دیدن این فیلم جرم است (فیلم)

دیدن این فیلم جرم است (فیلم)؛ فیلمی درباره تقلای یک بسیجی در کشاکش مصلحت‌گرایی و عدالت‌خواهی.

فیلم سینمایی «دیدن این فیلم جرم است» ساخته «سازمان سینمایی سوره» وابسته به «حوزه هنری انقلاب اسلامی»، اثری است که بیشتر بر مضمون و محتوای سیاسی و اجتماعی تمرکز دارد تا جنبه‌های ساختاری و هنری. قهرمان فیلم، یک جوان بسیجی، با رویکرد «آتش به اختیار» تلاش می‌کند حق ناموس خود را از یک شهروند دوتابعیتی بازستاند. فیلم در ظاهر نسخه‌ای به‌روزرسانی شده از «آژانس شیشه‌ای» است؛ اما روایت اثر، بازنمایی اغراق‌شده بحران‌ها و بی‌عدالتی‌های اجتماعی است و تفاوت اصلی آن با آثاری مانند «آژانس شیشه‌ای» و «لاتاری» در پایه‌ریزی داستان بر رخدادهای غیرواقعی و دور از بسترهای اجتماعی ملموس است.

معرفی فیلم

«دیدن این فیلم جرم است»، یک اثر درام با زمینه سیاسی به نویسندگی و کارگردانی رضا زهتابچیان و محصول سال 1397ش سینمای ایران است که در مقایسه با «آژانس شیشه‌ای» ساخته ابراهیم حاتمی‌کیا، مورد توجه قرار گرفته است. این فیلم با سرمایه‌گذاری و حمایت سازمان هنری رسانه‌ای اوج و حوزه هنری انقلاب اسلامی تولید شده و در مسیر فیلم‌هایی همچون سیانور، ماجرای نیمروز و لاتاری قرار می‌گیرد. دیدن این فیلم جرم است به کنش‌های اعتراضی خاصی که بر روابط بین‌الملل تاثیر گذاشته‌اند، مانند حمله به سفارت عربستان اشاره می‌کند و در عین حال، به نقد رویکردهای افراطی و متحجرانه در برخی گروه‌های مذهبی می‌پردازد. فیلم با نگاهی انتقادی به نهاد‌های دیپلماتیک سیاست خارجی و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی اشاره کرده و معضل اجتماعی آقازادگی را به تصویر می‌کشد.

نام‌گذاری

به‌گفته کارگردان، عنوان فیلم برگرفته از یک دیالوگ فیلم‌برداری نشده در فیلم‌نامه است؛ با این حال، عنوان «دیدن این فیلم جرم است» به‌علت ارتباط معنایی با محتوای فیلم و همچنین تأثیری که در جذب مخاطب دارد؛ حفظ شده است. به‌عقیدۀ کارگردان، انتخاب این عنوان به‌خاطر صراحت و شفافیتش، تصمیمی درست بوده است، هرچند موجب توقف اکران این اثر به مدت دو سال شد.

نویسنده و کارگردان

فیلم «دیدن این فیلم جرم است» به نویسندگی و کارگردانی رضا زهتابچیان ساخته شده است و نخستین تجربه بلند سینمایی او به‌ شمار می‌آید. پیش از این، زهتابچیان کارگردانی فیلم‌های کوتاه «مادر» و «خانه» را بر عهده داشته و در فیلم کوتاه «سرزمین مادری» نیز به‌عنوان نویسنده و تدوین‌گر فعالیت کرده است.

بازیگران

در «دیدن این فیلم جرم است»، تعدادی از بازیگران شناخته‌ شده سینمای ایران، از جمله مهدی زمین‌پرداز، امیر آقایی، لیندا کیانی، حسین پاکدل، حمیدرضا پگاه و محمود پاک‌نیت به ایفای نقش پرداخته‌اند.

