پیش‌نویس:روستای سیمین‌ابرو

سیمین‌ابرو؛ روستایی سنگی با قدمت تاریخی و معماری پلکانی در همدان.

سیمین‌ابرو از زیباترین مناطق مسکونی جنگلی در استان همدان است. این منطقة تاریخی ـ گردشگری با معماری ویژه و قدمت ۳۰۰ ساله، یکی از روستاهای پلکانی جهان در دل رشته‌کوه‌های زاگرس است. مردم بومی علت نام‌گذاری این روستا به «سیمین‌ابرو» را وجود چشمه‌های زیاد و رودخانه‌های پایین‌دست روستا دانسته‌اند. خانه‌های بومی سیمین‌ابرو با کوچه‌های باریک و گاهی با دالان و زیرگذر، به‌هم وصل شده‌اند. شغل اکثر مردم این روستا دامداری، باغداری و کشاورزی است. تلفیق بافت تاریخی، طبیعت بکر، چشمه‌های متعدد، جنگل و معماری پلکانی در سیمین‌ابرو، اسباب لازم برای جذب گردشگران به این منطقة بسیار زیبا را فراهم کرده است. این روستا در ۱۳۸۲ش به‌عنوان اثر ملی ایران به‌ثبت رسیده است.

جغرافیای سیمین‌ابرو

روستای سیمین‌ابرو از توابع دهستان ابرو واقع در ۱۰ کیلومتری جنوب شرقی شهر همدان است. این روستا از شمال به «کوه‌دره» «یونجه‌چال»، از شمال شرقی به دره جِن، از شمال غربی به کوه «تخت‌رستم» و دره سُرخ‌پا، از جنوب به دره «وَلی‌شُکر»، از جنوب شرقی به کوه بَلاغ و از غرب به کوه سِرکَه‌زار محدود می‌شود. این منطقه در طول جغرافیایی ۴۸ درجه و ۳۵ دقیقه، عرض جغرافیایی ۳۴ درجه و ۴۱ دقیقه و در ارتفاع ۲۲۶۰ متری از سطح آبهای آزاد قرار دارد.

تاریخچه سیمین‌ابرو

سیمین‌ابرو با قدمت ۳۰۰ ساله، یکی از قدیمی‌ترین روستاهای سنگی ایران به‌شمار می‌رود. از منظر باستان‌شناسان، وجود قبرستان قدیمی و حمام سنگی خزینه در این روستا، گواه بر قدمت تاریخی این مکان گردشگری است.

زبان و تبار سیمین‌ابرو

ساکنان روستای سیمین‌ابرو، لُر هستند و به گویش «لُری همدانی» صحبت می‌کنند. مردم بومی این روستا از طوایف «وشایی» و آریایی هستند.

جمعیت سیمین‌ابرو

بر اساس آخرین سرشماری در سال ۱۳۹۵ش، جمعیت این روستا ۳۴۹ نفر و حدود ۱۴۰ خانوار بوده است.

آداب‌ورسوم سیمین‌ابرو

مردمان بومی روستای سیمین ابرو در مراسم‌های شادی خود به نواختن موسیقی محلی، پای‌کوبی و انجام بازی‌های محلی می‌پردازند. اکثر نوجوانان و بزرگسالان در جشن‌ها به‌ویژه در سیزده به‌در مشغول بازی‌های محلی مانند: گردوبازی، قاپ‌بازی، کوشک، شیله‌کوه و الک‌دولک می‌شوند.

معماری سیمین‌ابرو

مهم‌ترین دلیل اهمیت روستای سیمین‌ابرو، معماری خاص و بسیار زیبای آن است. بافت و ترکیب سنتی خانه‌های سیمین‌ابرو، هنر معماری ایرانی در دوران ساسانی را بازنمایی می‌کند. در ساختار پلکانی روستای سیمین‌ابرو، پشت‌بام یک خانه، حیاط خانه بعدی می‌شود و محوطه جلوی خانه‌ها و پشت‌بام‌ها به‌عنوان پیاده‌رو استفاده می‌شود.

در ایران، روستاهای ماسولة گیلان و اورامانات کردستان نیز دارای معماری پلکانی هستند. خانه‌های سیمین‌ابرو دو طبقه دارند که نوع ساختار آنها، شرایط مناسبی را برای زندگی ساکنان در فصول مختلف سال فراهم کرده‌اند. طبقة همکف مخصوص نگهداری حیوانات اهلی است، طبقه اول نشیمن‌گاه اهالی خانه بوده و معمولاً از سه اتاق مجزا شامل اتاق تابستانی، اتاق زمستانی و اتاق بهاره یا پاییزه تشکیل شده است. این خانه‌ها دارای ایوان متصلی هستند که دورتادور عمارت را احاطه کرده است. در این خانه‌های زیبای روستایی، مطبخ (آشپزخانه) معمولاً بر روی تراس و سرویس بهداشتی در طبقة همکف حیاط قرار دارد.

