پیشنویس:نفقه در عده طلاق
نفقه در عده طلاق؛ حق مالی زن برای تأمین هزینههای زندگی از سوی شوهر در مدت عده.
نفقه یکی از مهمترین تعهدات مالی در دوره زندگی مشترک و حتی پس از آن بهشمار میرود و نقشی کلیدی در تأمین نیازهای معیشتی زن دارد. با این وجود، نفقه در مدت عده طلاق، با چالشها و پیچیدگیهای حقوقی و اجتماعی همراه میشود.
تعریف نفقه در عده طلاق
[ویرایش | ویرایش مبدأ]نفقه به مجموعهای از هزینههای ضروری زندگی زن اشاره دارد[۱] که از نگاه فقهی و حقوقی، مسئولیت تأمین آنها برعهده شوهر است.[۲] نفقه با هدف تضمین امنیت مالی و اقتصادی زن و حفظ کرامت انسانی و ایجاد آرامش روانی او پرداخت میشود.[۳] در دوران عده طلاق رجعی، که مرد اجازه بازگشت به همسر خویش را دارد، نفقهٔ زن همچنان بهعهدهٔ شوهر است. حق نفقه زن در عدهٔ طلاق رجعی، اثر مستقیمی بر وضعیت مالی او دارد.[۴]
ارتباط انواع طلاق با حق نفقه زن
[ویرایش | ویرایش مبدأ]در فقه و سبک زندگی اسلامی، شرایط پرداخت نفقه بر اساس نوع طلاق، معین میشود. در طلاق رجعی که امکان بازگشت مرد به همسر خویش و ادامه زندگی مشترک وجود دارد، مرد موظف به پرداخت نفقه زن در ایام عده طلاق است.[۵] نفقه شامل هزینههای روزمره زندگی، نیازهای بهداشتی، درمانی و در صورت همراهی فرزندان، هزینههای تحصیلی آنها نیز میشود.[۶] اگر طلاق به دلیل نشوز زن و عدم تمکین او باشد، زن در ایام عده حق دریافت نفقه ندارد.[۷]
در طلاق بائن، نفقه به زن تعلق نمیگیرد؛[۸] اما اگر زن در وضعیت بارداری یا شیردهی به فرزند باشد، مرد تا زمان زایمان یا پایان شیردهی، موظف به پرداخت نفقه به زن است.[۹] در این نوع طلاق، زن میتواند در منزل همسر سابقش سکونت داشته باشد[۱۰]که نشانگر الزام مرد به رفتار شایسته با زن، حتی در زمان طلاق است.[۱۱]
قواعد مرتبط با نفقه در عده طلاق
[ویرایش | ویرایش مبدأ]- قاعده «الزام به انفاق»: طبق این قاعده، مرد بهعنوان سرپرست خانواده، موظف است در عده طلاق نیز نفقه همسر خود را تأمین کند. این الزام تأکیدی بر مسئولیت اجتماعی او است و بهویژه در شرایط دشواری مانند طلاق، توجه به نیازهای عاطفی و مالی همسر باید مدنظر قرار گیرد. اجرای این قاعده میتواند به جلوگیری از تنشها و درگیریهای بیشتر در فرایند طلاق کمک کند.[۱۲]
- قاعده «عدالت»: این قاعده بر ضرورت رفتار عادلانه با همه افراد تأکید میکند. در عده طلاق، عدم تأمین نفقه میتواند به تضعیف جایگاه اجتماعی و اقتصادی زنان منجر شود. تأکید بر عدالت در این زمینه نهتنها به حمایت از حقوق زنان کمک میکند، بلکه باعث تأمین نیازهای عاطفی و اقتصادی آنها نیز میشود و در نهایت به بهبود وضعیت اجتماعی و کیفیت زندگی خانوادگی میانجامد.[۱۳]
چالشهای پرداخت نفقه در عده طلاق
[ویرایش | ویرایش مبدأ]در عصر حاضر، مسئله پرداخت نفقه در عده طلاق، چالشهایی را برای زن و مرد، بهوجود میآورد و شرایطی پر از تنش و عدم وضوح برای آنها ایجاد و فرایند طلاق را طولانیتر و پیچیدهتر میکند و عوارض روانی و احساسی ناشی از آن را شدت میبخشد.
