پیش‌نویس:علی صفایی حائری

تحصیلات	اجتهاد در علوم دینی
محل تحصیل	شهر قم
آثار	مسئولیت و سازندگی، رشد، صراط، غدیر، عاشورا، آیه‌های سبز، ذهنیت و زاویه نگاه
فرزندان	۴ پسر و ۴ دختر

علی صفایی حائری؛ نویسنده، مجتهد و نواندیش معاصر.

علی صفایی حائری، مشهور به «عین صاد» (۱۳۳۰–۱۳۷۸ش)، در شهر قم به دنیا آمد و از نواندیشان دینی بود که بر نگرش نظام‌مند به آموزه‌های اسلامی و اهمیت نظام تربیتی تأکید داشت. وی در سنین نوجوانی تحصیلات دینی خود را آغاز کرد و به سرعت به مقام اجتهاد رسید. صفایی علاوه بر تألیفات علمی و تربیتی، اندیشه‌ای نوگرایانه در حوزه اخلاق، تربیت و نقد فرهنگ و هنر داشت و بیش از پنجاه اثر در زمینه‌های قرآن، نهج‌البلاغه، تربیت، ادبیات و فلسفه نوشت. زندگی خانوادگی و اخلاقی او با محبت عمیق به همسر و فرزندان، شکیبایی و خویشتن‌داری همراه بود. علی صفایی در ۲۲ تیر ۱۳۷۸ش در سانحه تصادف درگذشت و در گلزار شهدای قم به خاک سپرده شد. آثار او با تأکید بر مسئولیت، حرکت، احترام به آزادی انسان و مبارزه با التقاط و مادی‌گری، میراث فکری برجسته‌ای برای نسل‌های بعدی به جای گذاشته است.

معرفی علی صفایی حائری

علی صفایی حائری معروف به «عین صاد»، در ۱۳۳۰ش، در شهر قم به دنیا آمد. وی فرزند عباس صفایی حائری و نواده آیت‌الله محمدعلی صفایی حائری قمی است. او در زمره نواندیشانی است که بر نگرش نظام‌مند به آموزه‌های دینی باور داشته و نظام تربیتی را مقدم بر سایر نظامات فکری، عرفانی، اخلاقی، سیاسی و حقوقی می‌دانست. وی در عنفوان جوانی با تحول در شاکله فکری‌اش، راه خود را از سایر هم‌سِلکان خود در کسوت روحانیت جدا کرد.

دوران تحصیل علی صفایی حائری

صفایی پس از اتمام تحصیلات ابتدایی، در سن سیزده سالگی به فراگیری علوم اسلامی پرداخت و طی چهار سال دروس سطح را به پایان رساند. وی ادبیات و بخشی از سطح را نزد نصرت میانجی و جلیلی، شرح لمعه را نزد اسدالله مدنی و موسوی اردبیلی و ابوالفضل موسوی تبریزی، رسائل را نزد سید مهدی روحانی و جعفر سبحانی و مکاسب و کفایه را نزد ستوده، حسین نوری همدانی و فاضل لنکرانی فرا گرفت.

اساتید وی در درس خارج فقه و اصول، سید محمد محقق داماد و مرتضی حائری و پدرش، عباس صفایی حائری بودند. وی بیشترین تأثیر فکری و علمی را در طول دوران تحصیل علوم دینی، از پدرش داشته است. صفایی در کوتاه‌ترین زمان ممکن به مقام اجتهاد نایل آمده و به یکی از اساتید مبرّز حوزه تبدیل گشت.

ازدواج علی صفایی حائری

صفایی در شانزده سالگی ازدواج کرد و در نوزده سالگی نخستین فرزندش به دنیا آمد. ثمره زندگی مشترک او، چهار پسر و چهار دختر بوده است.

ویژگی‌های اخلاقی علی صفایی حائری

سیمای بشاش، نگاه نافذ، لبخند ملیح و معنادار، سخنان دل‌نشین و آرامش‌بخش، شکیبایی و خویشتن‌داری در پیشامدها و سختی‌ها از خصوصیات بارز اخلاقی صفایی بود.

محبت به همسر

علی صفایی حائری، محبت واقعی به همسر را این گونه می‌دانست که در رسیدن به مقاصد خودش و هدف نهایی زندگی، یاری شود و به مراحلی که باید طی کند، برسد؛ نه آن‌که به هرچه می‌خواهد برسد یا برای مقاصد شوهر، استثمار شود. محبت شوهر به همسرش آن است که او را در طی کردن مراحل زندگی، متحول کند حتی اگر لازمهٔ آن، فراغت از شوهرش باشد.

محبت به فرزند

همچنین محبت به فرزند، تأمین تمام خواسته‌های فرزند نیست و نیز آن فرآیندی نیست که نتیجه آن، لزوماً رفتاری مطابق میل پدر باشد، بلکه رفتار پدر، زمانی محبت‌آمیز است که نتیجه آن، پدیداری تحول در فرزند باشد؛ به‌گونه‌ای که برای دنیایی که او را خدا برای آن دنیا خلق کرده است کاملاً آماده شود.

