پیشنویس:کارتن خوابی
کارتن خوابی؛ شبخوابی افراد بیخانمان در فضاهای عمومی.
کارتنخوابی، شیوهٔ زندگی رایج میان افراد بیسرپناه است که برای استراحت و خوابیدن به فضاهای عمومی شهری، مناطق حاشیهای و گورستانها روی میآورند. این افراد که از خانواده یا جامعه طرد شدهاند با آسیبهای فردی، خانوادگی و اجتماعی متعدد روبرو هستند. گسترش زندگی شهرنشینی و افزایش فاصلهٔ طبقاتی حاصل از دگرگونی سبک زندگی بر گسترش پدیدهٔ کارتنخوابی اثرگذار بوده است.
مفهومشناسی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]کارتنخوابی، مفهوم برساخته و محصول زندگی شهری جدید است. این اصطلاح دربارهٔ افراد بیخانمانی بهکار میرود که بهصورت موقتی یا دائمی به زندگی و خوابیدن در مکانهای عمومی روی آوردهاند.[۱] کارتنخوابی، سبکی از زندگی است که در آن افراد بیسرپناه، شب را در فضاهای عمومی مانند خیابانها، پارکها یا زیر پلها بهسر میبرند.[۲] بسیاری از افراد کارتنخواب بهدلیل گرفتاری در دام اعتیاد یا رفتارهای نابهنجار مانند سرقت، قتل و طلاق، از خانواده طرد شدهاند. گونههایی از کارتنخوابی، مصداق ولگردی بوده و جرم به حساب میآیند.[۳]
کارتنخوابی در جهان
[ویرایش | ویرایش مبدأ]کارتنخوابی در کشور آمریکا بسیار رایج است، بهطوری که امروزه به یک معضل اجتماعی گسترده تبدیل شده است.[۴] بهدنبال گسترش فقر و افزایش بزهکاری در آمریکا، روزبهروز به آمار کارتنخوابهای آمریکایی اضافه میشود. این درحالی است که آمریکا سالانه میلیارها دلار برای جنگافروزی در نقاط مختلف دنیا هزینه میکند.[۵] کارتنخوابی در کشورهای دیگر مانند سوئد، دانمارک، ایتالیا[۶] و افغانستان نیز رایج است.[۷]
کارتنخوابی در ایران
[ویرایش | ویرایش مبدأ]
در فرهنگ اصیل ایرانی، بسیاری از آسیبها و معضلات اجتماعیِ فرهنگ غرب، شکل نمیگیرد. پدیدهٔ خانهبهدوشی در گذشتهٔ تاریخی ایرانیان بهصورت موقت یا محدود وجود داشته است،[۸] اما کارتنخوابی یک آسیب اجتماعیِ نوپدید در ایران بهشمار میرود که خاستگاه آن، فرهنگ بیگانه است[۹] و با توسعهٔ نظام سرمایهداری و افزایش فاصلهٔ طبقاتی میان اقشار جامعه،[۱۰] برخی اقشار اجتماعی را به حاشیهنشینی سوق داده است. در این چارچوب، بسیاری از افراد آسیبپذیر جامعه، بهدلیل عدم دسترسی به امکانات اولیه زندگی، به کارتنخوابی روی میآورند.[۱۱] برخی گزارشها، از وجود ۲۴ هزار کارتنخواب در کشور حکایت میکند[۱۲] که شامل مردان، زنان، کودکان، مهاجرین روستایی و اتباع خارجی مهاجر میشود.[۱۳] امروزه پدیدهٔ کارتنخوابی در تهران و کلانشهرها رایج شده[۱۴]و برچسب انحراف و آسیب نیز آن را همراهی میکند.[۱۵]
