پیشنویس:عفت
عفت؛ از سجایای اخلاقی و عامل پارسایی و پاکدامنی در سبک زندگی. عِفَّت، حالتی در وجود انسان است که او را از انجام محرمات بازمیدارد. عفت جنسی، عفت در گفتار، عفت مالی و عفت شکم از اقسام عفت است که آثاری مانند استحکام خانواده، آرامش روانی جامعه و آمرزش گناهان را در پی دارد.
مفهومشناسی
«عفت» در زبان فارسی بهمعنای پارسایی، پرهیزگاری و پاكدامنی است و به حالتی در انسان اشاره دارد که بهوسیله آن تن بهخواستههای شهوانی نداده و از انجام محرمات دوری میکند. عفت، در معنای خاص به پرهیز از تمایلات افراطی جنسی معطوف است. عفت نزد علمای اخلاق، از ارکان سجایای اخلاقی بهشمار میرود که تهذیب و اعتدال نیروی شهوت و کنترل نفس را بهدنبال دارد.
اهمیت و جایگاه
عفت را بهصورت فطری، همۀ انسانها نیک میدانند و حتى انسانهای آلوده تلاش مىكنند كه خود را عفيف و پاك قلمداد کنند. دانشمندان علم اخلاق، عفت را از امور زيربنایی اخلاق شمردهاند که زمينهساز تحقق برخى صفات اخلاقى ديگر مىشود و در سعادت و شقاوت انسان نقش مهمى ايفا مىكند. از نظر قرآن، نفس در حالت اعتدال ذاتی و ساختار الهی خویش از فجور اجتناب دارد. در روایات از عفت به برترین عبادت، جمال مؤمن و لباس تقوی یاد شده و امام علی، شخص عفیف را حبیب خدا نامیده است.
انواع
اندیشمندان مسلمان با تکیه بر آموزههای اسلام، عفت را به انواع زیر تفکیک کردهاند: عفت در غریزۀ جنسی: از نظر روانشناسی یکی از علتهای اصلی پریشانی، عقدههای روانی و اخلاقی، ضعفهای عصبی، فشارها و انحرافات جنسی است و از راههای درمان این بیماریها، ازدواج است. در فرهنگ غربی برخی بهسبب مشترک بودن این نیاز بین انسان و حیوان، به آن نگرش منفی و تحقیرآمیز دارند و رهبانیت را تنها راه دینداری و کسب معنویت قلمداد میکنند. برخی دیگر، همۀ تحولات شخصیت را به این غریزه مرتبط میکنند؛ این دیدگاه بهزیادهروی و بیبندوباری در رفتار جنسی میانجامد. در فرهنگ اسلامی برخلاف این دو نگاه، غريزۀ جنسي اگر تحت فرمان عقل باشد يکي از لذتهای بیبدیل، سودمند و موجب دلگرمي در زندگی است. یگانه راهی که اسلام برای ارضای این غریزه تعیین کرده ازدواج است. در نگاه قرآن مردان و زنان عفیف کسانی هستند که به همسران خویش بسنده میکنند. قرآن اجتناب از گناهان مربوط به این غریزه را از نشانههای ایمان دانسته و بهکسانی که بهدلیل فقر امکان ازدواج ندارند توصیه بهعفتورزی کرده تا زمانی که به فضل و رحمت خداوند امکان ازدواج پیدا کنند. عفت درنگاه: نگاه آلوده، غریزۀ جنسی انسان را تحریک و او را دچار آشفتگی روحی میکند. در سبک زندگی مؤمنانه، مردان و زنان مؤمن مکلف هستند که شرمگاه خود را بپوشانند و چشمان خویش را بر نامحرمان بپوشانند. در نگاه امام علی بهترین روش مدیریت شهوت کنترل نگاه است و هیچ ورع و مروتی، بالاتر از عفت نگاه نیست. عفت در پوشش: در سبک زندگی اسلامی، زنان مؤمن پوشش ویژهای دارند که اصطلاحا به آن حجاب میگویند. در اصطلاح قرآن، حجاب عبارت است از پوششی که زن در برابر نامحرمان باید استفاده کند و از عشوهگری و خودنمایی بپرهیزد. حجاب، یکی از احکام مشترک ادیان ابراهیمی و بنا به گواهی متون تاریخی، در بیشتر قریب به اتفاق ملتها و آیینهای جهان، مرسوم بوده است. در اسلام، پوشش زن و مرد و مسئله محرم و نامحرم از ضروريات دين قلمداد شده است. عفت در گفتار: این گونه از عفت بهمعنای زیبا سخن گفتن با دیگران، محکم و مطابق با واقع سخن گفتن و پرهیز از توهین و ناسزا است. استفاده از كنايهها در فرهنگ مسلمانان، برای پاسدارى از عفت در گفتار بوده و علاوه بر آن به آهنگ صدا، كيفيت القاء و درونمايه سخن نیز توجه میکنند. از این منظر، آهنگ بلند صدا شیوۀ درازگوشان است و انسان عفیف