ترکیب بوی دریا با عطر درختان و خاک مرطوب فضای خاصی می‌آفریند. ساحل گیسوم، از جمله سواحل شنی در ایران محسوب می‌شود.

این جنگل، در سال ۱۳۸۵ش، به‌دلیل پتانسیل بالای منطقه برای گردشگری، مورد توجه شهرداری تالش قرار گرفت و پس از آن در این منطقه، سرمایه‌گذاری‌هایی برای ساخت فضاهای تفریحی و ساحلی صورت گرفت.

آب‌وهوای جنگل گیسوم

نقطه تلاقی جنگل و ساحل در ایران - جنگل گیسوم

آب‌وهوای جنگل گیسوم، معتدل، مرطوب و چهار فصل است و به‌دلیل قرارگیری در ناحیه‌ای بین کوه و دریا، همواره هوایی تازه و لطیف دارد و دگرگونی‌های فصلی آن از زیباترین مناظر طبیعی گیلان محسوب می‌شود. این منطقه آب‌وهوایی مرطوب و دلپذیر دارد. در تابستان‌ها، پوشش متراکم درختان و نزدیکی به دریای خزر باعث خنکی هوا می‌شود، در حالی که زمستان‌ها سردتر اما نه به‌شدتِ مناطق کوهستانی است. رطوبت آن معمولاً بین ۷۰ تا ۹۰ درصد نوسان دارد و میانگین دمای سالانه بین ۱۶ تا ۲۲ درجهٔ سانتی‌گراد ثبت شده است.

در بهار، بارش‌های ملایم و هوای تازه با طراوت گیاهان همراه است. درختان جوانه می‌زنند و جنگل پر از بوی شکوفه و سرسبزی می‌شود؛ دمای هوا در این فصل معمولاً بین ۱۸ تا ۲۲ درجه است. در تابستان، گیسوم ملایم و لذت‌بخش است. نسیم دریا سبب پایین ماندن دما می‌شود و روزها میانگین دمای حدود ۲۳ درجه دارند. تابستان بهترین زمان برای پیاده‌روی و کمپینگ در دل جنگل است. در پاییز، هوا اندکی خنک‌تر شده و بارش‌ها افزایش می‌یابد. دما بین ۱۵ تا ۲۰ درجه نوسان دارد و جنگل به رنگ‌های طلایی، نارنجی و قرمز درمی‌آید که منظره‌ای شاعرانه پدیدمی‌آورد. زمستان گیسوم نیز سرد اما تماشایی است؛ دمای هوا حدود ۷ تا ۱۲ درجه متغیر است و گاه بارش برف در بخش‌های مرتفع رخ می‌دهد. این فصل برای علاقه‌مندان به سکوت و آرامش طبیعت بسیار دلنشین است.

جنگل گیسوم در تمام فصول، دیدنی‌های خاص خود را دارد، اما بهترین زمان برای بازدید، بهار و تابستان است، زمانی که هوا خنک، جنگل سرسبز و مسیر جاده‌ای آن پر از زندگی و نشاط است.

پوشش گیاهی و جانوری جنگل گیسوم

جنگل گیسوم از غنی‌ترین و متنوع‌ترین اکوسیستم‌های شمال ایران به‌شمار می‌رود. این جنگل که حدود ۸۰ هکتار وسعت دارد، در منطقه‌ای میان ساحل و کوهستان واقع شده و به‌همین دلیل تنوع زیستی بسیار بالایی دارد.

پوشش گیاهی

جنگل گیسوم، زیست‌بوم بیش از ۷۶ گونهٔ گیاهی مختلف است؛ ۲۱ نوع از این پوشش‌های گیاهی از نوع چوبی و باقی آنها از انواع علفی هستند. از جمله گیاهان این جنگل می‌توان به درختان پرتقال، نارنگی، کیوی، درختان آزاد، آلو، ازگیل، انار، انجیر، به، زردآلو، سیب و شب‌خُسب اشاره کرد. درختان بلند قامت و همیشه‌سبز شمشاد خزری و توسکای ییلاقی، بخش قابل توجهی از سایه‌سار انبوه جنگل را تشکیل می‌دهند. گیاهان تیره‌های گل آفتابگردان و گل سرخ بیشترین سهم را در تنوع گیاهی این جنگل دارند. پوشش گیاهی انبوه این منطقه موجب حفظ رطوبت و خنکای خاصی در منطقه شده است و به‌همین دلیل در تابستان، هوای گیسوم از سایر نواحی شمالی معتدل‌تر است.

