پیش‌نویس:بروجرد

نمایی از شهر بروجرد

بروجرد؛ شهر و شهرستانی در شمال استان لرستان.

بروجرد، شهری تاریخی در شمال استان لرستان و دامنه‌های زاگرس است که با نام‌های کهن «وروگرد» و «پیروزگرد» شناخته می‌شده و آثار برجسته‌ای همچون مسجد جامع، بر پیشینه دیرین آن گواهی می‌دهد. بروجرد را «زادگاه فرزانگان» نیز می‌نامند؛ چراکه شخصیت‌های علمی و فرهنگی بزرگی چون آیت‌الله بروجردی، عبدالحسین زرین‌کوب و سیدجعفر شهیدی در آن زاده شده‌اند. مردم این شهر به گویش بومی بروجردی سخن می‌گویند و آیین‌های اصیلی چون حنابندان، پاتختی و «شُو چِلَه» (شب یلدا) در میان آنان رواج دارد. جاذبه‌های گردشگری متنوعی همچون کوه گرین، تالاب بیشه‌دالان، خانه‌های تاریخی و امامزادگان متعدد، بروجرد را مقصدی جذاب برای گردشگران ساخته است. همچنین سوغات رنگارنگی مانند ارده، شیره، کباب، نقل، صابون پیچ، جاجیم و گلیم در کنار غذاهای محلی چون ورکوآز و گده ترخینه، جلوه‌ای از فرهنگ و سنت‌های کهن این دیار را به نمایش می‌گذارد.

معرفی بروجرد

نام بروجرد از وروگرد یا ولوگرد یا اردگرد به معنی ساخته شدهٔ ارد، گرفته شده است. برخی نیز ساخت شهر بروجرد را به پیروز، پادشاه ساسانی نسبت داده و نام بروجرد را صورتی از پیروزگرد دانسته که بعدها به بروگرد تبدیل شده است. امروزه، بروجرد را به زبان محلی، وروگرد می‌گویند.

پیشینه تاریخی بروجرد

بروجرد یکی از شهرهای کهن ایران است. آثار کشف شده در حوالی بروجرد که باقیمانده از دوران اشکانی بوده و همچنین وجود مسجد جامع بروجرد که یکی از قدیمی‌ترین مساجد ایران است، از مسکونی بودن این ناحیه در روزگاران کهن و حتی قبل از اسلام، نشان دارد. شهرستان بروجرد به شهر دارالسرور و شهر سبز سلیمان ملقب شده است.

موقعیت جغرافیایی بروجرد

شهرستان بروجرد، در غرب ایران و در شمال استان لرستان، در کنار کوه گرین قرار داشته و رشته کوه‌های زاگرس، شمال غربی تا جنوب شرقی بروجرد را دربر گرفته است. بروجرد، در ۱۱۰ کیلومتری شمال شرقی خرم‌آباد و در ناحیه‌ای تقریباً کوهستانی است.

تقسیمات کشوری بروجرد

شهرستان بروجرد، دارای دو شهر اشترینان و بروجرد و هفت دهستان با نام‌های اشترینان، برده‌سیر، گودرزی، دره‌صیدی، شیروان، ولانجرد و همت‌آباد است.

آب و هوای بروجرد

شهرستان بروجرد، آب و هوای معتدل و نیمه خشکی دارد که مایل به سرد تا سرد است.

مشاهیر بروجرد

سید حسین طباطبایی بروجردی

از شهر بروجرد به دلیل وجود چهره‌های شاخص مذهبی، ادبی، علمی و هنری با عنوان زادگاه فرزانگان یاد می‌شود. از جمله این مفاخر و مشاهیر: آیت‌الله بروجردی، علامه بحرالعلوم، عبدالحسین زرین‌کوب، سیدجعفر شهیدی، مهرداد اوستا، شهید محمود صارمی و سرلشکر شهید محمد بروجردی هستند.

همچنین حمید گودرزی، فریبا متخصص، فاطمه گودرزی و علی فروتن؛ بازیگران نام‌آشنای بروجردی در سینما و تلویزیون هستند.

دین و مذهب در بروجرد

دین مردم شهر بروجرد، اسلام و مذهب آنها، شیعه اثنی‌عشری است. تعداد کمی از ارمنی‌ها و یهودی‌ها در بروجرد سکونت دارند.

زبان و گویش مردم بروجرد

مردم بروجرد به زبان لری و گویش بروجردی صحبت می‌کنند که به زبان فارسی شباهت دارد.

آداب و رسوم در بروجرد

حنابندان، پاتختی، دامادسلام و پاگُشا از جمله رسوم مردم بروجرد در مراسم ازدواج است.

خرید از بازار بروجرد، سمنوپزی؛ سبزه‌گیری و زیارت اهل قبور از جمله رسوم مردم بروجرد در آیین نوروز است.

شب یلدا که به «شُو چِلَه» در بروجرد معروف است، آداب و رسوم مخصوصی دارد. در این شب، فامیلِ نزدیک، دورِ هم جمع می‌شوند و با فال گرفتن و چِهل سِرو (چهل بیت) و با خوردن تنقلاتِ شب یلدا که شاملِ مخلوطی از گندم برشته (گَنِم شیر)، کشمش، کنجد، شاهدانه، گردو و فندق است، اوقات خود را با شادی سپری می‌کنند. کدو حلوایی و پشمک نیز در شب یلدا طرفداران خاص خود را در شهر بروجرد دارد. برخی پسر بچه‌ها شال بزرگی را از بالای پشت‌بام به حیاط خانه‌ها پایین می‌فرستند و شعر محلی «اِمشُو اَول قارَه» را با صدای بلند می‌خوانند تا صاحب‌خانه به آنها تنقلات بدهد. در شب یلدا رسم است که اگر پسر و دختری با هم نامزد باشند، داماد برای نامزدِ خود، هدیه‌ای همراه با این تنقلات ببرد.

