پیش‌نویس:اسفیدان

روستای اسفیدان؛ روستایی سنگی با معماری پلکانی در بجنورد. روستای اسفیدان از مهم‌ترین مناطق گردشگری در نزدیکی شهر بجنورد در استان خراسان رضوی است.^[۱] اهالی این روستا مردمی با گویش ترکی هستند. شغل ساکنان روستا کشاورزی و باغداری است.^[۲] روستای سفیدان به‌دلیل آب‌و‌هوای سرد کوهستانی محل مناسبی برای پرورش ماهی قزل‌آلا است.^[۳] روستای اسفیدان دارای سنگ‌تراشه‌های طبیعی مانند: «نقش‌آدم»، «بز»، «تفنگ» و «جای‌پا» است که از جاذبه‌های دیدنی این روستا به‌شمار می‌رود. این روستا در سال ۱۳۸۵ش به‌عنوان زیبا‌ترین روستای ایران انتخاب شد.^[۴]

پیشینه

باستان‌شناسان و محققان معتقدند که قدمت روستای سفیدان به حدود هشت قرن می‌رسد.^[۵] وجود امامزادۀ تاریخی در این روستا، گواه بر اصالت و قدمت تاریخی روستای اسفیدان است.^[۶]

جمعیت شناسی

آمار جمعیتی: بر اساس سر‌شماری سال ۱۳۹۵ش، جمعیت این روستا 1949 نفر است.^[۷]
اقوام و زبان‌ها: اهالی این روستا از اقوام ترک هستند و به زبان ترکی خراسانی صحبت می‌کنند.^[۸]
دین و مذهب: ساکنان روستای اسفیدان مسلمان و شیعه مذهب هستند.^[۹]

جغرافیا

موقعیت جغرافیایی: روستای اسفیدان در 45 کیلومتری جنوب شرقی شهر بجنورد و در استان خراسان شمالی قرار دارد.^[۱۰]

آب‌و‌هوا: روستای اسفیدان در یک منطقۀ کوهستانی قرار گرفته که دارای آب‌و‌هوای سرد و خشک است.^[۱۱] در طول زمستان در این روستا و نواحی اطراف آن، تحمل شرایط جوی سخت می‌شود.^[۱۲]
پوشش گیاهی: روستای اسفیدان در دره‌ای سر‌سبز و عمیق قرار دارد. این روستا به‌دلیل شرایط اقلیمی دارای پوشش گیاهی غنی و درختان گردو، گیلاس، گلابی، آلبالو، انگور، سیب و گردو است.^[۱۳]
حیات‌وحش: کوه‌های مرتفع در اطراف روستای اسفیدان، زیستگاه حیوانات متعددی مانند: گراز، بز‌کوهی، خرس، قوچ، کفتار، شغال، گرگ و روباه است.^[۱۴] همچنین این منطقه، زیستگاه مناسب ماهی قزل‌آلا است.^[۱۵]
چشمه‌ها: در اطراف روستای اسفیدان چشمه‌سار‌های متعددی مانند: چشمه هینورد و چشمه آب معدنی وجود دارد که منبع آب این روستا به‌شمار می‌رود.^[۱۶]
خطرات طبیعی: خطر ریزش سنگ از کوه‌های پیرامون روستای اسفیدان امری مهم و جدی است که جان و مال اهالی و ساکنان این روستا را تهدید می‌کند.^[۱۷]

معماری

به‌دلیل قرار‌گرفتن روستای اسفیدان در دامنۀ کوه‌، مناسب‌ترین شکل ساختن خانه‌ها شکل پلکانی است.^[۱۸] یعنی حیاط هر خانه، پشت‌بام ساختمان پایینی است.^[۱۹] معماری پلکانی روستای اسفیدان را می‌توان به معماری پلکانی روستای اورامانت کردستان و ماسوله در گیلان تشبیه کرد.^[۲۰] همچنین خانه‌های این روستا به روش کاملاً سنتی با کوچه‌های باریکی به یکدیگر متصل شده‌اند.^[۲۱] خانه‌های این روستا با مصالحی از جنس چوب و سنگ به‌صورت خشکه‌چین ساخته شده است.^[۲۲]

اقتصاد

شغل اصلی مردم این روستا بیشتر باغ‌داری و زراعت است.^[۲۳] همچنین پرورش دام نیز از جمله مشاغل مردم روستای اسفیدان است.^[۲۴]