عمده مصالح به‌کاررفته در بافت قدیمی روستا از جنس سنگ، چوب، خشت و کاه‌گل بوده؛ اما در ساخت خانه‌های جدید از مصالحی مانند: آهن، آجر، سیمان و گچ استفاده شده است. دیوار خانه‌های روستایی جهت مقابله با سرمای بسیار شدید زمستان، ضخیم طراحی شده‌اند و سقف خانه‌ها نیز اغلب مسطح است. بهره‌مندی خانه‌های قدیمی روستای سیمین‌ابرو از مصالح کهن و نوع خاص معماری خانه‌ها و مغازه‌ها سیمین ابرو این منطقه را به روستایی شاخص با ارزش معماری منحصربه‌فرد معروف کرده است.

این روستا به‌گونه‌ای ساخته شده که هم به منابع طبیعی آسیب چندانی نمی‌زند و هم از موقعیت جغرافیایی و عوامل طبیعی اطراف خود نهایت استفاده را برده است. وضعیت طبیعی و کوهستانی سیمین‌ابرو و بن‌بست بودن این منطقه، سبب‌شده این روستا، بکر باقی بماند.

بافت سیمین‌ابرو

کوچه‌های باریک، حمام کهن خزینه‌دار و مغازه‌های این روستا با چینشی منظم به یکدیگر متصل شده‌اند. امروزه تعداد واحدهای مسکونی این روستا با کوچ نیمی از مردمان محلی به ۶۰ واحد رسیده است. وجود امام‌زاده و مسجد قدیمی در این منطقه، پایداری باورهای اعتقادی و مذهبی ساکنین این روستا در گذر زمان را نشان می‌دهد.

ویژگی سیمین‌ابرو

در کنار موقعیت کوهستانی و معماری پلکانی، وجود پرآب‌ترین سراب‌های استان همدان در روستای سیمین‌ابرو از ویژگی‌های منحصربه‌فرد این روستا است. از دیگر ویژگی‌های روستای سیمین‌ابرو، رودخانة بزرگی به‌نام «سیمین‌رود» است که از سمت جنوب شرق روستا عبور می‌کند و در پایان به سد اکباتان می‌ریزد. کوچه‌های سیمین‌ابرو به‌منظور کاستن از شدت وزش باد، بسیار باریک طراحی شده‌اند.

این روستا در فصل‌های زمستان و پاییز دارای آب‌وهوای بسیار سرد است به‌طوری که تعداد روزهای یخبندان روستای سیمین‌ابرو همدان ۱۳۰ روز است؛ اما در فصل تابستان، آب‌وهوای بسیار خنک و مطبوعی دارد. همچنین در فصل بهار گل‌های کوهپایه و دره‌های این منطقه شکوفه می‌زنند و فضای مناسبی را برای علاقه‌مندان به طبیعت‌گردی فراهم می‌کند.

گردشگری سیمین‌ابرو

منطقة سنتی و تاریخی سیمین‌ابرو با معماری منحصربه‌فرد در میان کوه‌های مرتفع و جنگل سرسبز، مقصد مناسبی را برای گردشگری و مسافرت فراهم کرده است. در کنار روستای پلکانی سیمین‌ابرو، وجود رودخانه‌ها، چشمه‌ها و دره‌های متعدد مانند: دره عرب‌خان، گاودانه، سرخ‌پا، یونجه چالدره پیپل، گل‌ها، دیم، دکان بازار، سرکه‌زار، قاطرها، دره غول، سرطاف سیمین خرابه و دره جن زیبایی و جذابیت این روستا را بیشتر کرده است.

وجود این دره‌ها و کوه‌های اطراف این روستا شرایط مناسبی را برای علاقه‌مندان به کوهنوردی فراهم کرده است. همچنین طبیعت بکر، درختان بلند، باغ‌های گردو و زردآلو و سراب‌های اطراف روستا سبب جذب علاقه‌مندان طبیعت‌گردی به این روستای بکر شده است. بناهای قدیمی و تاریخی مانند حمام خزینه‌دار، امام‌زاده، مسجد کهن و خانه‌های قدیمی که با سنگ‌های سیاه ساخته شده‌اند از دیگر جاذبه‌های گردشگری این روستا است که می‌تواند برای علاقه‌مندان به بناهای تاریخی جذاب باشد.

