آبشار نگین از زیباترین و بکرترین آبشارهای ایران است که در منطقه شیمبار (شینبار) از توابع شهرستان اندیکا در استان خوزستان واقع شده است. این آبشار در روستای نگین و شمال دریاچهٔ سد شهید عباس‌پور قرار دارد و به‌دلیل موقعیت جغرافیایی خاص، طبیعت دست‌نخورده و مسیر دشوار دسترسی، همچنان بکر و کمتر شناخته‌شده باقی مانده است.
پرونده:آبشار نگین.mp4
آبشار نگین یکی از زیباترین آبشارهای استان خوزستان است که در فاصلهٔ ۹۶ کیلومتری از شمال‌شرق شهرستان مسجدسلیمان، در روستای نگین، در دل کوه‌های منطقهٔ گردشگری «شیمبار» در منطقه‌ای دورافتاده و بکر واقع شده است. شیمبار یا شینبار که به‌معنی شیرین بهار است، جلگه‌ای سبز در شمال خوزستان است که در مرز میان استان خوزستان و چهارمحال و بختیاری قرار گرفته است.[۱] نام این آبشار برگرفته از روستایی است که آبشار در آن قرار گرفته است.[۲] به عقیدهٔ برخی این آبشار همچون نگینی در دل کوه‌های منطقه می‌درخشد و بر زیبایی‌های طبیعی منطقه افزوده است.[۳]
ارتفاع آبشار نگین حدود ۶۰ متر است و از بلندترین آبشارهای منطقهٔ زاگرس به‌شمار می‌رود.[۴] این آبشار از تونل دست‌ساز تاریخی نگین تغذیه می‌شود و مناظر اطراف آن پوشیده از درختان بلوط، دشت‌های پرگل و دره‌های عمیق است که زیبایی چشمگیری به منطقه بخشیده‌اند. در بالای این آبشارِ مرتفع و سُرسُره‌مانند، دهانه‌ای وجود دارد که آب را به‌طرف دیگر کوه هدایت می‌کند و سبب پدید آمدن آبشار نگین شده است.[۵]
در قسمت پایین‌دست آبشار نیز، دشت سرسبز نگین قرار دارد که تا کناره‌های دریاچهٔ سد شهید عباس‌پور امتداد یافته و چشم‌اندازهای فوق‌العاده‌ای را به بازدیدکنندگان ارائه می‌دهد.[۶] بهترین زمان بازدید از این آبشار در فصل بهار، در اواخر فروردین و اوایل اردیبهشت‌ماه است.[۷] آبشار نگین، دشت و روستای آن، از بهترین مناطق گردشگری استان خوزستان محسوب می‌شوند.[۸]
مردم ساکن منطقه آبشار نگین در دشت شیمبار، عمدتاً از قومیت‌های لر و لک و از طوایف بختیاری هستند. این دشت حدود ۱۰ هزار نفر جمعیت دارد و منطقه‌ای با فرهنگ غنی بومی است. جمعیت منطقه شامل روستاییان و عشایر است که سال‌ها در این منطقه مشغول کشاورزی و دامداری بوده‌اند. بخشی از آن‌ها در روستاها ساکن شده‌اند و برخی همچنان به‌صورت کوچ‌رو زندگی می‌کنند.[۹]
مناطق اطراف آبشار نگین را درختان بادام کوهی، ارزن، اسفندان، کلخنگ، بلوط، مهلو، افرا، بنه و جاز فرا گرفته است. در این دشت، درختان خودرو مانند انجیر، سیب، انگور و توت نیز وجود دارد. در حیات وحش این دشت نیز در گذشته حیواناتی مانند کفتار، خرس، گله‌های گراز و گرگ و پرندگانی همچون کرکس و عقاب زندگی می‌کردند؛ اما امروزه به‌علت شکار غیرقانونی، اکوسیستم آن دچار آسیب‌های بسیاری شده است.[۱۰]
مسیرهای دسترسی به آبشار نگین دشوار و کوهستانی است و برای رسیدن به این آبشار که در حد فاصل استان‌های خوزستان و چهارمحال و بختیاری واقع شده، دو مسیر وجود دارد:
مسیر استان خوزستان؛ از شهر مسجدسلیمان به سمت روستای آب شِلال حرکت کرده و با رسیدن به این روستا و کوه‌پیمایی چهارساعته، می‌توان به روستای نگین و آبشار آن رسید. این مسیر پر رفت‌وآمدترین مسیر است.[۱۱]
مسیر استان چهارمحال و بختیاری؛ از شهرکرد با گذر از جونِقان، بهشت‌آباد و در نهایت رسیدن به کوه‌های میلی و چمن گُلی، می‌توان به این آبشار رسید. این مسیر مناسب کوهنوردان و طبیعت‌گردان حرفه‌ای است.[۱۲]