پوشش جانوری

جنگل گیسوم زیستگاه گونه‌های متعددی از جانوران وحشی و پرندگان است. از پستانداران موجود در منطقه می‌توان به آهو، بز کوهی، گراز، پلنگ، گرگ، شغال، خرس قهوه‌ای، سمور، راسو و روباه اشاره کرد. همچنین خرگوش و سنجاب در لایه‌های پایین‌تر جنگل و مناطق نزدیک روستاها مشاهده می‌شوند. در میان پرندگان، قرقاول، کبک و انواع پرندگان آوازخوان از جمله پرجمعیت‌ترین گونه‌ها هستند. جنگل و ساحل گیسوم همچنین زیستگاه موقت پرندگان مهاجر در فصول پاییز و زمستان به‌شمار می‌رود که از نواحی شمال و سیبری به این منطقه پناه می‌آورند.

ملاحظات زیست‌محیطی

افزایش ورود گردشگران، نهادهای ساخت‌وساز و گسترش زمین‌های کشاورزی فشار شدیدی بر اکوسیستم گیسوم وارد کرده است. آلودگی صوتی و تخریب زیستگاه‌ها، به‌ویژه در نواحی ساحلی، سبب عقب‌نشینی بسیاری از گونه‌های حیوانی به اعماق جنگل شده است. کارشناسان محیط زیست بر لزوم اجرای طرح‌های حفاظتی و محدودسازی تصرف غیرمجاز در این ناحیه تأکید دارند.

جاذبه‌های گردشگری اطراف جنگل گیسوم

پارک جنگلی گیسوم، گیلان

با سفر به این منطقهٔ تفریحی و گردشگری می‌توان علاوه بر لذت‌بردن از طبیعت بکر و زیبای جنگل گیسوم و آرامش ساحلِ آن، از ورزش‌ها و تفریحاتی همچون پیاده‌روی، قایق‌سواری، اسب‌سواری، پاراگلایدر، ترامپولین، پارک بادی، دوچرخه‌سواری و جت‌اسکی نیز بهره برد. همچنین، در مسیر رسیدن به این جنگل زیبا، می‌توان از اماکنی همچون باغ محتشم، عمارت کلاه‌فرنگی، پارک ملت، بقعهٔ دانای علی، تالاب استیل، گردنه حیران، آبشار لاتون و آبشار ویسادار (سومین آبشار مرتفع گیلان)، قلعه رودخان، ماسوله (معروف‌ترین روستای پلکانی ایران)، روستای گیسوم، جاده اسالم به خلخال، خانه میرزا کوچک‌خان، پارک جنگلی سیاه‌داران، منطقهٔ ییلاقی دو خاله کوه، دریاچهٔ سراگاه، چمخاله گیلان، غار گنج‌خانه و ییلاق سوباتان نیز دیدن کرد.

مسیر دسترسی به جنگل گیسوم

برای سفر کردن به جنگل گیسوم، ابتدا، باید خود را به مسیر رشت به‌سمت آستارا رسانده و پس از طی ۲۳ کیلومتر وارد گیسوم شد.

امکانات رفاهی جنگل گیسوم

از جمله امکانات رفاهی این منطقهٔ گردشگری می‌توان به آلاچیق‌های متعدد، هتل و محل اسکان برای مسافران، مناطقی برای کمپینگ مسافران، مسیرهای مخصوص پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری، محوطهٔ بازی برای کودکان، پارکینگ، سرویس‌های بهداشتی، بازار، نانوایی، انواع رستوران و بوفه اشاره کرد.

ساکنان منطقه جنگل گیسوم

ساکنان منطقهٔ جنگل گیسوم مردمانی از قوم تالش هستند که از اصیل‌ترین و کهن‌ترین اقوام شمال ایران به‌شمار می‌روند. آنها بازماندگان فرهنگی یک قوم ایرانی‌تبار هستند که با وجود نفوذ گردشگری، هنوز سبک زندگی سنتی و پیوند خود با طبیعت و اصالت قومی را حفظ کرده‌اند. روستای گیسوم که نام جنگل از آن گرفته شده است، در دهستان دیناچال بخش پره‌سر شهرستان تالش واقع شده است.

