پیش‌نویس:صندوق قرض‌الحسنه خانوادگی

مراسم قرعه‌کشی صندوق وام خانگی

صندوق قرض الحسنهٔ خانوادگی؛ نهاد مالی خُرد و برگرفته از آموزه‌های اسلامی برای قرض دادن.

صندوق قرض‌الحسنه خانوادگی، نهاد مالی کوچکی است که امکان دریافت پول با شرایط آسان را فراهم می‌سازد. این صندوق در سال‌های اخیر رواج قابل توجهی پیدا کرده است. صندوق قرض الحسنه خانوادگی با مشارکت گروهی از دوستان و آشنایان شکل گرفته و اعضای صندوق به‌صورت منظم، اقساط را پرداخت می‌کنند. مبالغ جمع شده با سازوکار قرعه‌کشی به یکی از اعضا تعلق می‌گیرد.

مفهوم‌شناسی صندوق قرض‌الحسنه خانوادگی

قرض، در لغت به معنای بریدن و در اصطلاح به مالی گفته می‌شود که شخص از اموال خود جدا کرده و به شرط بازگرداندن به دیگری می‌دهد. حَسَن نیز به معنای زیبا و نیکو است. قرض‌حسن، قرضی است که از مال حلال بوده و آن را با منت گذاردن و اذیت، ضایع نکنند.

اهداف صندوق صندوق قرض‌الحسنه خانوادگی

صندوق‌های قرض‌الحسنهٔ خانوادگی، معمولاً برای رفع نیاز فوری یا پس‌انداز بلند مدت اعضا تشکیل می‌شود.

سازوکار اجرایی صندوق

معمولاً فرد مؤسس، مسئولیت ادارهٔ صندوق را به عهده می‌گیرد. مدیر صندوق باید فردی اجتماعی و مورد اعتماد باشد تا از راه ارتباط با دوستان و آشنایان، آن‌ها را با مزیت‌های قرض‌الحسنهٔ خانوادگی آشنا کند و به عضویت صندوق درآورد. در زمانی مشخص که مورد پذیرش اعضای صندوق هست، قرعه کشی صورت گرفته و مبلغ جمع شدهٔ صندوق به فردی که اسمش از قرعه‌کشی درآمده، داده می‌شود. اعضا با پیگیری مدیر مطابق با شرایط صندوق باید اقساط را در دوره‌های مشخصی پرداخت کنند.

پیشینه صندوق قرض‌الحسنه خانوادگی

پیشینهٔ تأسیس صندوق قرض‌الحسنه در ایران، به سال ۱۳۴۸ش برمی‌گردد که آیت‌الله «میرزا علی فلسفی»، امام جماعت مسجد لُرزاده در تهران، با کمک تعدادی از نمازگزاران و بازاریان نیکوکار، صندوقی را بنیان نهاد. اما پیشینهٔ صندوق‌های قرض‌الحسنهٔ خانگی با توجه به استفتائاتی که از مراجع شده است، به بعد از انقلاب اسلامی بازمی‌گردد.

قوانین صندوق قرض‌الحسنه خانوادگی

صندوق‌های قرض‌الحسنهٔ خانوادگی بر پایهٔ اعتماد استوار است، اما برای جلوگیری از مشکلات یا نگرانی‌های احتمالی، معمولاً باید در ابتدای تشکیل صندوق، قوانینی تنظیم می‌شود و توافقاتی میان اعضای صندوق صورت می‌گیرد تا مرجع حل اختلافات احتمالی در آینده باشد. قوانین شامل:

• نام صندوق
• هدف از تشکیل آن
• نام مدیر صندوق،
• ضوابط زمانی و نحوهٔ پرداخت اقساط
• چگونگی انتخاب برنده
• شرایط عضوگیری
• مبلغ پرداختی هر یک از اعضا در هفته یا ماه
• تعداد سهم موجود
• شرایط قرعه‌کشی
• نحوهٔ انتخاب اعضای هیئت‌مدیره
• حق‌الزحمهٔ مدیریت
• وظایفی که هر یک از اعضای هیئت‌مدیره بر عهده دارند و سایر نکات مورد توافق اعضا است.

مزایای صندوق قرض الحسنه خانگی

دربارهٔ مزیت‌های صندوق خانوادگی، به موارد زیر توجه شده است:

• شناخت و اعتماد اعضا نسبت به یکدیگر؛
• عدم لزوم پرداخت جریمهٔ دیرکرد قسط وام‌ها؛
• عدم نیاز به ضامن، سپرده و دیگر مدارک؛
• سرعت و سهولت دریافت وام؛
• نوعی پس‌انداز اجباری؛
• دسترسی به وام در وضعیت اضطراری؛
• دوری از کاغذ بازی‌های بانکی؛
• عدم شرط سنی در وام‌گیرندگان؛
• افزایش روحیهٔ همکاری بین اعضا؛
• تبدیل پس‌اندازهای خرد به سرمایه.