گور خوابی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]برخی بهدلیل فقدان سرپناه، در گورستانها و حتی در قبر میخوابند.[۱۶] این گروه از افراد بهدلیل اعتیاد یا فرار از خانه، با چالشهای بسیاری در جامعه روبرو هستند.[۱۷]آنها بیشتر در فصول سرد سال به درون قبرهای خالی در کلانشهرها رفته و با مقوا یا ضایعات، روی گورها را میپوشانند تا سرپناهی برای خود درست کنند و از سرما در امان باشند. این گورها عموماً برای خواب مورد استفاده قرار میگیرند و در طول روز که این افراد مشغول تهیهٔ پول، مواد مخدر، غذا، جمع کردن ضایعات یا گدایی هستند، خالی است.[۱۸]
عوامل کارتنخوابی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]عوامل متعددی در گرایش افراد به کارتنخوابی دخیل است، از جمله:
- افزایش آمار طلاق و کاهش حمایت خانواده از زن مطلقه؛[۱۹]
- کاهش همدلی برای رفع محرومیتهای اجتماعی؛
- گسترش شهرنشینی و زیست مدرن که خاستگاه شکاف اجتماعی، فساد اخلاقی، فحشا، ارتکاب جرم، فروپاشی نظام خانواده، افزایش هزینههای اقتصادی در شهر و عدم پذیرش افراد حاشیهنشین است.[۲۰]
- تضعیف باورهای دینی در جامعه و کاهش سلامت اخلاقی و روانی و عزت نفس و خودباوری؛[۲۱]
- افزایش افراد بیخانمان،[۲۲] اعتیاد به مواد مخدر[۲۳] و ناتوانیهای جسمی و روانی در بین نسل جدید؛[۲۴]
- گسترش تنبلی و تنپروری و فرافکنی دربارهٔ فقر مادی؛[۲۵]
- ناکامی در دستیابی به جذابیتهای زندگی شهری؛
- کمرنگ شدن روحیهٔ عزم ملی و امید میان نسل جدید؛[۲۶]
از منظر جامعهشناسی، مجموعه این شرایط، افراد را ناچار بهسوی کارتنخوابی سوق میدهد. روانشناسان در بررسی عوامل کارتنخوابی به مشکلات خانوادگی، ابتلای به بیماری دوقطبی و اسکیزوفرنی یا حتی دوقطبی ژنتیکی نیز توجه کردهاند.[۲۷]
زنان کارتنخواب
[ویرایش | ویرایش مبدأ]
کارتنخوابی در دههٔ اخیر گریبانگیر زنان نیز شده است و آمار آنها رو به افزایش است.[۲۸] بسیاری از زنان کارتنخواب علاقهای به پذیرش یا بازگشت به زندگی جدید و سالم و کار کردن برای امرار معاش، ندارند و کارتنخوابی را ترجیح میدهند. بیشتر زنان کارتنخواب مصرفکنندهٔ مواد مخدر بوده و برخی دارای فرزند هستند.[۲۹] کارتنخوابی زنان، سبب افزایش آزار جنسی آنها و تولد کودکان نامشروع میشود.[۳۰] کارشناسان، ایجاد مراکز نگهداری از زنان کارتنخواب بههمراه فرزندان آنها را توصیه میکنند تا بستر مناسبی برای درمان بیماریهای روانی و ترک اعتیاد مادران) و ملاقات آنها با خانوادهشان فراهم شود. این امر در ایجاد انگیزه برای بازگشتن آنها به زندگی عادی و سالم خانوادگی و اجتماعی نقش مؤثری دارد.[۳۱]
پیامدهای کارتنخوابی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]از جمله مهمترین پیامدهای زندگی کارتنخوابی عبارتاند از:
- تهدید امنیت اجتماعی؛
- گسترش آسیبها و معضلات اجتماعی؛
- افزایش اعتیاد؛
- تضعیف بنیان خانوادهها؛
- افزایش روابط نامشروع و تولد فرزندان حاصل از این روابط؛[۳۲]
- افزایش ناباروری؛
- انزواگزینی و گذران زندگی بهصورت معلق؛
- تضعیف کنترل اجتماعی؛
- افزایش ناهنجاریهای اخلاقی و اجتماعی مانند اعتیاد، فساد، خشونت،[۳۳] تکدیگری و سرقت؛[۳۴]
- افزایش آسیب به کودکان کار بهدلیل اشتراک فضای زندگی آنها با کارتنخوابها؛[۳۵]
