پیش‌نویس:مهسا امینی

خانم مهسا امینی

مهسا امینی؛ دختر جوان ایرانی که در بازداشت پلیس امنیت اخلاقی تهران، درگذشت.

مهسا (ژینا) امینی، متولد سال ۱۳۷۹ش در سقز کردستان، که به همراه خانواده‌اش برای تفریح و گذراندن تعطیلات به تهران سفر کرده بود، در ۲۲ شهریور ۱۴۰۱ش توسط پلیس امنیت اخلاقی پایتخت، بازداشت و برای حضور در کلاس آموزشی گشت ارشاد به مقر پلیس در خیابان وزرا منتقل شد. مهسا در آنجا دچار عارضهٔ قلبی و مغزی شده و به کما رفت و ۲۵ شهریور درگذشت. این حادثه با موجی از واکنش چهره‌های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی و کاربران فضای مجازی همراه شد و اعتراض‌ها و آشوب‌های خیابانی را در پی داشت.

بازداشت تا بیمارستان

فیلم کوتاهی از انتقال مهسا امینی به مقر پلیس

بر اساس اظهارات رئیس پلیس تهران، خانم مهسا امینی روز سه شنبه ۲۲ شهریور، از جانب گشت ارشاد به خودروی ون پلیس، هدایت شده و به همراه پنج زن دیگر و یک پلیس زن به مقر پلیس امنیت اخلاقی منتقل شده است. خانم مهسا امینی در کلاس آموزشی، با یک پلیس زن دربارهٔ اینکه پوشش او مشکلی ندارد، گفتگو می‌کند اما ناگهان حالش دگرگون شده و بر زمین می‌افتد. بهیار پلیس به او رسیدگی می‌کند و پس از دو دقیقه، تیم موتورلانس وارد شده و کار احیا را آغاز می‌کند. پس از هشت دقیقه، درخواست آمبولانس می‌شود. بعد از انتقال به بیمارستان چند بار عملیات احیا صورت می‌گیرد که نتیجه‌بخش نمی‌شود. بر اساس این اظهارات، مهسا امینی در پی سکتۀ قلبی، به کما رفته و در ۲۵ شهریور درگذشت.

خاک‌سپاری

پیکر مهسا امینی در بامداد ۲۶ شهریور ۱۴۰۱ش با حضور خانواده و شماری از مردم سقز در آرامستان آیچی این شهر خاک‌سپاری شد. پس از مراسم، شماری از حاضران، خواستار رسیدگی دقیق به ابعاد ماجرای درگذشت مهسا امینی شدند. همچنین افرادی از میان جمعیت، شعارهای اعتراضی سردادند و با حرکت به‌سمت فرمانداری سقز، این شعارها را در مقابل ساختمان فرمانداری تکرار کردند. این تجمع با حضور نیروهای انتظامی و شلیک گاز اشک‌آور، پراکنده شد.

اظهارات خانواده امینی

بعد از درگذشت مهسا امینی، پدرش ابتدا هر نوع بیماری زمینه‌ای ایشان را تکذیب کرد، ولی با آشکار شدن پروندهٔ پزشکی مهسا، به بیماری دخترش اعتراف کرد. نمایندهٔ مردم سقز در مجلس شورای اسلامی نیز پس از دیدار با خانوادهٔ مهسا، به نقل از آنها تأکید کرد که خانوادهٔ امینی هرگز از آشوب و اغتشاش، حمایت نمی‌کنند و تنها انتظارشان، پیگیری دقیق و قانونی مسئلهٔ مرگ مهسا است.

بیماری مهسا امینی

فیلم کوتاهی از لحظه حضور پدر مهسا بر بالین فرزندش

بررسی پروندهٔ پزشکی مهسا، نشان داد که او در هشت سالگی عمل جراحی مغز داشته و طی سال‌های گذشته، بارها به متخصصان مغز و اعصاب مراجعه کرده است. مهسا امینی طی سال گذشته، چند بار به پزشک متخصص غدد در شهر تبریز مراجعه کرده بود.