این منطقه زیست‌گاه برخی گونه‌های جانوری مانند: لاک‌پشت مهمیزدار، انواع مارهای سمی و غیرسمی، انواع افعی و بزمجه است. همچنین در این زیست‌بوم طبیعی انواع پرندگان مانند: قرقی، دارکوب، جغد، کبک، بلدرچین، سار، عقاب، دال، پری شاهرخ، چکچک، سکسک، اردک، سنگ‌چشم، سبزقبا و زنبورخوار وجود دارد. روستای سیمین‌ابرو به‌دلیل شرایط کوهستانی که دارد زیستگاه برخی پستانداران مانند: گربه وحشی، خرگوش، گراز، شغال، روباه، گرگ، گورکن، سمور، دله، حفار شرقی و سنجاب است. تعدد گونه‌های جانوری در روستای سیمین‌ابرو شرایط مناسبی را برای طبیعتدوستان و طرفدارن محیط زیست فراهم آورده است.

سوغات سیمین‌ابرو

به‌دلیل قدمت و کیفیت بالای باغ‌های گردو در منطقه سیمین‌ابرو، یکی از معروف‌ترین و بهترین سوغاتی‌های این روستا گردو است. همچنین وجود کوه‌ها، دره‌ها و پوشش گیاهی غنی این منطقه موجب رونق زنبورداری و تولید عسل ناب در این منطقه روستایی شده است. گلیم و جاجیم تهیه شده از نخ پشمی نیز می‌تواند سوغاتی مناسبی از این روستا باشد.

غذاهای محلی سیمین‌ابرو

از جمله غذاهای محلی سیمین‌ابرو می‌توان به آبگوشت، انواع کباب و آش‌های سنتی مانند: آش اوماج، آش تَلتِه یا پَلتِه، آش واره، آش دوغ، آش جو و تَرخینه اشاره کرد. همچنین به‌علت فراوانی گردو در این منطقه زنان روستا از آن، در پخت بیشتر غذاهای خود استفاده می‌کنند.

امکانات رفاهی سیمین‌ابرو

از جمله امکانات رفاهی روستای سیمین ابرو می‌توان به مسجد، حمام عمومی و سرویس بهداشتی در این روستا اشاره کرد. این روستا به‌دلیل موقعیت کوهستانی که دارد، به‌منظور جلوگیری از تخریب منابع طبیعی، فاقد هتل و مسافرخانه است. به‌همین منظور علاقه‌مندان به طبیعت‌گردی برای اقامت و اتراق در این منطقه می‌توانند از خانه‌های روستایی اجاره‌ای یا امکانات کمپی و چادر مسافرتی شخصی استفاده کنند.

مسیر دسترسی به سیمین‌ابرو

با حرکت از شهر همدان، بعد از گذشتن از روستای چِشین و روستای ابرو می‌توان به روستای سیمین ابرو رسید.

منابع

• اینانلو، سپیده و مرادپور، آرزو «بررسی توانمندی‌های گردشگری روستایی استان همدان با استفاده از مدل SWOT مطالعه موردی: روستای سیمین‌ابرو»، اولین همایش ملی گردشگری و طبیعت‌گردی ایران زمین، ۱۳۹۱ش.
• «روستاهای تاریخی ظرفیتی برای طبیعت‌گردی همدان»، وب‌سایت خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران (ایرنا)، تاریخ بازدید: ۳۱ تیر ۱۴۰۱ش.
• «روستای سیمین‌ابرو»، وب‌سایت تاریخ ما، تاریخ بازدید: ۳۱ تیر ۱۴۰۱ش.
• «روستای سیمین‌ابرو همدان»، وب‌سایت نشاط‌آوران، تاریخ بازدید: ۳۱ تیر ۱۴۰۱ش.
• «روستای سیمین‌ابرو همدان»، وب‌سایت همگردی، تاریخ بازدید: ۳۱ تیر ۱۴۰۱ش.
• «روستای سیمین‌ابرو»، وب‌سایت نگاه، تاریخ بازدید: ۳ مرداد ۱۴۰۱ش.
• «سیمین‌ابرو»، وب‌سایت خبرگزاری دانشجویی ایران (ایسنا)، تاریخ بازدید: ۳۱ تیر ۱۴۰۱ش.
• «سیمین‌ابرو»، وب‌سایت لحظه آخر، تاریخ بازدید: ۳۱ تیر ۱۴۰۱ش.
• معینی، سید محمود و همکاران، «بررسی شکل‌گیری مسکن روستای سیمین‌ابرو با رویکرد معماری پایدار»، اولین همایش ملی معماری مسکونی، ۱۳۹۳ش.
• ملک‌حسینی، ملک و همکاران، «گردشگری روستایی و توسعه پایدار (با تأکید بر روستای سیمین‌ابرو شهرستان همدان)»، جغرافیای چشم‌انداز زاگرس، شماره ۸، ۱۳۹۰ش.

{پایان منابع}}