کشاورزی: کشاورزان این روستا بیشتر به کِشت گندم و جو می‌پردازند.^[۲۵] همچنین به‌دلیل شرایط اقلیمی این منطقه، سطح وسیعی از باغات روستای اسفیدان به درختان گیلاس، آلبالو، گلابی و گردو اختصاص یافته است.^[۲۶] پرورش گوسفند، بز، ماکیان و گاو نیز در این روستا از رونق زیادی برخوردار است.^[۲۷] همچنین زنبور‌داری و پرورش ماهی نیز در این روستا از مشاغل رایج اهالی به‌شمار می‌رود.^[۲۸]
تجارت: تجارت مردم روستای اسفیدان بیشتر بر پایة فروش محصولات کشاورزی، میوة باغ‌ها و دامپروری استوار است.^[۲۹] همچنین فروش صنایع‌دستی از جمله منابع در‌آمدی اهالی روستای اسفیدان به‌شمار می‌رود.^[۳۰]

فرهنگ و هنر

امامزاده: در روستای اسفیدان بنایی مذهبی به نام «امامزاده محمد بن باقر بن موسی بن جعفر» وجود دارد. بنای قدیمی و گنبد کوتاه آن، متعلق به دوران صفوی یا قاجار است. کارشناسان معتقدند که بنای اولیه این آرامگاه در قرن ششم هجری ایجاد شده ‌است. از دیگر مقبره‌ها و اماکن مذهبی این روستا می‌توان به مقبره شیخ محمد‌رضا ربانی معروف به «حاج آخوند» اشاره کرد.
مراسم مذهبی: از جمله مراسم مذهبی رایج در میان اهالی روستای اسفیدان، مراسم تعزیه‌خوانی در 10 روز اول ماه محرم است. همچنین برگزاری نماز عید فطر در کوه معروف به نمازگاه نیز از دیگر مراسم مخصوص این روستا به‌شمار می‌رود.
ورزش محلی: از جمله بازی‌ها و ورزش‌های محلی رایج در روستای اسفیدان می‌توان به «چوری چوب»، «پادشاه وزیر»، «کِجَه کِجَه»، «سوت بیشده»، «شاه قویرقه» و «کُرخیکّه» اشاره کرد.
غذاهای محلی: از جمله غذاهای محلی رایج در روستای اسفیدان «قلیه آش»، «آش پلو»، «کاچی»، «شله ماش» و «اشکنه» است.
صنایع‌دستی و سوغات: از جمله صنایع‌دستی مرسوم در میان مردم روستای اسفیدان، قالی‌بافی، گلیم‌بافی و چادر‌شب‌دوزی است که همۀ این محصولات علاوه بر صنایع‌دستی روستای اسفیدان به‌عنوان سوغات این منطقه نیز به‌شمار می‌روند

.

جاذبه‌های گردشگری

روستای اسفیدان روستایی تاریخی با ساختاری پلکانی است که دارای جاذبه‌های گردشگری متعددی است. معماری خاص روستای اسفیدان از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری این روستا به‌شمار می‌رود. همچنین وجود کوه‌های مرتفع و پوشش گیاهی متنوع در این منطقه شرایط مناسبی را برای علاقه‌مندان به کوهنوردی و طبیعت‌گردی فراهم کرده است. از جمله مناطق دیدنی اسفیدان می‌توان به دره و آبشار هینوَرد اشاره کرد. همچنین در جنوب غربی روستای اسفیدان دره‌ای دیگر با نام «بهارگاه» با چشمه‌های متعدد و آبشار دیدنی هزار چشمه نیز وجود دارد. در کوه‌های اطراف روستای اسفیدان برج‌های سنگی قدیمی به نام «قاری مالاق» و «قارقه (کلاغ)» قرار دارند که مصالح به‌کار رفته در آن‌ها سنگ و ساروج است. همچنین «غار اسفیدان»، «تاش قلعه (قلعه‌سنگی)»، «هونور»، «ده ریز»، «گرّو (گرداب)» و بارگاه نیز از دیگر جاذبه‌های دیدنی روستای اسفیدان به شمار می‌روند.

امکانات رفاهی

از جمله امکانات رفاهی روستا اسفیدان برای اقامت گردشگران، مسافر‌‌خانه و سوئیت‌های روستایی اجاره‌ای در این منطقه است. همچنین علاقه‌مندان به اقامت و اتراق در مناطق طبیعی و کوه‌های منطقه اسفیدان می‌توانند در این مناطق ‌از امکانات کمپینگ و چادر مسافرتی شخصی استفاده کنند. علاوه بر امکانات اقامتی، در این روستا برخی امکانات رفاهی دیگر مانند: سرویس بهداشتی، مسجد، فروشگاه، آلاچیق و سکوی استراحت نیز برای استفادة گردشگران و توریست‌ها وجود دارد.

مسیر دسترسی

برای سفر به روستای اسفیدان لازم است ابتدا به استان خراسان شمالی و شهر بجنورد رفته، سپس با طی‌کردن 45 کیلومتر مسافت و با عبور از روستای گرمخان به روستای اسفیدان رسید.