موضع‌گیری‌های مسئولان

رئیس‌جمهور

سید ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور، در تماس تلفنی با خانوادهٔ مهسا امینی ضمن ابراز همدردی با آنها، تأکید کرد که حادثه با دقت و به‌صورت ویژه رسیدگی خواهد شد و هیچ حقی ضایع نمی‌شود. رئیس‌جمهور، همهٔ دختران ایران را همچون فرزندان خود دانسته و از احساس درونی خویش گفت که گویی این حادثه برای یکی از عزیزان خود او رخ داده است. خانوادهٔ مهسا نیز خواستار پیگیری مسئله تا روشن شدن ابعاد موضوع شدند.

رئیس مجلس

محمد باقر قالیباف رئیس مجلس شورای اسلامی دربارهٔ درگذشت مهسا امینی تأکید کرد که ارکان نظارتی مجلس با حساسیت تمام، این حادثه را بررسی می‌کنند. او برای جلوگیری از تکرار چنین رخدادهایی خواستار بررسی ساختارها و فرایندها و رفع اشکالات موجود شد. وی اظهار داشت که دستگاه‌های کشور در پیگیری این مسئله کوچک‌ترین اغماضی نخواهند کرد.

رئیس قوه قضائیه

غلامحسین محسنی اژه‌ای، رئیس قوه قضائیه، طی دستور ویژه‌ای خواستار بررسی دقیق تمام دوربین‌های عمومی و خصوصی از لحظهٔ بازداشت مهسا امینی شد و به دادستان تهران دستور داد که تحقیقات و بررسی‌های وزارت کشور را نیز مورد ملاحظه قرار دهد. او همچنین در تماس با رئیس سازمان پزشکی قانونی، بر بررسی دقیق موضوع جان‌باختن مهسا امینی تأکید کرد. محسنی‌اژه‌ای خطاب به خانوادهٔ مهسا ابراز کرد که نتیجهٔ بررسی‌ها بدون هیچ ملاحظه‌ای اعلام می‌شود.

نماینده ولی‌فقیه در استان کردستان

عبدالرضا پورذهبی، نمایندهٔ ولی‌فقیه در استان کردستان در دیدار با خانوادهٔ مهسا، وعده داد که خواسته‌های آنها را از مجاری قانونی دنبال می‌کند و خواستار آن شد که اگر قصور و بی‌ادبی صورت گرفته، باید با آن مقابله شود. وی تأکید کرد که باید با عدالت، انصاف رسانه‌ای و پرهیز از تحریک دیگران، واقعیت‌ها را بیان کرد و نباید با رفتار یا حرکت نادرست، موجبات نگرانی خانوادهٔ امینی را فراهم کرد.

گزارش وزیر کشور

احمد وحیدی، وزیر کشور، در اول مهر ۱۴۰۱ش، گزارشی از اقدامات صورت گرفته به ویژه تلاش‌های وزارت بهداشت، پزشکی قانونی و دستگاه‌های نظارتی ارائه کرد. بر اساس این گزارش، طی بررسی‌های صورت گرفته، ادعای مورد ضرب واقع شدن خانم مهسا امینی حین بازداشت کاملاً رد شد و اعلام نظر دربارهٔ علت فوت مهسا نیز منوط به اعلام نتایج آزمایش‌های تشخیصی پزشکی قانونی شد.

وزیر کشور، رخدادهای اجتماعی پس از مرگ مهسا امینی را تلاشی برای آزرده کردن وجدان عمومی دانست که از سوی برخی مقامات اروپایی و سفارتخانه‌های خارجی، در قالب هسته‌های سازمان‌یافتهٔ تخریب‌گر اموال عمومی و تحریک‌کنندهٔ جوانان و نوجوانان، هدایت می‌شود. از نظر او، موضع‌گیری برخی گروه‌های داخلی که منتظر اعلام نظر پزشکی قانونی نشدند، غیر مسئولانه بوده است.

از اعتراض تا اغتشاش

بعد از مرگ مهسا امینی اعتراضاتی در برخی از شهرهای کشور شکل گرفت ولی مانند سایر اعتراضات صورت گرفته در سال‌های اخیر به اغتشاش و درگیری کشیده شد. با نفوذ سرویس‌های اطلاعاتی خارجی و تجزیه‌طلبان در بین معترضین این اعتراضات در برخی شهرها رنگ درگیری‌های شهری به خود گرفت. در این اغتشاشات آسیب‌های زیادی به بانک‌ها، زیرساخت‌های شهری، اماکن عمومی و اموال شخصی مردم وارد شد.