آثار معنوی قرض‌الحسنه

صندوق‌های قرض‌الحسنهٔ خانوادگی، با تکیه بر آموزه‌های قرآنی، آثار زیر را به دنبال دارد:

• پاداش مضاعف و پر ارزش؛
• آمرزش و تشکر خداوند؛
• راه رسیدن به درجات بالای معنوی؛
• سبب آمرزش گناهان.

چالش‌های صندوق‌های قرض الحسنه خانگی

با وجود محاسن زیادی که صندوق‌های قرض‌الحسنهٔ خانوادگی دارند اما گاهی برخی از ایرادات در آن دیده می‌شود، مانند:

• عدم پرداخت به موقع اقساط
• دیر پرداخت کردن وام و ابهام در قرعه‌کشی.

کارکردهای فردی و اجتماعی صندوق‌های قرض الحسنه خانگی

• جلوگیری از هدر رفتن سرمایه‌های خرد و پراکنده؛
• کمک به توسعه کارآفرینی و اشتغال خرد؛
• کمک به رشد فرهنگ مشارکت خانوادگی؛
• توسعه مسئولیت‌پذیری اجتماعی؛
• حفظ امنیت سرمایه‌های خرد؛
• کمک به رشد اقتصاد مقاومتی؛
• کمک به تجاری‌سازی مشاغل خرد؛
• کمک به بهبود هویت‌های اجتماعی آسیب‌دیده؛
• رونق یافتن اقتصاد مشارکتی بر پایه آموزه‌های دینی؛
• کمک به حذف ربا و بهره اضافی در نظام اقتصادی؛
• رشد و بالندگی مالکیت خصوصی افراد.

منابع

• قرآن کریم
• «اساسنامهٔ صندوق قرض‌الحسنه خانوادگی» وب‌سایت ضامن، تاریخ بازدید ۱۳ آبان ۱۴۰۱ش.
• «جرائم و تقلب‌های صندوق‌های قرض‌الحسنه دورهمی و خانوادگی» وب‌سایت وامیلو، تاریخ بازدید: ۱۳ آبان ۱۴۰۱ش.
• «چگونه صندوق قرض‌الحسنه خانوادگی تشکیل دهیم؟»، وب‌سایت ضامن، تاریخ بازدید: ۱۳ آبان ۱۴۰۱ش.
• «حکم صندوق‌های خانوادگی»، وب‌سایت هدانا، تاریخ بازدید: ۱ ۵ آذر ۱۴۰۱ش.
• خادمی، فریده، «تحلیل مردم‌شناختی صندوق‌های قرض‌الحسنه»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، ۱۳۹۳ش.
• راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، قم، دفتر نشر الکتاب، ۱۴۰۴ق.
• «روش تشکیل صندوق قرض‌الحسنه خانوادگی»، وب‌سایت دکتر تفتیان، تاریخ بازدید: ۸ آبان ۱۴۰۱ش.
• «صندوق قرض‌الحسنه چیست و چه تفاوتی با بانک‌ها دارد؟»، وب‌سایت پاسارگاد، تاریخ بازدید: ۲۸ آبان ۱۴۰۱ش.
• «صندوق قرض‌الحسنه خانگی و ۶ مورد از مزایا و معایب آن»، وب‌سایت همیان، تاریخ بازدید: ۱۳ آبان ۱۴۰۱ش.
• «صندوق قرض‌الحسنهٔ خانوادگی چیست و چگونه اداره می‌شود؟»، وب‌سایت ضامن، تاریخ بازدید ۲۷ آبان ۱۴۰۱ش.
• طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دارالمعرفه، ۱۴۱۵ق.
• «مروری بر فواید عضویت در صندوق‌های خانوادگی/ بی‌قانونی، بزرگ‌ترین آفت صندوق‌های قرض‌الحسنه»، وب‌سایت پارس، تاریخ بازدید ۱۵ آذر ۱۴۰۱ش.
• «مزایای استفاده از صندوق قرض‌الحسنهٔ خانوادگی چیست؟»، وب‌سایت ضامن، تاریخ بازدید: ۱۳ آبان ۱۴۰۱ش.
• مظلوم، مهشید، «اولین صندوق قرض‌الحسنه ایران را چه کسی تأسیس کرد؟»، وب‌سایت راه‌پرداخت:رسانه فناوری‌های مالی ایران، تاریخ انتشار: ۲۵ تیر ۱۳۹۲ش.