داستان فیلم

داستان «دیدن این فیلم جرم است» از حادثه‌ای شروع می‌شود که در آن یک تبعهٔ انگلیسی دارای نفوذ، به هانیه (لیندا کیانی) تجاوز می‌کند. امیر، همسر هانیه (مهدی زمین‌پرداز) که فرماندهی یکی از پایگاه‌های بسیج را بر عهده دارد؛ پس از اطلاع از ماجرا اقدام به دستگیری و ضرب‌وشتم تبعه مذکور می‌کند. از آنجایی که تبعهٔ بازداشت‌شده عضو هیئت‌مدیرهٔ یک شرکت بزرگ نفتی است یکی از آقازاده‌های وابسته به نهادهای قدرت (حمیدرضا پگاه) برای تضمین آزادی وی به پایگاه مراجعه می‌کند. با وجود تلاش پسر آیت‌الله احتشام برای تهدید و تطمیع فرمانده، سرانجام خود او نیز به دست امیر بازداشت می‌شود. با گسترش حضور نیروهای امنیتی، ماجرا پیچیده‌تر شده و ماجرا از یک انتقام شخصی به مسئله‌ای در سطح امنیت ملی تبدیل می‌شود. هدف کارگردان از انتخاب پایگاه بسیج به‌عنوان بستری برای روایت فیلم، خلق نمادی نزدیک به وطن بوده است که در آن حضور گروه‌های متنوع جامعه دیده می‌شود. فضای حاکم بر این پایگاه یادآور شرایط جنگی بوده و کارگردان تلاش داشته در بستر این داستان، وضعیت خاص کشور در روزهای تأیید برجام را بازنمایی کند؛ شرایطی که به گفته او، مشابه یک جنگ سیاسی، اقتصادی و فرهنگی بوده است.

محور فیلم

به عقیده کارگردان، این فیلم با ساختاری فلسفی و اجتماعی، به تحلیل انتخاب‌ها و تصمیمات انسان در مواجهه با ستم می‌پردازد و نقش او در حمایت از مظلوم را مورد بررسی قرار می‌دهد. این اثر به‌طور کلی بر اهمیت مقابله با بی‌عدالتی در زمینه‌های اجتماعی، سیاسی و اقتصادی تمرکز دارد و تلاش می‌کند به ضرورت این امر بپردازد. روایت فیلم به‌گونه‌ای طراحی شده است که فراتر از چارچوب‌های ساختاری شخصیت‌ها، بر حمایت از مظلوم و قانون‌گرایی تأکید دارد.

حضور در جشنواره فیلم فجر

فیلم «دیدن این فیلم جرم است» در سی و هفتمین جشنواره فیلم فجر (۱۳۹۷ش) در بخش «نگاه نو» نامزد دریافت جایزه بهترین فیلم شد.

میزان فروش

در سال ۱۳۹۸ش تقاضای اکران نوروزی «دیدن این فیلم جرم است» مطرح شد؛ اما اجازه نمایش نیافت. پس از آن نیز به‌دلیل عدم صدور پروانه نمایش با حاشیه‌هایی روبه‌رو شد. در سال ۱۳۹۹ش نیز بار دیگر برای اکران نوروزی درخواست داده شد که آن هم به نتیجه نرسید. بعد از دو سال، این فیلم سینمایی، اکران شد و همزمان با فراگیری بیماری کرونا بیش از ۸۶ هزار مخاطب را جذب کرد و با فروش یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومانی، در شمار فیلم‌های پرفروش این دوره قرار گرفت.

واکنش‌ها و حواشی فیلم

«یدن این فیلم جرم است» پرکشش است و بیننده آن از هر طیفی تا آخر با فیلم همراه می‌ماند و بعد از دیدن فیلم هم ذهنش درگیر است. بازی بازیگران نیز از نقاط قوت فیلم است؛ مهدی زمین‌پرداز با تکیه بر تجربه تئاتری خود توانسته شخصیت را زنده نگه دارد. امیر آقایی نیز در حضور کوتاه خود بازی قابل قبولی ارائه می‌دهد.