بعد از چند هفته اغتشاش، آشوب، سلب امنیت و ایجاد مشکلات در کسب‌وکار مردم و بازاریان، مردم ایران در سراسر کشور در اعتراض به اقدامات خشونت‌آمیز و ضد اخلاقی و دینی اغتشاشگران به خیابان آمده و ضمن حمایت از نیروهای حافظ امنیت خواستار برخورد شدید با عاملان و لیدرهای اصلی اغتشاشگران شدند.

کشته‌های اعتراضات مرگ مهسا امینی

احمد وحیدی، وزیر کشور جمهوری اسلامی ایران، کشته‌های اعتراضات مربوط به مرگ مهسا امینی را شامل چند گروه متفاوت دانسته است؛
گروه اول؛ کشته‌های مربوط به گروهک‌های سیاسی و نظامی در غرب و شمال غرب ایران؛
گروه دوم؛ افرادی که به‌دست اغتشاش‌گران یا برای تسویه حساب شخصی به قتل رسیده‌اند؛
گروه سوم؛ نیروهای پلیس و مأموران امنیتی؛
گروه چهارم؛ افرادی که قصد ورود به ساختمان‌های حکومتی را داشتند و توسط مأموران حفاظت کشته شدند.
بر اساس آمار رسمی، تا اول مهر ۱۴۰۱ش، حدود ۶۰ نفر در اعتراضات و حوادث پس از درگذشت مهسا امینی، جان خود را از دست داده‌اند که بخشی از آن‌ها نیروهای حافظ امنیت بوده‌اند.
در شامگاه چهارشنبه، چهارم آبان ۱۴۰۱، مصادف با چهلمین روز درگذشت مهسا امینی، فرد مسلحی با ورود به حرم شاهچراغ در شیراز، اقدام به تیراندازی کرد. در این حمله تروریستی، ۱۵ نفر از زائران و نمازگزاران، شهید و ۱۹ نفر زخمی شدند. بسیاری از رسانه‌ها و خبرگزاری‌ها از پذیرش مسئولیت این حمله توسط گروه تروریستی داعش خبر داده و این اقدام را در راستای انتقام از رویارویی حکومت اسلامی ایران با آشوب‌های پس از مرگ مهسا امینی، ارزیابی کرده‌اند.

محدودیت‌های اینترنتی

به‌دلیل استفادهٔ اغتشاش‌گران از اینترنت و فضای مجازی برای تحریک احساسات عمومی، در روزهایی که اغتشاش و آشوب در برخی از مناطق ایران رخ داده بود، محدودیت اینترنتی ایجاد شد و از سوی مسئولان مربوطه اعلام شد که این محدودیت‌ها تا پایان اغتشاشات ادامه خواهد یافت.

واکنش‌ها به مرگ مهسا امینی

مرگ مهسا امینی، واکنش‌های گسترده‌ای را در میان اقشار مختلف جامعهٔ ایرانی در پی داشت که به گوشه‌ای از آن‌ها اشاره می‌شود:

سیاستمداران

انسیه خزعلی، مسئولیت این اتفاق را بر عهدهٔ نهادهای قانون‌گذار دانست.
سید محمد خاتمی، مرگ مهسا امینی را فاجعه و از رویدادهای پرتکرار اما خلاف قانون، منطق و شرع نامید.
علی مطهری، ماجرای مرگ مهسا امینی را موجب ارائهٔ چهره‌ای طالبانی از جمهوری اسلامی به جهان دانست.
سردار علایی، فرمانده سابق نیروی دریایی سپاه، با ابراز تردید دربارهٔ اسلامی بودن روش گشت ارشاد، این پرسش را مطرح کرد که آیا چنین رویکردهایی موجب گرایش بانوان به پوشش اسلامی شده یا مخالفت‌ها را افزایش داده است؟
محسن رهامی، حقوقدان و استاد دانشگاه، در واکنش به مرگ مهسا امینی پرسیده است که آیا چنین روش‌هایی موجب افزایش آگاهی و هدایت مردم شده یا سبب انزجار آنها نسبت به نهادهای قانونی و بلکه دوری از دین شده است؟
سیدحسن خمینی اولین فردی بود که در پاسخ به خواستهٔ رهبر انقلاب اسلامی برای اظهار نظر همگان دربارهٔ اتفاقات جاری جامعه، بیانیه‌ای صادر کرد و با تأکید بر حق قانونی همگان برای اعتراض، خواستار پرهیز از اغتشاش در جامعه شد. او بخش زیادی از دلخوری‌های مردم را ناشی از بسته بودن راه‌های قانونی اعتراض در جامعه دانست و از مجموعهٔ نظام خواست که گفت‌وگو با بخش‌های مختلف ملت را آغاز کند و در صورت لزوم، معذرت‌خواهی از مردم را بیاموزد.

