پیشنویس:ذی قعده
ذیقعده؛ یازدهمین ماه از ماههای تقویم قمری در فرهنگ اسلامی.
ذیقعده، یازدهمین ماه از ماههای دوازدهگانهٔ قمری و اولین ماه از ماههای حرام در فرهنگ اسلامی است که بین ماههای شوال و ذیحجه قرار گرفته است. این ماه بهدلیل اینکه از ماههای حرام است، از اهمیت و جایگاه بالایی نزد مسلمانان برخوردار است.
فلسفهٔ نامگذاری
[ویرایش | ویرایش مبدأ]ذیقعده، از ریشهٔ (ق ع د) بهمعنای سکون، نشستن و حرکت نکردن است.[۱]از آنجا که این ماه از ماههای حرام بوده و هرگونه جنگ، تعدی و خونریزی در آن حرام است، اعراب عصر جاهلیت بهدلیل اجتناب از جنگ و خونریزی در این ماه، در خانههای خود مینشستند و از هرگونه مسافرت، فتوحات و تجارت برای مایحتاج زندگی خودداری میکردند.[۲]
ماه ذیقعده قبل از اسلام
[ویرایش | ویرایش مبدأ]در دوران جاهلیت دو سال مراسم و مناسک حج در ماه ذیقعده و دو سال هم در ماه ذیحجه انجام میشد. تعداد روزهای ماه ذیقعده هم بهصورت قراردادی ۳۰ روز بوده که در تقویم اسلامی بر اساس رؤیت ماه، ۲۹ یا ۳۰ روز است. برپایی بازار عکاظ از نیمهٔ دوم این ماه تا اول ذیحجه از دیگر برنامههای اعراب عصر جاهلی در این ماه بوده است.[۳]
فضیلت ماه ذیقعده
[ویرایش | ویرایش مبدأ]ماه ذیقعده، از ماههای با فضیلت قمری است که در روایات اسلامی بر حفظ حرمت این ماه و عبادت در آن، تأکید زیادی شده و از آن، به ماه استجابت دعا یاد شده است.[۴]
وقایع تاریخی ماه ذیقعده
[ویرایش | ویرایش مبدأ]در ماه ذیقعده حوادث و وقایع زیادی واقع شده است همچون:
ولادت حضرت معصومه (۱ ذیقعده ۱۷۳ق)؛[۵]
ولادت امام رضا (۱۱ ذیقعده ۱۴۸ق).
دحوالارض (بیرون آمدن زمین از زیر کعبه)(۲۵ ذیقعده).
شهادت امام جواد (آخر ذیقعده ۲۲۰ق).[۶]
دههٔ کرامت
[ویرایش | ویرایش مبدأ]ماه ذیقعده بهدلیل مناسبتهای مذهبی که در آن وجود دارد، از اهمیت خاصی نزد مردم ایران برخوردار است. در فرهنگ مردم ایران، ده روز اول ذیقعده را بهدلیل ولادت فاطمهٔ معصومه و امام رضا دههٔ کرامت نامگذاری کردهاند. مردم، با برپایی مراسم جشن و سرور، مولودیخوانی و پخش شربت و شیرینی این ایام را گرامی میدارند. روز ولادت فاطمهٔ معصومه در ایران بهعنوان روز دختر نامگذاری شده و برنامههای متنوعی از سوی مراکز فرهنگی بهمنظور گرامیداشت مقام و جایگاه دختر در اسلام برگزار میشود و خانوادهها با هدایایی، دختران خود را تجلیل و تکریم میکنند.[۷] برپایی مراسم جشن و شادی در یازدهم ذیقعده از دیگر مناسبتهای مذهبی در ایران است. این روز که آخرین روز از دههٔ کرامت و مصادف با ولادت امام رضا است، شهرهای ایران بهویژه مشهد، قم و شیراز آذینبندی و چراغانی میشوند. جشن میلاد امام رضا از شب یازدهم ذیقعده (شب ولادت)، با نقارهزنی، سخنرانی، مدیحهسرایی، مولودیخوانی، شعرخوانی، برگزاری مسابقات، پخش چای، شیرینی و شربت آغاز شده و با مراسم خطبهخوانی و جاروکشی توسط خادمان حرم امام رضا ادامه مییابد. اهدای شاخههای گل توسط زائران و مجاوران حرم امام رضا، فاطمهٔ معصومه و شاهچراغ (احمد بن موسی) به خادمان، گلباران ضریح امام رضا، فاطمهٔ معصومه و شاهچراغ توسط زائران و خدام و برگزاری جشنهای عقد ازدواج و عروسی از دیگر برنامههای یازدهم ذیقعده (شب و روز ولادت امام رضا) در ایران است.[۸]
اعمال عبادی ماه ذیقعده
