پیش‌نویس:سیدحسن نصرالله

سیدحسن نصرالله

سیدحسن نصرالله؛ روحانی و چهرهٔ سیاسی مشهور جهان اسلام و دومین دبیرکل حزب‌الله لبنان.

سیدحسن نصرالله، چهرهٔ سیاسی شناخته‌شدهٔ جهان اسلام و از نمادهای مقاومت لبنان و محور مقاومت در برابر اشغالگری صهیونیسم است که با تلاش برای دفاع از حقوق ملت‌های منطقه به شخصیتی محبوب و اثرگذار در جهان تبدیل شد. وی در ۱۹۹۲م پس از ترور «سید عباس موسوی»، رهبر حزب‌الله لبنان شد و بیش از ۳۰ سال در این جایگاه فعالیت کرد. سیدحسن نصرالله نقش مهمی در گسترش روحیهٔ مقاومت میان مردم لبنان و فلسطین، عقب‌نشینی ارتش اسرائیل از مرزهای لبنان در سال ۲۰۰۰م و پیروزی حزب‌الله در جنگ ۳۳ روزه در ۲۰۰۶م داشت. سیدحسن نصرالله در ۶ مهر ۱۴۰۳ش در حملهٔ تروریستی اسرائیل به مقر مرکزی حزب‌الله در ضاحیهٔ بیروت، شهید شد.

تولد و خانواده سیدحسن نصرالله

سیدحسن فرزند سید عبدالکریم، در ۳۱ اگوست ۱۹۶۰م در محلهٔ فقیرنشین «البزوریه» در جنوب لبنان به دنیا آمد. وی بزرگ‌ترین فرزند خانواده بود و سه برادر و پنج خواهر داشت. نسب خاندان نصرالله به امام موسی کاظم، پیشوای هفتم شیعیان می‌رسد. وی با فاطمه یاسین ازدواج کرد که حاصل آن پنج فرزند است: محمدهادی، محمدجواد، زینب، محمدعلی و محمدمهدی. محمدهادی، فرزند بزرگ او، در ۱۲ سپتامبر ۱۹۹۷م هنگام درگیری با نیروهای اسرائیل در جنوب لبنان به شهادت رسید. جنازهٔ وی به دست صهیونیست‌ها افتاد و یک‌سال بعد در جریان تبادل میان اسرائیل و حزب‌الله، به لبنان بازگردانده شد.

کودکی و نوجوانی سیدحسن نصرالله

سیدحسن نصرالله از کودکی به مساجد در محله‌های مختلف می‌رفت و به امور مذهبی توجه ویژه‌ای داشت. در نوجوانی به همراه برادران خود در مغازه میوه‌فروشی پدرش کار می‌کرد و پانزده‌ساله بود که به «جنبش امل» پیوست و به‌زودی نمایندهٔ این حزب در محل زندگی خود شد.

تحصیلات سیدحسن نصرالله

سیدحسن نصرالله دورهٔ ابتدایی را در مدرسهٔ خصوصی «النجاح» در منطقهٔ التربویه گذراند و با آغاز جنگ‌های داخلی لبنان در آوریل ۱۹۷۵م همراه خانواده به روستای بازوریه، زادگاه پدرش منتقل شد و تحصیلات دبیرستان را در شهر صور ادامه داد. سیدحسن مقدمات علوم دینی را در شهر بعلبک فرا گرفت و در ۱۹۷۶م برای فراگیری علوم دینی به نجف در کشور عراق مهاجرت کرد و در ۱۹۷۸م درس‌های مقدماتی حوزه را به پایان رساند. پس از دو سال اقامت در نجف، به دلیل فشارهای رژیم بعث عراق، به لبنان بازگشت و در حوزهٔ علمیهٔ «امام منتظر» یکی از حوزه‌های علمیه لبنان که به دست سید عباس موسوی بنا شده بود، تحصیلات حوزوی خود را ادامه داد. در ۱۹۸۹م برای ادامهٔ تحصلات خود لبنان را ترک کرد و به قصد تحصیل در حوزه علمیه قم به شهر قم هجرت کرد؛ اما یک سال پس از آن، به اقتضای شرایط اجتماعی و سیاسی در لبنان، به وطن خود برگشت.