- افزایش بیماریهای پوستی، دهان و دندان،[۳۶] ایدز و هپاتیت.[۳۷]
زمینهسازی جرم
[ویرایش | ویرایش مبدأ]کارتنخوابی به تنهایی جرم محسوب نمیشود و در قانون، جرمانگاری نشده است؛[۳۸] اما زندگی کارتنخوابی زمینه را برای ارتکاب جرم و افزایش بزهکاری فراهم میکند.[۳۹] بسیاری از کارتنخوابها بهدلیل سرقت، اخاذی، گدایی، تجاوز، توزیع و فروش مواد مخدر، مجازات میشوند.[۴۰] سازمان بهزیستی، نیروی انتظامی و شهرداریها در اقداماتی مانند اسکان گورخوابها در مراکز نگهداری و گرمخانهها یا انتقال آنها به کمپهای ترک اعتیاد، فعال هستند؛ اما بسیاری از این افراد در بازگشت به اجتماع با چالشهای پیشین مانند آوارگی و فقر، روبرو میشوند.[۴۱]
شرایط کمکرسانی به کارتنخوابها
[ویرایش | ویرایش مبدأ]شیوهٔ کمکرسانی به کارتنخوابها شرایطی دارد که عبارتاند از:
- نداشتن نگاه ترحمآمیز به آنها؛[۴۲]
- کنجکاوی نکردن و نرفتن به پاتوق کارتنخوابها؛ پاتوقها، حس حمایت، تأمین نیاز عاطفی و جمعگرایی را به کارتنخوابها میدهد.[۴۳] به شهروندانی که قصد کمک یا توزیع غذا دارند توصیه شده است که خودسرانه وارد پاتوق کارتنخوابها نشوند؛ گاهی این گونه از حضور موجب اخاذی، درگیری یا خفتگیری میشود. برای چنین کمکهایی مراکز ویژهای وجود دارد و تماس با شمارهٔ ۱۳۷ راهگشا است.[۴۴]
- تصویر نگرفتن از چهرهٔ کارتنخوابها و احترام به کرامت انسانی آنها.[۴۵]
پانویس
[ویرایش | ویرایش مبدأ]- ↑ . «آیا کارتنخوابی جرم است؟»، وبسایت مدرسۀ صبح رویش.
- ↑ . سبزی خوشنامی و همکاران، «از جدایی تا هویت باختگی: تبیین کیفی کارتنخوابی در معتادان شهر تهران»، 1400ش، ص64-65.
- ↑ . «آیا کارتنخوابی جرم است؟»، وبسایت مدرسۀ صبح رویش.
- ↑ . «آمار یک شبکۀ آمریکایی از تعداد وحشتناک کارتنخوابها در آمریکا»، خبرگزاری دانشجو.
- ↑ . «نمایی از وضعیت کارتنخوابهای لسآنجلس»، وبسایت همشهری آنلاین.
- ↑ . «دو روی سکه کارتنخوابی»، خبرگزاری ایمنا.
- ↑ . «جهان کارتنخوابها به روایت تصویر»، وبسایت تابناک.
- ↑ . «کارتنخوابی و دلایل کارتنخواب شدن افراد»، وبسایت بنیاد خیریل دستان مهربان.
- ↑ . سبزی خوشنامی و همکاران، «از جدایی تا هویت باختگی: تبیین کیفی کارتنخوابی در معتادان شهر تهران»، 1400ش، ص64-65.
- ↑ . سهیلی، «صورتبندی نسبت آسیبهای اجتماعی ذیل مفهوم مدرن شهر از منظر حکمت متعالیه»، 1399ش، ص35.
- ↑ . «کارتنخوابی و دلایل کارتنخواب شدن افراد»، وبسایت بنیاد خیریل دستان مهربان.
- ↑ . «بیست و چهار هزار کارتنخواب و بیخانمان داریم»، خبرگزاری دانشجو.
- ↑ . «بخشی از کارتنخوابها اتباع خارجی هستند»، وبسایت باشگاه خبربان.
- ↑ . بخشینیا و همکاران، «الگوی توانمندسازی افراد کارتنخواب با رویکرد مددکاری اجتماعی»، 1398ش، ص14.
- ↑ . «دو روی سکه کارتنخوابی»، خبرگزاری ایمنا.
- ↑ . «زندگی در گور»، خبرگزاری مهر.
- ↑ . «گور خوابها، نینشین شدند/ بازگشت ۸۰ درصد گورخوابها»، خبرگزاری مهر.