[ویرایش | ویرایش مبدأ]اعمال خاص
[ویرایش | ویرایش مبدأ]اعمال خاص، اعمالی است که به شب یا روز معینی اختصاص دارد؛ همچون روز یکشنبه در این ماه که عبادت و روزه گرفتن در آن باعث استجابت دعا، قبولی توبه، آمرزش گناهان، خشنودی خداوند، توسعهٔ رزق، توسعه و نورانیت قبر دانسته شده است. همچنین دعا و عبادت در شب پانزدهم و شب و روز بیستوپنجم (دحوالارض) سفارش شده است. در روایات اسلامی ثواب روزهٔ دحوالارض (بیستوپنجم) برابر با ثواب هفتاد سال روزهداری دانسته شده و کفارهٔ هفتاد سال گناه شمرده شده است. خواندن دعای مخصوص روز دحوالارض از دیگر اعمال مخصوص در این روز است.[۹]
اعمال مشترک
[ویرایش | ویرایش مبدأ]اعمال مشترک به اعمالی گفته میشود که اختصاص به شب یا روز معین ندارد. از جمله اعمال مشترک این ماه، روزهٔ سه روز متوالی است. بر اساس روایتی از محدث قمی، هر کسی که روز پنجشنبه، جمعه و شنبه ماههای حرام و از جمله ماه ذیقعده را پشت سر هم روزه بگیرد ثواب نهصد سال عبادت برای او نوشته میشود.[۱۰]
ماه ذیقعده در ادبیات فارسی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]شاعران فارسیزبان در اشعار خود به ماه ذیقعده توجه کردهاند. خاقانی در قصیدهای گفته است:[۱۱] الگو:آغاز نستعلیق
الگو:شعر الگو:ب الگو:پایان شعر الگو:پایان نستعلیق
مجد همگر هم چنین سروده است:[۱۲] الگو:آغاز نستعلیق
الگو:شعر الگو:ب الگو:پایان شعر الگو:پایان نستعلیق
پانویس
[ویرایش | ویرایش مبدأ]- ↑ قاسملو، «ذیقعده»، دانشنامۀ جهان اسلام
- ↑ زبیدی، تاج العروس، 1386ش، ج14، ص328.
- ↑ قاسملو، «ذیقعده»، دانشنامۀ جهان اسلام.
- ↑ سید بن طاووس، اقبال الاعمال، ۱۴۰۹ق، ج1، ص307.
- ↑ مهدیپور، زندگانی کریمه اهلبیت، 1384ش، ص149.
- ↑ قمی، مفاتیح الجنان، 1370ش، «اعمال ماه ذیقعده».
- ↑ «روز ملی دخران»، حوزه نت؛ «روز دختر»، ویکیتابناک.
- ↑ «برگزاری جشن سالروز میلاد امام رضا در سایه کرونا»، شفقنا.
- ↑ قمی، مفاتیح الجنان، 1370ش، «اعمال ماه ذیقعده».
- ↑ قمی، مفاتیح الجنان، 1370ش، «اعمال ماه ذیقعده».
- ↑ خاقانی، «دیوان اشعار، قصاید»، شماره 68، مطلع دوم، گنجور.
- ↑ مجد همگر، «دیوان اشعار، قطعات»، شماره 108، گنجور.
منابع
[ویرایش | ویرایش مبدأ]- «برگزاری جشن سالروز میلاد امام رضا در سایه کرونا»، خبرگزاری شفقنا، تاریخ درج: ۱۳ تیر ۱۳۹۹ش.
- خاقانی، دیوان اشعار، وبسایت گنجور، تاریخ بازدید: ۱۸ بهمن ۱۴۰۱ش.
- «روز دختر»، ویکیتابناک، تاریخ بازدید: ۱۸ بهمن ۱۴۰۱ش.
- «روز ملی دختران»، پایگاه اطلاعرسانی حوزه، تاریخ بازدید: ۱۸ بهمن ۱۴۰۱ش.
- زبیدی، محمد، تاج العروس، بیروت، دارالهدایة، ۱۳۸۶ش.
- سید بن طاووس، اقبال الاعمال، تهران، دارالکتب الإسلامیة، چ۲، ۱۴۰۹ق.
- قاسملو، فرید، «ذیقعده»، وبسایت دانشنامهٔ جهان اسلام، تاریخ بازدید: ۲۶ بهمن ۱۴۰۱ش.
- قمی، شیخ عباس، مفاتیح الجنان، تهران، فرهنگ اسلامی، چ۵، ۱۳۷۰ش.
- مجد همگر، دیوان اشعار، وبسایت گنجور، تاریخ بازدید: ۱۸ بهمن ۱۴۰۱ش.
- مهدیپور، علیاکبر، زندگانی کریمه اهلبیت، حاذق، چ۲، ۱۳۸۴ش.
زمان و تقویم | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| واژگان زمان | |||||
| واژگان تقویم | |||||
| ماهها | |||||
| رویدادهای مهم | |||||
| روزها | |||||
| روزهای نامدار |
| ||||
