پیش‌نویس:داریوش

سنگ‌نگاره داریوش بزرگ در سنگ‌نوشته بیستون

داریوش؛ از پادشاهان هخامنشی که ایران را به اوج قدرت و گسترهٔ جغرافیایی رساند.

داریوش، نوهٔ آریامنه و پسر گشتاسب، پس از تربیتی گسترده در دربار کوروش و کسب مهارت‌های نظامی و فرهنگی، به پادشاهی ایران رسید و سلسلهٔ هخامنشی را به اوج قدرت رساند. او با اصلاحات اقتصادی، از جمله ضرب سکه، تعیین مالیات عادلانه و آبادانی کشاورزی، رونق کشور را تضمین کرد.

داریوش همچنین با ساخت شاهکارهایی چون تخت جمشید و تدوین کتیبه‌های تاریخی، هنر و فرهنگ هخامنشی را به اوج رساند و با سازماندهی ارتش، تشکیل سپاه جاویدان و نیروی دریایی، امنیت و قدرت نظامی ایران را تثبیت کرد. او نظام اداری ایران را به ۳۰ ایالت تقسیم کرد، قوانین نوین وضع نمود و به آزادی ادیان و احترام به اقوام توجه داشت. داریوش پیرو آیین زرتشت بود و در نگاه یهودیان، شخصیتی قانون‌مند و عادل محسوب می‌شد. او در سن ۶۴ سالگی در جریان شورشی در مصر درگذشت و در نقش رستم آرام گرفت.

معرفی داریوش

داریوش، عموزادهٔ کوروش، پسر گشتاسب (ویشتاسپ) و نوهٔ آریامنه هخامنشی بود. او در کودکی به دربار کوروش راه یافت و با خاندان پادشاهی، نجیب‌زادگان و بزرگ‌زادگان ایرانی آشنا شد. کمان‌داری و نیزه‌داری را از آنها آموخت و در همان دوران، فرهنگ، دانش و تعلیمات مذهبی را نیز فراگرفت.

وی آتوسا، دختر کوروش را به همسری برگزید. داریوش پس از مرگ کوروش، در شمار سرداران ارتش کمبوجیه فرزند کوروش قرار گرفت و پس از درگذشت کمبوجیه، در سال ۵۲۲پ. م به پادشاهی ایران دست یافت. سلسلهٔ هخامنشی در دوره حکومت داریوش، به اوج قدرت رسید. آثار تاریخی و کتیبه‌های بسیاری دربارهٔ داریوش برجای مانده که نشان‌دهندهٔ تثبیت قدرت سیاسی و اقتصادی ایران در عصر او است.

ویژگی‌های اخلاقی

دریک طلایی امپراتوری هخامنشی - قهرمان با کمان، قرن پنجم پیش از میلاد

داریوش با استعداد ویژه‌اش، به سرعت دانش، فرهنگ و هنرهای رزمی را در دربار کوروش آموخت. ازاین‌رو رهبری جوانان دربار به او واگذار شد. همچنین ارتباط او با بزرگان دربار موجب شد خصوصیات او از جمله دوراندیشی، آزادی‌خواهی، واقع‌گرایی و اراده قوی او در امور کشور برای دیگر بزرگ‌زادگان کشور نمود پیدا کند.

همچنین او به‌دلیل حس وطن‌دوستی خدمات بزرگی را در جهت پیشرفت و آبادانی ایران انجام داد. او با ملت‌های گوناگون در قلمرو حکومت‌اش به‌خوبی رفتار می‌کرد و پس از تصرف بابِل، هزاران یهودی برده را آزاد کرد. داریوش، حاکمان نالایق را به‌سختی تنبیه می‌کرد. ایران در زمان حکمرانی داریوش به قدرت برتر نظامی، فرهنگی، سیاسی و هنری، تبدیل شد.

اقدامات اقتصادی

امپراتوری داریوش از شرق تا سند، از شمال شرق تا آمودریا و از غرب تا آسیای صغیر و قلب آفریقا امتداد می‌یافت. ایران دارای پنج پایتخت اداری، سیاسی و آیینی بود و داریوش با تأسیس «چاپار»، ارتباط آسان‌تر ایرانیان را فراهم کرد. او برای تسریع تجارت، پول واحدی از سکه‌های طلا و نقره ضَرب کرد و مالیات هر ملتی را بر اساس ثروت و وسعت سرزمین‌شان معین کرد.

