پیشنویس:مجموعه تاریخی عباسآباد
مجموعه تاریخی عباسآباد؛ مجموعهای بزرگ از آثار تاریخی استان مازنداران واقع در شهرستان بهشهر.
مجموعه تاریخی عباسآباد، واقع در استان مازندران (نزدیک بهشهر)، یکی از بزرگترین و باشکوهترین مجموعههای دوران صفویه است که در فهرست میراث جهانی یونسکو نیز ثبت شده است. این مجموعه در دل جنگلهای سرسبز شمال ایران و در دامنههای رشتهکوه البرز قرار دارد و به دستور شاه عباس اول صفوی در قرن ۱۱ هجری ساخته شده است. مجموعه تاریخی عباسآباد به دلیل قرارگیری در منطقهای خوشآبوهوا، امروزه بهعنوان یک پارک ملی و سایت گردشگری مهم شناخته میشود. دریاچه عباسآباد با انبوه درختانی که دورادور آن قد کشیدهاند و با آواز پرندگان در کنار بقایای عمارت تاریخی، مقصدی آرامشبخش برای فرار از فضای پرتنش شهری است. مجموعه عباسآباد، میان جنگلهای انبوه و کوهستانی قرار دارد که به آن زیبایی دوچندان بخشیده است و مسیرهای پیادهروی و طبیعتگردی در اطراف آن بسیار محبوب است.
نامگذاری و پیشینه
نامگذاری این جاذبه طبیعی و تاریخی به نام باغ عباسآباد، بهدلیل شکلگیری آن در زمان حکومت شاهعباس اول و به دستور شخص او بوده است[۱] و در سالهای ۱۰۲۰ تا ۱۰۲۱ق، همزمان با تأسیس شهر اشرفالبلاد (بهشهر امروزی) ساخته شده است.[۲] مجموعه تاریخی عباسآباد یکی از بزرگترین باغهای کهن ایرانی در دامنه شمالی رشتهکوه البرز و مهمترین باغ غیر کویری ایران بهشمار میآید.[۳] مجموعه تاریخی عباسآباد در سال ۱۳۴۶ش، در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفت و در سال ۱۳۹۰ش، در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است.[۴]
معماری مجموعه تاریخی عباسآباد
مجموعه تاریخی عباسآباد شامل سد و دریاچه عباسآباد، آسیاب آبی، گلباغ، عمارت چهارطاقی، دو برج آجری و گرمابه است که در منطقهای با نام پیشین خرگوران و در گسترهٔ نزدیک به ۶۰۰ هکتار در ۹ کیلومتری جنوبشرقی شهرستان بهشهر و میان جنگلهای نیمهانبوه ارتفاعات رشتهکوه البرز بنا شده است.[۵]
باغ تاریخی عباسآباد
باغ ۱۴۰ هکتاری عباسآباد، یکی از ۹ باغ ایرانی ثبت شده در فهرست میراث جهانی یونسکو و مهمترین باغ غیرکویری ایران است. این باغ بهدلیل سیستم چرخش آب منحصر به فردش در فهرست جهانی ثبت شده است.[۶] معماران و مهندسان دوره صفوی این باغ را بهصورت قرینه و پلکانی احداث کردهاند.[۷] در فاصله ۶۰۰ متری از باغ، گلباغ یا ایستگاه توزیع آب قرار دارد که هدف آن، تصفیه آب بوده است؛ بقایای لولههای سفالی، سیستم آبرسانی و شیوهٔ تصفیه آب در دوران صفویه را نشان میدهد.[۸] در معماری باغ عباسآباد مانند سایر باغهای ایرانی از قرینهسازی استفاده شده است. برای دسترسی به این باغ پلکانی زیبا که بر فراز یک تپه طبیعی قرار دارد، مهندسان دوره صفوی با تراشیدن تپه تعدادی پله و چندین صفه ایجاد کردند[۹] و در بالاترین نقطه، عمارتی باشکوه ساختند. در بخش میانی باغ، یک حوض بزرگ مرکزی با حوضچههای کوچکتر در اطراف آن ساخته شده بود. آب از بالای تپه از طریق لولههای سفالی به حوض اصلی میرسید و به شکل فواره ظاهر میشد، سپس آب اضافی به حوضهای جانبی منتقل میشد.