ویژگی‌های شخصیتی سیدحسن نصرالله

سیدحسن نصرالله، مردی خانواده‌دوست بود و بین مردم و با مردم و ساده زیست بود و از تجمل‌گرایی گریزان. غذای خانگی می‌خورد و به‌خاطر فرزندان خود تلویزیون تماشا می‌کرد. فروتنی، صداقت، شجاعت و صبوری از صفاتی است که سیدحسن نصرالله در جهان با آنها معروف است. خوش‌رویی، زیرکی، قدرت بیان، نفوذ کلام و بینش دقیق و سنجیده، دوری از فساد، شفافیت در کار، انضباط و قانونمندی، تعامل و پذیرش دیدگاه‌های دیگران، همنشینی با رزمندگان، اهتمام به امور جوانان و توجه به نیازهای آنها و مهارت قوی در برقراری رابطه با دیگران را از دیگر ویژگی‌های برجستهٔ سیدحسن نصرالله ذکر کرده‌اند.

خاستگاه‌اندیشه‌ای و تربیتی سیدحسن نصرالله

سید محمد غروی

۱. سیدحسن نصرالله تحت تاثیراندیشهٔ «امام موسی صدر»، رهبر شیعیان لبنان، بود و به‌همین دلیل تصمیم گرفت که همانند وی به درس‌های طلبگی مشغول شود و در جایگاه روحانیت به راهنمایی اخلاقی مردم بپردازد. او در حوزهٔ علمیه «امام علی» در شهر بعلبک، مقدمات علوم دینی را نزد اساتید آن حوزه فرا گرفت. مؤسس این حوزه امام موسی صدر بود و توسط سید عباس موسوی اداره می‌شد.

تصویر سیدحسن نصرالله، دبیرکل سابق حزب‌الله، در حال بوسیدن دست آیت‌الله سیدعلی خامنه‌ای، رهبر ایران

۲. در مدت حضور در جنوب لبنان با «سید محمد غروی» امام جمعهٔ شهر شیعه‌نشین صور آشنا شد. وی سیدحسن را به تحصیل در حوزه علمیه نجف تشویق کرد و سرانجام نصرالله عازم حوزه علمیه نجف شد.

۳. سیدحسن نصرالله خود را تحت تأثیر شخصیت واندیشه‌های امام خمینی، بنیان‌گذار جمهوری اسلامی ایران و آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر انقلاب اسلامی ایران می‌دانست و با رویکرد آن دو به‌طور کامل آشنایی داشت. او با مطالعات گستردهٔ اندیشه‌ها و آثار امام موسی صدر، تفاوت اساسی میان آرای امام خمینی و امام موسی صدر نمی‌دید. به‌دلیل اثرپذیری سیدحسن از اندیشه و آرمان‌های انقلابی امام خمینی، بسیاری از شخصیت‌های سیاسی و علمی بعد از شهادت وی نوشتند که «سرنوشت مقلدان خمینی، جز شهادت نیست».

۴. حضور سیدحسن نصرالله در قم طی یک سال تحصیل و سپس ارتباط مداوم او با علما و مراجع دینی بر شکل‌گیری‌اندیشه، پختگی شخصیت علمی و بینش عرفانی وی اثرگذار بود. او علاوه‌بر فراگیری درس فقه و علم اصول در دروس تفسیر قرآن آیت‌الله جوادی آملی نیز حضور می‌یافت. همچنین با علمایی که در عرفان و سلوک شهرت داشتند مانند آیت‌الله محمدتقی بهجت ملاقات می‌کرد و اصول عرفان عملی را جویا می‌شد.