مخاطبان خود را با آهنگ بلند مورد خطاب قرار نمیدهد. در این چارچوب به مسلمانان سفارش شده بود که آهنگ صدايشان بلندتر از آهنگ صداى پيامبر، نباشد و آهنگ صدای فرزندان نیز فروتر از صداى پدر و مادر باشد. در فرهنگ اسلامی از زنان انتظار میرود که با نامحرمان به ناز و عشوهگری سخن نگويند؛ مردان نیز از شوخی با زنان نامحرم و توصیف زيبايىهاى زنى براى مردان نامحرم بپرهیزند. عفت مالی: این بعد از عفت، بهمعنای پرهیز از کسب حرام و حفظ مناعت طبع و قناعت است. عفت مالی در ادبیات فارسی با اصطلاح لقمه حرام آمده و ناظر به درآمد نامشروع است. در فرهنگ اسلامی در کنار سفارش به چگونگی نگهداری اموال یتیمان و سفهاء به پرهیز از تصرف شخصی در اموال آنان توجه شده است و تصرف عدوانی در مال یتیم، به خوردن آتش تشبیه شده است. از نظر قرآن عفّت مالی شامل پرهیز از هر درآمد نامشروع است. از نظر قرآن انسان عفیف، بهکار و تلاش خود تکیه دارد و از سربار شدن بر مردم و درخواست از آنان ابا دارد. عفت در خوراک: این گونه از عفت، ناظر به آن است که انسان غذای حرام و شبههناک نخورد و در جهت تأمین غذا، مرتکب حرام نشود. در نگاه امام علی خداوند کمخوردن، کمخفتن و کمگفتن را دوست دارد و هرگاه خداوند خیر و صلاح بندهاش را بخواهد شکم او را از طعام حرام پاکیزه میکند. حکما معتقدند کسی که شکمش را از غذا پر میکند، حکمت در قلبش داخل نشده و به ملکوت آسمانها راهی ندارد. بر اساس روایات، روزه گرفتن، گرسنگىکشیدن و كمخورى، بدن را از بيماريها و دل را از طغيان در امان مىدارد.
آثار عفت در زندگی
از نگاه حکما، عفت ثمرات زیادی در زندگی دارد، مانند: 1. استحکام بنیان خانواده: کسانی که زندگی عفیفانه دارند همسران شان به سلامت اخلاقی آنها اطمینان داشته و با خاطری آسوده به انجام وظایف خانوادگی میپردازند. در مقابل، همسران بیبندوبار بهیکدیگر بدبیناند و در زندگی آنها، مهر پایدار حاکم نیست. 2. آرامش روانی: در نگاه امام علی کسی که چشم از حرام فرو میبندد، اندوهش کاهش یافته و روانش آسایش مییابد. عفت، نیاز فطری انسان است و کسانی که زندگی عفیفانه دارند از آرامش روانی برخوردارند. در مقابل انسانهای بیعفت مملو از احساس گناه و تنفر از خود هستند. 3. سلامت روانی فرد و جامعه: اسلام کامجوییهای جنسى را به محيط خانوادگى و به همسر مشروع اختصاص داده، به همین جهت محیط زندگی، خالص براى فعاليت و سالم از آزارهای جنسی و روانی است. 4. حفظ حرمت اشخاص: بیعفّتی، بیآبرویی در پی دارد و عفّتپیشگی افراد عفیف را نیکنام و به آنها شخصیّت و احترام میبخشد. 5. آمرزش گناهان: خداوند عفت مردان و زنان را عاملی مهم برای بهرهمندی شخص از مغفرت خداوند برمیشمارد. 6. دستیابی به حکمت: در نگاه اندیشمندان مسلمان، عفت شکم، یگانه راه دستیابی به معارف اصیل و حکمت و همباز شدن با فرشتگان الهی است. از نظر مولوی: گر تو این انبان ز نان خالی کنی پر ز گوهرهای اجلالی کنی طفل جان از شیر شیطان باز کن بعد از آنش با ملک انباز کن 7. پایداری جمال و زیبایی: بیبندوباری در امور جنسی، پیری زودرس و ناتوانی زودهنگام جنسی را پدید میآورد و امکان ابتلا به بیماریهای مقاربتی را افزایش داده و سلامت و نشاط انسان را بهخطر میاندازد. در مقابل عفّت¬پیشگی شادابی و زیبایی انسان را پایدارتر میسازد.
پانویس
منابع
…
- ابنبابويه، محمد بن على، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، قم، دار الشريف الرضي، 1406ق.
- ابنشعبه حرانى، حسن بن على، تحف العقول عن آل الرسول قم، جامعه مدرسين، 1404ق.
- ابنمنظور، محمد بن مكرم، لسان العرب، بيروت، دار صادر، 1414ق.
- ابوسعید، فضلالله بن ابیالخیر، سخنان منظوم ابوسعید ابوالخیر، تهران، کتابخانۀ سنایی، 1350ش.
- «آثار و برکات عفت و پاکدامنی»، وبسایت مدرسۀ علمیۀ زینبیۀ کرج، تاریخ درج مطلب: 1 بهمن 1398ش.
- اکبری، محمود، «عفت و پاکدامنی در اسلام»، پایگاه اطلاعرسانی حوزه، تاریخ درج مطلب: 27 مهر 1396ش.
- امامخمينى، سیدروح الله، شرح حديث جنود عقل و جهل، قم، موسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينى، 1382ش.
- امینی، ابراهیم، اسلام و تعلیم و تربیت، قم، بوستان کتاب قم، 1387ش.
- انصاريان، حسين، عرفان اسلامى، قم، دارالعرفان، 1386ش.
- آقاجمال خوانسارى، محمد بن حسين، شرح آقا جمالالدين خوانسارى بر غرر الحكم و درر الكلم، تهران، دانشگاه تهران، 1366ش.
- «پاکدامنی و عفت در خانواده و آثار آن»، وبسایت راسخون، تاریخ درج مطلب: 11 شهریور 1398ش.
- پاکنژاد، «عفت شکم»، پایگاه اطلاعرسانی سیدمحسن پاکنژاد، تاریخ درج مطلب: 8 دسامبر 2020م.
- «تامین نیاز جنسی به سبک غرب یا اسلام»، پایگاه اطلاعرسانی حوزه، تاریخ درج مطلب: 29 تیر 1398ش.
- «تأمین نیازهای جنسی همسران»، وبسایت راسخون، تاریخ درج مطلب: 28 مهر 1397ش.
- تويسركانى، محمدنبى بن احمد، لئالى الأخبار، قم، العلامة، 1413ق.
- خواجه نصيرالدين طوسى، محمد بن محمد، اخلاق ناصرى، تهران، علميه اسلاميه، 1413ق.
- خیراندیش، حسین، «تأمین نیازهای جنسی»، وبسایت شورزندگی، تاریخ بازدید: 24 بهمن 1402ش.
- ديلمى، حسن بن محمد، أعلام الدين في صفات المؤمنين، قم، مؤسسة آلالبيت، 1408ق.
- راغب اصفهانى، حسين بن محمد، مفردات ألفاظ القرآن، بیروت، دار القلم، 1412ق.
- رفیعی محمدی، «تأمين نيازهاي جنسي در زندگي زناشويي»، وبسایت شورزندگي، تاریخ بازدید: 30 بهمن 1402ش.
- سبحانى تبريزى، جعفر، نظام اخلاقى اسلام: تفسير سورۀ مباركۀ حجرات، قم، بوستان كتاب، 1377ش.
- سبحانىنيا، محمد، «عفّت مالی و اقتصادی و درآمد نامشروع»، پایگاه اطلاعرسانی حوزه، تاریخ درج مطلب: 11 دی 1396ش.
- شبر، عبدالله، اخلاق، ترجمۀ محمدرضا جباران، قم، هجرت، 1378ش.
- عارفی، محمدیونس، «آثار و پیامدهای عفّت از دیدگاه اسلام»، خبرگزاری فارس، تاریخ درج مطلب: 24 مهر 1390ش.
- علیمردی، مهناز و علیمردی، محمدمهدی، «حجاب و پوشش در ادیان زرتشت، یهود و مسیحیت»، معرفت ادیان، سال اول شمارۀ سوم، تابستان 1389ش.
- عمید، حسن، فرهنگ فارسی عمید، تهران، امیرکبیر، 1360ش.
- فيض كاشانى، محمد، راه روشن، ترجمة محمدصادق عارف، مشهد، بنياد پژوهشهاى اسلامى، 1372ش.
- كانون نشر و ترويج فرهنگ اسلامى حسنات اصفهان، سيرى در سپهر اخلاق، قم، صحيفه خرد، 1389ش.
- كلينى، محمد بن يعقوب، اصول كافى (ترجمه كمره اى)، قم، اسوه، 1375ش.
- ليثى واسطى، على بن محمد، عيون الحكم و المواعظ، قم، دارالحديث، 1376ش.
- مجلسى، محمدباقر، بحار الأنوارالجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، بیروت، دار إحياء التراث العربي، 1403ق.
- مطهرى، مرتضى، مجموعه آثار استاد شهيد مطهرى، تهران، صدرا، 1384ش.
- مظاهرى، حسين، خانواده در اسلام (مظاهرى)، قم، شفق، بیتا.
- مولوی بلخی رومی، جلالالدین محمد، مثنوی معنوی، وبسایت گنجور، تاریخ بازدید: 2 اسفند 1402ش.
- نراقى، احمد، معراج السعادة، قم، هجرت، 1378ش.
عبدالله اخلاقی الگو:ردۀ: ویکیزندگی الگو:ردۀ: اخلاق اسلامی الگو:ردۀ: اخلاق الگو:ردۀ: سبک رفتار