مشکلات مردان
[ویرایش | ویرایش مبدأ]چالشهای مردان برای نفقه زن در عده طلاق، شامل فشار اقتصادی (به ویژه در صورت محدودیت مالی)، احساس بیعدالتی نسبت به پرداخت مالی به همسر سابق (به دلایلی مانند تقصیر زن یا درآمد بالای او)، ناتوانی مالی در پرداخت (که منجر به پیگیریهای قانونی میشود) و سوءاستفاده احتمالی زنان از حق نفقه است.[۱۴]
مشکلات زنان
[ویرایش | ویرایش مبدأ]اجرای احکام دادگاه دربارهٔ نفقه در عده طلاق با موانع و مشکلاتی مانند کمبود آگاهی زنان نسبت به حقوق خود و همچنین موانع اجرایی روبرو میشود. این مشکلات گاهی موجب دریافت ناقص یا دیرهنگام نفقه میشود.[۱۵] دریافت ناقص یا با تأخیر نفقه، فشارهای اجتماعی و روانی را بر زن تحمیل میکند و هزینههای زندگی او مانند مسکن، خوراک و پوشاک را تحت تأثیر قرار میدهد.[۱۶] این وضعیت موجب کاهش تعاملات و فعالیتهای اجتماعی زن و دور شدن او از شبکههای حمایتی میشود.[۱۷]
آموزههای اسلام دربارهٔ نفقه در عده طلاق
[ویرایش | ویرایش مبدأ]
پرداخت نفقه در عده طلاق، راهی برای کاستن آسیبهای اجتماعی است. آیات قرآن با تأکید بر ضرورت تأمین نیازهای مالی بانوان مطلقه، زمینهساز مسئولیتپذیری مردان و تسکین آلام ناشی از جدایی میشود.[۱۸]
بهرمندی زن از نفقه و اقامت در عده طلاق
[ویرایش | ویرایش مبدأ]این امر موجب حمایت اساسی از حقوق مالی و اجتماعی زنان شده و مانع آسیبپذیریهای اقتصادی و اجتماعی آنها پس از طلاق میشود. با تأمین نفقه و حق اقامت، کرامت و عزت نفس زنان حفظ میشود و شرایط لازم برای تصمیمگیریهای مستقل و با اطمینان فراهم میآید.[۱۹]
حمایت اجتماعی از زنان باردار مطلقه
[ویرایش | ویرایش مبدأ]حمایت اجتماعی از زنان باردار در عده طلاق شامل تأمین مالی، حفظ سلامت جسمی و روانی و کاهش آسیبپذیری اجتماعی آنها میشود.[۲۰] تأمین نفقه با هدف حفظ سلامت و آسایش مادر و جنین و ایجاد شرایط مناسب برای رشد کودک طراحی شده است. همچنین، مسئولیت تأمین هزینههای زندگی زنان مطلقه باردار به مردان واگذار میشود که نشاندهنده اهمیت حفظ کرامت انسانی و حمایت از زنان در موقعیتهای حساس است.[۲۱]
نفقه شیردهی زنان مطلقه
[ویرایش | ویرایش مبدأ]الزام قانونی مردان به پرداخت حق نفقه زنان مطلقه در دوران شیردهی به فرزند، بیانگر ارج نهادن به ارزشهای مادرانگی است. حمایت از سلامت جسمی و روانی مادر در این دوره، جهت رشد سالم کودک و ابراز قدردانی از تلاشهای مادر است.[۲۲]
حفظ کرامت زن در عده طلاق
[ویرایش | ویرایش مبدأ]نفقه در عده طلاق، راهی برای حفظ کرامت انسانیِ زنان بهشمار میرود. با حمایت مالی و تأمین معیشت، زن مطلقه قادر خواهد بود در این دوره حساس از حمایتهای لازم بهرهمند شود. این پشتیبانی نهتنها به بهبود وضعیت روحی و روانی زن کمک میکند، بلکه به استحکام خانوادهها و پیشگیری از بروز مشکلات اجتماعی نیز یاری میرساند.[۲۳]
کاهش تنش و امید به سازش
[ویرایش | ویرایش مبدأ]پرداخت نفقه در عده طلاق، نشان از توجه مرد به حقوق همسر سابق خود دارد و این امر، آتش اختلافات را فرونشانده و باب گفتگو و آشتی را باز میکند. چه بسا این رفتار نیکو، سبب بازگشت صلح و صفا به زندگی مشترک شود.[۲۴]
پانویس
[ویرایش | ویرایش مبدأ]- ↑ . خمینی، تحریر الوسیلة، 1390ش، ج2، ص315 ؛ سعدی، القاموس الفقهی، 1408ق، ج1، ص 358.
- ↑ . ماده 1107 و 1204 قانون مدنی جمهوری اسلامی؛ علامة الحلی، تحریر الأحکام الشرعیة علی مذهب الإمامیة، بیتا، ج2، ص47.
- ↑ . مهرپور و دیگران، مطالبات زوجه و روش وصول آن، 1395، ص39.