هنرمندان

توییت داریوش ارجمند برای مهسا امینی

شیوا ابراهیمی در صفحهٔ اینستاگرام خود نوشت؛ من یک زن ایرانی‌ام که سال‌ها از سر اجبار و ترس روسری به سر داشتم، اما خواست و میل خودم نبوده است.
کتایون ریاحی، متنِ «در سوگ زنان ایران‌زمین» در اینستاگرام خود پست کرد.
محمد کاسبی، اعلام کرد که کنار امت رسول‌الله می‌ماند یعنی همان مردمی که برای اعلام وفاداری به نظام جمهوری اسلامی، در میدان انقلاب گرد آمدند.
محمد گلریز با اظهار تأثر و غمگینی از درگذشت مهسا امینی، به تلاش مسئولین برای بررسی علت فوت وی اشاره کرده و دامن زدن به آشوب و اغتشاش را نکوهش کرد.
جعفر دهقان نیز حمایت هنرمندان از اغتشاشات را خیانت به دین، قرآن، کشور، پرچم و مردم ایران دانست.
حمید هیراد نیز مجبور کردن هنرمندان و ورزشکاران را برای اعتراض، مورد نکوهش قرار داد و سخن خود را متوجه کسانی دانست که او و سایر خوانندگان، بازیگران و ورزشکاران را در فشار قرار می‌دهند.
داریوش ارجمند، در توئیتی به اقدامات اغتشاشگران واکنش نشان داده و آن را به‌مثابه تیری در تاریکی برای پیشبرد اهدافی کثیف دانست.

ورزشکاران

توییت علی دایی در واکنش به فوت مهسا امینی

علی دایی نوشت که چه به روزگار این سرزمین آوردید؛ من نمی‌توانم گناه مهسا امینی را برای دخترم توضیح دهم.
علی کریمی عبارت «کاوهٔ آینده ایران‌زمین، زن است» را استوری کرد.
مهدی مهدوی‌کیا نیز با این جمله «تزریق حس تنفر به دختران این سرزمین، عاقبت خوشی ندارد. با رفتار درست، به فرزندان ایران، عشق، محبت و انسان بودن را آموزش دهیم» به مرگ مهسا امینی واکنش نشان داد.
سردار آزمون نیز گفت؛ اگر اینان مسلمان‌اند، خدایا کافرم گردان.
علیرضا دبیر گفت؛ همه با هم از دستگاه قضایی خودمان پیگیری کنیم، اگر مشکلی بوده محکم پای کار بایستد و با متخلف برخورد کند.
نیما نکیسا اغتشاشگرانِ پس از مرگ مهسا امینی را آشوب‌گران و تجزیه‌طلب‌هایی خواند که سال‌ها برای تجزیه ایران برنامه‌ریزی کرده‌اند.