مسیر اندیکا به بازفت: این مسیر از وسط دشت شیمبار می‌گذرد و بخشی از جاده آسفالت و بخشی شنی است.[۱۳]
به‌طور کلی امکانات اندکی در این منطقه وجود دارد؛ اما در دشت شیمبار و حوالی آبشار نگین و روستاهای اطراف آن، اقامتگاه‌های بومگردی برای اسکان[۱۴] و تعداد محدودی فروشگاه و آلاچیق برای گردشگران فراهم شده است.[۱۵]
توسعه گردشگری و درآمدزایی: آبشار نگین از مهم‌ترین جاذبه‌های طبیعی و گردشگری منطقهٔ شیمبار به‌شمار می‌رود. زیبایی بکر، ارتفاع چشمگیر و موقعیت خاص آن سبب شده تا طبیعت‌گردان، کوهنوردان و گردشگران ماجراجو برای بازدید از آبشار به این منطقه سفر کنند. حضور گردشگران، به رونق کسب‌وکارهای محلی مانند فروش محصولات بومی، صنایع دستی، مواد غذایی و اقامتگاه‌های روستایی کمک کرده است.[۱۶]
ایجاد فرصت‌های شغلی: با افزایش گردشگری، فرصت‌های شغلی جدیدی برای مردم محلی در زمینهٔ راهنمایی گردشگران، حمل‌ونقل، خدمات غذایی و اقامت به‌وجود آمده است. همچنین برخی شرکت‌ها و تعاونی‌های محلی با محوریت آبشار نگین و جاذبه‌های اطراف آن فعالیت می‌کنند که به توسعهٔ اقتصادی منطقه کمک می‌کند.
حفظ و احیای مشاغل سنتی: حضور گردشگران علاقه‌مند به فرهنگ بومی، موجب حفظ و احیای مشاغل سنتی مانند دامداری، کشاورزی و صنایع دستی شده است، زیرا گردشگران، اغلب به خرید محصولات محلی تمایل دارند.[۱۷]
تقویت هویت بومی و عشایر: منطقهٔ شیمبار محل زندگیاقوام ایرانی چون قوم لر، لک و بختیاری است. حضور گردشگران و توجه به جاذبه‌هایی چون آبشار نگین، موجب تقویت هویت فرهنگی و حفظ سنت‌ها و آیین‌های بومی شده است. عشایر و روستاییان منطقه با معرفی سبک زندگی، آداب و رسوم، موسیقی و غذاهای محلی به گردشگران، فرهنگ خود را به نسل‌های جدید و بازدیدکنندگان منتقل می‌کنند.[۱۸]
حفظ و معرفی نمادهای فرهنگی: در اطراف آبشار نگین و دشت شیمبار، آثار فرهنگی و تاریخی مانند شیرهای سنگی یا بردشیرها که نماد دلاوری و شجاعت بوده‌اند، وجود دارد که از نمادهای مهم ایل بختیاری و بخشی از هویت فرهنگی این قوم به‌شمار می‌رود. گردشگری موجب شده این نمادها بیشتر شناخته شوند و ارزش آن‌ها در جامعه حفظ شود.[۱۹]
ارتباط با طبیعت و سبک زندگی سنتی: آبشار نگین و طبیعت بکر اطراف آن، فضایی برای حفظ سبک زندگی سنتی عشایری و روستایی فراهم کرده است. مردم این منطقه همچنان به دامداری و کشاورزی مشغول هستند و همچنین مشاهدهٔ سیاه‌چادرهایی که عشایر این منطقه هنگام عبور از این مسیر برای رسیدن به مناطق سردسیر، به‌صورت منظم برپا کرده‌اند، بسیار زیبا و دیدنی بوده و از جذابیت‌های این منطقه به‌شمار می‌رود. گردشگری پایدار می‌تواند به حفظ این شیوهٔ زندگی کمک کند.[۲۰]
آبشار نگین که در دشت شیمبار واقع شده است؛ به‌دلیل ارتفاع زیاد، طبیعت بکر و دورافتاده، محیط آرام، سکوت دلپذیر، مناظر کوهستانی و سرسبز و دوری از شلوغی شهرها، یکی از بهترین مقاصد طبیعت‌گردی و کوهنوردی جنوب و غرب ایران محسوب می‌شود.[۲۱]
دشت زیبای شیمبار، امتداد ارتفاعات صخره‌ای و مرتفع کوه‌های زاگرس است و توسط کوه‌هایی مانند تاراز، للر، کینو، منار و دلا احاطه شده است. در این دشت جاذبه‌های طبیعی و تاریخی فراوانی وجود دارد که گردشگران می‌توانند هنگام گشت‌وگذار در دشت از این جاذبه‌ها دیدن کرده و لذت ببرند. جاذبه‌های طبیعی این دشت علاوه بر آبشار نگین عبارتند از: دیواره‌های استوار صخره‌ای، دشت شقایق، دره‌های عمیق، چشمه‌های متعدد، رودخانهٔ شیمبار، تالاب گَندیکال و جنگل‌های پوشیده از درختان سرسبز و انبوه.[۲۲]