بخش عمده نقدها به فیلم، متوجه مضمون و محتوای اثر است. البته طبق دیدگاه کارشناسان، این فیلم، اثر خاصی است که محتوای آن بر جنبه‌های ساختاری‌اش غالب است.

پیام‌های اجتماعی فیلم

• نقد وابستگی و فاصله‌گرفتن از آرمان‌های انقلاب اسلامی: پیام اصلی فیلم از نگاه منتقدان، هشدار درباره عواقب عقب‌نشینی از مواضع اصولی و مصلحت‌اندیشی‌های بی‌جهت در برابر بیگانگان است. آنها معتقدند فیلم نشان می‌دهد چگونه توقف پروژه‌های خودکفایی و خودباوری مانند پرتاب ماهواره، به بهانه توافق، نه تنها خیانت به آرمان‌های اولیه انقلاب است، بلکه در نهایت به وابستگی فرهنگی و تخریب هویت ملی منجر می‌شود. دیالوگ «رابطه‌ای که آغازش با باج ناموسی باشد، وای به حالش» نماد این تفکر است که تزلزل در برابر دشمن، حتی در اوج توانمندی، فاجعه‌آفرین است.
• تعارض غیرت ملی با منافع ملی: فیلم به تعارضی سرنوشت‌ساز در لحظات حساس می‌پردازد: انتخاب بین پایبندی به غیرت انقلابی و تسلیم در برابر مصلحت‌های سیاسی. این چالش که در قالب دوگانه «افشاگری یا سکوت» در طول تاریخ انقلاب تکرار شده، در صحنه‌ای نمادین مانند تصمیم بسیجیان برای ادامه بازداشت یا تمکین به دستور مقامات به تصویر کشیده می‌شود. این فیلم، جدال دیرینه میان آرمان‌خواهی ملی و مصلحت‌گرایی جناحی را روایت می‌کند و بر لزوم بینش عمیق و استقامت برای حفظ اهداف اصیل انقلاب تأکید می‌ورزد.
• تداوم انقلاب با سه‌گانه عقلانیت، عدالت و معنویت: در گفتمان انقلاب اسلامی ایران، عدالت‌طلبی، عقلانیت و معنویت، مکمل یکدیگر هستند. به گفته منتقدان، «دیدن این فیلم جرم است» با توجه به همین معیار، چالش انتخاب میان انتقاد یا سکوت را نشانه گرفته است تا نقد را به اصلاح تبدیل کند و از افشاگری‌های هیجانی و تخریب‌گرانه فاصله بگیرد.
• انتقاد درون‌گفتمانی: «دیدن این فیلم جرم است» با انتقاد درون‌گفتمانی، مشکلات را درون نظام ریشه‌یابی می‌کند و در این چارچوب، در تلاش برای بازگرداندن غیرت ملی به عرصه‌ تصمیم‌گیری و نشان دادن این حقیقت است که مصلحان واقعی، از دل همین نظام برخاسته‌اند.

دیدگاه‌های منتقدان سینمایی

منتقدان سینمایی، دیدن این فیلم جرم است را در محورهای زیر، نقد کرده‌اند:

۱. القای ناامیدی و تضاد با گفتمان امید: منتقدان معتقدند روایت فیلم که نشان‌دهنده افول روحیه انقلابی و حاکمیت عافیت‌طلبی است، با سیاست‌های کلی مبنی بر ترسیم آینده‌ای روشن و نقش‌آفرینی نسل جوان در پیشرفت کشور، در تضاد قرار دارد و می‌تواند به ناامیدی و کاهش اعتماد بین علاقمندان انقلاب اسلامی ایران منجر شود.