فعالیت‌های علمی علی صفایی حائری

صفایی، گرچه به دلیل برخی مسائل سیاسی و اتهام التقاطی بودن اندیشه‌های او، تا دو دهه بعد از انقلاب اسلامی، افکارش مجال بروز و نشر پیدا نکرد، اما او معلمی بود که از میانهٔ دهه ۸۰ شمسی در بین نسل جوان و دانشگاهی و حتی در میان هنرمندان و اهالی سینما مورد توجه قرار گرفت.

او در چهارده سالگی پس از آشنایی با ادبیات کودکان در سطح مجلات کودک و نوجوان، به مطالعه تاریخ ادبیات ایران، عرب، چین، ژاپن، آفریقا، اسپانیا، یونان و آمریکای لاتین روی آورد و با شاهکارهای ادبی جهان و افکار فرانتس کافکا و صادق هدایت و تحلیل‌های مارکسیستی، نهیلیستی و نواگزیستانسیالیستی آشنا شد.

تألیفات علی صفایی حائری

تصویر روی جلد کتاب نامه‌های بلوغ از علی صفایی حائری

حوزه‌های تألیف

صفایی در زمینه مباحث قرآن، اسلامی، امامت، تربیتی، هنر و ادبیات، نقد و روش نقد، آثاری را قلمی کرده است.

نخستین اثر و شالوده فکری

وی در هجده سالگی نخستین کتابش را با عنوان «مسئولیت و سازندگی» تألیف کرد. او در این کتاب، «تربیت و سازندگی» را نخستین نیازهای انسان و زیربنای حرکت او می‌داند. این کتاب بیانگر شالوده و ساختار فکری وی است.

نام مستعار

او غالب کتاب‌های خود را با نام «عین صاد»، مخفف نام و نام خانوادگی خویش و نیز به معنای چشم جلوگیر منتشر می‌کرد.

آثار

آثار برجسته

آثار وی بالغ بر پنجاه عنوان کتاب می‌شود که «مسئولیت و سازندگی»، «رشد»، «حرکت»، «صراط»، «غدیر»، «عاشورا»، «تو می‌آیی»، «آیه‌های سبز»، «نقدی بر هرمنوتیک»، «تطهیر با جاری قرآن» (۳ جلد)، «روش برداشت از قرآن»، «روش برداشت از نهج‌البلاغه»، «روش نقد» (۵ جلد)، «ذهنیت و زاویه دید»، «حقیقت حج»، «استاد و درس»، «خط انتقال معارف»، «بشنو از نی»، «انسان در دو فصل»، «اخبات»، «تربیت کودک»، «نامه‌های بلوغ» (حاوی پنج نامه به فرزندانش)، «نظام اخلاقی اسلام»، «روحانیت و حوزه»، «درس‌هایی از انقلاب» (۳ دفتر)، «از معرفت دینی تا حکومت دینی» و مجموعه شعری با عنوان «با او با نگاه فریاد می‌کردیم» (اشعاری در قالب شعر نو)، برخی از آنها است. انتشارات لیله القدر ناشر آثار وی است.

ویژگی‌های برجسته آثار صفایی

از مهم‌ترین ویژگی‌های آثار علی صفایی، کلیدی بودن آنها و مبارزه با التقاط و مادی‌گری است. میراث صفایی، «نارضایتی از وضع موجود»، یعنی مسئولیت و حرکت، و «احترام به انسان»، یعنی به رسمیت شناختن آزادی و اختیار انسان‌ها در تغییر و تعالی است. او را به دلیل اهتمامش بر انتقال روش‌های برداشت از آیات و روایات به شاگردان و مخاطبانش، «آموزگار روش‌ها» نامیده‌اند.

درگذشت علی صفایی

صفایی در ۲۲ تیر ۱۳۷۸ش، در حالی که راهی مشهد بود، در سانحه تصادف و در ۴۸ سالگی به دیار باقی شتافت. پیکر وی در گلزار شهدای شهر قم در جوار فرزند شهیدش، محمد به خاک سپرده شد.

منابع

• پایدار، مرتضی، «چشمه جاری»، سایت راسخون، تاریخ درج مطلب: ۲۷ تیر ۱۳۸۹ش.
• خواجه‌زاده، نادر، «مرجع تغییر»، سایت روزنامه اطلاعات، تاریخ درج مطلب: ۲۳ تیر ۱۳۹۹ش.
• «زندگی‌نامه علی صفائی حائری»، سایت مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور)، تاریخ درج مطلب: ۱۹ اسفند ۱۳۹۸ش.
• «صفایی حائری، شیخ علی»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، تاریخ درج مطلب: ۱۸ مهر ۱۳۸۷ش.
• صفایی حائری، علی، «محبت واقعی به همسر و فرزند»، وب‌سایت راسخون، تاریخ بارگذاری: ۱۶ مهر ۱۳۹۹ش.
• «علی صفایی حائری»، ویکی شیعه، تاریخ بازدید: ۲۵ دی ۱۴۰۰ش.
• «عین صاد، حروف مقطعه علم و صفا»، سایت رجانیوز، تاریخ درج مطلب: ۲۸ تیر ۱۳۹۱ش.
• وب‌سایت انتشارات لیلة القدر، تاریخ بازدید: ۲۵ دی ۱۴۰۰ش.