رابطهٔ سیدحسن نصرالله با جمهوری اسلامی ایران

سیدحسن نصرالله مدتی بعد از استقرار نظام جمهوری اسلامی، در آبان ۱۳۶۰ش در تهران با امام خمینی دیدار کرد. امام خمینی در این دیدار به وی توصیه کرد که انگارهٔ «نمی‌شود با قدرت‌های بزرگ طرف شد» را باور نکند. بعد از این دیدار، سیدحسن نصرالله، برای حمایت از حرکت جهادی حزب‌الله از دست امام خمینی حکمی دریافت کرد. به باور تحلیل‌گران کمتر اتفاق افتاده است که یک جوان ۲۱ ساله از امام خمینی اجازه‌ای برای دریافت وجوهات شرعی دریافت کند و این نشان از شخصیت کم‌نظیر سیدحسن دارد. او در سخنرانی‌های خود نیز از جمهوری اسلامی ایران دفاع می‌کرد و آن را وظیفه‌ای بر اساس قانون وفاداری می‌دانست. سیدحسن نصرالله بعد از پیروزی در جنگ ۳۳ روزه با اسرائیل که در اوج محبوبیت قرار داشت، در ۱۳۹۲ش در سفر به تهران و در دیدار با آیت‌الله خامنه‌ای، دست وی را بوسید و خود را سرباز او خواند.

فعالیت‌های اجتماعی و سیاسی

۱. سیدحسن نصرالله با اتمام دورهٔ دبیرستان و هم‌زمان با آغاز جنگ داخلی لبنان وارد جنبش امل شد و به‌عنوان مسئول سازمانی این جنبش، در روستای البازوریه به فعالیت پرداخت. وی هنگام تحصیل در حوزه امام منتظر نیز به فعالیت سازمانی در جنبش امل می‌پرداخت که همان زمان، به‌عنوان عضو دفتر سیاسی آن انتخاب شد.

۲. در ۱۹۸۲م با جمعی دیگر از روحانیان و سیاست‌مداران همفکر، از جنبش امل جدا شدند و حزب‌الله لبنان را تأسیس کردند.

۳. از ۱۹۸۲ تا ۱۹۹۲م فعالیت‌های خود را در جنبش حزب‌الله متمرکز کرد. وی علاوه‌بر این که در شورای مرکزی حزب حضور داشت مسئول آماده‌سازی نیروهای مقاومت و تأسیس هسته‌های نظامی بود.

۵. سیدحسن نصرالله، پس از شهادت سید عباس موسوی در ۱۶ فوریه ۱۹۹۲، با اجماع اعضای حزب‌الله لبنان به‌عنوان دبیرکل آن حزب انتخاب شد و حدود ۳۰ سال در این سمت فعالیت سیاسی و اجتماعی کرد.

۶. سیدحسن نصرالله در وفاق ملی لبنان پس از ترور رفیق حریری در ۲۰۰۵م نقش کلیدی ایفا کرد و با تدبیر و آگاهی سیاسی خود نوانست تصمیم‌های دولت آمریکا علیه جنبش حزب‌الله را خنثی کند.

فعالیت‌های مبارزاتی علیه اسرائیل

سیدحسن نصرالله از همان آغاز رهبری حزب‌الله، تداوم مبارزه برای پایان‌دادن به اشغالگری رژیم صهیونیستی را در دستورکار اصلی این جنبش قرار داد تا اینکه پس از چندین سال مبارزه، اسرائیل با سخت‌شدن شرایط، در سال ۲۰۰۰م مجبور به ترک خاک لبنان شد. به باور تحلیل‌گران پیروزی حزب‌الله در جنوب لبنان و کشته‌شدن پسر نصرالله در جنگ با اسرائیل، موجب افزایش محبوبیت حزب‌الله و سیدحسن نصرالله در لبنان شد و او را به اسطورهٔ ملی مقاومت نه‌تنها در لبنان بلکه در کشورهای عربی و اسلامی تبدیل کرد.

محبوبیت سیدحسن نصرالله در جهان اسلام

سیدحسن نصرالله علاوه‌بر لبنان، در اغلب کشورهای جهان اسلام و عرب به‌خصوص در مصر، فلسطین اشغالی، کشورهای مغرب عربی، بحرین، عراق، منطقه الشرقیه عربستان، کویت و یمن به‌خاطر مواضع ضد صهیونیستی خود، از محبوبیت زیادی برخوردار بود. برای مثال بسیاری از مسلمانان الجزایر او را به «عمر مختار»، رهبر آزادی‌خواه و مبارز این کشور در برابر استعمار وقت تشبیه می‌کنند. پژوهش مرکز مطالعات و تحقیقات اسلامی پادشاهی اردن سیدحسن نصرالله را جزو ۵۰ شخصیت اثرگذار جهان اسلام و جهان عرب می‌داند.

