پیش‌نویس:رودبار

رودبار؛ شهری تاریخی و زیستگاه زیتون در استان گیلان. رودبار یکی از شهرستان‌های گردشگری استان گیلان در 60 کیلومتری شهر رشت است. این شهرستان جنوبی‌ترین شهرستان استان گیلان است. این شهر در دامنۀ کوه‌های مرتفع و سر‌سبزی واقع شده و دارای آب‌و‌هوای معتدل و مرطوب است. تراکم جمعیت در شهر رودبار نسبت به شهرستان‌های استان گیلان کمتر است.

نام‌گذاری

رودبار از کلمه «رود»؛ به‌معنای رودخانه و کلمه «بار»؛ به‌معنای اراضی کنار رود گرفته شده است. برخی معتقدند به‌دلیل وجود رود‌های فراوان در این منطقه، نام این شهر را «رودبار» نهاده‌اند.

تاریخچه

قدمت شهر تاریخی‌ رودبار و نواحي‌ اطراف آن‌ به‌ دو هزار سال‌ پيش‌ از ميلاد مسيح‌ بر می‌گردد.

جمعیت‌شناسی

1. آمار جمعیتی: شهر رودبار دارای 126 هزار نفر جمعیت است که بیش از نیمی از این جمعیت؛ یعنی حدود 70 هزار نفر در شهر رودبار و حدود 57 هزار نفر در روستا‌های اطراف این شهر زندگی می‌کنند.
2. اقوام و زبان‌ها: مردم ساکن در گیلان اغلب گیلک هستند که به زبان گیلکی و گویش گالشی و زیرگویش رودباری سخن می‌گویند.

جغرافیا

1. موقعیت جغرافیایی: شهر رودبار در جنوب استان گیلان و 60 کیلومتری شهر رشت قرار دارد. مختصات جغرافیایی شهرستان رودبار 36 درجه و 32 دقیقه تا 37 درجه و 7 دقیقه از خط استوا و 49 دقیقه و 11 دقیقه تا 50 درجه و 5 دقیقه طول شرقی از نصف‌النهار‌مبدأ است. رودبار از سمت شمال به شهر رشت و شفت، از سمت جنوب به شهر قزوین، از سمت شرق سیاهکال و از سمت غرب به استان زنجان محدود می‌شود.
2. آب‌و‌هوا: شهر رودبار با توجه به موقعیت جغرافیایی، دارای آب‌و‌هوای معتدل و مرطوب مدیترانه‌ای است.
3. منابع آبی: شهر رودبار در منطقه‌ای قرار گرفته که رود‌ها و چشمه‌سار‌های متعددی در آن جاری است. یکی از پر آب‌ترین رودخانه‌های رودبار، «سفید رود» است. این رودخانه از کوه‌های اطراف کردستان سرچشمه می‌گیرد. همچنین در این منطقه چشمه‌های متعددی از جمله «چشمه آب گرم ماسخنور» وجود دارد.
4. پوشش گیاهی: رودبار زیستگاه گیاهان متعدد و به‌ویژه زیستگاه اصلی درختان زیتون است. همچنین گونه‌های درختان جنگل‌ی متعددی مانند راش، ممرز، بلوط، توسکای ییلاقی، توسکای قشلاقی، افرا، شیزار، ون، شمشاد، انجیر، خرمندی، درک گردو، ملج، زربین، گیلاس وحشی و غیره نیز در این منطقه وجود دارد. همچنین این روستا زیستگاه گونه‌های بوته‌ای و دارویی مانند فرفیون، سرخس عقابی و جنگلی، کوله‌خاس، اقطی و گزنه نیز است.
5. حیات‌وحش: رودبار به دلیل طبیعت سرسبز و کوه‌های مرتفعی که در اطراف آن وجود دارد زیستگاه جانوران متعددی مانند مارال، تشی و راسو و همچنین پرندگانی مانند کبک، ابیا، عقاب جنگلی، شوکا، پلنگ، خرس، گراز، گربه جنگلی، شغال، گورکن، لاک‌پشت و سینه‌سرخ جنگلی است.

اقتصاد

اقتصاد مردم رودبار اغلب بر پایۀ باغداری و كشاورزی استوار است. تولید و فروش محصولات زراعی مانند برنج، گندم و جو و محصولات باغی مانند زیتون در شمار منابع اقتصادی این شهر است. همچنین تولید و فروش صنایع‌دستی نیز از دیگر مشاغل رایج در این شهر به‌شمار می‌رود. یکی دیگر از منابع اقتصادی شهر رودبار، صادرات زيتون است.

فرهنگ و هنر

1. آداب‌و‌رسوم: از جمله آداب‎ورسوم رایج در روستاهای اطراف رودبار، برگزاری نوعی مراسم مذهبی و علم‌گیری در سومین روز شهادت امام حسین و مصادف با شهادت زین‌العابدین است. در این مراسم علم‌ها را به دست نوجوانانی که به سینه خود قرآن بسته‌اند می‌دهند و به همراه جمعی از مردم، گرداگرد روستا می‌چرخند و دعای جوشن‌کبیر را قرائت می‌کنند. بومیان این منطقه روزهای سه‌شنبه و پنج‌شنبه را روزهایی پر برکت برای بذر‌پاشی مزارع زراعی خود می‌دانند. همچنین مردم محلی منطقۀ رودبار در هنگام کشاورزی و بذرپاشی زمین زراعی خود، تا سه روز به همسایه‌ها چیزی قرض یا امانت نمی‌دهند؛ زیرا معتقدند بذر در زمین قرض‌‌دهنده رشد نمی‌کند.
2. صنایع‌دستی و سوغات: از جمله صنایع‌دستی رایج در این منطقه تولیدات دستباف پشمی، لباس محلی، مفرش ‌بافی، گلیم، جاجیم و نمد است که به‌عنوان سوغات رودبار نیز به‌شمار می‌رود. همچنین زیتون، صابون زیتون و انواع ترشی‌های محلی نیز در شمار سوغات رودبار است.
3. غذا‌های محلی: معروف‌ترین غذاهای محلی رودبار شامل «ماهی‌بره»، «شامی رودباری»، «گل در چمن»، «ترش‌تره»، «وانجم خورش»، «باقلا‌قاتق»، «مرجوآبی»، «سیاه‌خورش»، «مرجو‌پلا»، «میرزا‌قاسمی» و «پنرکو» است.