مشکلات زیست محیطی

افزایش ساخت‌و‌ساز در این روستا، سبب تخریب پوشش گیاهی و چراگاه‌های طبیعی اطراف روستا شده و حیات‌وحش طبیعی و زیستگاه جانوری را در این منطقه تهدید می‌کند. همچنین رها‌سازی زباله‌ها توسط مردم بومی و بازدید‌کنندگان در مناطق بکر و طبیعی این روستا، سبب آلودگی این منطقه شده است. استفاده بی‌رویه کشاورزان و باغداران از منابع آبی و چشمه‌سار‌های این روستا نیز سبب کاهش چشمگیر منابع آبی روستا شده است. همچنین استفادۀ بی‌رویه از کود شیمیایی و سموم برای مبارزه با آفات و افزایش عملکرد محصولات کشاورزی و باغی سبب آلودگی محیط زیست و منابع آبی و از‌بین‌رفتن بسیاری از حشرات و جانوران از اکو‌سیستم این منطقه شده است.

زیر‌ساخت

روستای اسفیدان دارای سیستم لوله‌کشی آب، برق‌کشی و سیستم مخابرات است. همچنین مسیر دسترسی این روستا آسفالت و ماشین‌رو است که امکان تسهیل عبور‌و‌مرور با وسایل نقلیه عمومی مانند: کامیون، وانت، اتوبوس، تاکسی و خودروی شخصی را هم برای اهالی روستا و هم گردشگران و توریست‌ها فراهم می‌کند.

پانویس

منابع

اسماعیلی، آسیه و همکاران، «تدوین راهبرد‌های توسعه گردشگری روستایی با استفاده از مدل SWOT-ANP مطالعه موردی: روستای اسفیدان شهرستان بجنورد»، اولین همایش ملی گردشگری، درآمد و فرصت، 1393ش.
ایزدی، نسیم و همکاران، «سازه‌های تعیین کننده جذب گردشگران در مناطق روستایی از دیدگاه جامعه میزبان روستای اسفیدان، شهرستان بجنورد»، راهبرد‌های توسعه روستایی، شماره 1، 1395ش.
«تعزیه ابوالفضل عباس (ع) در روستای اسفیدان»، وب‌سایت ایرنا، تاریخ بازدید: 26 مرداد 1401ش.
«روستای اسفیدان؛ بهشت گردشگری خراسان شمالی»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 25 مرداد 1401ش.
«روستای اسفیدان بجنورد، جذاب‌ترین روستای خراسان»، وب‌سایت درنا تریپ، تاریخ بازدید: 25 مرداد 1401ش.
«روستای اسفیدان بجنورد»، وب‌سایت کارناوال، تاریخ بازدید: 25 مرداد 1401ش.
«غذاهای سنتی و محلی بجنورد، طعم خوش شرق»، وب‌سایت درنا تریپ، تاریخ بازدید: 26 مرداد 1401ش.
مافی، عزت‌الله و همکاران، «جایگاه روستاهای هدف درگردشگری خراسان شمالی (مطالعه موردی روستای اسفیدان و رویین)»، همایش ملی جایگاه علوم گردشگری در آمایش سرزمین و توسعه منطقه‌ای با تاکید بر استان گلستان، 1394ش.
محمدی، عزیز و افراسیابی، منا، «تأثیر اقلیم بر شکل‌گیری بافت روستای اسفیدان»، دومین همایش ملی فرهنگ، گردشگری و هویت شهری، 1395ش.

[1] . «روستای اسفیدان؛ بهشت گردشگری خراسان شمالی»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 25 مرداد 1401ش.

[2] . ایزدی و همکاران، «سازه‌های تعیین کننده جذب گردشگران در مناطق روستایی از دیدگاه جامعه میزبان روستای اسفیدان، شهرستان بجنورد»، 1395ش، ص114.

[3] . محمدی و افراسیابی، «تأثیر اقلیم بر شکل‌گیری بافت روستای اسفیدان»، 1395ش، ص2.

[4] . «روستای اسفیدان بجنورد، جذابترین روستای خراسان»، وب سایت درنا تریپ، تاریخ بازدید: 25 مرداد 1401ش.

[5] . اسماعیلی و همکاران، «تدوین راهبرد‌های توسعه گردشگری روستایی با استفاده از مدل SWOT-ANP مطالعه موردی: روستای اسفیدان شهرستان بجنورد»، 1393ش، ص3.

[6] . محمدی و افراسیابی، «تاثیر اقلیم بر شکل گیری بافت روستای اسفیدان»، 1395ش، ص4.

[7] . مافی و همکاران، «جایگاه روستاهای هدف درگردشگری خراسان شمالی (مطالعه موردی روستای اسفیدان و رویین)»، 1394ش، ص2.