اقتصاد بروجرد

کشاورزی، باغداری، دامپروری و نساجی از جمله مشاغلی است که مردم بروجرد به آن مشغول هستند. صنایع متعددی از جمله صنایع فلزی و غیرفلزی مانند سنگ‌بری و آجرفشاری، صنایع غذایی، دارویی، شیمیایی، برق و الکترونیک، صنایع چوب، چرم و تولید کاغذ در این شهرستان وجود دارد. آب و هوای مطبوع، رودهای فراوان و خاک حاصلخیز، شهرستان بروجرد را مستعدِ کشت انواع میوه نموده است. از جمله میوه‌ها، می‌توان به سیب گلاب، به، هلو، شلیل و آلو اشاره کرد.

جاذبه‌های گردشگری

مسجد امام بروجرد (مسجد سلطانی)

مسجد جامع، بقعه امام‌زادگان، آبشار وِنایی، تپه چُغا، تنه کپِرگه، چشمهٔ سراب کرتول، پارک فدک، کوه گرین، تپه قرق، تالاب بیشه دالان، پل قلعه حاتم، سازه موزه مردم‌شناسی، خانه مصری، و آتشکده از جمله جاهای دیدنی شهرستان بروجرد است. همچنین خانه‌های سادات طباطبائی، محله صوفیان، مسجد سید و مسجد دوخواهران جزء بافت‌های قدیمی و دیدنی شهر بروجرد هستند.

زیارتگاه‌های بروجردپل قلعه حاتم

امامزاده جعفر، امامزاده قاسم و شاهزاده ابوالحسن از جمله اماکن زیارتی در شهرستان بروجرد هستند.

صنایع دستی بروجرد

راضیه تیماجی هنرمند بروجردی در حال قلم‌زنی روی ورشو

صنعت قلم‌زنی روی ورشو که به آن ورشوسازی گفته می‌شود، از صنایع دستی بروجرد است. به همین دلیل شهر بروجرد را شهر ملی ورشو نامیده‌اند. قالیبافی و قالیچه بافی نیز از صنایع دستی بروجرد است.

غذاهای محلی

ورکوآز، بنسور، ماسوا و گده ترخینه یا کشکینه از جمله غذاهای بروجرد است که در فصول مختلف بهار و زمستان، به صورت آش طبخ می‌شود.

سوغاتِ بروجرد

بروجرد دارای سوغاتی‌هایی از جمله ارده، شیره، بستنی، کباب، نُقل، مربا، خیارشورِ وِنایی، صابون پیچ، ورشو، جاجیم و گلیم است.

منابع

• «آداب و رسوم بروجردی‌ها در نوروز»، وب‌سایت خبرگزاری میزان، تاریخ درج مطلب: ۵ فروردین ۱۳۹۵ش.
• «آداب و رسوم مردم بروجرد در ازدواج»، وب‌سایت ایران‌ناز، تاریخ بازدید: ۸ خرداد ۱۴۰۱ش.
• «آداب و رسوم بروجرد»، وبلاگ گروه ادبیات بروجرد، تاریخ درج مطلب: ۲۸ دی ۱۳۸۷ش.
• «آشنایی با آداب و رسوم مردم بروجرد در شب یلدا»، وب‌سایت همشهری آنلاین، ۲۸ آذر ۱۳۹۱ش.
• «امامزاده‌های بروجرد»، وب‌سایت شهرداری بروجرد، تاریخ بازدید: ۸ خرداد ۱۴۰۱ش.
• «شهرستان‌های استان لرستان»، وب‌سایت اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی لرستان، تاریخ بازدید: ۸ خرداد ۱۴۰۱ش.
• «شهرستان بروجرد»، ویکی فقه، تاریخ بازدید: ۸ خرداد ۱۴۰۱ش.
• شیدا خرمشاهی و محبوبه حسنی، «دیدنی‌های بروجرد»، وب‌سایت کجا رو، تاریخ بازدید: ۸ خرداد ۱۴۰۱ش.
• «صنایع دستی»، وب‌سایت اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی لرستان، تاریخ بازدید: ۸ خرداد ۱۴۰۱ش.
• «فرهنگ مردم بروجرد»، وب‌سایت پی‌سی‌ورلد، ۲۰۱۷م.
• گودرزی، سمانه، «غذاهای محلی بروجرد»، درنا تریپ، تاریخ درج مطلب: ۷ اردیبهشت ۱۴۰۰ش.
• «گذری در بازار میوه بروجرد/ محصولات داخلی بازار را قرق کرد»، وب‌سایت خبرگزاری میزان، تاریخ درج مطلب: ۵ مهر ۱۳۹۱ش.
• لولوئی، کیوان، «بروجرد، نگین کهن تاریخ لرستان»، ایران شناخت، تاریخ درج مطلب: بهار ۱۳۷۸ش.
• مبین، ابوالحسن، «بروجرد»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی در کتابخانه مدرسه فقاهت، تاریخ درج مطلب: ۲۷ خرداد ۱۳۹۹ش.
• «مفاخر و مشاهیر شهرستان بروجرد | لرستان»، وب‌سایت اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی لرستان، تاریخ بازدید: ۸ خرداد ۱۴۰۱ش.
• مرکزآمار ایران، درگاه ملی ایران، تاریخ درج مطلب: ۱۳ خرداد ۱۴۰۱ش.
• «همه چیز در مورد بروجرد»، وب‌سایت محله نابینایان، تاریخ درج مطلب: ۲۴ اسفند ۱۳۹۲ش.