پیش‌نویس:فروردین

فروردین؛ اولین ماه در تقویم هجری شمسی ایرانیان.

فروردین، اولین ماه از ماه‌های دوازده‌گانه در تقویم هجری شمسی بوده و ۳۱ روز دارد. فروردین، ماه آغازین فصل بهار است و با نوروز شروع می‌شود. فروردین به‌دلیل آیین‌های کهن گرامی‌داشت سال نو، از اهمیت بالایی نزد ایرانیان برخوردار است.

نام‌گذاری

فروردین در تقویم رسمی ایران، نام ماه اول سال شمسی است که از نظر علم نجوم، خورشید در برج حمل (برج اول از برج‌های دوازده‌گانهٔ فلک) قرار می‌گیرد.^[۱]

آیین‌ها

۱. نوروز

اول فروردین در حوزهٔ تمدنی و جغرافیایی نوروز، بسیار گرامی داشته می‌شود. آیین‌هایی مانند خانه‌تکانی، چهارشنبه‌سوری، گرامی‌داشت اموات، سفرهٔ هفت‌سین، حضور در مکان‌های مقدس، دیدوبازدید، صلهٔ ارحام، سیزده‌به‌در، عیدی‌دادن و عیدی‌گرفتن در نوروز، از سنت‌های دیرین ایرانیان است.^[۲] آیین نوروز با سابقهٔ چند هزارساله در تاریخ و فرهنگ ایران، عامل پیوستگی ایرانیان و بخشی از هویت ملی آن‌ها است و هیچ رخدادی تاکنون نتوانسته نوروز را در فرهنگ و خاطرهٔ جمعی ایرانیان کم‌رنگ کند.^[۳]

۲. تعطیلات رسمی

در ایران چهار روز به مناسب نوروز، تعطیل رسمی است. مدرسه‌ها تا سیزدهم فروردین تعطیل هستند.

۳. سفرهای نوروزی

در فصل بهار و به‌ویژه در تعطیلات نوروز، بسیاری از مردم به سفر می‌روند و از موقعیت تعطیلات این چند روز استفاده مناسب می‌کنند. سفرهای زیارتی به مشهد و قم و سیاحتی به شمال و جزیرهٔ کیش از جمله سفرهای مردم در این ایام به‌شمار می‌رود.^[۴]

۴. دید و بازدید

یکی از مهم‌ترین آداب و رسوم نوروز، دیدوبازدید و صلهٔ ارحام هست. دیدوبازدید از اول فروردین شروع می‌شود و تا ۱۳ فروردین و گاهی تا آخر فروردین ادامه پیدا می‌کند. ایرانیان در این ایام لباس نو بر تن می‌کنند. ابتدا به دیدار بزرگان فامیل می‌روند و سپس دیدارها بین خویشان و دوستان و آشنایان دور و نزدیک در شب و روز ادامه می‌یابد. عیدی‌دادن و عیدی‌گرفتن، از شیرین‌ترین رسوم در مهمانی‌های نوروزی هست که خاطرات خوشی را از ایام نوروز به‌خصوص برای کوچک‌ترها برجا می‌گذارد.^[۵]

سیزده‌به‌در

در تقویم رسمی ایران، سیزدهم فروردین روز طبیعت نام‌گذاری شده است. این روز در فرهنگ عمومی، سیزده‌به‌در نامیده می‌شود. در این روز، مردم کشورهایی که در حوزه فرهنگی و تمدنی نوروز قرار دارند، از خانه بیرون می‌روند و به تفریح می‌پردازند. سیزده‌به‌در از آیین‌های مهم ایرانیان است، اما سابقهٔ مکتوب تاریخی جز از زمان فتحعلی شاه قاجار برای آن یافت نشده است.^[۶] سپری کردن روز در دشت و صحرا، گره‌زدن سبزه، سپردن سبزه به آب رودها و نهرها، خوردن کاهو و سکنجبین، پختن آش و غذاهای متنوع، از آداب‌ورسوم سیزده‌به‌در است.^[۷]

باورهای عامیانه دربارهٔ سیزدهم فروردین

بر اساس برخی انگاره‌های عامیانه، روز سیزدهم تمام ماه‌های ایرانیان نحس انگاشته می‌شود. در دوران قاجار برخی می‌پنداشتند که ممکن است در سیزدهم فروردین، خانه‌ها ویران و بلای سال جدید در این روز تقدیر شود لذا به بیرون از خانه می‌رفتند.^[۸] امروزه این باور در بین بعضی ایرانیان باقی مانده است. برخی، پیشینهٔ انگارهٔ نحسی سیزدهم فروردین نزد ایرانیان را به قبل از اسلام بازمی-گردانند.^[۹]

روز جمهوری اسلامی

پس از پیروزی انقلاب اسلامی به رهبری امام خمینی، ایرانیان در روزهای ۱۰ و ۱۱ فروردین ۱۳۵۸ش در یک همه‌پرسی شرکت کردند تا دیدگاه خود را دربارهٔ حکومت جمهوری اسلامی، اعلام کنند. در این همه‌پرسی ۹۸٫۲ درصد ایرانیان به نظام جمهوری اسلامی رأی «آری» دادند. در روز ۱۲ فروردین با اعلام نتایج همه‌پرسی، نظام سلطنتی بعد از ۲۵۰۰ سال به نظام جمهوری اسلامی و حکومت مردمی تغییر یافت. به‌همین مناسبت، دوازدهم فروردین به‌عنوان روز «جمهوری اسلامی» نام‌گذاری شد.^[۱۰]

متولدین فروردین‌ماه در باور عامیانه

بر اساس باورهای رایج عامیانه، افرادی که در فروردین ماه متولد می‌شوند، دارای این خصوصیات مشترک هستند: اهل امر و نهی، اهل هیجان، پرتوقّع، ریاست‌مآب، با اعتمادبه‌نفس، سازنده، به گذشته فکر نمی‌کند، جوان‌تر از سن واقعی، شایسته، ماجراجو، روشنفکر و دقیق. همچنین آنها افرادی خوش‌طبع، خوش‌رو و خوش‌اقبال هستند. متولدین این ماه افرادی با ذوق و سلیقه بوده و عموماً رفتار مسالمت‌آمیز دارند.^[۱۱]

وقایع تاریخی فروردین

۱ فروردین ۱۳۴۲ش: حملهٔ مأموران محمدرضا شاه پهلوی به مدرسه فیضیه در قم؛
۳ فروردین ۱۳۰۱ش: تأسیس حوزهٔ علمیهٔ قم توسط عبدالکریم حائری یزدی از مراجع تقلید شیعه.
۱۰ فروردین ۱۲۹۱ش: تخریب گنبد حرم امام رضا توسط نیروی نظامی روسیه؛^[۱۲]
۱۲ فروردین ۱۳۵۸ش: اعلام نتیجهٔ همه‌پرسی برای برقراری نظام جمهوری اسلامی در ایران؛^[۱۳]
۱۴ فروردین ۱۳۵۸ش: شروع قیام شیعیان علیه حکومت کمونیستی در افغانستان؛^[۱۴]
۳۱ فروردین ۱۳۰۵ش: تخریب قبرستان بقیع و بارگاه چهار امام شیعیان به‌دست وهابی‌ها.^[۱۵]

مناسبت‌های فروردین

۱ فروردین: نوروز و آغاز تعطیلات عمومی به‌مدت ۴ روز؛
۱۲ فروردین: روز جمهوری اسلامی؛
۱۳ فروردین: روز طبیعت (سیزده‌به‌در)؛
۲۵ فروردین: روز بزرگداشت عطار نیشابوری؛
۲۹ فروردین: روز ارتش جمهوری اسلامی ایران.

فروردین درادبیات فارسی

فروردین در سروده‌های شعرای بزرگ ادبیات فارسی منعکس شده است. از جمله در اشعار فرخی سیستانی، چنین آمده است:^[۱۶] و حافظ شیرازی: الگو:آغاز نستعلیق

الگو:شعر

الگو:ب
الگو:پایان شعر
الگو:پایان نستعلیق

پروین اعتصامی نیز چنین سروده است:^[۱۷] الگو:آغاز نستعلیق

الگو:شعر
الگو:ب
الگو:ب
الگو:پایان شعر
الگو:پایان نستعلیق

و حافظ می‌گوید:^[۱۸]

الگو:آغاز نستعلیق
الگو:شعر
الگو:ب
الگو:پایان شعر
الگو:پایان نستعلیق

پانویس

منابع

«خصوصیات اخلاقی متولدین فروردین ماه»، باشگاه خبرنگاران جوان تاریخ درج مطلب: ۱۷ خرداد ۱۳۹۷ش.
«سیزده فروردین»، ویکی فقه، تاریخ بازدید: ۱۶ فروردین ۱۴۰۲ش.
«چرا عدد ۱۳ نحس است؟»، سایت خبری ویستا، تاریخ بازدید: ۱۶ فروردین ۱۴۰۲ش.
«گذری بر تاریخچهٔ سیزده بدر در میان ایرانیان»، وب‌سایت مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۱۳ فروردین ۱۳۹۳ش.
«نوروز»، ویکی‌زندگی، تاریخ بازدید: ۱۶ فروردین ۱۴۰۲ش.
دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: ۱۶ فروردین ۱۴۰۲ش.
«جشنی تاریخی در دل مردم»، وب‌سایت دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۲۳ اسفند ۱۳۹۶ش.
فرخی سیستانی، دیوان اشعار، وب‌سایت گنجور، تاریخ بازدید: ۱۶ فروردین ۱۴۰۲ش.
پروین اعتصامی، دیوان اشعار، وب‌سایت گنجور، تاریخ بازدید: ۱۶ فروردین ۱۴۰۲ش.
حافظ شیرازی، غزلیات، سایت گنجور، تاریخ بازدید: ۱۶ فروردین ۱۴۰۲ش.
«۱۲ فروردین، روزی فراموش‌نشدنی در تاریخ انقلاب اسلامی»، خبرگزاری جمهوری اسلامی: ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۱۲ فروردین ۱۴۰۲ش.
«هشت شوال؛ سالروز تخریب بقیع توسط وهابی‌ها»، وب‌سایت جام‌جم آنلاین، تاریخ درج مطلب: ۹ اردیبهشت ۱۴۰۲ش.
«دید و بازدید نوروزی، آیینی نیکو و دیرینه پابرجا»، خبرگزاری جمهوری اسلامی: ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۱۴ فروردین ۱۳۹۲ش.
محمدتقی آقا نجفی اصفهانی»، ویکی‌شیعه، تاریخ بازدید: ۱۱ اردیبهشت ۱۴۰۲ش.
«کدام استان‌ها در نوروز بیشترین مسافر را داشتند؟»، وب‌سایت خبری الف، تاریخ درج مطلب: ۱۱ فروردین ۱۴۰۲ش.
«قیام دایکندی»، ویکی شیعه، تاریخ بازدید: ۱۱ اردیبهشت ۱۴۰۲ش.
«روزی که حرم امام رضا را به توپ بستند»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ درج مطلب: ۱۷ آبان ۱۳۹۷ش.

[1] دهخدا، لغت‌نامه، ذیل واژهٔ فروردین.

[2] «نوروز»، ویکی زندگی.

[3] «جشنی تاریخی در دل مردم»، وب‌سایت دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.

[4] «کدام استان‌ها در نوروز بیشترین مسافر را داشتند؟»، وب‌سایت خبری الف.

[5] «دید و بازدید نوروزی، آیینی نیکو و دیرینه پابرجا»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.

[6] «سیزدۀ فروردین»، ویکی فقه.

[7] «گذری بر تاریخچه‌ی سیزده بدر در میان ایرانیان»، وب‌سایت مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی.

[8] «گذری بر تاریخچه‌ی سیزده بدر در میان ایرانیان»، وب‌سایت مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی.

[9] «چرا عدد ۱۳ نحس است؟»، وب‌سایت ویستا.

[10] «۱۲ فروردین، روزی فراموش نشدنی در تاریخ انقلاب اسلامی»، خبرگزاری ایرنا.

[11] «خصوصیات اخلاقی متولدین فروردین ماه»، وب‌سایت باشگاه خبرنگاران جوان.

[12] «روزی که حرم امام رضا را به توپ بستند»، خبرگزاری ایسنا.

[13] «۱۲ فروردین، روزی فراموش نشدنی در تاریخ انقلاب اسلامی»، خبرگزاری ایرنا

[14] «قیام دایکندی»، ویکی شیعه

[15] «هشت شوال؛ سالروز تخریب بقیع توسط وهابی‌ها»، وب‌سایت جاج جم آنلاین

[16] فرخی سیستانی، دیوان اشعار، «ترجیعات»، شماره 2، وب‌سایت گنجور.

[17] اعتصامی، دیوان اشعار، «مثنویات، تمثیلات و مقطعات»، شماره 27، وب‌سایت گنجور.

[18] حافظ، غزلیات، شماره 112، وب‌سایت گنجور.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]