پیشینه قومی و زبان

مردم گیسوم به زبان تالشی سخن می‌گویند؛ زبانی از شاخهٔ ایرانی شمال‌غربی که با زبان‌های کهن مادی و گیلکی خویشاوندی دارد. این زبان بخش مهمی از هویت فرهنگی مردم منطقه است و در میان خانواده‌ها، آیین‌ها و ترانه‌های محلی زنده نگه داشته شده است. ساکنان این ناحیه از نظر قومی به مردمان کوه‌نشین تالش پیوند دارند و بسیاری از آنان در دامنه‌های بین اسالم و پره‌سر زندگی می‌کنند.

سبک زندگی و معیشت

سبک زندگی مردم منطقه مبتنی بر کشاورزی، دامداری، زنبورداری و صنایع دستی است. زمین‌های اطراف جنگل به کشت محصولات باغی مانند کیوی، پرتقال و برنج اختصاص دارد، در حالی که زنان اغلب در کارگاه‌های خانگی به گلیم‌بافی و تولید لبنیات محلی نظیر پنیر سیاهمزگی مشغول هستند.

این منطقه به‌دلیل برخورداری از طبیعت جنگلی و ساحلی، فرصت خوبی برای بوم‌گردی فراهم کرده است و بسیاری از خانواده‌های محلی نیز از راه اجارهٔ اقامتگاه یا فروش محصولات روستایی در کنار جنگل معیشت خود را تکمیل می‌کنند.

فرهنگ و ویژگی‌های اجتماعی

مردم گیسوم پیوندی عمیق با طبیعت دارند و باورهای فرهنگی آنان ریشه در احترام به زمین، جنگل و دریا دارد. مهمان‌نوازی، ساده‌زیستی و ارتباط خانوادگی قوی از شاخص‌های مهم فرهنگ آنها است. موسیقی تالشی، لباس‌های رنگارنگ و مراسم آیینی مانند جشن بهار و جشن برداشت محصول، بخش زنده و پویا از حیات اجتماعی این مردم را شکل می‌دهد.

سوغات و صنایع محلی گیسوم

سوغات و صنایع محلی گیسوم و نواحی اطراف آن، بازتابی از زندگی سنتی، فرهنگ بومی و پیوند عمیق مردمان تالش با طبیعت است. آنچه در بازارچه‌های اطراف جنگل گیسوم عرضه می‌شود، ریشه در زندگی روزمرهٔ مردم محلی دارد و هر محصول نشانی از زیست طبیعی، نیازهای معیشتی و ذوق هنری این مردم است.

خوراکی‌ها و پیوند آنها با معیشت روستایی

پنیر سیاه‌مزگی

• عسل طبیعی جنگلی، حاصل زنبورداری سنتی در دامنه‌های مرطوب گیسوم است و از شهد گل‌های کوهستانی تولید می‌شود.
• پنیر سیاهمزگی، کرهٔ محلی و لبنیات روستایی بازتاب دامداری گسترده در ارتفاعات تالش است.
• محصولات باغی مانند کیوی، پرتقال، انار و ازگیل نه‌تنها سوغات، بلکه نشان‌دهندهٔ اتکای مردم به باغداری و زراعت در زمین‌های پرباران منطقه است.
• مربا، ترشی و رب انار از تولیدات خانگی زنان تالشی است و در فرهنگ غذایی آنها جایگاه ویژه‌ای دارد؛ عنصر مشترک بین خودکفایی و هنر آشپزی محلی.

صنایع دستی و نقش آنها در سبک زندگی

هنرهای دستی تالش از گذشته نه‌تنها جنبهٔ زیبایی‌شناسی، بلکه کارکردی کاربردی و اقتصادی داشته‌اند.