دیدگاه‌های سیاسی

به نظر پژوهشگران شاکلهٔ اصلی دیدگاه سیاسی سیدحسن نصرالله برگرفته از مبانی‌اندیشهٔ سیاسی امام خمینی، بنیان‌گذار جمهوری اسلامی ایران و آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر انقلاب اسلامی ایران است و تفکر ولایت فقیه با قرائت رهبران انقلاب اسلامی ایران، مبنای جهت‌گیری‌های سیاسی وی را تشکیل می‌داد. او اسرائیل را دشمن مشترک جهان اسلام می‌دانست و معتقد بود که با استفاده از ظرفیت‌های اسلام و کشورهای اسلامی می‌توان رژیم‌صهیونیستی را نابود کرد. از دیدگاه او، جهان اسلام در بحران به‌سر می‌برد و مهم‌ترین این بحران‌ها عبارتند از: حضور رژیم‌صهیونیستی در منطقه، بحران استعمار و بحران گروه‌های تکفیری و سلفی‌گری. به باور سیدحسن نصرالله، فاصله‌گرفتن مسلمانان از اسلام ناب، قوم‌گرایی، فرقه‌گرایی و اهمیت جغرافیای سیاسی جهان اسلام از مهم‌ترین علل وقوع بحران در جهان اسلام است.

سیدحسن نصرالله از نگاه صهیونیست‌ها

مقامات و شخصیت‌های اسرائیلی نیز اظهار نظرهای بسیاری دربارهٔ شخصیت سیدحسن نصرالله کرده‌اند:

1. «دنی روبن اشتاین»، روزنامه‌نگار و مستشرق اسرائیلی، سیدحسن نصرالله را شخصیت بزرگی می‌داند که ملت فلسطین و ملل عربی چشم به او دوخته‌اند. به نظر وی شخصیت نصرالله فراتر از جمال عبدالناصر، رئیس‌جمهوری فقید مصر است؛ زیرا عبدالناصر شش روز طی جنگ ژوئن در برابر اسرائیل مقاومت کرد، اما نصرالله در ۲۰۰۶م یک‌چهارم یهودیان ساکن سرزمین‌های اشغالی را بیش از ۴ هفته در پناهگاه‌های‌شان محبوس کرد.
2. کمیته حقیقت‌یاب صهیونیستی «وینوگراد» یکی از دلایل شکست رژیم صهیونیستی در جنگ ۳۳ روزه را رادیو و تلویزیون اسرائیل معرفی می‌کند که همواره از قدرت، زیرکی، صداقت و شجاعت سیدحسن نصرالله می‌گفتند.
3. نظرسنجی صورت‌گرفته توسط یکی از مراکز مطالعاتی اسسرائیل طی جنگ ۳۳ روزه نشان داد که ۸۰ درصد یهودیان ساکن سرزمین‌های اشغالی به درستی سخنان نصرالله باور دارند.
4. یکی از نظامیان صهیونیست طی جنگ ۳۳ روزه گفته بود که اگر اسرائیل هم نصرالله می‌داشت، هیچ‌گاه شکست نمی‌خورد.
5. یک روان‌شناس اسرائیلی نیز در تحلیل شخصیت دبیرکل حزب‌الله لبنان، وی را فردی راست‌گو، شجاع و زیرک توصیف می‌کند که از مطالبهٔ حقوق خود عقب‌نشینی نمی‌کند.

ترور سیدحسن نصرالله

ارتش اسرائیل روز جمعه ۶ مهر ۱۴۰۳ش مطابق ۲۷ سپتامبر ۲۰۲۴م، مرکز فرماندهی حزب‌الله در ضاحیه را با ۸۳ بمب یک‌تنی 84 MK آمریکایی بمباران کرد و مدعی شد که رهبر حزب‌الله را هدف قرار داده است. جنبش حزب‌الله در ۷ مهر ۱۴۰۳ش شهادت سیدحسن نصرالله را تأیید کرد. ضاحیه، منطقهٔ جنوبی بیروت و محل اصلی زندگی شیعیان لبنان است. این منطقه با ۲۸ کیلومتر مربع مساحت، بیش از یک‌ونیم میلیون نفر جمعیت دارد و سفارتخانه برخی کشورها، دفتر سازمان ملل و دفاتر شبکه العالم و المنار را در خود جای داده است.

واکنش‌ها

تصویری از مراسم تشییع جنازه سیدحسن نصرالله، ۲۳ فوریه ۲۰۲۵ در ورزشگاه کمیل شمعون بیروت، لبنان

۱. مردم لبنان

مردم لبنان پس از اعلام خبر شهادت سیدحسن نصرالله به خیابان‌ها آمدند و شروع به عزاداری کردند و دولت این کشور نیز سه روز عزای عمومی اعلام کرد. «میشل عون»، رئیس‌جمهور پیشین لبنان با انتشار پیامی، نصرالله را به‌عنوان رهبری برجسته و صادق ستود که مقاومت ملی را در مسیرهای پیروزی و آزادسازی هدایت کرد و به وعده‌هایش وفادار بود. جنبش حزب‌الله لبنان نیز در بیانیه‌ای خود نوشت که با بزرگ‌ترین، مقدس‌ترین و ارزشمندترین شهید در مسیر خود عهد می‌بندد که جهاد را در مقابله با دشمن، در حمایت از غزه و فلسطین و در دفاع از لبنان ادامه دهد.

۲. جمهوری اسلامی ایران

آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر انقلاب اسلامی ایران، در پیامی شهادت سیدحسن نصرالله را تسلیت گفت. وی در این پیام، سیدحسن را مجاهد کبیر، پرچمدار مقاومت در منطقه، عالم بافضیلت دینی و رهبر مدبر سیاسی خواند که ده‌ها سال برای دفاع از مردم ستمدیدهٔ فلسطین، جهاد کرد. دولت جمهوری اسلامی ایران، ۵ روز عزای عمومی اعلام کرد و پرچم سبز گنبد حرم امام رضا نیز به نشانهٔ عزا با پرچم سیاه تعویض شد. حوزه‌های علمیه سراسر ایران به مدت سه روز تعطیل شد و مراجع تقلید شیعیان از جمله آیت‌الله سیستانی، آیت‌الله مکارم شیرازی، آیت‌الله جوادی آملی، آیت‌الله نوری همدانی، آیت‌الله سبحانی و آیت‌الله فاضلی بهسودی، هرکدام در پیام‌هایی جداگانه، شهادت سیدحسن نصرالله را تسلیت گفتند. سیاست‌مداران و مسئولان جمهوری اسلامی ایران نیز مانند موحدی کرمانی، رئیس مجلس خبرگان رهبری، مسعود پزشکیان، رئیس جمهور اسلامی ایران، محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی، محسنی اژه‌ای، رئیس قوه قضائیه، رؤسای جمهور سابق شامل حسن روحانی و سیدمحمد خاتمی، عباس عراقچی، وزیر خارجه، محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه سابق ایران، سیدحسن خمینی و مقامات نظامی کشور مانند محمد باقری، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران و سردار سلامی، فرمانده کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران و بسیاری از شخصیت‌های فرهنگی و هنری شهادت سیدحسن نصرالله را تسلیت گفتند. مردم شهرهای مختلف در سراسر کشور نیز در تجمع اعتراضی به خیابان‌ها آمدند و در محکومیت ترور سیدحسن نصرالله، شعار «مرگ بر اسراییل» و «مرگ بر آمریکا» سر دادند.

۳. جامعهٔ جهانی

رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، حمله اسرائیل به لبنان را بخشی از سیاست اسرائیل در راستای «نسل‌کشی، اشغال و تهاجم» خواند و آن را محکوم کرد. همچنین وی از شورای امنیت سازمان ملل و سایر نهادها خواست تا اسرائیل را مهار و متوقف کنند. آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد، آلمان، یمن، روسیه، عراق، فلسطین و جنبش اسلامی حماس، هرکدام با صدور بیانیهٔ جداگانه به ترور سیدحسن نصرالله واکنش نشان دادند. کشورهای عراق، سوریه و یمن نیز ۳ روز «عزای عمومی» اعلام کردند. همچنین مردم در کشورهای مختلف، از جمله در فرانسه، هلند، استرالیا، ترکیه، عراق، بحرین، فلسطین، پاکستان، کشمیر، با برگزاری تظاهرات ترور سیدحسن نصرالله در لبنان را به شدت محکوم کردند.

تصویرپردازی

دربارهٔ سیدحسن نصرالله و پیرامون اقدامات و فعالیت‌های او، آثار گوناگونی تولید شده است، از جمله:

الف) کتاب‌ها و مقالات

1. «سیدحسن نصرالله؛ انقلابی جنوبی»، نوشتهٔ احمد رفعت‌سید؛
2. «سید عزیز»، به کوشش حمید داودآبادی. این کتاب با تقریظ آیت‌الله خامنه‌ای منتشر شده است؛
3. «آزادترین مرد جهان»، تألیف راشد جعفرپور؛
4. «نصرالله»، گفت‌وگوی محمدرضا زائری با سیدحسن نصرالله؛
5. «رهبری انقلابی سیدحسن نصرالله» اثر آزیتا بیدقی قره‌باغ؛
6. صدها مقاله، یادداشت، دل‌نوشته و تحلیل.

ب) فیلم و مستند

دربارهٔ سیدحسن نصرالله، فیلم‌ها و مستندهای زیاد تهیه شده است، از جمله: فیلم و مستند «نگاهی به زندگی سیدحسن نصرالله» پخش‌شده از شبکه خبر؛ «منادیان آزادی (قسمت سیدحسن نصرالله)»، پخش‌شده از شبکه خبر؛ مستند ۵۰ دقیقه‌ای «نصرالله در چشم دشمنان»، پخش‌شده از شبکه المیادین این مستند که بر اساس سخنرانی‌های سیدحسن نصرالله و با استفاده از تصاویر، تحلیل کارشناسان و تحلیلگران اسرائیلی تهیه کرده است؛ «حکایة حسن» این مستند از شبکه العربیه پخش شد و در آن دربارهٔ چگونگی قدرت‌یافتن و محبوبیت سیدحسن نصرالله در لبنان مطالبی بیان شده است. پخش این مستند توسط شبکه العربیه، با اعتراض دشمنان سیدحسن نصرالله مواجه شد و مدیر شبکه العربیه به‌دلیل پخش این مستند از سمت خودکنار شد.

ج) آهنگ و کلیپ

1. آهنگ «للسید رب یحمیه»، که کودکان لبنانی به سیدحسن نصرالله تقدیم کرده‌اند؛
2. آهنگ «یا سیدی» با صدای بسام شمس؛
3. آهنگ «احبائی» با صدای جولیا بطرس خوانندهٔ مسیحی لبنانی (۲۰۰۶م)؛
4. آهنگ «یا نصرالله» با صدای علاء زلزالی خوانندهٔ لبنانی (۲۰۰۷م)؛
5. نماهنگ «امانتدار بانوی دمشق» نخستین اثر دوزبانه به همت ستاد بزرگداشت سرداران شهید جهان اسلام با صدای مجتبی مینوتن و حامد محضرنیا و شعری از میثم حاتم و محسن رضوانی.

د) نام‌گذاری خیابان

بعد از شهیدشدن سیدحسن نصرالله، رئیس شورای شهر تهران از نام‌گذاری معبری به نام «شهید سیدحسن نصرالله» در تهران خبر داد.

