زهره زهره صفاتی، مشهور به بانو مجتهده صفاتی، از پایهگذاران حوزهٔ علمیهٔ خواهران قم و فعال در امور زنان است. او تحصیلات دینی را خودخوان آغاز کرد و در محضر استادان برجسته علوم حوزوی را فرا گرفت. سبک زندگی و تربیت فرزندانش بر اساس آموزههای قرآنی و سیرهٔ اهلبیت شکل گرفت. بانو صفاتی حضور زنان در جامعه را با رعایت موقعیت روحی و جسمی ضروری میداند و آثار متعددی در حوزهٔ فقه زنان، احکام بانوان، سن تکلیف و مسائل مرتبط با یائسگی و کنترل جمعیت منتشر کرده است.
صفاتی معروف به بانو مجتهده صفاتی،[۱] از پایهگذاران حوزهٔ علمیهٔ خواهران در شهر قم است. فعالیتهای او در عرصهٔ مسائل زنان سبب شده که جزءِ افراد شناخته شده در جوامع نخبگانی تشیع و مسیحیت شود.[۲]
زهره صفاتی در سال ۱۳۲۸ش در آبادان به دنیا آمد. پدرش معمار و مادرش معلم بود. او در مکتبخانه به آموزش قرآن پرداخت و همزمان احکام اولیهٔ دین را در پنج سالگی فرا گرفت.[۳]
زهره صفاتی بهدلیل شرایط نامناسب فضای آموزشی ایران در دورهٔ حکومت پهلوی، از حضور در دبیرستان خودداری کرد و بهصورت خودخوان به یادگیری پرداخت. وی با خواندن زندگینامهٔ بانو امین به معارف دینی علاقهمند شد و در کنار دروس دبیرستان، به مطالعهٔ دروس حوزوی و مجلات اسلامی[۴] نیز اهتمام ویژه پیدا کرد.[۵] او ادبیات عرب را در مرکز اسلامی آبادان بهمدت چهار سال فرا گرفت[۶] و در سال ۱۳۴۹ش به همراه جمعی از دوستانش برای آموزش سطوح عالی علوم دینی به قم رفت.[۷] در شهر قم، محل سکونت آنها با نصب پردهای به کلاس درس تبدیل شد.[۸]
از نکات مهم زندگی بانو صفاتی، اولویت دادن به خانواده است؛ او در سالهای طفولیت فرزندان، فعالیتهای علمی و تدریس خود را به محیط خانه منتقل کرد.[۱۰] نظم و برنامهریزی در همهٔ امور برای او اهمیت ویژهای دارد و بر اساس آن امور رایج زندگی را پیش میبرد و برای کسب موفقیت و انجام کارهای خود از درگاه الهی استمداد کرده و به محضر اهل بیت توسل دارد.[۱۱]
بانو صفاتی در تربیت فرزندان خود از علوم و معارف قرآنی و سیرهٔ اهلبیت بهره برده و پرورش آنان را در همهٔ ابعاد از جمله اعتقادی، اجتماعی، عاطفی و اخلاقی مورد توجه قرار داده است. در تربیت دینی و مذهبی فرزندان، بدون سختگیری و تعصب نابهجا، همواره مشوق بوده و الگوی زندگی فرزندان دختر خود را سیرهٔ حضرت زهرا معرفی کرده است. در تعامل تربیتی با آنان، اساس را مهرورزی قرار داده و از مقایسه فرزندان و تنبیه بدنی پرهیز کرده است. او در عین توجه به تغذیهٔ جسمی و سلامت فرزندان خود، با معرفی الگوهای مثبت به تغذیهٔ فکری آنان نیز اهمیت داده است. حس مسئولیتپذیری را در فرزندان تقویت کرده و به ازدواج آنان در زمان مناسب بها داده است. او نه فقط در تولد و کودکی و سن رشد فرزندان، بلکه در بزرگسالی نیز به امور معنوی و مادی و علمی آنان دقت داشته و در مواقع بروز مشکلات راهنما، غمخوار و تکیهگاه آنان است.[۱۲]
بانو صفاتی معتقد است در دنیای امروز، حضور زنان در جامعه با تندروی یا کاستی همراه شده است. او ورود بیحساب زنان به همهٔ فعالیتها را نشانهٔ نادیده گرفتن موقعیت روحی و جسمی زنان و ظلم به آنان دانسته است؛[۱۳] اما تحصیل معارف اسلامی را برای زنان و خانوادهٔ آنان و رشد جامعه، مفید میداند؛ زیرا سبب کاهش مشکلات اخلاقی، رفتاری و خانوادگی در سطح جامعه میشود.[۱۴]
تواضع و صداقت از ویژگیهای برجستهٔ بانو صفاتی دانسته شده است.[۱۵] همچنین از خصوصیات اخلاقی وی میتوان به قدرت مدیریت و جمع ویژگیهای خانهداری، علمآموزی، تقوا و تربیت نیک فرزندان اشاره کرد.[۱۶]
بیشتر آثار بانو مجتهده صفاتی در حوزهٔ احکام فقهی بانوان است و با رویکرد علمی - پژوهشی به مسائل زنان پرداخته است. آثار وی در قالب کتاب و مقاله عبارت است از:
