پیش‌نویس:بلوغ زودرس

نمونه ای از بلوغ زودرس در یک پسر

بلوغ زودرس؛ تجربه زودهنگام و غیرطبیعی بلوغ جنسی در کودکان.

بلوغ زودرس (pubertas praecox)، نوعی اختلال و بیماری در فرایند رشد طبیعی کودکان است که باعث می‌شود دختران و پسران به نحوِ غیرطبیعی و زودتر از موعد مناسب به بلوغ جنسی برسند و گرایش به جنس مخالف در آن‌ها پدیدار شود. بلوغ زودهنگام تبعات منفی فراوانی دارد و نوعی بیماری به حساب می‌آید.

مفهوم‌شناسی بلوغ زودرس

بلوغ فرایند تکامل جسمی و عبور از کودکی به بزرگسالی است. آغاز این فرایند هم‌زمان با افزایش جهشی در ترشح هورمون‌های جنسی است. بلوغ زودرس به ایجاد ویژگی‌های ثانویهٔ جنسی و بروز علائم بلوغ قبل از ۸ سالگی در دختران و قبل از ۹ سالگی در پسران اطلاق می‌شود. در فرایند بلوغ زودرس، مغز فرایند بلوغ را با تولید هورمون آزادکنندهٔ گنادوتروپین آغاز می‌کند که این هورمون بعد از رسیدن به غدهٔ هیپوفیز، باعث تولید بیشتر هورمون در تخمدان و بیضه می‌شود.

بلوغ زودرس در ایران و جهان

طبق نظر محققان سن بلوغ انسان در بازه‌های زمانی مختلف در نوسان بوده است. سن بلوغ در برهه‌هایی از تاریخ روند افزایشی و در مقاطعی سیر کاهشی داشته است. روند کاهشی سن بلوغ از سال ۱۹۲۰م آغاز شده است و از دههٔ ۱۹۷۰م به بعد، به ازای هر دهه، سن بلوغ حداقل سه ماه کاهش داشته است. دختران در جهان در مقایسه با ۴۰ سال قبل، حداقل یک سال زودتر بالغ می‌شوند.

تخمین زده شده که در سطح جهانی، حداقل ۱ در ۵۰۰۰ تا ۱ در ۱۰۰۰۰ نفر از کودکان مبتلا به بلوغ زودرس می‌شوند. در این میان میزان ابتلا در دختران بسیار بیشتر از پسران است. در دو دههٔ اخیر، تعداد قابل توجهی بلوغ زودرس ثبت شده است. بنا بر گزارش ادارهٔ سلامت جوانان ایران، سن بلوغ دختران ایرانی از ۱۳٫۸ به ۱۲٫۶۵ رسیده است و در سال‌های اخیر ابتلا به بلوغ زودرس در میان کودکان ایرانی افزایش یافته است.

عوامل بلوغ زودرس

تصویری از دسترسی یک کودک به اینترنت

عواملی مثل محیط جغرافیایی، ژنتیک، ترکیب چربی بدن و رژیم غذایی تأثیرات فراوانی بر سن شروع بلوغ دارند. گاهی عفونت‌ها، اختلالات هورمونی، تومورها، ناهنجاری‌های مغزی یا صدمات علت بروز بلوغ زودرس می‌شوند؛ حضور طولانی‌مدت والدین در خارج از خانه، مشکلات خانوادگی، ورود شبکه‌های مختلف ماهواره‌ای به خانه‌ها، ریختن قبح مسائل جنسی،

دسترسی بدون نظارت کودکان به اینترنت و فضای مجازی، حضور بیش‌ازحد در جمع بزرگان و شوخی جنسی والدین در حضور کودکان، همنشینی با دوستان بزرگتر از خود از عوامل محیطی هستند که باعث رشد هورمونی و بلوغ زودرس در کودکان می‌شوند. وراثت، چاقی و جنسیت از دیگر عوامل وقوع بلوغ زودرس هستند.

بر اساس تحقیقات انجام‌شده، شیوع بلوغ زودرس در دختران نسبت به پسران حدود پنج برابر بیشتر است و استرس و اضطراب تأثیر بسیاری در ایجاد این اختلال در دختران دارد.

علائم بلوغ زودرس

علائم بلوغ زودرس در پسران رشد سریع قد، رشد آلت تناسلی، رشد مو در زیر بغل و ناحیه آلت تناسلی و در دختران قاعدگی، آکنه، رشد سینه‌ها و رشد مو در ناحیهٔ آلت تناسلی هستند.

تشخیص بلوغ زودرس

آزمایش خون، رادیوگرافی استخوان‌های دست‌وپا، معاینه، تحلیل تاریخچهٔ خانوادگی، ام.آر. آی مغزی و آزمایش تیروئید از جمله اقدامات تشخیصی بلوغ زودرس هستند.

انواع بلوغ زودرس

بلوغ زودرس به دو نوع اصلی مرکزی و محیطی تقسیم می‌شود. تومورهای مغزی، ترومای مغزی و پرتودرمانی مغزی مهم‌ترین علل بروز بلوغ زودرس مرکزی هستند که از مغز نشأت گرفته و موجب افزایش تولید هورمون‌های تخمدان، بیضه‌ها و غدد آدرنال می‌شوند؛ اما علت بروز بلوغ زودرس محیطی، مغز نیست، بلکه علت آن به غدد فوق کلیوی، غدهٔ هیپوفیز، مشکلات تخمدان و بیضه مربوط می‌شود، این مشکلات باعث ترشح استروژن و تستوسترون بیشتر و زودهنگام و درنتیجه بلوغ زودرس در کودکان می‌شود.

عوارض بلوغ زودرس

کوتاهی قد، بروز مشکلات در تحصیل و مدرسه، خودارضایی، اختلال خواب، ضعف عمومی بدن، اختلال فکری، توقف رشد عقلی و جسمی، اضطراب، وسواس، ضعف روحیه، گرایش به بی‌بندوباری و بزهکاری ازجمله اثرات منفی و عوارض بلوغ زودرس در کودکان هستند. همچنین بلوغ زودهنگام ممکن است خطر ابتلا به سرطان را در زندگی بیمار افزایش دهد.

پیشگیری از بلوغ زودرس

پیشگیری یکی از راه‌های مقابله با پدیدهٔ بلوغ زودرس است؛ طوری که برای ریشه‌کن کردن این بیماری ۹۰ درصد به تدابیر پیشگیری و ۱۰ درصد به راهکارهای درمانی اتکا می‌شود. روابط خانوادگی محبت‌آمیز و عاطفی، انتخاب سبک زندگی مناسب در رفتار والدین و فرزندان مثل تفکیک مرز حریم شخصی والدین و فرزندان، انتخاب مدرسهٔ مناسب برای فرزندان، انتخاب دوستان مناسب و هم‌سن، محدود کردن استفاده از فضای مجازی و تلویزیون، رعایت اصول اخلاق جنسی در خانواده، پرهیز از شوخی‌های رکیک، پرهیز از بوسیدن بیش از حد فرزندان، پوشش مناسب فرزندان و پرهیز از آرایش کودکان باعث پیشگیری از بلوغ زودرس در کودکان هستند. تغذیهٔ مناسب، جلوگیری از چاقی مفرط کودکان و استفادهٔ کمتر از مواد غذایی کنسروی حاوی مواد نگهدارنده از جمله اقدامات پیشگیرانه از ابتلای کودکان به بلوغ زودرس هستند.

درمان بلوغ زودرس

بعد از ابتلا، درصورتی‌که کودکِ بیمار مبتلا به بیماری زمینه‌ای دیگری نباشد، با تزریق دارویی چون لوپرولید تکامل به تأخیر می‌افتد؛ اما با توجه به علت بروز، ممکن است در برخی مواقع نیاز به جراحی مغز باشد.

منابع

• آزادی، اسما و دیگران، «تجربهٔ زیستهٔ دختران از بلوغ زودرس: مطالعهٔ کیفی»، فصلنامهٔ اندیشه و رفتار، دورهٔ پانزدهم، شمارهٔ ۵۷، پاییز ۱۳۹۹ش.
• بابکان راد، المیرا، «بلوغ زودرس»، وب‌سایت مجلهٔ اینترنتی مرکز مام، تاریخ بازدید: ۱۸ اسفند ۱۴۰۱ش.
• «بلوغ زودرس چیست؟ + دلایل بلوغ زودرس»، وب‌سایت بیتوته، تاریخ بازدید: ۱۸ اسفند ۱۴۰۱ش.
• «بلوغ زودرس چیست؟»، وب‌سایت فیلیا، تاریخ بازدید: ۱۸ اسفند ۱۴۰۱ش.
• «بلوغ زودرس»، وب‌سایت آزمایشگاه نیلو، تاریخ درج مطلب: ۴ اردیبهشت ۱۴۰۱ش.
• «پیشگیری، تشخیص و درمان بلوغ زودرس دختر و پسر»، وب‌سایت آزمایشگاه پاتوبیولوژی ایران، تاریخ بازدید: ۱۷ اسفند ۱۴۰۱ش.
• جاودانی، حسن، «بلوغ زودرس مرکزی»، وب‌سایت دُروانا، تاریخ بازدید: ۱۵ اسفند ۱۴۰۱ش.
• حجاری، سارا، «بلوغ دیررس، بلوغ زودرس»، مجلهٔ پیوند، شمارهٔ ۳۱۳، ۱۳۸۴ش.
• خبازی، نرجس، «حقایقی که والدین باید در مورد بلوغ زودرس بدانند»، وب‌سایت آزمایشگاه قدس، تاریخ درج مطلب: ۷ سپتامبر ۲۰۲۰م.
• رامجردزاده، زینب و حکیم‌زاده، افسون، «بلوغ زودرس»، ماهنامهٔ الکترونیکی سیب، فروردین و اردیبهشت ۱۳۹۹ش.
• «رشد فیزیولوژیک»، وب‌سایت ویستا، تاریخ بازدید: ۵ فروردین ۱۴۰۲ش.
• «زنگ خطر بلوغ زودرس»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: ۱۳ بهمن ۱۳۹۹ش.
• سعیدی، زهرا، «چطور از بلوغ زودرس بچه‌ها جلوگیری کنیم؟ / راهکارهای مؤثر در تربیت جنسی بچه‌ها»، فارس‌نیوز، تاریخ درج مطلب: ۵ مرداد ۱۴۰۰ش.
• «سن بلوغ در ایران کاهش یافت/ اثرات بلوغ زودرس چیست؟»، پایگاه خبری تحلیلی سلام نو، تاریخ درج مطلب: ۲۴ آذر ۱۴۰۱ش.
• صداقت‌زادگان، شهناز و امیدوار، پوران، «بررسی تأثیر عوامل اجتماعی و بلوغ زودرس بر جامعه‌پذیری دختران (مطالعهٔ موردی: دختران دورهٔ راهنمایی شهر شیراز)»، فصلنامهٔ مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، دورهٔ ۴، شمارهٔ ۳، پاییز ۱۳۹۴ش.
• عطایی، فاطمه، «بچه‌ای با حرف‌های گنده گنده؛ در باب بلوغ زودرس و رشد شخصیتی زودهنگام»، مجلهٔ رشد آموزش خانواده، شماره ۱۰، دی‌ماه ۱۳۹۹ش.
• «علت کاهش سن بلوغ در ایران و جهان چیست؟»، وب‌سایت دنیای اقتصاد، تاریخ درج مطلب: ۲۳ فروردین ۱۳۹۸ش.
• علوی لنگرودی، سید کاظم، «بررسی پدیدهٔ بلوغ زودرس»، کاوش‌نامهٔ زبان و ادبیات فارسی، شمارهٔ ۵ و ۶، پاییز و زمستان ۱۳۸۱ش.
• قایمی، علی، «بلوغ زودرس»، مجلهٔ پیوند، شمارهٔ ۷۳، آبان ۱۳۶۴ش.
• «کاهش نظارت خانواده و بلوغ زودرس فرزندان»، روزنامهٔ رسالت، شمارهٔ ۶۳۴۷، تاریخ انتشار: ۲ بهمن ۱۳۸۶ش.
• کرمی، علی‌اکبر، «بلوغ زودرس چیست؟ علائم، دلایل، تشخیص و درمان»، وب‌سایت ارولوژی کریمی، تاریخ درج مطلب: ۱۷ مرداد ۱۴۰۱ش.
• مزارعی، «بلوغ زودرس دختران چیست و چرا رخ می‌دهد؟»، وب‌سایت مجلهٔ دکتردکتر، تاریخ درج مطلب: ۱۶ اسفند ۱۴۰۱ش.
• مویری، حشمت و ربانی، علی، «انواع بلوغ زودرس و علل زمینه‌ای آن و لزوم درمان بیمارستان امام»، مجلهٔ دانشکدهٔ پزشکی دانشگاه علوم پزشکی دانشگاه تهران، سال ۶۰، شمارهٔ ۲، تابستان ۱۳۸۱ش.
• نجفی علمی، محمود، «فناوری و تربیت: فناوری اطلاعات و تأثیر آن بر بلوغ زودرس آسیب‌ها، راهکارها»، مجلهٔ پیوند، شمارهٔ ۳۶۶ و ۳۶۷، فروردین و اردیبهشت ۱۳۸۹ش.