[8] . ایزدی و همکاران، « سازه‌های تعیین کننده جذب گردشگران در مناطق روستایی از دیدگاه جامعه میزبان روستای اسفیدان، شهرستان بجنورد»، 1395ش، ص115.

[9] . محمدی و افراسیابی، «تأثیر اقلیم بر شکل‌گیری بافت روستای اسفیدان»، 1395ش، ص5.

[10] . «روستای اسفیدان بجنورد»، وب‌سایت کارناوال، تاریخ بازدید: 25 مرداد 1401ش.

[11] . اسماعیلی و همکاران، «تدوین راهبردهای توسعه گردشگری روستایی با استفاده از مدل SWOT-ANP مطالعه موردی: روستای اسفیدان شهرستان بجنورد»، 1393ش، ص2.

[12] . ایزدی و همکاران، « سازه‌های تعیین کننده جذب گردشگران در مناطق روستایی از دیدگاه جامعه میزبان روستای اسفیدان، شهرستان بجنورد»، 1395ش، ص113.

[13] . «روستای اسفیدان؛ بهشت گردشگری خراسان شمالی»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 25 مرداد 1401ش.

[14] . محمدی و افراسیابی، «تأثیر اقلیم بر شکل‌گیری بافت روستای اسفیدان»، 1395ش، ص2.

[15] . اسماعیلی و همکاران، «تدوین راهبردهای توسعه گردشگری روستایی با استفاده از مدل SWOT-ANP مطالعه موردی: روستای اسفیدان شهرستان بجنورد»، 1393ش، ص2.

[16] . ایزدی و همکاران، «سازه‌های تعیین کننده جذب گردشگران در مناطق روستایی از دیدگاه جامعه میزبان روستای اسفیدان، شهرستان بجنورد»، 1395ش، ص115.

[17] . مافی و همکاران، «جایگاه روستاهای هدف درگردشگری خراسان شمالی (مطالعه موردی روستای اسفیدان و رویین)»، 1394ش، ص4.

[18] . محمدی و افراسیابی، «تإثیر اقلیم بر شکل‌گیری بافت روستای اسفیدان»، 1395ش، ص4.

[19] . مافی و همکاران، «جایگاه روستاهای هدف درگردشگری خراسان شمالی (مطالعه موردی روستای اسفیدان و رویین)»، 1394ش، ص5.

[20] . ایزدی و همکاران، «سازه‌های تعیین کننده جذب گردشگران در مناطق روستایی از دیدگاه جامعه میزبان روستای اسفیدان، شهرستان بجنورد»، 1395ش، ص117.

[21] . «روستای اسفیدان بجنورد، جذاب‌ترین روستای خراسان»، وب‌سایت درنا تریپ، تاریخ بازدید: 25 مرداد 1401ش.

[22] . محمدی و افراسیابی، «تأثیر اقلیم بر شکل‌گیری بافت روستای اسفیدان»، 1395ش، ص7.

[23] . اسماعیلی و همکاران، «تدوین راهبرد‌های توسعه گردشگری روستایی با استفاده از مدل SWOT-ANP مطالعه موردی: روستای اسفیدان شهرستان بجنورد»، 1393ش، ص7.

[24] . مافی و همکاران، «جایگاه روستاهای هدف درگردشگری خراسان شمالی (مطالعه موردی روستای اسفیدان و رویین)»، 1394ش، ص2.

[25] . «روستای اسفیدان؛ بهشت گردشگری خراسان شمالی»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 25 مرداد 1402ش.

[26] . اسماعیلی و همکاران، «تدوین راهبرد‌های توسعه گردشگری روستایی با استفاده از مدل SWOT-ANP مطالعه موردی: روستای اسفیدان شهرستان بجنورد»، 1393ش، ص8.

[27] . محمدی و افراسیابی، «تأثیر اقلیم بر شکل‌گیری بافت روستای اسفیدان»، 1395ش، ص6.

[28] . مافی و همکاران، «جایگاه روستاهای هدف درگردشگری خراسان شمالی (مطالعه موردی روستای اسفیدان و رویین)»، 1394ش، ص7.

[29] . اسماعیلی و همکاران، «تدوین راهبردهای توسعه گردشگری روستایی با استفاده از مدل SWOT-ANP مطالعه موردی: روستای اسفیدان شهرستان بجنورد»، 1393ش، ص4.

[30] . محمدی و افراسیابی، «تأثیر اقلیم بر شکل‌گیری بافت روستای اسفیدان»، 1395ش، ص5.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]

[۲۱]

[۲۲]

[۲۳]

[۲۴]

[۲۵]

[۲۶]

[۲۷]

[۲۸]

[۲۹]

[۳۰]