سیدحسن نصرالله از نگاه شاعران

شاعران زیادی دربارهٔ شخصیت، اندیشه و راز محبوبیت سیدحسن شعر سروده‌اند، از جمله، شعری که با این ابیات آغاز می‌شود:

'

چشم بد دور از این قافله ماشاءالله

یک نفر آمده با نام حسن نصرالله

پسر گمشدهٔ بنت جبیل است این مرد

تیغ سرخی است که از نسل کمیل است این مرد

صور چشمان تب‌آلودهٔ او بیروت است

بند بند نفس ملتهبش باروت است

کیست این مرد؟ مگر غیرت موسی صدر است

که چنین شب همه شب، لیلهٔ چشمش قدر است

یا همان است که غم‌های حسینی دارد

نفسش خاصیت نفس خمینی دارد

این سروده با بیت زیر پایان می‌یابد:

'

غیرت‌الله زمین آی حسن نصرالله

ما به همراه تو هستیم بگو بسم‌الله

منابع

• «برگزاری تظاهرات گسترده مقابل سفارت رژیم صهیونیستی در ترکیه در محکومیت ترور سیدحسن نصرالله»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۸ مهر ۱۴۰۳ش.
• «بمباران شدید و پیاپی بیروت/ ارتش اسرائیل: هدف، مرکز فرماندهی اصلی حزب‌الله بود»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۶ مهر ۱۴۰۳ش.
• «تظاهرات محکومیت ترور شهید مقاومت در کشورهای مختلف»، خبرگزاری صداوسیما، تاریخ درج مطلب: ۷ مهر ۱۴۰۳ش.
• «پیام تسلیت به‌مناسبت شهادت جناب سیدحسن نصرالله، دبیرکل شهید حزب‌الله لبنان»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای، تاریخ درج مطلب: ۷ مهر ۱۴۰۳ش.
• «پیام تسلیت دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت‌اللّه فاضلی بهسودی»، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت‌اللّه فاضلی بهسودی، تاریخ درج مطلب: ۷ مهر ۱۴۰۳ش.
• «پیام سید حسن خمینی برای شهید سید حسن نصرالله/ سرنوشت مقلدان خمینی جز شهادت نیست/ مسبب واقعی این وحشی‌گری‌ها شیطان بزرگ است»، وب‌سایت جهان نیوز، تاریخ درج مطلب: ۷ مهر ۱۴۰۳ش.
• «پیام‌های مراجع تقلید در پی شهادت سیدحسن نصرالله»، خبرگزاری رسا، تاریخ درج مطلب: ۸ مهر ۱۴۰۳ش.
• «چهار شخصیتی که شهید نصرالله آنها را بر شخصیت خود مؤثر می‌دانست»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: ۸ مهر ۱۴۰۳ش.
• خامه‌یار، حسن، «حزب‌الله و سیدحسن از جنگ‌های داخلی تا جنگ ۳۳ روزه»، وب‌سایت مؤسسه فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر، تاریخ درج مطلب: ۲ مرداد ۱۳۸۷ش.
• «دربارهٔ سیدحسن نصرالله»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۱۸ دی ۱۳۹۸ش.
• «دروس حوزه‌های علمیه ۳ روز تعطیل شد»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: ۸ مهر ۱۴۰۳ش.
• رفعت‌سید، احمد، سیدحسن نصرالله؛ انقلابی جنوبی، قم، معارف، ۱۳۹۴ش.
• «زندگینامه: سیدحسن نصرالله»، همشهری آنلاین، تاریخ درج مطلب: ۲۵ مرداد ۱۳۸۷ش.
• «سبک زندگی سیدحسن نصرالله»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، تاریخ درج مطلب: ۲۴ تیر ۱۳۹۷ش.
• «سیدحسن نصرالله با چه شهید شد»، خبرگزاری فارس، تاریخ بازدید: ۷ مهر ۱۴۰۳ش.