داریوش، مالیات افراد فرودست را نصف کرده بود و علاقهٔ زیادی به آبادانی و رونق کشاورزی داشت؛ ازاین‌رو در همهٔ ایالت‌ها، افرادی موظف به کاشت درختان بودند و ملاک دریافت میزان مالیات از آنها بر اساس مرغوبیت زمین و حجم محصول معین می‌شد و خودش بر عملکرد زمین‌داران نظارت دقیقی داشت. از دیگر اقدامات او دستور ساخت آبراهی میان دریای سرخ و دریای مدیترانه از راه رود نیل بود تا کشتی‌های ایرانی به‌راحتی از آن عبور کنند.

اقدامات فرهنگی داریوش

نقش‌برجستهٔ داریوش بزرگ در تخت جمشید.

داریوش را شاهی مقتدر و در عین حال هنردوست نامیده‌اند. او رویدادهای مهم پادشاهی خود؛ از جمله معرفی خویش، به قدرت رسیدن، کشورگشایی‌ها و ساخت‌وسازها را بر کتیبه‌های مختلف به خط میخی و زبان فارسی باستان به تحریر درآورده که مهم‌ترین آنها کتیبهٔ بیستون است.

در زمان او یک خط مشترک برای قلمرو سرزمینی ایران ابداع شد. تعیین۳۰ روز برای هر ماه در ایران، به دستور داریوش پایه‌گذاری شد و در آن گاه‌شمار، روز اول و پانزدهم هر ماه، ۵ عید مذهبی و ۳۱ روز دیگر مانند نوروز و سوگ سیاوش گرامی داشته می‌شد.

همچنین داریوش برای دلجویی از مصری‌ها، نیایش‌گاه‌های آنها را که در زمان کمبوجیه ویران شده بود، بازسازی کرد. هنر هخامنشی در زمان داریوش به اوج رسید و او با تجمیع انواع هنرها در ایران، تحسین مورخان یونانی را برانگیخت. داریوش در شهرهای ایران، بناهای چشمگیری ساخت که پارسه (تخت جمشید)، شاهکار معماری ایران، از جملهٔ آنها است.

داریوش درساخت تخت جمشید حقوق بالایی را برای کارگران و معماران معین کرده بود که مقدار روزانه آنان را بر کتیبه‌ها نگاشته‌اند. تخت جمشید شامل بناهایی مانند تالار آپادانا، تالار سه دروازه، حیاط هدیش و کاخ تچر بود که توسط پسرش، خشایارشاه بعد از ۶۵ سال تکمیل شد.

اقدامات نظامی داریوش

از برجسته‌ترین اقدامات داریوش در زمینهٔ نظامی، سازماندهی و اصلاح ساختار ارتش و تشکیل سپاه «جاویدان» بود. از این تعداد ۴۰۰۰ نفر سواره نظام و پیاده، مخصوص تأمین امنیت، نظم و حفاظت از کاخ سلطنتی بودند. او نیروی دریایی ارتش ایران را برای نخستین بار در تاریخ بنیان‌گذاری کرد و اقداماتی در جهت سرکوب سکاهای بالکان، سرکوب شورش‌های دولت‌شهرهای ایونیه در آسیای صغیر و جنگ ناموفق با یونانیان را انجام داد.

او برای بهبود راه‌های نظامی و ایجاد امنیت، شاهراه سارد به شوش را با زیرسازی اصولی و مستحکم شبیه به آسفالت‌های امروزی به‌طول ۲۷۰۰ کیلومتر ایجاد کرد و برای مخابرهٔ اخبار نظامی-امنیتی از پیک‌های سریعی که در میانهٔ راه از اسب‌های تازه‌نفس بهره می‌بردند، استفاده کرد.

