آبشار نوژیان، آبشاری مرتفع بر فراز کوه تاف در بخش پاپی خرم‌آباد.
آبشار نوژیان جزء مرتفع‌ترین و زیباترین آبشارهای ایران است. این آبشار از سرمایه‌های طبیعی بی‌نظیر در ایران به‌شمار می‌رود که در دل کوهستان‌های سرسبز و بکر لرستان واقع شده است. این آبشار از چشمه‌های زلال و گوارای بالادست کوه «تاف» سرچشمه گرفته و پس از سقوطی خروشان، به «رودخانهٔ سزار» می‌پیوندد. آبشار نوژیان نه‌تنها جلوه‌ای از عظمت طبیعت و زیبایی‌های بکر کوهستانی است، بلکه قدرت و هنر بی‌نظیر پروردگار را در جهان هستی به تصویر کشیده است. صدای گوش‌نواز شرشر آب، آب زلال و خنک آبشار و پوشش گیاهی متنوع اطراف آبشار، همه نشان‌دهندهٔ نظم و زیبایی خلقتی است که مخلوقات را به شگفتی وامی‌دارد. این آبشار در ۲۷ اسفند ۱۳۸۷ش توسط سازمان میراث فرهنگی به‌عنوان چهل و ششمین اثر طبیعی ملی ایران ثبت شده است و به‌عنوان یکی از گنجینه‌های طبیعی استان لرستان شناخته می‌شود.
آبشار نوژیان، در ۳۸ کیلومتری جنوب‌شرقی خرم‌آباد، بخش پاپی و در نزدیکی روستایی به همین نام قرار دارد. ارتفاع آبشار ۹۵ متر و عرض تاج آن ۵ متر است و بلندترین آبشار لرستان به‌شمار می‌رود. آبشار، در دل کوه‌های زاگرس و بین دو کوه تاف و هشتاد پهلو واقع شده است و از چشمه‌سار تاف سرچشمه می‌گیرد و پس از سقوط به پایین، به رودخانهٔ سزار می‌ریزد که یکی از شاخه‌های رود دز است. مردمان محلی گاهی به‌جای لفظ نوژیان از آن با نام، آبشار تاف یاد می‌کنند.[۱] در اطراف و نزدیکی آبشار نوژیان، دو آبشار وارک و هفت‌چشمه نیز قرار دارد.[۲]
«نوژیان» به‌معنای «آب زنده» است. برخی معتقدند دلیل نام‌گذاری این آبشار، تغییرات حجم آب آن در فصول مختلف است. عرض آبشار نوژیان در فصل‌های پاییز و زمستان به‌دلیل بارندگی، بیشتر شده و در فصل‌های گرم سال، حجم آب آن کمتر می‌شود. به‌همین منظور مردمان محلی این آبشار را به یک موجود زنده تشبیه کرده‌اند. برخی دیگر علت نام‌گذاری این آبشار به نوژیان را نزدیک‌بودن آن به گردنهٔ نوژیان دانسته‌اند.[۳] برخی دیگر نیز معتقدند که کلمهٔ «نوژی» در زبان لری به‌معنی عدس است و به‌خاطر کشتزارهای عدس که در اطراف آبشار وجود دارد به این آبشار، آبشار نوژیان می‌گویند.[۴]
بهترین زمان سفر به این آبشار فصل بهار و تابستان است؛ زیرا آبشار در پرآب‌ترین حالت خود است و هرچه به طرف زمستان می‌رود، حجم آب آبشار کمتر می‌شود. در ضمن طبیعت سرسبز منطقه و آب‌وهوای معتدل آن در این دو فصل، لذت بازدید از آبشار را دوچندان می‌کند.[۵] آبشار نوژیان بعد از آبشار بیشه در لرستان از شهرت بیشتری در گردشگری برخوردار است. آبشار بیشه از لحاظ دسترسی و شهرت عمومی معروف‌تر است و آبشار نوژیان به‌دلیل ارتفاع و طبیعت بکر، جایگاه ویژه‌ای در میان طبیعت‌دوستان و گردشگران دارد.[۶]
مردم ساکن منطقهٔ آبشار نوژیان به‌طور عمده از ایل پاپی (بالاگریوه) و ایلات سکوند و بختیاری هستند که در بخش پاپی استان لرستان زندگی می‌کنند. این مردم به زبان لری صحبت می‌کنند. فرهنگ و سبک زندگی آن‌ها ریشه در تاریخ و زندگی عشایری و روستایی منطقه دارد. فرهنگ مردم این منطقه با طبیعت و زیست‌بوم پیرامون خود پیوند عمیقی دارد؛ به‌گونه‌ای که نام آبشار نوژیان نیز در باور محلی برگرفته از طبیعت و گیاهان بومی است. برای مثال، روایتی محلی نام «نوژیان» را به گیاهی به نام «عدسی نوژی» نسبت می‌دهد که خاصیت دارویی دارد و در ارتفاعات اطراف روستا می‌روید و این نشان‌دهندهٔ ارتباط فرهنگی و اقتصادی مردم با منابع طبیعی و گیاهان دارویی منطقه است. زندگی مردم منطقه بیشتر بر پایهٔ کشاورزی، دامداری و بهره‌برداری از منابع طبیعی مانند گیاهان دارویی و پرورش ماهی سردآبی (قزل‌آلا) است که در حوضچه‌های اطراف آبشار انجام می‌شود. این سبک زندگی و فرهنگ بومی، جلوه‌ای از تمدن کهن و سازگار با طبیعت کوهستانی و جنگلی زاگرس است.[۷]
