پیشنویس:ابوخالد کابلی
ابوخالد کابلی؛ از رجال شیعی قرن اول هجری و از اصحاب امام سجاد و امام باقر
ابوخالد کابلی، با نام اصلی وَردان و لقب کَنکر، از چهرههای برجسته و مورد اعتماد امام سجاد و امام باقر در قرن اول هجری بود. او که اهل کابل افغانستان بود، پس از هجرت به مدینه و هدایت یافتن به امامت اهلبیت، به یکی از اصحاب ویژه و «باب» امام سجاد تبدیل شد.
وی نقش مؤثری در تبیین امامت بهعنوان مقامی الهی و انتقال روایات مربوط به فضایل و معجزات ائمه داشت و به مقابله با انحرافات فکری زمانۀ خود پرداخت. او با روایت حدود ۸۰ حدیث در زمینههای اعتقادی، اخلاقی و تفسیری، و نیز نقش واسطهگری بین امامان و شیعیان، به تثبیت هویت شیعه در دورۀ انتقال امامت کمک شایانی کرد.
زندگینامه
نام ابوخالد، «وَرْدان» و لقب او «کنگر» بوده است.[۱] شهرت او به «کنگر» طبق برخی گزارشها، به این دلیل بوده که امام سجاد در یکی از ملاقاتها، او را با این عنوان خطاب کرده است. زادگاه ابوخالد کابلی، کابل پایتخت افغانستان فعلی بوده است. شهرت او به «کابلی» نیز بههمین دلیل است.[۲]
در برخی از منابع آمده است که ابوخالد، به امامت محمد حنفیه باور داشته و بههمین دلیل و با هدف دیدار با او، از کابل به مدینه مهاجرت کرد.[۳] در مدینه، وقتی احترام فوقالعادۀ محمد حنفیه را به امام سجاد دید، با راهنمایی و اصرار یحیی بن امطویل نزد امام سجاد رفت. امام او را با نام «وَرْدان» خطاب کرد که در کودکی مـادر وی برای او برگزیده بوده و کسی هم از آن نام خبر نداشت. این امر باعث شد او به امامتِ امام سجاد یقین کند.[۴]
طبق برخی گزارشها، ابوخالد زمانیکه در جسـتوجوی امام برحق بود، نزد حسن مثنی رفت اما از او نشانهای ندید، تا سرانجام به امام سجاد رسید.[۵]
ابوخالد از اصحاب امام باقر
ابوخالد در خدمت امام سجاد بود تا اینکه سختگیریهای بنیامیه بهخصوص حجاج بن یوسف بر شیعیان شدت یافت. شهادت برخی یاران امام مثل یحیی بن امطویل، موجب شد ابوخالد برای نجات جان خود، به مکه فرار کرده و بهصورت مخفیانه زندگی کند. پس از شهادت امام سجاد، او به مدینه بازگشت و در جمع یاران امام باقر قرار گرفـت.[۶]
جایگاه ابوخالد کابلی
ابوخالد در میان یاران امام سجاد از چنان جایگاهی برخوردار بود که وی را باب و یکی از حواریون امام سجاد میدانستند.[۷] همچنین از او بهعنوان یکی از پنج نفر اصحاب اولیۀ امام سجّاد و یکی از سه نفری که پس از شهادت امام حسین از ارتداد مصون ماندند[۸] و یکی از چهار شاگرد امام سجاد میدانند که در روز رستاخیز بههمراه دیگر یاران پیامبر اکرم و ائمه معصومین برمیخیزند و قبل از همه به بهشت میروند.[۹] او نقش مؤثّری در هدایت خاندان اَعین[۱۰] به مسیر اهلبیت با هدایت اُمّالأسود، دختر أَعْیَن، داشته است.[۱۱]
اساتید و مشایخ روایی
ابوخالد کابلی بیشتر عمر خود را در مدینه و در ملازمت امام سجاد و امام باقر به سر برده و از آنها دانش و معارف آموخته و حدیث روایت کرده است.[۱۲] او علاوه بر نقل روایت از دو امام، از افراد دیگری چون اصبغ بن نباته و یحیی بن امطویل نیز روایاتی را نقل کـرده است.[۱۳]
روایات