گزارش پزشکی قانونی

پس از گذشت چند هفته از مرگ مهسا امینی، سازمان پزشکی قانونی نتایج بررسی‌ها و آزمایش‌ها را در ۱۵ مهر ۱۴۰۱ش اعلام کرد. بر اساس این گزارش، خانم مهسا امینی، به‌طور ناگهانی دچار افت هوشیاری شده و به‌دلیل انجام عملیات احیای قلبی ـ تنفسی غیرمؤثر در دقایق حساس اولیه، دچار هیپوکسی شدید و آسیب مغزی شده و به‌علت نارسایی چندارگانی (.M.O.F) ناشی از هیپوکسی مغزی درگذشته است. این سازمان با استناد به مدارک پزشکی بیمارستانی، بررسی سی‌تی‌اسکن مغز و ریه، نتایج معاینه ظاهری جسد و کالبدگشایی و آزمایش‌های آسیب‌شناسی، اعلام کرد که درگذشت خانم مهسا امینی، ناشی از اصابت ضربه به سر و اعضا و عناصر حیاتی بدن نبوده است.

گزارش مجلس شورای اسلامی

کمیسیون امور داخلی کشور و شوراها در مجلس شورای اسلامی نیز در گزارشی که در تاریخ ۲۴ مهر ۱۴۰۱ش در صحن علنی مجلس قرائت شد، اعلام کرد که درگذشت خانم مهسا امینی، بر اثر برخورد فیزیکی، ضرب و شتم یا اصابت هرگونه ضربه به او نبوده و همچنین اورژانس کشور و بیمارستانی که مهسا امینی در آن بستری شد، قصور یا تقصیری در رسیدگی به آن مرحومه نداشته‌اند.
در این گزارش آمده است میزان و کیفیت اثربخشی اقدامات درمانی انجام شده در حدفاصل زمان بر زمین افتادن خانم امینی تا حضور یکی از پرسنل اورژانس بر بالین وی (جمعاً به مدت ۱۰ دقیقه و ۷ ثانیه) قابل تأمل است، همچنین تأخیر آمبولانس در رساندن مهسا امینی به بیمارستان، در روند درمانی ایشان تأثیر داشته است.
در این بیانیه آمده است اقناع عمومی و عذرخواهی از قصور احتمالی از پیشگاه مردم می‌توانست موجب کاهش پیامدهای تلخ اجتماعی این حادثه شود. همچنین نمایندگان مردم خواستار تجدیدنظر در شیوه فعالیت پلیس امنیت اخلاقی شدند.

نمایندگان مجلس در این بیانیه بر تعریف و تعیین حدود شرعی حجاب تأکید کرده و یادآور شدند مهم‌ترین راه ترویج حجاب و عفاف، رویکرد ایجابی است و باید از دستگاه‌های متولی که کوتاهی کردند مطالبه‌گری شود. همچنین آنها بر اصلاح ساختار، روش‌ها و فرآیندهای اجرایی حفظ امنیت اجتماعی و عمومی تأکید کردند.