• «سیدحسن نصرالله به شهادت رسید»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ درج مطلب: ۷ مهر ۱۴۰۳ش.
• «سیدحسن نصرالله به شهادت رسید»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: ۸ مهر ۱۴۰۳ش.
• «سیدحسن نصرالله دبیرکل حزب‌الله لبنان که بود؟»، همشهری آنلاین، تاریخ درج مطلب: ۷ مهر ۱۴۰۳ش.
• «سیدحسن نصرالله شاگرد کدام علمای حوزه بود؟»، خبر آنلاین، تاریخ درج مطلب: ۷ مهر ۱۴۰۳ش.
• «سیدحسن نصرالله که بود؟»، پایگاه اطلاع‌رسانی و خبری جماران، تاریخ درج مطلب: ۷ مهر ۱۴۰۳ش.
• «سیدحسن نصرالله: من سخنگوی ایران نیستم»، وب‌سایت روزنامهٔ انتخاب، تاریخ درج مطلب: ۲۱ فروردین ۱۳۹۰ش.
• «سیدهادی نصرالله که بود؟»، خبرگزاری بین‌المللی قدس، ۲۱ شهریور ۱۴۰۲ش.
• «شعر: غیرت‌الله زمین آی حسن نصرالله»، وب‌سایت خبرنامهٔ دانشجویان ایران، تاریخ درج مطلب: ۳۰ دی ۱۳۹۳ش.
• «قالیباف شهادت سیدحسن نصرالله را تسلیت گفت»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۷ مهر ۱۴۰۳ش.
• «لبنان ۳ روز عزای عمومی اعلام کرد»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: ۷ مهر ۱۴۰۳ش.
• «ماجرای بوسه نصرالله بر دست رهبر انقلاب»، وب‌سایت مشرق نیوز، تاریخ درج مطلب: ۱۰ اردیبهشت ۱۳۹۲ش.
• «مردم شهرهای مختلف در سوگ شهید راه قدس»، وب‌سایت مشرق نیوز، تاریخ درج مطلب: ۸ مهر ۱۴۰۳ش.
• «مسعود پزشکیان شهادت سیدحسن نصرالله را تسلیت گفت»، خبر آنلاین، تاریخ درج مطلب: ۷ مهر ۱۴۰۳ش.
• میرچراغ‌خانی، حسین، «بررسی آراء و مواضع سیاسی سیدحسن نصرالله و بازتاب آن در جهان عرب»، وب‌سایت دانشگاه باقرالعلوم، تاریخ بازدید: ۷ مهر ۱۴۰۳ش.
• «میشل عون: لبنان فرماندهی برجسته و صادق را از دست داد» خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۷ مهر ۱۴۰۳ش.
• «نام‌گذاری معبری به نام سیدحسن نصرالله»، خبرگزاری تابناک، تاریخ درج مطلب: ۸ مهر ۱۴۰۳ش.
• «نحوه آشنایی سیدحسن نصرالله با امام خمینی/ تاثیرپذیری دبیرکل حزب‌الله از امام و آیت‌الله خامنه‌ای»، وب‌سایت مرکز انقلاب اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۲۳ تیر ۱۳۹۹ش.
• «نگاهی به ضاحیه بیروت، محله زندگی سیدحسن نصرالله»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۱۱ تیر ۱۳۹۱ش.
• «واکنش جامعهٔ جهانی به شهادت سیدحسن نصرالله»، خبرگزرای رسمی حوزه، تاریخ درج مطلب: ۷ مهر ۱۴۰۳ش.
• «واکنش شخصیت‌ها و مقامات کشوری و لشکری به شهادت سیدحسن نصرالله»، خبرگزاری میزان، تاریخ درج مطلب: ۰۷ مهر ۱۴۰۳ش.
• «واکنش لبنانی‌ها به خبر شهادت سیدحسن نصرالله»، همشهری آنلاین، تاریخ درج مطلب: ۷ مهر ۱۴۰۳ش.
• «واکنش‌ها به شهادت حسن نصرالله دبیرکل حزب‌الله لبنان»، وب‌سایت نور نیوز، تاریخ درج مطلب: ۷ مهر ۱۴۰۳ش.
• «یمن هم ۳ روز عزای عمومی در سوگ «سید مقاومت» اعلام کرد» خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۷ مهر ۱۴۰۳ش.
• «۵ روز عزای عمومی درپی شهادت سیدحسن نصرالله»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ درج مطلب: ۷ مهر ۱۴۰۳ش.