پیش‌نویس:پروین دولت آبادی

پروین دولت‌آبادی

پروین دولت‌آبادی؛ شاعر و فعال در عرصهٔ کودک.

پروین دولت‌آبادی معروف به «مادر شعر کودکان» است. او در آغاز جوانی، زندگی خود را به کودکان پرورشگاه اختصاص داده و محبت و عاطفهٔ خود را نثار آنان کرد؛ دغدغه‌مندی او نسبت به کودکان، او را به سرایش شعر و لالایی برای آنها سوق داد و با اشعار خود توانست دنیای شعر کودکان را دگرگون سازد.

تولد و خانواده پروین دولت آبادی

پروین دولت‌آبادی ۲۱ بهمن ۱۳۰۳ش در خانواده‌ای با فرهنگِ غنی و آشنا به شعر، در اصفهان به دنیا آمد. مادر او فخرگیتی مدیر مدرسه و پدرش حسام‌الدین، رئیس ادارهٔ اوقاف اصفهان بود؛ پدر و مادر پروین در فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی مشارکت داشتند. او دو خواهر به نام‌های مهین‌بانو و شیوا و سه برادر به نام‌های مهدی، هوشنگ و بیژن داشت.

ازدواج پروین دولت آبادی

پروین در سال ۱۳۲۷ش با اسماعیل صارمی، ادیب و حافظ‌شناس، ازدواج کرد اما؛ این ازدواج پایدار نماند.

پروین دولت آبادی به همراه دختران پرورشگاه

زندگی‌نامه پروین دولت آبادی

پروین در دورهٔ دبستان به همراه خانواده به تهران مهاجرت کرد و پس از دوران مدرسه، قصد داشت در رشتهٔ نقاشی و مجسمه‌سازی دانشکدهٔ هنرهای زیبا درس بخواند؛ اما دیدن پرورشگاهی که پدرش مسئول آن بود، زندگی وی را تغییر داد. او به کودکان علاقه‌مند شد و سرپرستی پرورشگاه را بر عهده گرفت.

در دههٔ ۱۳۲۰ش با آنکه پدر پروین شهردار تهران بود و پروین در رفاه کامل به سر می‌برد، خانهٔ پدری را رها کرد و در پرورشگاه، کودکانِ بیمار را تیمار و برای آنها مادری می‌کرد.

او حین ارتباط با کودکان به این نکته رسید که استفاده از شعر و لالایی در تعامل با آنان می‌تواند تأثیر عمیقی داشته باشد؛ اما در صورتی که ارتباط مادر- فرزندی به‌شکل طبیعی آن برقرار نشود، کودکان با مشکل حرف‌زدن مواجه شده یا قدرت سخن‌گویی را از دست می‌دهند. او برای حل این مسئله به سرودن، خواندن شعر و لالایی و در آغوش گرفتن کودکان پرداخت. پروین می‌دانست که برای هر نوع تحولی باید از کودکی شروع کرد و سعی داشت کودکان را متفکر و مسئولیت‌پذیر تربیت کند و در این زمینه موفق عمل کرد.

پس از آن برای ارتباط بیشتر با کودکان، به‌عنوان معلم و مدیر وارد آموزش و پرورش شد. سپس با هدف انتشار کتاب برای کودکان، در نشریهٔ «پیک» به فعالیت پرداخت. درخشان‌ترین دوران زندگی دولت‌آبادی را مربوط به این دوره دانسته‌اند. از آن دوران و شعرهایی که در این نشریه منتشر می‌کرد، بیش از پانصد شعر باقی مانده است.

ویژگی‌های اخلاقی و سبک زندگی پروین دولت آبادی

پروین دولت آبادی ، بانویی آرام، باوقار و عاری از هرگونه خودنمایی

دوستان پروین، او را دارای ویژگی‌های ذیل دانسته‌اند:

• استعداد ادبی کم‌نظیر؛
• تواضع مثال‌زدنی؛
• آرام، باوقار و عاری از هرگونه خودنمایی؛
• تمایل به ساده‌پوشی؛
• توجه به نوع و نحوهٔ ارتباط‌های خود با دیگران و عدم حضور در هر محفلی؛
• پرورش و آموزش انسان‌های علاقه‌مند به رشد و تعالی؛
• راهنمایی و کمک در نگارش پایان‌نامه‌های بسیار؛
• دارای روحیهٔ سخاوتمندی و در دسترس قرار دادن کتابخانهٔ خود در اختیار عموم مردم.

سبک شعری

پروین دولت‌آبادی، ابتدا در سرودن انواع شعر فارسی به مهارت دست یافت و اشعاری آهنگین و دلنشین در قالب‌های مثنوی، غزل و شعر نو سرود سپس سُرایش شعر کودک را که نیازمند روحیهٔ کودکانه و خالص است، آغاز کرد. او با عهده‌دار شدن مسئولیت سرپرستی کودکان، توانست در میان این قشر نفوذ کرده و اثرگذار باشد. پروین در اشعار خود، خیال و تصاویر شعری ساده را به‌جای نصیحت مستقیم کودکان برگزید.

درون‌مایهٔ اشعار کودکانهٔ پروین، توجه به جایگاه خانه و خانواده و نقش عاطفی مادر، معلم و مدرسه است و با استفاده از عواطف انسانی و امید، دنیای زیباتری برای کودکان به تصویر کشید. پروین در سایر اشعار خود، با جلوه دادن به طبیعت و عناصر اربعه، قدرت خلاقیت و تخیل خود را به‌کار گرفت. همچنین توجه به دغدغه‌های فرهنگی و اجتماعی در محدودهٔ سنت‌ها، از ویژگی‌های شعری او محسوب می‌شود.