از ابوخالد حدود ۸۰ روایت دربارۀ اعتقـادات، اخلاق، تـاریخ، مهـدویت و تفسیر نقل شده است.[۱۴] روایات او در کتب اربعه، شامل یازده روایت است و در تألیفات شیخ مفید، شیخ صدوق و دیگران نیز روایاتی از او دیده میشود. از او روایاتی دربارۀ سؤال از نعمت اهلبیت در قیامت، محبّت خاص نسبت به اهلبیت و ولایت آنها و نیز اصحاب امام زمان نقل شده است.[۱۵]
خلط در کنیۀ ابوخالد
ابوخالد کابلی، عنوان دو تن از اصحاب و یـاران ائمـه بوده که ابوخالد اکبر، نام او وردان و لقب وی کنکر و از اصحاب امام سجاد بوده که از امام باقر هم روایت نقل کرده است؛ اما ابوخالد اصغر، نام او وردان بوده و فاقد لقب کنکر، که از امام باقر و امام صادق روایت کرده و از اصحاب آن دو امام بوده است.[۱۶] ابوخالد کابلی و ابوخالد قماط نیز دو شخصیت مجزا از یکدیگر هستند.[۱۷]
بازگشت به وطن
برخی منابع حکایـت از این دارند که ابوخالد کابلی زمانی که در مدینه بوده، یکبار با مساعدت امام سجاد برای دیدن خانوادۀ خود به کابل سفر کرده و دوباره به مدینه برگشته است.[۱۸]
درگذشت
درگذشت ابوخالد کابلی قبل از امامت امام صادق یا ابتدای امامت او بوده است.[۱۹]
نقش ابوخالد کابلی در تبیین امامت
تبیین امامت بهعنوان جانشینی الهی
ابوخالد با انتقال روایات امام سجاد و امام باقر، به شفافسازی مفهوم امامت بهعنوان منصبی الهی (نه صرفاً سیاسی) پرداخت. او با تأکید بر نشانههای امامت از جمله علم لدنی و نصّ قبلی، به مقابله با انحرافات فکری پرداخت.[۲۰]
ترویج فرهنگ شهادت و قیام حسینی
وی با نقل روایات مربوط به شهادت امام حسین و فضیلت زیارت ایشان، به ترویج فرهنگ عزاداری و پاسداشت قیام عاشورا همت گماشت. این اقدام در شرایط خفقان اموی، عاملی برای زنده نگاه داشتن آرمانهای حسینی بود.[۲۱]
انتقال آموزههای اخلاقی و عبادی امام سجاد
ابوخالد بهعنوان راوی صحیفۀ سجادیه (یا مضامین آن)، به ترویج مناجات، دعا و سبک زندگی مبتنی بر تقوا و مبارزه در برابر ظلم کمک کرد. این آموزهها، سبک زندگی شیعی را در ابعاد فردی و اجتماعی شکل داد.[۲۲]
ایفای نقش باب امامت
وی به عنوان واسطهٔ بین امام و شیعیان، به تبیین سؤالات کلامی و فقهی میپرداخت و از تحریف عقاید شیعی جلوگیری میکرد. این نقش در دورهٔ انتقال از امامت امام سجاد به امام باقر حیاتی بود.[۲۳]
مبارزه با انحرافات از طریق روایتهای مستند
ابوخالد با نقل روایاتی مانند حکمیت حجرالاسود (که در آن امام سجاد با معجزه، حقانیت خود را اثبات کرد)، به مقابله با مدعیان دروغین امامت پرداخت و مشروعیت امامت اهلبیت را تثبیت کرد.[۲۴]
الگوسازی سبک زندگی مقاوم اما مسالمتآمیز
او در شرایط سرکوب اموی، با پناه بردن به مکه و ادامهٔ فعالیتهای فرهنگی، الگویی از مقاومت منفی (غیرمسلحانه) را ارائه داد که با آموزههای امام سجاد در دورهٔ تقیه همسو بود.[۲۵]
پانویس
- ↑ راوندی، الخرائج و الجرائح، تحقیق، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۸۴۰.
- ↑ موسوی، ابوخالد کابلی یار خراسانی اهلبیت، 1395ش، ص۱۲۵.
- ↑ راوندی، الخرائج و الجرائح، تحقیق، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۸۴۰.
- ↑ راوندی، الخرائج و الجرائح، ۱۴۰۳ق، ج۱، ص۲۶۱.
- ↑ موسوی، ابوخالد کابلی یار خراسانی اهلبیت، 1395ش، ص۱۲۶.
- ↑ موسوی، ابوخالد کابلی یار خراسانی اهلبیت، 1395ش، ص۱۲۷.
- ↑ موسوی، ابوخالد کابلی یار خراسانی اهلبیت، ص۱۲۵.