• گلیم و جاجیم‌بافی با الهام از نقش کوه‌ها و حیوانات اطراف، نیاز خانواده‌ها به زیراندازهای محکم و زیبا را برطرف می‌کرده و همزمان وسیلهٔ تبادل اقتصادی بوده است.
• چادرشب‌بافی که اغلب توسط زنان انجام می‌شود، نتیجهٔ بهره‌گیری از رشته‌های رنگی طبیعی و نمادی از حضور زنان در تولید خانگی است.
• حصیربافی و چوب‌تراشی از منابع جنگلی به‌وجود آمده است؛ مردم از ترکه‌ها و چوب درختان برای ساخت ابزارهای روزمره چون سبد، قاشق و ظروف استفاده می‌کردند.
• سفالگری روستایی نیز پیوندی مستقیم با خاک غنی منطقه دارد و در تولید ظروف سادهٔ آشپزخانه، جایگاه دیرینه‌ای در خانه‌های محلی دارد.

بازتاب فرهنگی و اجتماعی

سه‌شنبه بازار پره‌سر، عکس از آیدین راستگو

پوشش‌های سنتی، رنگ‌های شاد پارچه‌ها و طرح‌های الهام‌گرفته از طبیعت، ریشه در نوع نگرش مردم به زندگی دارد؛ آنها با رنگ و طرح، شادی و انرژی طبیعت را به زندگی روزمره وارد می‌کنند. زنان و مردان تالش سهم فعالی در اقتصاد محلی دارند و فروش محصولات در بازارهای هفتگی، همچون سه‌شنبه‌بازار پره‌سر، همواره فرصتی برای تبادل فرهنگی و تقویت پیوندهای اجتماعی بوده است. همچنین سوغات، صنایع دستی و خوراکی‌های گیسوم تنها محصولات اقتصادی نیستند، بلکه بخشی از هویت قومی و زیست فرهنگی مردم تالش هستند؛ بازتابی از هم‌زیستی انسان با طبیعتی حاصل‌خیز و فرهنگی که بر پایهٔ خودبسندگی، مهارت و زیبایی بنا شده است.

تأثیر جنگل گیسوم بر زندگی مردم منطقه

جنگل گیسوم نقش عمیقی در زندگی اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی مردم منطقه دارد و از گذشته تا امروز بخش جدایی‌ناپذیر از هویت و معیشت آنان بوده است.

نقش اقتصادی

این جنگل منبع رزق طبیعی مردم بومی است. پوشش گیاهی آن زمینهٔ دامداری، زنبورداری و گیاه‌چینی را فراهم کرده است. محصولات محلی چون عسل جنگلی، لبنیات روستایی، ترشی و مربا از دل این طبیعت حاصل می‌شوند. افزون بر آن، وجود جنگل در کنار ساحل موجب رونق گردشگری شده است. مردم محلی از طریق فروش صنایع‌دستی مانند گلیم، حصیر و چوب‌تراشی و غذاهای سنتی، بخشی از درآمد خود را تأمین می‌کنند. حضور گردشگران در گیسوم به ایجاد مشاغل تازه، از جمله اجارهٔ اقامتگاه و راهنمایی گردشگران انجامیده است.

نقش زیست‌محیطی و معیشتی

جنگل گیسوم برای ساکنان، حکم پناهگاه طبیعی دارد و نقش مهمی در تعدیل دما، جلوگیری از فرسایش خاک و حفظ پایداری منابع آبی ایفا می‌کند. نزدیک بودن جنگل به مناطق روستایی، آب و رطوبت طبیعی مورد نیاز مزارع برنج و باغ‌های کیوی را فراهم می‌آورد و ساختار اقتصادی بر پایهٔ کشاورزی را پایدار نگاه می‌دارد. در واقع، طبیعت گیسوم عامل اصلی تداوم معیشت سبز در میان مردم این نواحی است.

نقش فرهنگی و اجتماعی

جنگل در باور مردم گیسوم نماد برکت و آرامش است. بسیاری از آیین‌های محلی، جشن برداشت محصول و اشعار تالشی اشاره‌هایی به درختان و دریا دارند. ارتباط نسل‌ها با طبیعت در این منطقه آموزش‌محور است؛ بزرگ‌ترها شیوهٔ استفاده پایدار از منابع را به فرزندان خود می‌آموزند. همچنین، فضاهای جنگلی محل گردهمایی‌های خانوادگی و اجتماعی است که حس همبستگی میان مردم را تقویت می‌کند.