- ↑ . «گورخوابی که دانشجوی دکترا شد»، وبسایت مشرق نیوز.
- ↑ . فرخه، «از کارتنخوابها نترسید»، وبسایت شبکۀ شرق.
- ↑ . سهیلی، «صورتبندی نسبت آسیبهای اجتماعی ذیل مفهوم مدرن شهر از منظر حکمت متعالیه»، 1399ش، ص31.
- ↑ . بشیریان، «ارتباط نگرش مذهبی و سلامت روانی دانشجویان دانشگاههای شهر همدان»، 1397ش، ص37-38.
- ↑ . «گور خوابها، نینشین شدند/ بازگشت ۸۰ درصد گورخوابها»، خبرگزاری مهر.
- ↑ . سهیلی، «صورتبندی نسبت آسیبهای اجتماعی ذیل مفهوم مدرن شهر از منظر حکمت متعالیه»، 1399ش، ص29-30.
- ↑ . صدیق سروستانی و نصراصفهانی، «اعتیاد، طرد اجتماعی و کارتنخوابی در شهر تهران؛ پژوهشی کیفی»، 1389ش، ص1-2.
- ↑ . «دو روی سکه کارتنخوابی»، خبرگزاری ایمنا.
- ↑ . «کارتنخوابی و دلایل کارتنخواب شدن افراد»، وبسایت بنیاد خیریل دستان مهربان.
- ↑ . «دو روی سکه کارتنخوابی»، خبرگزاری ایمنا.
- ↑ . «آمار زنان کارتنخواب رو به افزایش است»، خبرگزاری دانشجو.
- ↑ . «دو روی سکه کارتنخوابی»، خبرگزاری ایمنا.
- ↑ . «آمار زنان کارتنخواب رو به افزایش است»، خبرگزاری دانشجو.
- ↑ . «دو روی سکه کارتنخوابی»، خبرگزاری ایمنا.
- ↑ . «دو روی سکه کارتنخوابی»، خبرگزاری ایمنا.
- ↑ . سهیلی، «صورتبندی نسبت آسیبهای اجتماعی ذیل مفهوم مدرن شهر از منظر حکمت متعالیه»، 1399ش، ص31-32.
- ↑ . «کارتنخوابی و دلایل کارتنخواب شدن افراد»، وبسایت بنیاد خیریل دستان مهربان.
- ↑ . «آیا کارتنخوابی جرم است؟»، وبسایت مدرسۀ صبح رویش.
- ↑ . فرخه، «از کارتنخوابها نترسید»، وبسایت شبکۀ شرق.
- ↑ . «معتادان و کارتنخوابها مبتلا به ایدز و هپاتیت/طراحی مراقبتهای ویژه»، خبرگزاری میزان.
- ↑ . «آیا کارتنخوابی جرم است؟»، وبسایت مدرسۀ صبح رویش.
- ↑ . سهیلی، «صورتبندی نسبت آسیبهای اجتماعی ذیل مفهوم مدرن شهر از منظر حکمت متعالیه»، 1399ش، 29.
- ↑ . «آیا کارتنخوابی جرم است؟»، وبسایت مدرسۀ صبح رویش.
- ↑ . «گور خوابها، نینشین شدند/ بازگشت ۸۰ درصد گورخوابها»، خبرگزاری مهر.
- ↑ . فرخه، «از کارتنخوابها نترسید»، وبسایت شبکۀ شرق.
- ↑ . دیاری و همکاران، «زیست کارتنخوابی؛ از تلاش ناگزیر برای بقا تا بازسازمان یابی اجتماعی»، 1399ش، ص127-128.
- ↑ . فرخه، «از کارتنخوابها نترسید»، وبسایت شبکۀ شرق.
- ↑ . فرخه، «از کارتنخوابها نترسید»، وبسایت شبکۀ شرق.
منابع
[ویرایش | ویرایش مبدأ]- «آمار زنان کارتنخواب رو به افزایش است»، خبرگزاری دانشجو، تاریخ درج مطلب: ۲ خرداد ۱۴۰۱ش.
- «آمار یک شبکهٔ آمریکایی از تعداد وحشتناک کارتنخوابها در آمریکا»، خبرگزاری دانشجو، تاریخ درج مطلب: ۲۹ آذر ۱۴۰۰ش.