دشت شیمبار علاوه بر طبیعت بکر و مناظر چشم‌نواز، دارای جاذبه‌های تاریخی ارزشمندی است که قدمت برخی از آن‌ها به دوران اشکانیان و ساسانیان می‌رسد. مهم‌ترین جاذبه‌های تاریخی این دشت عبارت‌اند از:
نقش‌برجسته‌های تنگ بتا و تنگ سنان: سنگ‌نگاره‌هایی با نقش ۱۲ انسان و یک پیکره منفرد که به دورهٔ اشکانیان و حکومت محلی الیمائی‌ها نسبت داده می‌شوند. این نقش‌برجسته‌ها صحنه‌هایی از آیین‌های مذهبی و حضور شاه و ملکه را نشان می‌دهند و در دامنهٔ کوه دلا قرار دارند.[۲۳]
پل نگین (خدا آفرید):[۲۴] پُلی باستانی به طول حدود ۳۰۰ متر که آب دشت شیمبار را به درهٔ شلا هدایت می‌کند. این پل که قدمت آن به دورهٔ ساسانی یا اشکانی می‌رسد، نمونه‌ای از مهندسی آب در ایران باستان است و نقش مهمی در کنترل سیلاب‌ها و مدیریت آب منطقه داشته است.[۲۵]
آسیاب‌های آبی باستانی: در نقاط مختلف دشت شیمبار مانند تنگ سوسن، تنگ سنان و تنگ سرد، بقایای آسیاب‌های آبی قدیمی وجود دارد که تا چند دههٔ پیش نیز مورد استفاده قرار می‌گرفتند و نشان‌دهندهٔ تمدن و دانش بومی مردم منطقه بوده‌اند.[۲۶]بَردِ شیر (شیر سنگی) نمادی در تاریخ و فرهنگ بختیاری
شیرهای سنگی (بردشیرها): مجسمه‌های سنگی به شکل شیر که بر مزار مردان شجاع و دلاور ایل بختیاری نصب می‌شده‌اند. این آثار نماد شجاعت و هویت فرهنگیبختیاریها هستند و در گورستان‌های قدیمی دشت شیمبار به‌وفور یافت می‌شوند.[۲۷]
قلعه‌ها و آثار دفاعی: قلعه‌هایی مانند قلعه دختر، قلعهٔ کله‌قندی، قلعهٔ آهنگری و قلعهٔ دزوراز کوه دلا که به‌عنوان پناهگاه و مراکز دفاعی در گذشته کاربرد داشته‌اند.[۲۸]
بردگوری یا گورهای باستانی سنگیبردگوریها: بردگوری یا گورهای باستانی سنگی، نوعی آرامگاه سنگی است که در دل کوه یا صخره ساخته می‌شد و در گذشته‌های دور برای دفن استخوان‌های انسان‌ها مورد استفاده قرار می‌گرفت. ایرانیان باستان، به‌ویژه پیروان آیین زرتشتی، اجساد را به‌طور کامل دفن نمی‌کردند؛ بلکه ابتدا جسد را در مکانی قرار می‌دادند تا پرندگان و حیوانات گوشت آن را بخورند و سپس استخوان‌های باقی‌مانده را در محل‌هایی به‌نام استودان یا در گویش محلی شیمبار، «بردگوری» دفن می‌کردند. این آرامگاه‌ها عمدتاً در مسیر کوچ عشایر بختیاری قرار دارند و به‌نوعی آرامگاه کوچگران و عشایر منطقه محسوب می‌شوند.[۲۹] نمونه‌هایی از آن‌ها در کنار دشت و روبروی پل نگین وجود دارند. این آثار، بازتاب‌دهندهٔ باورها، آیین تدفین و فرهنگ کهن مردم منطقه در دوران پیش از اسلام و تحت تأثیر آیین زرتشتی است.[۳۰]
امام‌زاده‌ها و بقاع مذهبی: امام‌زاده صالح ابراهیم، امام‌زاده بابا زاهد (علی اسماعیل گیلکی) و امام‌زاده محمد بن حمام از اماکن مذهبی مهم دشت شیمبار هستند که در دامنهٔ کوه‌ها و مشرف بر دشت قرار دارند.[۳۱]
وجود آثار تاریخی متعدد در منطقهٔ شیمبار، نشانگر تمدن کهن، غنای فرهنگی و نقش استراتژیک این منطقه در طول تاریخ است. این آثار بازتابی از پیوند عمیق انسان با طبیعت، دانش مهندسی پیشرفته و تعاملات فرهنگی و تجاری در ادوار مختلف است و قدمت تاریخی این منطقه را نشان می‌دهد. همچنین این منطقه در طول تاریخ، محل تلاقی فرهنگ‌ها، آیین‌ها و فناوری‌های مختلف بوده و نقش آن در شبکه تجاری و زیستی ایران باستان غیرقابل انکار است.[۳۲]