پوشش گیاهی اطراف آبشار نوژیان بسیار متنوع و سرسبز است و این منطقه را به یکی از زیباترین نقاط طبیعی لرستان تبدیل کرده است. جنگل‌های وسیع بلوط و درختانی مانند زالزالک، بنه (پسته وحشی)، بادام کوهی، گردو، فندق، ارغوان، ممرس و انواع گیاهان دارویی، پوشش گیاهی منطقهٔ اطراف آبشار را تشکیل می‌دهند. مردم محلی و برخی از گردشگران برای جمع‌آوری گیاهان دارویی که برخی هم کمیاب و ارزشمند هستند به این منطقه سفر می‌کنند.[۸] به‌طور کلی، پوشش گیاهی اطراف آبشار نوژیان ترکیبی از جنگل‌های انبوه، گیاهان دارویی و گل‌های وحشی است که در کنار آب و هوای کوهستانی و چشمه‌های طبیعی، اکوسیستمی غنی و زیبا را پدیدآورده است و گردشگران را به خود جذب می‌کند.
گونه‌های جانوری این منطقه شامل کل، بز کوهی، گراز وحشی، خرگوش، روباه، گرگ، خرس و پلنگ و پرندگانی از جمله کبک، تیهو، عقاب، شاهین، بلبل، سار و کلاغ است. رودخانه و حوضچه‌های پایین‌دست آبشار زیستگاه ماهی‌های سردآبی به‌ویژه قزل‌آلا است و پرورش ماهی در این منطقه رواج دارد.[۹]
از سه‌راهی پلیس راه بروجرد- خرم‌آباد- درود، تا آبشار نوژیان، ۵۲ کیلومتر مسافت وجود دارد. با ورود به جاده کمربندی خرم‌آباد پس از طی کردن ۱۴ کیلومتر، تابلوی آبشار نوژیان قابل مشاهده است. مسیر منتهی به آبشار، پر از درختان بلوط و پوشش گیاهی زیبا است. از ابتدای جاده تا آبشار ۳۸ کیلومتر راه است، که ۳۲ کیلومتر جاده آسفالت و ۶ کیلومتر باقی‌مانده، جاده خاکی است.[۱۰] مسیر پیاده‌روی از میان جنگل‌های بلوط و دامنه‌های کوه تاف عبور می‌کند و برای علاقه‌مندان به طبیعت‌گردی و عکاسی جذاب است، هرچند شیبدار و گاهی ناهموار است.[۱۱]
امروزه گردشگران بسیاری از آبشار نوژیان بازدید می‌کنند، اما امکانات رفاهی در نزدیک این آبشار، محدود است و هتل، رستوران و فروشگاه‌های مجهز در آنجا وجود ندارد. با توجه به این موضوع، در صورت سفر به این منطقه و برای اقامت، باید از امکانات کمپی و چادر مسافرتی شخصی استفاده شود.[۱۲]آبشار نوژیان بیشتر مناسب طبیعت‌گردان و علاقه‌مندان به سفرهای کوهستانی و بکر است که با تجهیزات شخصی به این منطقه سفر می‌کنند و نباید انتظار امکانات رفاهی کامل و گسترده را داشت.[۱۳]
آبشار نوژیان به‌عنوان نمادی از زیبایی و عظمت طبیعت لرستان، بخشی از هویت فرهنگی مردم بومی منطقه است. این آبشار در باورهای محلی و زندگی روزمرهٔ مردم جایگاه ویژه‌ای دارد و به‌عنوان یک سرمایهٔ ملی، مقدس و نمادی از قدرت و رحمت پروردگار شناخته می‌شود. همچنین، گردشگران و مردم محلی برای تفریح، پیک‌نیک و بهره‌برداری از گیاهان دارویی به این منطقه سفر می‌کنند که به حفظ فرهنگ بومی و سنت‌های محلی کمک می‌کند.[۱۴]
آبشار نوژیان به‌دلیل جاذبهٔ گردشگری خود، سالانه گردشگران زیادی را به منطقه جذب می‌کند که این امر موجب رونق اقتصادی نسبی برای مردم محلی شده است. گردشگری به‌ویژه در فصول بهار و پاییز افزایش می‌یابد و کسب‌وکارهای کوچک مانند فروشگاه‌های محلی، فروش محصولات کشاورزی و گیاهان دارویی و پرورش ماهی‌های سردآبی (مانند قزل‌آلا) در اطراف آبشار رونق می‌گیرد. پرورش ماهی در حوضچه‌های پایین‌دست آبشار یکی از فعالیت‌های اقتصادی مهم است که به‌دلیل آب سرد و زلال آبشار امکان‌پذیر شده است.[۱۵] همچنین، پروژه‌های توسعهٔ زیرساخت‌های جاده‌ای و گردشگری در مسیر آبشار در دستور کار قرار دارد که می‌تواند به افزایش اشتغال و درآمدزایی منطقه کمک کند. آبشار نوژیان علاوه‌بر اینکه یک سرمایهٔ طبیعی و فرهنگی ارزشمند است، محرکی برای توسعهٔ اقتصادی محلی از طریق گردشگری و بهره‌برداری پایدار از منابع طبیعی به‌شمار می‌رود.[۱۶]