منابع

• «آسیب‌هایی که اغتشاشات به اموال عمومی زد»، خبرگزاری فارس، تاریخ انتشار: ۱ آبان، ۱۴۰۱ش.
• «ادامه واکنش‌های اعتراضی فعالان سیاسی به مرگ مهسا امینی»، وب‌سایت بهار، تاریخ انتشار: ۲۶ شهریور ۱۴۰۱ش.
• «اطمینان به خانواده امینی برای پیگیری سریع و دقیق پرونده»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ انتشار: ۲۸ شهریور ۱۴۰۱ش.
• «اظهارات شفاف خانواده امینی موجب شده که وضعیت آرام‌تر باشد»، خبرگزاری رسا، تاریخ انتشار: ۳۱ شهریور ۱۴۰۱ش.
• «برگزاری اجتماع بزرگ «امت رسول‌الله (ص)» با حضور قشرهای مختلف مردم، خبرگزاری تابناک، تاریخ انتشار: ۳ مهر، ۱۴۰۱.
• «بیانیه سید حسن خمینی دربارهٔ حوادث اخیر در کشور»، وب‌سایت خبر آنلاین، تاریخ انتشار: ۱۱ مهر ۱۴۰۱ش.
• «بیانیه وزارت اطلاعات دربارهٔ جزئیات حوادث اخیر کشور»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ انتشار: ۸ مهر ۱۴۰۱ ش.
• «پزشکی قانونی: «فوت» مهسا امینی ناشی از اصابت ضربه نبوده»، وب‌سایت روزنامه شرق، تاریخ انتشار: ۱۵ مهر ۱۴۰۱ش.
• «پیام عجیب داعش پس از حمله تروریستی شیراز»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ انتشار: ۵ آبان ۱۴۰۱ش.
• «حاشیه‌های مراسم خاکسپاری مهسا امینی»، وب‌سایت تحلیلی خبری عصر ایران، تاریخ انتشار: ۲۶ شهریور ۱۴۰۱ش.
• «روایت نماینده ولی فقیه در کردستان از دیدار با خانواده مهسا امینی»، خبرگزاری فارس، تاریخ انتشار: ۳۰ شهریور ۱۴۰۱ش.
• «رئیسی در تماس تلفنی با خانواده مهسا امینی: در غمتان شریکم»، انصاف نیوز، تاریخ انتشار: ۲۷ شهریور ۱۴۰۱ش.
• «سند خلاف‌گویی خانواده مهسا امینی»، سایت خبری تحلیلی کبنا نیوز، تاریخ انتشار: ۱ مهر ۱۴۰۱ش.
• «سند خلاف‌گویی خانواده مهسا امینی»، وب‌سایت همشهری آنلاین، تاریخ انتشار: ۱ مهر ۱۴۰۱ش.
• «طعنه داریوش ارجمند به سودجویان مرگ مهسا»، وب‌سایت ۸ دی، تاریخ انتشار: ۳۱ شهریور ۱۴۰۱ش.
• «گزارش وزیر کشور از آخرین وضعیت پرونده مهسا امینی»، وب‌سایت عرشه آنلاین، تاریخ انتشار: ۱ مهر ۱۴۰۱ش.
• «گزارش مجلس در مورد فوت مهسا امینی»، وب‌سایت خبری الف، تاریخ انتشار: ۲۴ مهر ۱۴۰۱ش.
• «متن کامل بیانیه سازمان پزشکی قانونی دربارهٔ علت فوت مهسا امینی»، خیرگزاری تسنیم، تاریخ انتشار: ۱۵ مهر ۱۴۰۱ش.
• «مجلس موضوع «مهسا امینی» را تا اصلاح ساختارها رسیدگی می‌کند»، خبرگزاری ایسنا. تاریخ انتشار: ۲۹ شهریور ۱۴۰۱ش.
• «مهسا امینی کیست؟»؛ وب‌سایت شبونه، تاریخ بازدید: ۳۰ مهر ۱۴۰۱ش.
• «نیما نکیسا برخی معترضین به فوت مهسا امینی را آشوبگر و تجزیه‌طلب خواند»، خبر آنلاین، تاریخ انتشار: ۶ مهر ۱۴۰۱ش.
• «واکنش علیرضا دبیر به حوادث بعد از فوت مهسا امینی»، وب‌سایت وقت صبح، تاریخ انتشار: ۳۱ شهریور ۱۴۰۱ش.
• «واکنش محمد کاسبی به مرگ مهسا امینی: کنار امت رسول‌الله می‌مانم»، وب‌سایت کبنا نیوز، تاریخ انتشار: ۵ مهر ۱۴۰۱ش.
• «واکنش ورزشکاران ایرانی به مرگ مهسا امینی»، وب‌سایت بهار، تاریخ انتشار: ۲۶ شهریور ۱۴۰۱ش.
• «واکنش هنرمندان ساکن ایران به جان‌باختن مهسا»، وب‌سایت یورونیوز، تاریخ انتشار: ۳۱ شهریور ۱۴۰۱ش.
• «واکنش متفاوت خواننده سرشناس دربارهٔ مرگ مهسا امینی و ناآرامی‌های ایران»، همشهری آنلاین، تاریخ انتشار: ۹ مهر ۱۴۰۱ش.
• «واکنش جعفر دهقان به اعتراضات اخیر و فوت مهسا امینی»، پایگاه خبری آفتاب‌نیوز، تاریخ انتشار: ۷ مهر ۱۴۰۱ش.
• «واکنش حمید هیراد به دوقطبی‌سازی‌های اخیر: خاک پای ایران و ایرانی هستم»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ انتشار: ۶ مهر ۱۴۰۱ش.
• «۶۰ کشته در اعتراضات بعد از مرگ مهسا امینی»، وب‌سایت آفتاب‌نیوز، تاریخ انتشار ۶ شهریور ۱۴۰۱ش.