ویژگیهای معماری باغ عباسآباد:
- طراحی باغ روی تپه و رو به قبله.
- نمایان بودن طلوع و غروب خورشید در باغ.
- تقارن در مسیرها و کانالهای آبرسانی، که زیبایی آن را دوچندان میسازد.[۱۰]
سد و دریاچه عباسآباد
دریاچه عباسآباد در ارتفاع ۴۰۰ متری از سطح دریا و با وسعتی بالغ بر ۱۰ هکتار در جنوب شرقی بهشهر و میان جنگل قرار گرفته است. این دریاچه در دوره صفویه در اثر احداث سد برای کنترل آب باران و آب جاری از ارتفاعات، شکل گرفته است.[۱۱] سد دریاچه با گنجایش ۶۰۰ هزار مترمکعب از نوع مخزنی بوده و جنس دیواره سد از ساروج است. این سد توسط سازمان میراث فرهنگی در زمره آثار تاریخی و فرهنگی ایران ثبت شده است.[۱۲] سد دریاچه عباسآباد با هدف جمعآوری آبهای زمستانی احداث شده بود و آب جمعشده در پشت این سد جهت آبیاری شالیزارهای برنج و تأمین آب روستاهای اطراف در فصل تابستان، بهرهبرداری میشد.[۱۳]
عمارت مرکزی
بقایای یک بنای آجری با ارتفاع ۱۸ متر در وسط دریاچه عباسآباد، منظرهای زیبا ایجاد میکند. این بنا در گذشته با پلی چوبی به ضلع شمالی مجموعه متصل میشده است.[۱۴] با توجه به موقعیت ساختاری بنای شناسایی شده بر بالای کوه و همچنین کشف سفالهای لعابدار برای پوشش بام، باستانشناسان، این عمارت را محل اقامت موقت شاهعباس و درباریان دانستهاند.[۱۵] برخی کارشناسان معماری، کارکرد اصلی و نخستین این چهارطاقی در میانهٔ دریاچه عباسآباد را مقاومسازی سد در برابر فشار آب و پیشگیری از آسیبرسیدن به سد دانستهاند.[۱۶] این عمارت، در فصل آبگیری دریاچه به زیر آب میرود و گاهی فقط سقف آن مانند جزیرهای با چند درختچه، بیرون از آب دیده میشود؛ اما در فصل کمآبی، تمام عمارت از آب بیرون و نمایان است. این ساختمان با وجود آنکه نیمی از سال را در زیر آب بهسر میبرد، اما پس از چندین سده همچنان پابرجا مانده است.[۱۷]
حمام تاریخی
یک حمام قدیمی با معماری سنتی و سیستم گرمایشی دوره صفوی در مجموعه تاریخی عباسآباد وجود دارد. انتقال آب در این حمام از طریق تنبوشهها و از داخل دیوارهای ضخیم خشتی صورت میگیرد. در داخل این حمام کاشیهای زیبای مربوط به دوران صفوی با رنگهای لاجوردی، فیروزهای و زرد دیده میشود.[۱۸] گرمخانهٔ حمام با حوضهای متعدد، نشانهٔ توجه ویژه ایرانیان به رعایت بهداشت بوده است. فضای گرمخانه مزین به کاشی با لعابهایی به رنگهای مختلف بوده است.[۱۹]
برج آجری
در مجموعه تاریخی عباسآباد دو برج آجری به قطر ۷ متر و به ارتفاع ۱۴ متر از دوران صفویه به یادگار مانده است. در ساخت این بنا، ملات ساروج و آجر بهکار رفته است. برجها برای جلوگیری از ضربات قوچیشکل سیالات، توسط مهندسان دوره صفویه مدنظر قرار گرفتهاند.[۲۰] وجود برج آجری از ویژگیهای باغ تاریخی عباسآباد در بهشهر است که در دیگر باغهای ایرانی، دیده نمیشود.[۲۱]
آسیاب آبی
آسیاب آبی در ۵ کیلومتری جنوب باغ عباسآباد و میان دو رود پرآب احداث شده است. مصالح عمده تشکیلدهنده این آسیاب، سنگ، آجر و ملاط ساروج است.[۲۲]