مناطق دیدنی اطراف آبشار نوژیان شامل چند جاذبهٔ طبیعی و تاریخی مهم است که بازدید از آن‌ها می‌تواند سفر به این منطقه را کامل‌تر و جذاب‌تر کند:
کوه تاف: کوهی در نزدیکی آبشار نوژیان که علاوه بر مناظر زیبا، محل رویش گیاهان دارویی است و بالای آن گردشگاه جنگلی مناسبی برای استراحت و لذت‌بردن از طبیعت وجود دارد.
گردشگاه جنگلی نوژیان: این گردشگاه در بالای کوه تاف قرار دارد. این منطقهٔ ییلاقی و خوش آب‌وهوا با طبیعتی زیبا و پوشش گیاهی متنوع، از جمله گیاهان دارویی، محل مناسبی برای استراحت و تفریح گردشگران است. کوه تاف که منبع اصلی آب آبشار نوژیان محسوب می‌شود، در دل جنگل‌های بلوط واقع شده و گردشگران زیادی برای تماشای آبشار و بهره‌برداری از طبیعت بکر این گردشگاه به آنجا می‌روند.[۱۷]
آبشار وارک: در فاصلهٔ کمی از نوژیان، آبشار وارک قرار دارد و این آبشار دو طبقه از دیگر آبشارهای بکر و زیبا در منطقه است و بازدید از آن به همراه آبشار نوژیان تجربه‌ای کامل از طبیعت لرستان را ارائه می‌دهد.[۱۸]
آبشار هفت‌چشمه: این آبشار که با نام‌های دیگری چون «گریت» و «سرکانه» نیز شناخته می‌شود، در نزدیکی آبشار نوژیان واقع شده و یکی دیگر از جاذبه‌های طبیعی منطقه است که گردشگران می‌توانند از این آبشار بازدید کنند.[۱۹]
دریاچه کیو: دریاچه‌ای فصلی و طبیعی در شمال‌غرب خرم‌آباد که می‌توان قبل یا بعد از بازدید از آبشار نوژیان به آن سر زد و از مناظر آب و طبیعت اطراف آن و امکانات تفریحی موجود در آن مانند قایق‌سواری، جت اسکی، اسکی روی آب و شهربازی، بهره برد.[۲۰]
روستای نوژیان: این روستای با قدمت که در نزدیکی آبشار نوژیان قرار دارد، علاوه‌بر نقش ارتباطی و خدماتی برای گردشگران، جلوه‌ای از زندگی بومی و سنتی لرستان را نیز به نمایش می‌گذارد و بازدید از آن، فرصتی برای آشنایی با فرهنگ محلی و طبیعت زیبای زاگرس فراهم می‌کند.[۲۱]
قلعه فلک‌الافلاک خرمآبادقلعه فلک‌الافلاک: این قلعه که به‌نام دژ شاپورخواست و قلعهٔ دوازده‌بُرجی نیز شناخته می‌شود، قلعه‌ای تاریخی و باشکوه در مرکز شهر خرم‌آباد استان لرستان است. این قلعه بر فراز تپه‌ای مشرف به شهر و در نزدیکی رودخانه خرم‌آباد قرار دارد و از مهم‌ترین آثار تاریخی و نمادهای فرهنگی این شهر به‌شمار می‌رود. ساخت قلعه به دورهٔ ساسانیان بازمی‌گردد. این قلعه در طول تاریخ کاربردهای مختلفی داشته است؛ از مقر حکومتی و دفاعی گرفته تا زندان سیاسی در دوره‌های مختلف. قلعه فلک‌الافلاک نمادی از تمدن کهن ایران و یادآور تاریخ پرفراز و نشیب منطقهٔ زاگرس است.[۲۲]
حوضچه‌های پرورش ماهی: در پایین‌دست آبشار، حوضچه‌هایی برای پرورش ماهی سردآبی مانند قزل‌آلا وجود دارد. آب زلال، سرد و پر اکسیژن چشمه‌ها و رودخانه‌های منطقه شرایط بسیار مناسبی برای این فعالیت فراهم کرده است. این حوضچه‌ها که توسط اهالی روستاهای اطراف ایجاد شده‌اند، علاوه‌بر جنبهٔ اقتصادی، بخشی از جاذبه‌های طبیعی منطقه به‌شمار می‌روند و گردشگران می‌توانند ضمن بازدید از آبشار، ماهی‌گیری و حتی ماهی کباب تازه را تجربه کنند.[۲۳]
↑بیرانوند و وارثی، «جغرافیای روستایی: امکان‌سنجی توسعهٔ اکوتوریسم در مناطق روستایی؛ منطقهٔ روستایی وارک استان لرستان با استفاده از مدل تحلیلی SWOT»، 1394ش، ص38-40.