پیامدهای گردشگری و زیست‌محیطی

افزایش گردشگران، اگرچه سبب رونق اقتصادی شده، ولی زباله‌ریزی و قطع درختان در برخی نواحی به آسیب‌های محیطی انجامیده است. بسیاری از اهالی امروز خود را مسئول حفاظت از این میراث طبیعی می‌دانند و در طرح‌های پاک‌سازی و آموزش محیط زیست مشارکت می‌کنند.

منابع

• آساطوریان، گارنیک، «تالش‌ها»، وب‌سایت فصلنامه فرهنگی پیمان، تاریخ بازدید: ۲۹ مهر ۱۴۰۴ش.
• احمدزاده، فرحناز، «جنگل گیسوم رشت؛ میعادگاه جنگل و دریا»، وب‌سایت علی بابا، تاریخ بازدید: ۳۰ شهریور ۱۴۰۱ش.
• «پارک جنگلی گیسوم»، وب‌سایت کارناوال، تاریخ بازدید: ۳۰ شهریور ۱۴۰۱ش.
• «پارک جنگلی گیسوم تالش، بهشتی در قلب استان گیلان!»، وب‌سایت برترین‌ها، تاریخ درج مطلب: ۹ آبان ۱۳۹۸ش.
• «تلاقی جنگل و دریا؛ در گیسوم گیلان»، وب‌سایت مجله گردشگری سیاه کمان، تاریخ بازدید: ۲۹ مهر ۱۴۰۴ش.
• «جنگل گیسوم»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: ۳۰ شهریور ۱۴۰۱ش.
• «جنگل گیسوم»، وب‌سایت لوکس ویلا، تاریخ بازدید: ۳۰ شهریور ۱۴۰۱ش.
• «جنگل گیسوم با ۷۶ گونه گیاهی متفاوت»، وب‌سایت سازمان بسیج علمی، پژوهشی و فناوری استان گیلان، تاریخ بازدید: ۲۴ مهر ۱۴۰۴ش.
• «جنگل گیسوم، مسیر سبزی که به دریا می‌رسد»، وب‌سایت فلای تودی، تاریخ درج مطلب: ۱۹ مهر ۱۴۰۳ش.
• حسینی، الهه، «قوم تالش؛ از تاریخ، اصالت تا شجره نامه»، وب‌سایت مای اسمارت ژن، تاریخ بازدید: ۲۹ مهر ۱۴۰۴ش.
• «ریخت و پاش زباله در بهشت زمینی تالش، رنج جنگل گیسوم از ریخت و پاش زباله‌های گردشگران»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ درج مطلب: ۱۵ اردیبهشت ۱۴۰۰ش.
• عابدی مقدم، مهتا، «صنایع دستی و سوغات تالش»، وب‌سایت اتاقک، تاریخ به‌روزرسانی: ۱۲ آبان ۱۴۰۳ش.
• قراباغی، مبینا، «ساحل و جنگل گیسوم تالش، راهنمای بازدید از رویایی‌ترین نقاط گیلان»، وب‌سایت پته، تاریخ درج مطلب: ۵ شهریور ۱۴۰۳ش.
• «گونه‌های جانوری و گیاهی جنگل گیسوم»، خبرگزاری انتخاب، تاریخ درج مطلب: ۱۶ آذر ۱۴۰۱ش.
• «گونه‌های جانوری و گیاهی جنگل گیسوم»، وب‌سایت انتخاب، تاریخ درج مطلب: ۱۶ آذر ۱۴۰۱ش.
• «گیسوم کجاست؟»، وب‌سایت مجلهٔ گردشگری لیدوماتریپ، تاریخ بازدید: ۳۰ شهریور ۱۴۰۱ش.
• «لباس محلی تالش»، وب‌سایت لباس محلی، تاریخ بازدید: ۲۹ مهر ۱۴۰۴ش.
• «معرفی کامل پارک جنگلی گیسوم تونلی جنگلی گیلان»، وب‌سایت نمناک، تاریخ بازدید: ۳۰ شهریور ۱۴۰۱ش.
• نورمحمدی، طهمورث و دیگران، «شناسایی نمادهای معرف فرهنگ قوم تالش»، دو فصلنامه علمی مطالعات فرهنگ و هنر آسیا، سال سوم، شماره ۱، ۱۴۰۳ش.
• «همه چیز دربارهٔ جنگل گیسوم»، وب‌سایت بانیان مسکن، تاریخ بازدید: ۲۹ مهر ۱۴۰۴ش.