امکانات رفاهی و گردشگری
مجموعه تاریخی عباسآباد با داشتن امکانات اقامتی از جمله چایخانه، کافه، رستوران، سرویس بهداشتی، نمازخانه، فروشگاه مواد خوراکی، در کنار جاذبههای طبیعی و تاریخی آن، یکی از بهترین مقصدهای طبیعتگردی و گردشگری در سفر به استان مازندران است.[۲۳] البته باغ و دریاچه عباسآباد، بهدلیل ساختوسازهای پیرامونی و همچنین خشکسالی دچار آسیبهایی شده است. ساخت فروشگاه، رستوران و دیگر سازههای خدماتی بدون اجازه سازمان میراث فرهنگی، خطراتی را متوجه این مجموعه کرده است.[۲۴]
راه دسترسی به دریاچه عباسآباد
بهمنظور دسترسی به این مجموعه تاریخی در استان مازندران، میبایست به شهرستان بهشهر رفت. در ورودی بهشهر وارد بلوار هاشمینژاد شده و مسیر را تا بلوار امام رضا ادامه داده، در بلوار امام رضا، نرسیده به هتل عباسپور، ورودی جاده عباسآباد در سمت راست قرار دارد.[۲۵] با ورود به این جاده و عبور از رستوران قصر، مسیر را ادامه داده، در انتهای مسیر، یک خروجی در سمت راست قرار دارد که بعد از پیمودن ۴ کیلومتر در جنگل و با عبور از روستای التپه (علیتپه)، مجموعه تاریخی عباسآباد قابل مشاهده است.[۲۶]
پانویس
- ↑ «همه چیز درباره دریاچه عباسآباد بهشهر»، وبسایت پینورست، تاریخ بازدید: 8 مرداد 1401ش.]]
- ↑ . «نادرترین گونه گیاهی باغ تاریخی عباسآباد بهشهر شناسایی شد»، خبرگزاری دانشجویان ایران«ایسنا»، تاریخ بازدید: 8 مرداد 1401ش.
- ↑ . «باغ ایرانی عباسآباد | شاهکار دوره صفوی»، وبسایت مجله گردشگری اِلیگشت.
- ↑ . « مجموعه تاریخی عباسآباد بهشهر»، وبسایت کارناوال.
- ↑ . «بازنویسی سرنوشت«عباسآباد»، وبسایت همشهری.
- ↑ «مجموعه باغهای عباسآباد»، وبسایت شهرداری بهشهر.
- ↑ . «مجموعه تاریخی عباسآباد»، وبسایت کجارو.
- ↑ . «آشنایی با مجموعه تاریخی باغ عباسآباد بهشهر»، وبسایت امیران.
- ↑ . «باغ تاریخی عباسآباد از یونسکو کارت زرد گرفت»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.
- ↑ «مجموعه باغهای عباسآباد»، وبسایت شهرداری بهشهر.
- ↑ . «همه چیز درباره دریاچه عباسآباد بهشهر»، وبسایت پینورست، تاریخ بازدید: 20 مرداد 1401ش.
- ↑ . «معرفی مجموعه تاریخی عباسآباد»، خبرگزاری میزان.
- ↑ . «مجموعه تاریخی عباسآباد بهشهر مکانی دلنواز برای زائران رضوی»، خبرگزاری تسنیم.
- ↑ «مجموعه باغهای عباسآباد»، وبسایت شهرداری بهشهر.
- ↑ . «باغ و مجموعه گردشگری عباسآباد»، وبسایت سفرمارکت.
- ↑ پیشهور و دیگران، «شناخت ترکیبی تازه از فن و هنر در باغ تاریخی عباسآباد بهشهر»، نشریه اینترنتی معماری منظر.
- ↑ «مجموعه باغهای عباسآباد»، وبسایت شهرداری بهشهر.
- ↑ .«مجموعه تاریخی عباسآباد بهشهر»، وبسایت گردشگری ایران.
- ↑ . «مجموعه تاریخی عباسآباد»، وبسایت کجارو.
- ↑ . «باغ تاریخی عباسآباد»، وبسایت مجله سفر و گردشگری، تاریخ بازدید: 8 مرداد 1401ش.