- «آیا کارتنخوابی جرم است؟»، وبسایت مدرسهٔ صبح رویش، تاریخ درج مطلب: ۲۸ آبان ۱۴۰۱ش.
- «بخشی از کارتنخوابها اتباع خارجی هستند»، وبسایت باشگاه خبربان، تاریخ درج مطلب: ۲۲ بهمن ۱۴۰۱ش.
- بخشینیا، اکبر و همکاران، «الگوی توانمندسازی افراد کارتنخواب با رویکرد مددکاری اجتماعی»، فصلنامهٔ مددکاری اجتماعی، فصلنامهٔ مددکاری اجتماعی، شمارهٔ ۴، ۱۳۹۸ش.
- بشیریان، سعید، «ارتباط نگرش مذهبی و سلامت روانی دانشجویان دانشگاههای شهر همدان»، نشریهٔ دانشگاه علوم پزشکی تربت حیدریه، شمارهٔ ۱، ۱۳۹۷ش.
- «جهان کارتنخوابها به روایت تصویر»، وبسایت تابناک، تاریخ درج مطلب: ۵ دی ۱۳۹۰ش.
- «دو روی سکه کارتنخوابی»، خبرگزاری ایمنا، تاریخ درج مطلب: ۲۴ شهریور ۱۴۰۰ش.
- دیاری، مرتضی و همکاران، «زیست کارتنخوابی؛ از تلاش ناگزیر برای بقا تا بازسازمانیابی اجتماعی»، نشریهٔ توسعه محلی، شمارهٔ ۱، ۱۳۹۹ش.
- «زندگی در گور»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: ۷ دی ۱۳۹۵ش.
- سبزی خوشنامی، محمد و همکاران، «از جدایی تا هویت باختگی: تبیین کیفی کارتنخوابی در معتادان شهر تهران»، نشریهٔ روانپزشکی و روانشناسی بالینی ایران، شمارهٔ ۱، ۱۴۰۰ش.
- سهیلی، محمدوحید، «صورتبندی نسبت آسیبهای اجتماعی ذیل مفهوم مدرن شهر از منظر حکمت متعالیه»، فصلنامهٔ مطالعات اسلامی آسیبهای اجتماعی، شمارهٔ ۲، ۱۳۹۹ش.
- صدیق سروستانی، رحمتاله و نصراصفهانی، آرش، «اعتیاد، طرد اجتماعی و کارتنخوابی در شهر تهران؛ پژوهشی کیفی»، نشریهٔ یررسی مسائل اجتماعی ایران، شمارهٔ ۴، ۱۳۸۹ش.
- فرخه، نسترن، «از کارتنخوابها نترسید»، وبسایت شبکهٔ شرق، تاریخ درج مطلب: ۱۵ اردیبهشت ۱۴۰۲ش.
- «کارتنخوابی و دلایل کارتنخواب شدن افراد»، وبسایت بنیاد خیریل دستان مهربان، تاریخ بازدید: ۲۳ خرداد ۱۴۰۳ش.
- «گورخوابها، نینشین شدند/ بازگشت ۸۰ درصد گور خوابها»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: ۲۸ تیر ۱۳۹۶ش.
- «گورخوابی که دانشجوی دکترا شد»، وبسایت مشرق نیوز، تاریخ درج مطلب: ۲۰ مرداد ۱۳۹۷ش.
- «معتادان و کارتنخوابها مبتلا به ایدز و هپاتیت/ طراحی مراقبتهای ویژه»، خبرگزاری میزان، تاریخ درج مطلب: ۲۱ خرداد ۱۳۹۵ش.
- «نمایی از وضعیت کارتنخوابهای لسآنجلس»، وبسایت همشهری آنلاین، تاریخ درج مطلب: ۲۵ آذر ۱۴۰۱ش.
- «۲۴ هزار کارتنخواب و بیخانمان داریم»، خبرگزاری دانشجو، تاریخ درج مطلب: ۱۱ دی ۱۴۰۰ش.
| بیماریهای خواب | |
|---|---|
| فرهنگهای خواب | |
| آسیبشناسی خواب | |