اقدامات سیاسی دریوش

سنگ‌نگاره به بندکشیده شدن شورشی‌ها به‌دست داریوش بزرگ

داریوش برای اولین بار در ایران نهادهای سازمان‌یافته‌ای را بنیان نهاد و قلمرو حکومتی ایران را به ۳۰ ایالت (ساتراپی) تقسیم کرد.

او با کنترل قدرت ساتراپ‌ها به‌وسیلهٔ مأموران اداری، مالی و نظامی، افرادی را تعیین کرده بود تا او را در جریان امور ساتراپ‌ها قرار دهند.

سرزمین مصر در زمان داریوش، یکی از ایالت‌های ایران بود. همچنین داریوش قوانین جدیدی به‌نام قوانین خوب برای ایران وضع کرد تا صلح را در قلمرو سرزمینی ایران برقرار کند و از مشکلات آن بکاهد.

اعتقادات داریوش

در عهد هخامنشیان، سه دین زرتشتی، بودایی و یهودی در جهان وجود داشت. پژوهشگران معتقدند که هخامنشیان، پیرو آیین زرتشت بوده‌اند. از نظر تاریخ‌شناسان، اقدامات داریوش، جلوه‌ای دینی داشته و حتی برخی بر این باور بودند که او رسالتی دینی داشته است. او همواره قدرت خود را از خدای بزرگ «اهورا مزدا» می‌دانست و نسبت به دروغ بیزاری می‌جست و این تأکید در تمام کتیبه‌ها و سنگ‌نوشته‌ها، نمود دارد.

داریوش در کتاب مقدس

داریوش در بازسازی معابد، یهودیان را یاری کرد و در نگاه آنها به فردی قانومند در حفظ ارکان امپراتوری، شهرت داشت. نام داریوش در ۲۵ فراز از عهد عتیق، ذکر شده است. افلاطون نیز این موضوع را در آثار خود، ذکر کرده است.

مرگ

داریوش در شورش یکی از نوادگان فراعنه مصر (۴۸۶پ. م) در سن ۶۴ سالگی، جان خود را از دست داد. مقبرهٔ او در دل کوه رحمت در مکانی به نام نقش رستم در مرودشت فارس، قرار دارد. وصیت‌نامهٔ او خطاب به فرزندش بر سنگ قبر او حک شده است.

منابع

• آهنگر، کاوه، «داریوش بزرگ»، وب‌سایت تمدن ما، تاریخ بازدید: ۳۰ تیر ۱۴۰۱ش.
• بابایی درمنی، علی، «باورهای دینی داریوش بزرگ»، وب‌سایت نگرشی بر تاریخ و فرهنگ ایران زمین، تاریخ درج مطلب: ۳۰ آبان ۱۳۹۴ش.
• پارساپور، روزبه، «داریوش بزرگ هخامنش»، وب‌سایت مرکز مطالعات خلیج فارس، تاریخ بازدید: ۳۰ تیر ۱۴۰۱ش.
• حضرتی یامچی، حسن، «مذهب و سیاست مذهبی هخامنشیان»، کیهان اندیشه، شمارهٔ ۷۴، ۱۳۷۶ش.
• «زندگی‌نامه داریوش، پادشاه بزرگ»، وب‌سایت آسمونی، تاریخ بازدید:۳۰ تیر ۱۴۰۱ش.
• «داریوش هخامنشی»، پایگاه خبری حقوق نیوز، تاریخ بازدید: ۲ مرداد ۱۴۰۱ش.
• «داریوش هخامنشی»، وب‌سایت لحظه آخر، تاریخ بازدید: ۲۹ تیر ۱۴۰۱ش.
• «زندگینامهٔ داریوش اول»، وب‌سایت بیتوته، تاریخ بازدید: ۳۰ تیر ۱۴۰۱ش.
• شباهنگ، مهرداد، «داریوش»، دانشنامه ایران زمین، تاریخ بازدید: ۲۸ تیر ۱۴۰۱ش.
• «شوش کهن»، وبلاگ آرش، تاریخ درج مطلب: ۵ تیر ۱۳۹۸ش.
• فخاری، رامین، «زندگینامه و اقداماتی که داریوش انجام داد»، وب‌سایت تاریخ ما، تاریخ درج مطلب: ۹ آبان ۱۳۹۷ش.