- ↑ «ابوخالد کابلی»، پایگاه اطلاعرسانی حدیث شیعه.
- ↑ احمدینژاد، «سیمای ابو خالد کابلی(1)»، کتابخانه دیجیتال تبیان.
- ↑ خاندان اعین از بزرگترین خاندان علمی شیعی در شهر کوفه بود که بسیاری از افراد این خاندان از اصحاب ائمه و راویان بزرگ و فقها بودهاند و کمتر شخصیتی از آنان است که ناقل حدیث نباشد. «عبدالملک بن اعین»، ویکیفقه.
- ↑ «ابوخالد کابلی»، پایگاه اطلاعرسانی حدیث شیعه.
- ↑ موسوی، ابوخالد کابلی یار خراسانی اهلبیت، 1395ش، ص۱۳۰.
- ↑ موسوی، ابوخالد کابلی یار خراسانی اهلبیت، 1395ش، ص۱۳۰.
- ↑ موسوی، ابوخالد کابلی یار خراسانی اهلبیت، 1395ش، ص۱۳۰.
- ↑ «ابوخالد کابلی»، پایگاه اطلاعرسانی حدیث شیعه.
- ↑ موسوی، ابوخالد کابلی یار خراسانی اهلبیت، 1395ش، ص۱۳۰.
- ↑ زینلی طرقی، «بررسی شخصیت رجالی ابو خالد کابلی با تأکید بر تمییز مشترکات»، 1395ش، ص۱۱۷.
- ↑ احمدینژاد، «سیمای ابو خالد کابلی (رحمه الله) (1)»، کتابخانه دیجیتال تبیان.
- ↑ «ابوخالد کابلی»، پایگاه اطلاعرسانی حدیث شیعه.
- ↑ طبرسی، اعلام الوری، ۱۳۹۹ق، ص۲۵۴.
- ↑ کلینی، الکافي، ج۵، ص۲۱۱؛ برقی، الرجال، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۹.
- ↑ کشی، اختیار معرفة الرجال المعروف برجال کشی، ۱۴۰۰ق، ج۱، ص۱۰۰-۱۰۲.
- ↑ راوندی، الخرائج و الجرائح، تحقیق، ۱۴۰۹ق، ج ۲، ص۸۴۰.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۴۶، ص۲۹-۳۰.
- ↑ کشی، اختیار معرفة الرجال المعروف برجال کشی، ۱۴۰۰ش، ج۱، ص۱۰۰.
منابع
- «ابوخالد کابلی»، پایگاه اطلاعرسانی حدیث شیعه، تاریخ بازدید: ۱۰ آذر ۱۴۰۱ش.
- احمدینژاد، سید حسن، «سیمای ابوخالد کابلی(1)»، کتابخانه دیجیتال تبیان، تاریخ انتشار: ۱۳۸۷ش.
- برقی، احمد بن محمد، «الرجال» همراه الرجال ابن داوود حلی، قم، به کوشش محمد رضا حسینی، ۱۴۱۰ق.
- راوندی، سعید بن هبة الله، الخرائج و الجرائح، تحقیق و تصحیح: مؤسسة الإمام المهدى عليه السلام، ناشر: مؤسسه امام مهدى، قم، چاپ اول، ۱۴۰۹ق.
- زینلی طرقی، منا و دیگران، «بررسی شخصیت رجالی ابوخالد کابلی با تأکید بر تمییز مشترکات»، در فصلنامه علمی پژوهشی علوم حدیث، سال بیستویکم، شماره ۱، بهار ۱۳۹۵ش.
- صادقی، مریم، «ابوخالد کابلی»، در دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، آخرین بروزرسانی: ۲۵ فروردین ۱۳۹۹ش.
- طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری، به کوشش علی اکبر غفاری، بیروت، ۱۳۹۹ق/ ۱۹۷۹م.
- «عبدالملک بن اعین»، ویکی فقه، تاریخ انتشار: ۲۰ فروردین ۱۳۹۶ش.
- کشی محمد بن عمر، اختیار معرفة الرجال المعروف برجال کشی، تهران، آماره ۱۴۰۰ق.
- مازندرانی، محمدصالح، الکافی، تهران، اسلامیه، ۱۳۴۲ش.
- مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، بیروت، ۱۴۰۳ق / ۱۹۸۳م.
- موسوی، سید جمالالدین، «ابوخالد کابلی یار خراسانی اهلبیت»، در مجله سیره و سخن اهلبیت، شماره دوم، پاییز و زمستان ۱۳۹۵ش.