پیش‌نویس:اسفیدان

اسفیدان؛ روستایی سنگی با معماری پلکانی در بجنورد.

روستای اسفیدان از مهم‌ترین مناطق گردشگری در نزدیکی شهر بجنورد در استان خراسان رضوی است. اهالی این روستا مردمی با گویش ترکی هستند. شغل ساکنان روستا کشاورزی و باغداری است. روستای سفیدان به‌دلیل آبوهوای سرد کوهستانی محل مناسبی برای پرورش ماهی قزل‌آلا است. روستای اسفیدان دارای سنگ‌تراشه‌های طبیعی مانند: «نقش‌آدم»، «بز»، «تفنگ» و «جای‌پا» است که از جاذبه‌های دیدنی این روستا به‌شمار می‌رود. این روستا در سال ۱۳۸۵ش به‌عنوان زیباترین روستای ایران انتخاب شد.

پیشینه اسفیدان

باستان‌شناسان و محققان معتقدند که قدمت روستای سفیدان به حدود شش قرن می‌رسد.^[۱] وجود امامزادهٔ تاریخی در این روستا، گواه بر اصالت و قدمت تاریخی روستای اسفیدان است.^[۲]

جمعیت‌شناسی اسفیدان

آمار جمعیتی: بر اساس سرشماری سال ۱۳۹۵ش، جمعیت این روستا ۱۲۹۳ نفر است.^[۳]
اقوام و زبان‌ها: اهالی این روستا از اقوام ترک هستند و به زبان ترکی خراسانی صحبت می‌کنند.^[۴]
دین و مذهب: ساکنان روستای اسفیدان مسلمان و شیعه مذهب هستند.^[۵]

جغرافیا اسفیدان

موقعیت جغرافیایی: روستای اسفیدان در ۴۵ کیلومتری جنوب شرقی شهر بجنورد و در استان خراسان شمالی قرار دارد.^[۶] این روستا با مختصات جغرافیایی ۵۷ درجه و ۳۴ دقیقه طول شرقی و ۳۷ درجه و ۲۰ دقیقه عرض شمالی واقع شده است.^[۷]
آب‌وهوا: روستای اسفیدان در یک منطقهٔ کوهستانی قرار گرفته که دارای آب‌وهوای معتدل کوهستانی است.^[۸] در طول زمستان در این روستا و نواحی اطراف آن، تحمل شرایط جوی سخت می‌شود.^[۹]
پوشش گیاهی: روستای اسفیدان در دره‌ای سرسبز و عمیق قرار دارد.^[۱۰] این روستا به‌دلیل شرایط اقلیمی دارای پوشش گیاهی غنی و درختان گیلاس، آلبالو، انگور، سیب و گردو است.^[۱۱]
حیات‌وحش: کوه‌های مرتفع در اطراف روستای اسفیدان، زیستگاه حیوانات متعددی مانند: آهو، کبک، گراز و روباه است.^[۱۲] همچنین این منطقه، زیستگاه مناسب ماهی قزل‌آلا است.^[۱۳]
چشمه‌ها: در اطراف روستای اسفیدان چشمه‌سارهای متعددی مانند: هینور، بهارگاه^[۱۴] و چشمه آب معدنی وجود دارد که منبع آب این روستا به‌شمار می‌رود.^[۱۵]
خطرات طبیعی: خطر ریزش سنگ از کوه‌های پیرامون روستای اسفیدان امری مهم و جدی است که جان و مال اهالی و ساکنان این روستا را تهدید می‌کند.^[۱۶]

معماری اسفیدان

روستای اسفیدان-خانه های پلکانی — خانه های پلکانی در روستای اسفیدان

به‌دلیل قرارگرفتن روستای اسفیدان در دامنهٔ کوه، مناسب‌ترین شکل ساختن خانه‌ها شکل پلکانی است.^[۱۷] یعنی حیاط هر خانه، پشت‌بام ساختمان پایینی است.^[۱۸] معماری پلکانی روستای اسفیدان را می‌توان به معماری پلکانی روستای ماسوله در گیلان تشبیه کرد.^[۱۹] همچنین خانه‌های این روستا به روش کاملاً سنتی با کوچه‌های باریکی به یکدیگر متصل شده‌اند.^[۲۰] خانه‌های این روستا با مصالحی از جنس سنگ و بناهای خشتی و گلی ساخته شده است.^[۲۱]