شعر خدای مهربان پروین دولت آبادی در کتاب فارسی دبستان

آثار پروین دولت آبادی

پروین دولت‌آبادی بیش از پنجاه کتاب برای کودکان منتشر کرده است، از جمله:

• شورآب؛
• گل را بشناس کودک من؛
• مرغ سرخ پاکوتاه؛
• بر قایق ابرها؛
• هلال نقره‌سا؛
• باز می‌آید پرستو نغمه‌خوان؛
• گنجشک و وزغ؛
• در بلورین جامهٔ انگور؛

  

  کتاب آتش و آب پروین دولت آبادی

• گذری در ادبیات کودکان؛
• جمجمک برگ خزون.

برخی از این اشعار در کتاب‌های فارسی دورهٔ دبستان به چاپ رسیده است. از جمله آثار او برای بزرگسالان نیز می‌توان به ش‍ه‍ر س‍ن‍گ‍ی، ش‍ع‍ر ن‍و و آت‍ش و آب اشاره کرد.

مزار پروین دولت آبادی در قطعه هنرمندان بهشت زهرا

درگذشت و بزرگداشت پروین دولت آبادی

پروین دولت‌آبادی در ۲۷ فروردین ۱۳۸۷ش بر اثر سکتهٔ قلبی در تهران درگذشت و در قطعهٔ هنرمندان بهشت زهرا به خاک سپرده شد. به‌منظور بزرگداشت وی، خیابانی در منطقه سه تهران، «پروین دولت‌آبادی» نام گرفته است.

منابع

• استادزاده، زهرا، «بررسی محتوایی اشعار کودکانهٔ پروین دولت‌آبادی بر قایق ابرها و گل بادام»، مجلهٔ علمی پژوهشی مطالعات ادبیات کودک دانشگاه شیراز، سال سوم، شمارهٔ دوم، پاییز و زمستان ۱۳۹۱ش.
• امینی، کیمیا، «تجلی شاعرانهٔ باد، واکاوی اشعار پروین دولت‌آبادی با رویکرد به عناصر اربعه و تأثیر و ارتباط با آن بر تفکر و بیرون‌داد استعدادهای نهفتهٔ کودکان»، نقد کتاب کودک و نوجوان، پاییز ۱۳۹۵ش.
• انصاری، نوش‌آفرین، «لالایی‌خوان کودکان دیروز»، روزنامهٔ ایران، شمارهٔ ۶۱۹۱، تاریخ انتشار: ۲۹ فروردین ۱۳۹۵ش.
• «پروین دولت‌آبادی»، وب‌سایت کتابک، تاریخ بازدید: ۳۰ دی ۱۴۰۱ش.
• «پروین دولت‌آبادی»، وب‌سایت کودک۲۴، تاریخ بازدید: ۱ بهمن ۱۴۰۱ش.
• «تحقیق دربارهٔ پروین دولت‌آبادی»، وب‌سایت ماگرتا، تاریخ بازدید: ۳۰ دی ۱۴۰۱ش.
• حقیقت (دولت‌آبادی)، سهیلا، «مادر زمین (در سوگ پروین دولت‌آبادی)»، دوماهنامهٔ بخارا، سال یازدهم، شمارهٔ ۵، مرداد و شهریور ۱۳۸۷ش.
• «خیابان پروین دولت‌آبادی تهران»، وب‌سایت نشان، تاریخ بازدید: ۱ بهمن ۱۴۰۱ش.
• «دربارهٔ پروین دولت‌آبادی»، خبرگزاری جمهوری اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۲۷ فروردین ۱۳۹۹ش.
• «دولت‌آبادی پروین»، دانشنامهٔ جهان اسلام، تاریخ بازدید: ۲۹ دی ۱۴۰۱ش.
• «زندگی‌نامهٔ پروین دولت‌آبادی»، وب‌سایت onlysc، تاریخ بازدید: ۲ بهمن ۱۴۰۱ش.
• سلطانی، زهرا و توکلی، احترام سادات، «بررسی محتوا و درون‌مایهٔ اشعار پروین دولت‌آبادی»، اولین همایش ملی ادبیات کودک و نوجوان، ۱۳۹۴ش.
• «سوار بر قایق ابرها»، روزنامهٔ جام‌جم، شمارهٔ ۵۰۸۳، تاریخ انتشار: ۲۷ فروردین ۱۳۹۷ش.
• «شاعری در آغوش کودکان»، روزنامهٔ ایران، شمارهٔ ۷۰۳۷، تاریخ انتشار: ۲۸ فروردین ۱۳۹۸ش.
• عابدی، کامیار، «به یاد پروین دولت‌آبادی (شاعر انسان‌دوست)»، نشریهٔ اندیشه و هنر، شمارهٔ ۱۷، ۱۳۸۸ش.
• مصفا، سروش، «به یاد اسماعیل صارمی»، دوماهنامهٔ بخارا، سال یازدهم، شمارهٔ ۵، مرداد و شهریور ۱۳۸۷ش.
• میرحاج، ناهید، «نقطهٔ وصل تا نقطهٔ فصل»، روزنامهٔ شرق، شمارهٔ ۲۸۰۳، تاریخ انتشار: ۲۶ بهمن ۱۳۹۵ش.