- ↑ . نجفی الجواهری، جواهر الکلام، 1362، ج 32، ص117؛ لنکرانی، تفصیل الشریعة- کتاب الحج، 1418ق، ج3، ص464.
- ↑ . مقدّس الأردبیلی، زبدة البیان فی أحکام القرآن، ج1، ص 359.
- ↑ . ماده 1107 قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران.
- ↑ . ماده 1109 قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران.
- ↑ . حرّ العاملی، وسائل الشیعة، بیتا، ج15، ص232.
- ↑ . ماده ۱۱۰9 قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران.
- ↑ . سورة طلاق، آیة 1.
- ↑ . سورة بقرة، آیة 26؛ سورة نساء، آیه 24.
- ↑ . ماده 1203 قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران.
- ↑ . مصطفوی، محمد کاظم، القواعد مائة قاعدة فقهیة معنی ومدرکا وموردا، بیتا، ج1، ص159.
- ↑ . مروارید، الینابیع الفقهیة،1410ق، ج19، ص663.
- ↑ ماده 1111، قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران.
- ↑ . حرّ العاملی، وسائل الشیعة، بیتا، ج21، ص519.
- ↑ . محقق داماد، قواعد فقه، 1406ق، ج1، ص132.
- ↑ سورة بقرة، آیة 233
- ↑ . حرّ العاملی، وسائل الشیعة، بیتا، ج21، ص519.
- ↑ . کلینی، الکافی، 1407ق، ج6، ص103.
- ↑ . فرشتیان، نفقة زوجه، 1381ش، ص111.
- ↑ . کلینی، الکافی، 1407ق، ج6، ص103.
- ↑ کلینی، الکافی، 1407ق، ج6، ص103.
- ↑ . سورة طلاق، آیة 6؛ سورة بقرة، آیة 229؛ صادقی، نفقه زوجه در مذاهب خمسه، 1390ش، ص60.
منابع
[ویرایش | ویرایش مبدأ]- قرآن کریم.
- ابن بابویه، محمد بن علی، من لایحضره الفقیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۱۳ق.
- حر العاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بیتا.
- خمینی، روحالله، تحریر الوسیلة، قم، دارالکتب العلمیة، الطبعة الثانیة، ۱۳۹۰ش.
- خوئی، سید أبوالقاسم، منهاج الصالحین، بیجا، مؤسسة الخوئی الإسلامیة، بیتا.
- سعدی، أبوحبیب، القاموس الفقهی لغة و اصطلاحاً، دمشق، دارالفکر، چاپ دوم، ۱۴۰۸ق.
- صادقی، شهره، نفقة زوجه در مذاهب خمسه، قم، مؤسسه بوستان کتاب، ۱۳۹۰ش.
- طوسی، محمد بن حسن، المبسوط فی فقه الإمامیة، تهران، المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة، ۱۳۸۷ق.
- علامه حلّی، حسن بن یوسف، تحریر الأحکام الشرعیة علی مذهب الإمامیة، مشهد، مؤسسه آلالبیت، چاپ اول، بیتا.
- فاضل موحدی لنکرانی، محمد، تفصیل الشریعة- کتاب الحج، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات، ۱۴۱۸ق.
- فرشتیان، حسن، نفقة زوجه پژوهش تطبیقی حقوق مدنی ایران و سایر نظامهای حقوقی، قم، مؤسسه بوستان کتاب، ۱۳۸۱ش.
- قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دار الکتب الإسلامیة، الطباعة الرابعة، ۱۴۰۷ق.
- محقق داماد، سید مصطفی، قواعد فقه، تهران، مرکز نشر علوم اسلامی، ۱۴۰۶ق.
- مروارید، علی أصغر، الینابیع الفقهیة، بیروت، الدار الإسلامیة، ۱۴۱۰ق.
- مصطفوی، محمدکاظم، القواعد مائة قاعدة فقهیة معنی ومدرکا وموردا، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، بیتا.
- مقدّس الأردبیلی، احمد بن محمد، زبدة البیان فی أحکام القرآن، تهران، المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة، بیتا.
- مهرپور، حسین، و دیگران، مطالبات زوجه و روش وصول آن (مهریه، نفقة، اجرت المثل، نحلة، شرط تنضیف و دارایی)، تهران، جنگل جاودانه، ۱۳۹۱ش.
- نجفی الجواهری، محمد حسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، ۱۳۶۲ش.
| اصطلاحات حقوقی | |
|---|---|
| حقوق اسلامی | |
| حقوق زنان | |
| مشاهیر | |