اقتصاد اسفیدان

شغل اصلی مردم این روستا بیشتر باغ‌داری و زراعت است.^[۲۲] همچنین پرورش دام نیز از جمله مشاغل مردم روستای اسفیدان است.^[۲۳]

کشاورزی: کشاورزان در این روستا از رونق چشمگیری برخوردار است.^[۲۴] همچنین به‌دلیل شرایط اقلیمی این منطقه، سطح وسیعی از باغات روستای اسفیدان به درختان گیلاس، آلبالو و گردو اختصاص یافته است.^[۲۵] پرورش گوسفند، بز، ماکیان و گاو نیز در این روستا از رونق زیادی برخوردار است.^[۲۶] همچنین پرورش ماهی نیز در این روستا از مشاغل رایج اهالی به‌شمار می‌رود.^[۲۷]
تجارت: تجارت مردم روستای اسفیدان بیشتر بر پایهٔ فروش محصولات کشاورزی، میوهٔ باغ‌ها و دامپروری استوار است.^[۲۸] همچنین فروش صنایع‌دستی از جمله منابع درآمدی اهالی روستای اسفیدان به‌شمار می‌رود.^[۲۹]

فرهنگ و هنر اسفیدان

امامزاده: در روستای اسفیدان بنایی مذهبی به نام «امامزاده محمد بن باقر بن موسی بن جعفر» وجود دارد.^[۳۰] بنای قدیمی و گنبد کوتاه آن، متعلق به دوران صفوی یا قاجار است.^[۳۱] کارشناسان معتقدند که بنای اولیه این آرامگاه در قرن ششم هجری ایجاد شده است.^[۳۲] از دیگر مقبره‌ها و اماکن مذهبی این روستا می‌توان به مقبره شیخ محمدرضا ربانی معروف به «حاج آخوند» اشاره کرد.^[۳۳]
مراسم مذهبی: از جمله مراسم مذهبی رایج در میان اهالی روستای اسفیدان، مراسم تعزیه‌خوانی در ۱۰ روز اول ماه محرم است.^[۳۴] همچنین برگزاری نماز عید فطر در کوه معروف به نمازگاه نیز از دیگر مراسم مخصوص این روستا به‌شمار می‌رود.^[۳۵]
ورزش محلی: از جمله بازی‌ها و ورزش‌های محلی رایج در روستای اسفیدان می‌توان به «ریسمان‌کشی»، «درنا»، «تسمه تسمه» و «کشتی باچوخه» اشاره کرد.^[۳۶]
غذاهای محلی: از جمله غذاهای محلی رایج در روستای اسفیدان «قلیه آش»، «آش پلو»، «کاچی»، «شله ماش» و «اشکنه» است.^[۳۷]
صنایع‌دستی و سوغات: از جمله صنایع‌دستی مرسوم در میان مردم روستای اسفیدان، قالی‌بافی، گلیم‌بافی و چادرشب‌دوزی است که همهٔ این محصولات علاوه بر صنایع‌دستی روستای اسفیدان به‌عنوان سوغات این منطقه نیز به‌شمار می‌روند.^[۳۸]

جاذبه‌های گردشگری

روستای اسفیدان روستایی تاریخی با ساختاری پلکانی است که دارای جاذبه‌های گردشگری متعددی است.^[۳۹] معماری خاص روستای اسفیدان از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری این روستا به‌شمار می‌رود.^[۴۰] همچنین وجود کوه‌های مرتفع کرز، خنسر^[۴۱] و پوشش گیاهی متنوع در این منطقه شرایط مناسبی را برای علاقه‌مندان به کوهنوردی و طبیعت‌گردی فراهم کرده است.^[۴۲] از جمله مناطق دیدنی اسفیدان می‌توان به دره و آبشار هینوَرد اشاره کرد.^[۴۳]