جاذبه‌های گردشگری

مناطق دیدنی: یکی از جاذبه‌های اطراف رودبار درخت «سرو هرزویل» با قدمت سه هزار ساله است که یکی از کهن‌ترین درختان ایران به‌شمار می‌رود. «کوه و قله درفک» که در ارتفاع 2700 متر از سطح دریا و در ناحیه کوهستانی البرز غربی و در نزدیکی مرز‌های کوهستانی کوه‌های گشلان قرار دارد، شرایط مناسبی را برای علاقه‌مندان به کوهنوردی و طبیعت‌گردی فراهم کرده است. همچنین «چشمه آب گرم ماستخور» نیز یکی دیگر از جاذبه‌های گردشگری رودبار است. بومیان منطقه معتقدند استحمام در آب گرم این چشمه، بسیاری از بیماری‌های چشم، بیماری‌های استخوانی و رماتیسمی را درمان می‌کند. همچنین «آبشار خلش‌کوه»، «روستای گنجه»، «دریاچه حلیمه‌جان»، «چشمه آب‌ معدنی داماش» «چشمه آب معدنی سنگرود» از دیگر جاذبه‌های دیدنی رودبار به‌شمار می‌روند. امکانات رفاهی: شهر رودبار به‌عنوان یک منطقۀ بکر گردشگری دارای امکانات برای اقامت گردشگران است که از جمله می‌توان به هتل، مسافر‌خانه و سوئیت‌ آپارتمان‌های اجاره‌ای اشاره کرد. سرویس بهداشتی، آلاچیق و سکوی استراحت نیز در رودبار برای استفادة گردشگران وجود دارد.

مشکلات زیست محیطی

حضور بازدید‌کنندگان در مناطق طبیعی اطراف رودبار، موجب به خطر افتادن زیست‌بوم‌های گیاهی و جانوری و فرار حیوانات از زیست‌بوم طبیعی خود شده است. همچنین گسترش ساخت‌و‌ساز بی‌رویه ویلاهای تفریحی و مجهز در این منطقه سبب تخریب مراتع، پوشش جنگلی و باغ‌های زیتون در این منطقه شده است.

زیرساخت

شهر رودبار امروزه یک منطقة گردشگری است و زیرساخت‌های آن توسعه یافته است. این شهر مجهز به لوله‌کشی آب شُرب، گازکشی، برق‌کشی و سیستم مخابراتی، بیمارستان، خانه‌های سلامت، مراکز بهداشت و ایستگاه راه‌آهن است. راه‌های منتهی به شهر رودبار و اغلب روستاهای اطراف آن آسفالت است که علاوه بر تسهیل عبور‌و‌مرور و رفع نیاز‌های عمومی اهالی این منطقه، امکان سفر برای گردشگران به‌وسیلة اتوبوس و خودروی شخصی را هم فراهم می‌کند.

منابع

• آمار، تیمور، «کارکرد صنعتی نواحی روستایی و ضرورت توسعه آن مطالعه موردی: بخش خور‌گام شهرستان رودبار»، نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی، 1389ش.
• «اطلاعات کامل گردشگری رودبار»، وب‌سایت رنتی‌جا، تاریخ بازدید: 28 مرداد 1401ش.
• «جاهای دیدنی رودبار»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 28 مرداد 1401ش.
• جوان، فرهاد و همکاران «تحلیل اثر‌های گردشگری بر نواحی روستایی در جهت تحقق اقتصاد مقاومتی (مورد مطالعه: شهرستان رودبار)»، پژوهش‌های اقتصاد مقاومتی، شماره 6، 1397ش.
• دانیالی، تهمینه و همکاران، «تبیین آثار اقتصاد معیشتی (دامداری) بر توسعه روستایی مطالعه موردی: دهستان رستم‌آباد شمالی رودبار»، جغرافیا و برنامه‌ریزی منطقه‌ای، شماره 1، 1398ش.
• مطیعی‌لنگرودی، سید‌ حسن و همکاران، «تحلیل موانع و قابلیت‌های تنوع بخشی فعالیت‌ها در اقتصاد روستایی مورد: بخش رحمت‌آباد و بلوکات شهرستان رودبار»، اقتصاد فضا و توسعه روستایی، شماره 27، 1398ش.
• «معرفی و اطلاعات کامل شهر رودبار»، وب‌سایت چهار گوشه، تاریخ بازدید: 28 مرداد 1401ش.
• نوبخت‌حقیقی، شهاب و قریشی‌میناباد، محمد‌باسط، «بررسی عوامل مؤثر در رضایت‌مندی روستاییان از جابه‌جایی فضایی، مکانی روستا‌ها (مطالعه موردی: روستای چهار‌محل، شهرستان رودبار)»، مطالعه برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های انسانی، شماره 25، 1392ش.