- ↑ «مجموعه باغهای عباسآباد»، وبسایت شهرداری بهشهر.
- ↑ . «آشنایی با مجموعه تاریخی باغ عباسآباد بهشهر»، وبسایت امیران.
- ↑ . « مجموعه تاریخی عباسآباد بهشهر»، وبسایت کارناوال.
- ↑ . «باغ تاریخی عباسآباد از یونسکو کارت زرد گرفت»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.
- ↑ . «مجموعه تاریخی عباسآباد»، وبسایت کجارو.
- ↑ . «باغ و مجموعه گردشگری عباسآباد»، وبسایت سفر مارکت.
منابع
- «آشنایی با مجموعه تاریخی باغ عباسآباد بهشهر»، وبسایت امیران، تاریخ درج مطلب: ۲۸ سپتامبر ۲۰۲۰م.
- «بازنویسی سرنوشت عباسآباد»، وبسایت همشهری، تاریخ درج مطلب: ۲۴ خرداد ۱۴۰۰ش.
- «باغ ایرانی عباسآباد؛ شاهکار دوره صفوی»، وبسایت مجله گردشگری اِلیگشت، تاریخ درج مطلب: ۲۱ مهر ۱۳۹۸ش.
- «باغ تاریخی عباسآباد»، وبسایت مجله سفر و گردشگری، تاریخ بازدید: ۸ مرداد ۱۴۰۱ش.
- «باغ تاریخی عباسآباد از یونسکو کارت زرد گرفت»، خبرگزاری جمهوری اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۲۷ آذر ۱۳۹۷ش.
- «باغ و مجموعه گردشگری عباسآباد»، وبسایت سفرمارکت، تاریخ بازدید: ۷ مرداد ۱۴۰۱ش.
- پیشهور، جمیلا و دیگران، «شناخت ترکیبی تازه از فن و هنر در باغ تاریخی عباسآباد بهشهر»، نشریه اینترنتی معماری منظر، شماره ۴۳، خرداد ۱۳۸۸ش.
- «مجموعه باغهای عباسآباد»، وبسایت شهرداری بهشهر، تاریخ بازدید: ۲۱ مرداد ۱۴۰۴ش.
- «مجموعه تاریخی عباسآباد»، وبسایت کجارو، تاریخ بازدید: ۷ مرداد ۱۴۰۱ش.
- «مجموعه تاریخی عباسآباد بهشهر»، وبسایت کارناول، تاریخ بازدید: ۸ مرداد ۱۴۰۱ش.
- «مجموعه تاریخی عباسآباد بهشهر»، وبسایت گردشگری ایران، تاریخ بازدید: ۷ مرداد ۱۴۰۱ش.
- «مجموعه تاریخی عباسآباد بهشهر مکانی دلنواز برای زائران رضوی»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: ۱ فروردین ۱۳۹۳ش.
- «معرفی مجموعه تاریخی عباسآباد»، خبرگزاری میزان، تاریخ درج مطلب: ۲۱ شهریور ۱۳۹۷ش.
- «نادرترین گونه گیاهی باغ تاریخی عباسآباد بهشهر شناسایی شد»، خبرگزاری دانشجویان ایران:ایسنا، تاریخ بازدید: ۸ مرداد ۱۴۰۱ش.
- نیکفطرت، مرتضی، «بررسی جایگاه گردشگری تاریخی و طبیعی در شرق استان مازنداران (نمونه موردی: عباسآباد بهشر»، اولین همایش ملی گردشگری، جغرافیا و محیط زیست پایدار، ۱۳۹۲ش.
- «همه چیز دربارهٔ دریاچه عباسآباد بهشهر»، وبسایت پینورست، تاریخ بازدید: ۸ مرداد ۱۴۰۱ش.
| گردشگری |
| ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| طبیعت |
| ||||||||||
| شهرها | |||||||||||
| استانها | |||||||||||
| تاریخ |
| ||||||||||
| سیاست | |||||||||||
| جامعه و فرهنگ |
| ||||||||||
| هنر | |||||||||||
| خوارکیها | |||||||||||
| مناطق گردشگری | |
|---|---|
| جاذبههای گردشگری | |
| شهرها | |
| روستاها | |
| مشاهیر | |