همچنین در جنوب غربی روستای اسفیدان دره‌ای دیگر با نام «بهارگاه» با چشمه‌های متعدد و آبشار دیدنی هزار چشمه نیز وجود دارد.^[۴۴] در کوه‌های اطراف روستای اسفیدان برج‌های سنگی قدیمی به نام «قاری مالاق» و «قارقه (کلاغ)» قرار دارند که مصالح به‌کار رفته در آن‌ها سنگ و ساروج است.^[۴۵] همچنین «غار اسفیدان»، «تاش قلعه (قلعه‌سنگی)»،^[۴۶] «هونور»، «ده ریز»، «گرّو (گرداب)» و بارگاه نیز از دیگر جاذبه‌های دیدنی روستای اسفیدان به‌شمار می‌روند.^[۴۷]

امکانات رفاهی

از جمله امکانات رفاهی روستا اسفیدان برای اقامت گردشگران، هتل^[۴۸] و سوئیت‌های روستایی اجاره‌ای در این منطقه است.^[۴۹] علاوه بر امکانات اقامتی، در این روستا برخی امکانات رفاهی دیگر مانند: تله‌کابین، رستوران، آلاچیق و سکوی استراحت نیز برای استفادهٔ گردشگران و توریست‌ها وجود دارد.^[۵۰]

مسیر دسترسی به اسفیدان

برای سفر به روستای اسفیدان لازم است ابتدا به استان خراسان شمالی و شهر بجنورد رفته، سپس با طی‌کردن ۴۵ کیلومتر مسافت و با عبور از روستای گرمخان به روستای اسفیدان رسید.^[۵۱]

مشکلات زیست‌محیطی اسفیدان

عدم آگاهی و بی‌توجهی برخی افراد در این روستا، سبب تخریب پوشش گیاهی و برخی درختان کهنسال در اطراف روستا شده و حیات‌وحش طبیعی و زیستگاه جانوری را در این منطقه تهدید می‌کند.^[۵۲] همچنین رهاسازی زباله‌ها توسط مردم بومی و بازدیدکنندگان در مناطق بکر و طبیعی این روستا، سبب آلودگی این منطقه می‌شود بنابراین از ریختن زباله در این منطقه باید خودداری شود.^[۵۳]

زیرساخت اسفیدان

روستای اسفیدان دارای سیستم درمانگاه، خانهٔ بهداشت،^[۵۴] لوله‌کشی آب، برق‌کشی و سیستم مخابرات است.^[۵۵] همچنین مسیر دسترسی این روستا آسفالت و ماشین‌رو است که امکان تسهیل عبورومرور با وسایل نقلیه عمومی مانند: کامیون، وانت، اتوبوس، تاکسی و خودروی شخصی را هم برای اهالی روستا و هم گردشگران و توریست‌ها فراهم می‌کند.^[۵۶]

پانویس

منابع

ایزدی، نسیم و همکاران، «سازه‌های تعیین‌کننده جذب گردشگران در مناطق روستایی از دیدگاه جامعه میزبان روستای اسفیدان، شهرستان بجنورد»، راهبردهای توسعه روستایی، شماره ۱، ۱۳۹۵ش.
«تعزیه ابوالفضل عباس (ع) در روستای اسفیدان»، وب‌سایت ایرنا، تاریخ بازدید: ۲۶ مرداد ۱۴۰۱ش.
«روستای اسپیدان»، وب‌سایت تریپ یار، تاریخ بازدید: ۲۱ شهریور ۱۴۰۱ش.
«روستای اسفیدان؛ بهشت گردشگری خراسان شمالی»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: ۲۵ مرداد ۱۴۰۱ش.
«روستای اسفیدان بجنورد، جذاب‌ترین روستای خراسان»، وب‌سایت درنا تریپ، تاریخ بازدید: ۲۵ مرداد ۱۴۰۱ش.
«روستای اسفیدان، وب‌سایت دستریپ‌شن، تاریخ بازدید: ۲۱ شهریور ۱۴۰۱ش.
«روستای اسفیدان»، وب‌سایت دهریزه، تاریخ بازدید: ۲۱ شهریور ۱۴۰۱ش.
«روستای اسفیدان»، وب‌سایت لیدوماتریپ، تاریخ بازدید: ۲۱ شهریور ۱۴۰۱ش.
«روستای اسفیدان دهکده ای توریستی با جاذبه‌های بسیار»، وب‌سایت آرگا، تاریخ بازدید: ۲۱ شهریور ۱۴۰۱ش.
«روستای اسفیدان بجنورد»، وب‌سایت کارناوال، تاریخ بازدید: ۲۵ مرداد ۱۴۰۱ش.
«روستای اسفیدان دهکده ای توریستی با جاذبه‌های بسیار»، وب‌سایت آرگا، تاریخ بازدید: ۲۱ شهریور ۱۴۰۱ش.
«غذاهای سنتی و محلی بجنورد، طعم خوش شرق»، وب‌سایت درنا تریپ، تاریخ بازدید: ۲۶ مرداد ۱۴۰۱ش.
«۱۲ روستای خراسان شمالی در معرض خطر ریزش سنگ قرار دارند»، وب‌سایت خبرگزاری دانا، تاریخ بازدید: ۲۱ شهریور ۱۴۰۱ش.
محمدی، عزیز و افراسیابی، منا، «تأثیر اقلیم بر شکل‌گیری بافت روستای اسفیدان»، دومین همایش ملی فرهنگ، گردشگری و هویت شهری، ۱۳۹۵ش.
«همه چیز دربارهٔ روستای اسفیدان بجنورد»، وب‌سایت کارناوال، تاریخ بازدید: ۲۱ شهریور ۱۴۰۱ش.

[1] . «روستای اسفیدان؛ بهشت گردشگری خراسان شمالی»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 26 شهریور 1401ش.

[2] . «روستای اسپیدان»، وب‌سایت تریپ‌یار، تاریخ بازدید: 25 مرداد 1401ش.

[3] . «روستای اسفیدان»، وب‌سایت دهریزه، تاریخ بازدید: 21 شهریور 1401ش.

[4] . ایزدی و همکاران، «سازه‌های تعیین‌کننده جذب گردشگران در مناطق روستایی از دیدگاه جامعه میزبان روستای اسفیدان، شهرستان بجنورد»، 1395ش، ص117.

[5] . ایزدی و همکاران، «سازه‌های تعیین‌کننده جذب گردشگران در مناطق روستایی از دیدگاه جامعه میزبان روستای اسفیدان، شهرستان بجنورد»، 1395ش، ص117.

[6] . ایزدی و همکاران، «سازه‌های تعیین‌کننده جذب گردشگران در مناطق روستایی از دیدگاه جامعه میزبان روستای اسفیدان، شهرستان بجنورد»، 1395ش، ص117.

[7] . ایزدی و همکاران، «سازه‌های تعیین‌کننده جذب گردشگران در مناطق روستایی از دیدگاه جامعه میزبان روستای اسفیدان، شهرستان بجنورد»، 1395ش، ص117.

[8] . ایزدی و همکاران، «سازه‌های تعیین‌کننده جذب گردشگران در مناطق روستایی از دیدگاه جامعه میزبان روستای اسفیدان، شهرستان بجنورد»، 1395ش، ص113.

[9] . ایزدی و همکاران، «سازه‌های تعیین‌کننده جذب گردشگران در مناطق روستایی از دیدگاه جامعه میزبان روستای اسفیدان، شهرستان بجنورد»، 1395ش، ص117.

[10] . «روستای اسفیدان؛ بهشت گردشگری خراسان شمالی»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 26 شهریور 1401ش.

[11] . «روستای اسفیدان؛ بهشت گردشگری خراسان شمالی»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 26 شهریور 1401ش.

[12] . ایزدی و همکاران، «سازه‌های تعیین‌کننده جذب گردشگران در مناطق روستایی از دیدگاه جامعه میزبان روستای اسفیدان، شهرستان بجنورد»، 1395ش، ص117.