۲. ارائه راه‌حل‌های غیرواقعی و افراطی: فیلم به‌جای ارائه راه‌حل‌های قانونی و منطقی، به‌صورت انحصاری بر رویکرد نظامی و استفاده از زور تأکید می‌کند. در این نگاه، دیپلماسی به منزله وادادگی تصویر شده و راه‌حل مشکلات عمدتاً به مقابله مستقیم و استفاده از سلاح محدود شده است.

۳. روایتی اغراق‌شده و دور از واقعیت: داستان فیلم بر پایه یک حادثه غیرواقعی و کم‌اعتبار مانند حمله یک تبعه خارجی به یک زن چادری، بنا شده که به شکلی اغراق‌آمیز و غیرمتعارف تبدیل به یک بحران ملی می‌شود. این روایت فاقد بستر اجتماعی ملموس است و بیشتر به یک طرح ساختگی شبیه است.

۴. نادیده گرفتن نهادهای قانونی: فیلم نهادهای مهمی مانند قوه قضائیه را به‌طور کامل نادیده گرفته و همچنین تصویری غیرواقعی و مربوط به دهه شصت از ساختار و تجهیزات بسیج ارائه می‌دهد که با واقعیت‌های فعلی همخوانی ندارد.

۵. نقد بدون ارائه آلترناتیو سازنده: اگرچه نقد درون‌گفتمانی ضروری است، اما فیلم صرفاً به نمایش مشکلات می‌پردازد بدون آنکه راه‌حل عملی و سازنده‌ای برای خروج از این وضعیت ارائه دهد. این نقد شبیه به یک گفت‌وگوی سطحی و گذرا توصیف شده که تأثیر پایدار و راهگشایی ندارد.