اجزاء شکوهی، محمد و دیگران، «ارزیابی و اولویت‌بندی آبشارهای طبیعی به‌منظور توسعه اکوتوریسم (مطالعه موردی آبشارهای هفت‌گانه استان لرستان)»، فصلنامه علمی پژوهش‌های بوم‌شناسی شهری، دوره ۵، شماره ۱۰، پیاپی ۱۰، ۱۳۹۳ش.
«احیای مسیر گردشگری آبشار نوژیان در دستور کار قرار گرفت»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ انتشار: ۲۰ مرداد ۱۴۰۲ش.
بیرانوند، حجت‌اله و وارثی، حمیدرضا، «جغرافیای روستایی: امکان‌سنجی توسعهٔ اکوتوریسم در مناطق روستایی؛ منطقهٔ روستایی وارک استان لرستان با استفاده از مدل تحلیلی SWOT»، مجله رشد آموزش جغرافیا، شماره ۱۱۱، ۱۳۹۴ش،
جعفریان، لیلی، «ژئوتوریسم آبشارهای استان لرستان»، وب‌سایت دفتر انتشارات و فناوری آموزشی، تاریخ انتشار: ۱۱ اسفند ۱۳۹۷ش.
جلیلی، زهرا، «قلعه فلک‌الافلاک، شکوه تاریخ و معماری کهن در لرستان»، وب‌سایت پته، تاریخ انتشار: ۲۷ اسفند ۱۴۰۳ش.
دزنابی، «آبشار نوژیان لرستان و جوش‌وخروش آب میان جنگل»، وب‌سایت مجله گردشگری علی‌بابا، تاریخ بازدید: ۲۸ اردیبهشت ۱۴۰۴ش.
زاهدی، فاطمه، «آبشار نوژیان خرم‌آباد لرستان و هر اطلاعاتی که باید بدانید!»، وب‌سایت اقامت۲۴، تاریخ انتشار: ۴ آبان ۱۴۰۳ش.
صفی‌زاده، مهدیه، «ژئوتوریسم آبشار نوژیان شرق خرم‌آباد»، دومین همایش علوم زمین و نکوداشت استاد پیشگام علم زمین‌شناسی ایران دکتر عبدالکریم قریب، ۱۳۹۰ش.
«فیلم دریاچه کیو خرم‌آباد»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ انتشار: ۵ فروردین ۱۴۰۴ش.
قره‌باغی، افسانه، «آبشار نوژیان کجاست؟ راهنمای سفر به بلندترین آبشار لرستان»، وب‌سایت توربیست، تاریخ انتشار: ۵ فروردین ۱۴۰۴ش.
«معرفی آبشار نوژیان در خرم‌آباد»، وب‌سایت مجله گردشگری الی گشت، تاریخ انتشار: ۲۰ فروردین ۱۴۰۳ش.
«معرفی ۹ تا از معروف‌ترین آبشارهای ایران»، وب‌سایت مجله گردشگری الی گشت، تاریخ انتشار: ۲۳ بهمن ۱۴۰۲ش.
«نوژیان، بهشتی در سرزمین آبشارها»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ انتشار: ۱۴ اردیبهشت ۱۴۰۱ش.
هاشمی، مهدی و بدر، افسانه، «پتانسیل‌سنجی ژیومورفوسایت‌های دریاچه کیو و آبشار نوژیان شهرستان خرم‌آباد به منظور توسعه گردشگری با مدل Comanescu»، کنفرانس عمران، معماری و شهرسازی کشورهای جهان اسلام، ۱۳۹۷ش.