[13] . «روستای اسفیدان؛ بهشت گردشگری خراسان شمالی»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 26 شهریور 1401ش.

[14] . «روستای اسفیدان»، وب‌سایت دهریزه، تاریخ بازدید: 21 شهریور 1401ش.

[15] . ایزدی و همکاران، «سازه‌های تعیین‌کننده جذب گردشگران در مناطق روستایی از دیدگاه جامعه میزبان روستای اسفیدان، شهرستان بجنورد»، 1395ش، ص117.

[16] روستای خراسان شمالی در معرض خطر ریزش سنگ قرار دارند»، وب‌سایت خبرگزاری دانا، تاریخ بازدید: 21 شهریور 1401ش.

[17] . محمدی و افراسیابی، «تأثیر اقلیم بر شکل‌گیری بافت روستای اسفیدان»، 1395ش، ص1.

[18] . «روستای اسفیدان دهکده ای توریستی با جاذبه‌های بسیار»، وب‌سایت آرگا، تاریخ بازدید: 21 شهریور 1401ش.

[19] . ایزدی و همکاران، «سازه‌های تعیین‌کننده جذب گردشگران در مناطق روستایی از دیدگاه جامعه میزبان روستای اسفیدان، شهرستان بجنورد»، 1395ش، ص117.

[20] . محمدی و افراسیابی، «تأثیر اقلیم بر شکل‌گیری بافت روستای اسفیدان»، 1395ش، ص1.

[21] . «روستای اسفیدان، وب‌سایت دستریپ‌شن، تاریخ بازدید: 21 شهریور 1401ش.

[22] . ایزدی و همکاران، «سازه‌های تعیین‌کننده جذب گردشگران در مناطق روستایی از دیدگاه جامعه میزبان روستای اسفیدان، شهرستان بجنورد»، 1395ش، ص113.

[23] . ایزدی و همکاران، «سازه‌های تعیین‌کننده جذب گردشگران در مناطق روستایی از دیدگاه جامعه میزبان روستای اسفیدان، شهرستان بجنورد»، 1395ش، ص117.

[24] . «روستای اسفیدان؛ بهشت گردشگری خراسان شمالی»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 25 مرداد 1402ش.

[25] . «روستای اسپیدان»، وب‌سایت تریپ‌یار، تاریخ بازدید: 25 مرداد 1401ش.

[26] . «روستای اسفیدان؛ بهشت گردشگری خراسان شمالی»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 25 مرداد 1402ش.

[27] . «روستای اسفیدان؛ بهشت گردشگری خراسان شمالی»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 25 مرداد 1402ش.

[28] . ایزدی و همکاران، «سازه‌های تعیین‌کننده جذب گردشگران در مناطق روستایی از دیدگاه جامعه میزبان روستای اسفیدان، شهرستان بجنورد»، 1395ش، ص117.

[29] . «روستای اسپیدان»، وب‌سایت تریپ‌یار، تاریخ بازدید: 25 مرداد 1401ش.

[30] . «روستای اسفیدان؛ بهشت گردشگری خراسان شمالی»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 25 مرداد 1402ش.

[31] . ایزدی و همکاران، «سازه‌های تعیین‌کننده جذب گردشگران در مناطق روستایی از دیدگاه جامعه میزبان روستای اسفیدان، شهرستان بجنورد»، 1395ش، ص117.

[32] . «روستای اسفیدان؛ بهشت گردشگری خراسان شمالی»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 25 مرداد 1402ش.

[33] . ایزدی و همکاران، «سازه‌های تعیین‌کننده جذب گردشگران در مناطق روستایی از دیدگاه جامعه میزبان روستای اسفیدان، شهرستان بجنورد»، 1395ش، ص117.

[34] . «تعزیه ابوالفضل عباس (ع) در روستای اسفیدان»، وب‌سایت ایرنا، تاریخ بازدید: 26 مرداد 1401ش.

[35] . «تعزیه ابوالفضل عباس (ع) در روستای اسفیدان»، وب‌سایت ایرنا، تاریخ بازدید: 26 مرداد 1401ش.

[36] . «روستای اسپیدان»، وب‌سایت تریپ یار، تاریخ بازدید: 21 شهریور 1401ش.

[37] . «روستای اسپیدان»، وب‌سایت تریپ یار، تاریخ بازدید: 21 شهریور 1401ش.

[38] . «روستای اسپیدان»، وب‌سایت تریپ یار، تاریخ بازدید: 21 شهریور 1401ش.

[39] . «روستای اسفیدان؛ بهشت گردشگری خراسان شمالی»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 25 مرداد 1401ش.

[40] . محمدی و افراسیابی، «تأثیر اقلیم بر شکل‌گیری بافت روستای اسفیدان»، 1395ش، ص1.

[41] . «روستای اسفیدان»، وب‌سایت دهریزه، تاریخ بازدید: 21 شهریور 1401ش.

[42] . ایزدی و همکاران، «سازه‌های تعیین‌کننده جذب گردشگران در مناطق روستایی از دیدگاه جامعه میزبان روستای اسفیدان، شهرستان بجنورد»، 1395ش، ص117.

[43] . «روستای اسفیدان»، وب‌سایت دهریزه، تاریخ بازدید: 21 شهریور 1401ش.

[44] . «روستای اسفیدان»، وب‌سایت دهریزه، تاریخ بازدید: 21 شهریور 1401ش.

[45] . «روستای اسفیدان»، وب‌سایت دهریزه، تاریخ بازدید: 21 شهریور 1401ش.

[46] . ایزدی و همکاران، «سازه‌های تعیین‌کننده جذب گردشگران در مناطق روستایی از دیدگاه جامعه میزبان روستای اسفیدان، شهرستان بجنورد»، 1395ش، ص124.

[47] . «روستای اسفیدان؛ بهشت گردشگری خراسان شمالی»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 26 شهریور 1401ش.

[48] . «روستای اسفیدان، وب‌سایت دستریپ‌شن، تاریخ بازدید: 21 شهریور 1401ش.

[49] . «روستای اسفیدان، وب‌سایت دستریپ‌شن، تاریخ بازدید: 21 شهریور 1401ش.

[50] . «روستای اسفیدان دهکده ای توریستی با جاذبه‌های بسیار»، وب‌سایت آرگا، تاریخ بازدید: 21 شهریور 1401ش.

[51] . ایزدی و همکاران، «سازه‌های تعیین‌کننده جذب گردشگران در مناطق روستایی از دیدگاه جامعه میزبان روستای اسفیدان، شهرستان بجنورد»، 1395ش، ص117.

[52] . «روستای اسفیدان دهکده ای توریستی با جاذبه‌های بسیار»، وب‌سایت آرگا، تاریخ بازدید: 21 شهریور 1401ش.

[53] . «روستای اسفیدان، وب‌سایت دستریپ‌شن، تاریخ بازدید: 21 شهریور 1401ش.

[54] . ایزدی و همکاران، «سازه‌های تعیین‌کننده جذب گردشگران در مناطق روستایی از دیدگاه جامعه میزبان روستای اسفیدان، شهرستان بجنورد»، 1395ش، ص113.

[55] . «روستای اسفیدان»، وب‌سایت دهریزه، تاریخ بازدید: 21 شهریور 1401ش.

[56] . ایزدی و همکاران، «سازه‌های تعیین‌کننده جذب گردشگران در مناطق روستایی از دیدگاه جامعه میزبان روستای اسفیدان، شهرستان بجنورد»، 1395ش، ص120.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]

[۲۱]

[۲۲]

[۲۳]

[۲۴]

[۲۵]

[۲۶]

[۲۷]

[۲۸]

[۲۹]

[۳۰]

[۳۱]

[۳۲]

[۳۳]

[۳۴]

[۳۵]

[۳۶]

[۳۷]

[۳۸]

[۳۹]

[۴۰]

[۴۱]

[۴۲]

[۴۳]

[۴۴]

[۴۵]

[۴۶]

[۴۷]

[۴۸]

[۴۹]

[۵۰]

[۵۱]

[۵۲]

[۵۳]

[۵۴]

[۵۵]

[۵۶]