پانویس

دیدگاه‌های ارزیابان

منابع

• باقری، آرمین، «نقد فیلم دیدن این فیلم جرم است»، وب‌سایت سرگرمی، تاریخ درج مطلب: ۱۶ اردیبهشت ۱۴۰۰ش.
• «برندگان سی و هفتمین دوره جشنواره فیلم فجر مشخص شدند»، وب‌سایت زومجی، تاریخ درج مطلب: 22 بهمن 1397ش.
• داودی، مهرداد، «برندگان سی و هفتمین دوره جشنواره فیلم فجر مشخص شدند»، وب‌سایت زومجی، تاریخ درج مطلب: ۲۲ بهمن ۱۳۹۷ش.
• «چه کسی با عدم اکران «دیدن این فیلم جرم است» مانع از نمایش فاجعه می‌شود؟»، خبرگزاری تابناک، تاریخ درج مطلب: ۱۶ مرداد ۱۳۹۸ش.
• حاجی‌زاده، امیر، «فیلم «دیدن این فیلم جرم است» میلیاردی شد»، وب‌سایت سینما فارس، تاریخ درج مطلب: ۶ اسفند ۱۳۹۹ش.
• حیدری، امیرحسین، «دیدن این فیلم جرم است؟»، وب‌سایت ویرگول، تاریخ بازدید: ۱۱ مهر ۱۴۰۴ش.
• «درباره سریال آقازاده و "دیدن این فیلم جرم است"/ آژانس‌های کاغذی»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: 24 دی 1399ش.
• ««دیدن این فیلم جرم است» در اکران آنلاین میلیاردی شد»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: ۷ فروردین ۱۴۰۰ش.
• ««دیدن این فیلم جرم است»؛ فیلمی برای آتش به اختیارها/ دشمن شماره یک انگلیس است نه آمریکا»، خبرگزاری رویداد24، تاریخ درج مطلب: 13 بهمن 1397ش.
• ««دیدن این فیلم جرم است»؛ نقد و بررسی و هر آنچه باید درباره آن بدانید»، وب‌سایت فرارو، تاریخ بازدید: ۱۱ مهر ۱۴۰۴ش.
• «دیدن این فیلم جرم است»، وب‌سایت فیلیمو، تاریخ بازدید: ۱۱ مهر ۱۴۰۴ش.
• «دیدن این فیلم جرم است؟»، وب‌سایت ویرگول، تاریخ بازدید: 11 مهر 1404ش.
• «رضا زهتابچیان»، وب‌سایت سلام سینما، تاریخ بازدید: ۱۱ مهر ۱۴۰۴ش.
• سافلی، محمدعلی، «درباره سریال آقازاده و "دیدن این فیلم جرم است"/ آژانس‌های کاغذی»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: ۲۴ دی ۱۳۹۹ش.
• «شخصیت‌های مصلحت‌گرا «دیدن این فیلم جرم است» در واقعیت وجود دارند»، خبرگزاری آنا، تاریخ درج مطلب: ۱۶ بهمن ۱۳۹۷ش.
• عنبرسوز، محمد، «گفت‌وگو‌ با رضا زهتابچیان، کارگردان و نویسنده فیلم «دیدن این فیلم جرم است»»، شهرآرا نیوز، تاریخ درج مطلب: ۱۱ بهمن ۱۳۹۹ش.
• «فیلم «دیدن این فیلم جرم است» میلیاردی شد»، وب‌سایت سینما فارس، تاریخ درج مطلب: 6 اسفند 1399ش.
• «فیلمی که دیدنش جرم است»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۳۱ شهریور ۱۳۹۸ش.
• «فیلمی که می‌خواست «آژانس شیشه‌ای» باشد/ سینما در معرض یک «سرقت»!»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: ۲ اسفند ۱۳۹۹ش.
• «گفت‌وگو‌ با رضا زهتابچیان، کارگردان و نویسنده فیلم «دیدن این فیلم جرم است»»، شهرآرا نیوز، تاریخ درج مطلب: 11 بهمن 1399ش.
• «محمدصادق کوشکی: «دیدن این فیلم جرم است» ساختار سپاه را فاسد و ترسو معرفی می‌کند/ این فیلم تیر خلاص به امیدواری نیروهای حزب‌اللهی است»، مشرق‌نیوز، تاریخ درج مطلب: ۱۱ بهمن ۱۳۹۷ش.
• منصوری، علی، «نقد فیلم دیدن این فیلم جرم است»، وب‌سایت فیلموویز، تاریخ درج مطلب: ۴ اردیبهشت ۱۴۰۰ش.
• «نقد و بررسی فیلم دیدن این فیلم جرم است»، وب‌سایت مووی مگ، تاریخ بازدید: ۱۱ مهر ۱۴۰۴ش.
• «نقد فیلم دیدن این فیلم جرم است»، وب‌سایت سرگرمی، تاریخ درج مطلب: 16 اردیبهشت 1400ش.
• «نگاهی به "دیدن این فیلم جرم است" | آیا این فیلم سرآغاز تفرقه میان هواداران انقلاب خواهد بود؟»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: 21 بهمن 1397ش.
• «نگاهی به فیلم "دیدن این فیلم جرم است"»، جامعه خبری تحلیلی الف، تاریخ درج مطلب: ۱۴ بهمن ۱۳۹۷ش.
• وکیلی، مازیار، ««دیدن این فیلم جرم است»؛ فیلمی برای آتش به اختیارها/ دشمن شماره یک انگلیس است نه آمریکا»، خبرگزاری رویداد24، تاریخ درج مطلب: ۱۳ بهمن ۱۳۹۷ش.
• هادی، ایمان، «نگاهی به "دیدن این فیلم جرم است" | آیا این فیلم سرآغاز تفرقه میان هواداران انقلاب خواهد بود؟»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: ۲۱ بهمن ۱۳۹۷ش.
• «یادداشت مهمان| «دیدن این فیلم جرم است» فریاد انقلابی برای پیشرفت نظام»، فارس نیوز، تاریخ درج مطلب: 14 فروردین 1400ش.
• «یادداشتی بر فیلم «دیدن این فیلم جرم است»»، خبرگزاری شفقنا، تاریخ درج مطلب: ۱۶ بهمن ۱۳۹۷ش.