پیش‌نویس:بارداری

بارداری؛ فرآیند شگفت‌انگیز ایجاد یک زندگی از حَمل جَنین در رَحِم زن تا هنگام زایمان.

بارداری یا آبستنی یکی از پیچیده‌ترین و شگفت‌انگیزترین فرآیندهای زیست‌شناختی است که در بدن یک زن به‌دلیل حَمل جَنین، رخ می‌دهد. این فرآیند با تغییرات فیزیولوژیک عمیق در بدن مادر، زمینه‌ساز ایجاد زندگی یا زندگی‌های جدید می‌شود. بارداری معمولاً حدود ۴۰ هفته (یا ۹ ماه) طول می‌کشد و از اولین روز آخرین قاعدگی تا زمان زایمان محاسبه می‌شود. آبستنیِ زن به سه مرحله اصلی تقسیم می‌شود که هر کدام سه ماه، طول می‌کشد. هر یک از این مراحل ویژگی‌ها و چالش‌های خاص خود را دارد. بارور شدن و فرزندآوری، از نقش‌های اختصاصی زن است که از طریق رابطه زناشویی و جفت‌شدن با یک مرد، تحقق می‌یابد و بدین ترتیب، نسل انسان حفظ می‌شود. تغییرات بدن در دورۀ بارداری، زن را با تأثیرات روانی و اجتماعی بسیاری روبرو می‌کند و او در این دوره به‌شدت نیازمند حمایت از سوی همسر و خانواده است.

تعریف بارداری

بارداری به ‎معنای آبستنی، حَمْل و جنین‌داری به وضعیت حَمل رویان (جَنین) در حال تکامل در بدن زن گفته می‌شود. بارداری را در فرهنگ عامیانه، آبستنی و حاملگی هم می‌گویند. واژۀ «آبستن» یا «حامله» در اصطلاح به وضعیتی اشاره دارد که یک زن، جنین را در رحم خود حمل می‌کند. بر اساس لغت‌نامه دهخدا، هر مادینه از انسان و حیوان را که بچه در شکم دارد، آبستن یا حامله یا باردار می‌گویند.

فرآیند لقاح یا باروری زن

بارور شدن زن با لقاح آغاز می‌شود. پس از آمیزش جنسی زن و مرد، اِسپِرم مرد از دهانۀ رَحِم زن وارد رحم شده و به سمت لوله‌هایی به نام فالوپ حرکت می‌کند. زمانی‌که یک اسپرم بتواند در لولۀ فالوپ، خود را به تخمک زن برساند و با آن ترکیب شود، تخمک بارور خواهد شد و زیگوت را تشکیل می‌دهد. در این حالت، دیوارۀ خارجی تخمک تغییر حالت داده و اجازۀ ورود اسپرم دیگری را نخواهد داد. زیگوت سپس شروع به تقسیم سلولی می‌کند و به سرعت به یک توده سلولی تبدیل می‌شود. این توده سلولی به دیواره رحم می‌چسبد و فرآیند لانه‌گزینی آغاز می‌شود. پس از لانه‌گزینی، سلول‌ها به دو گروه تقسیم می‌شوند: گروهی که جنین را تشکیل می‌دهند و گروهی که جفت را ایجاد می‌کنند. جفت نقش حیاتی در تغذیه و اکسیژن‌رسانی به جنین دارد. ژن‌ها و جنس جنین در لحظۀ لقاح مشخص می‌شود. اگر اسپرم، دارای کروموزوم Y باشد، جنس جنین، پسر می‌شود و اگر اسپرم دارای کروموزوم X باشد جنس جنین، دختر می‌شود.

سن باروری زنان

به فاصله اولین عادت ماهیانه زن تا زمان یائسگی (توقف عادت ماهیانه) او، سن باروری گفته می‌شود؛ دورۀ باروری زنان عموماً بین ۱۲ سالگی تا ۶۱ سالگی است.

اقدامات و مراقبت‌های قبل از بارداری

کارشناسان برای آغاز یک دوره موفق بارداری، موارد زیر را توصیه می‌کنند:

• کاهش وزن زن؛
  
• پرهیز کامل از مصرف دخانیات، مشروبات الکلی، مواد مخدر و غذاهای چرب از طرف مرد و زن؛
  
• اطمینان به وجود مواد مغذی لازم برای جنین در بدن مادر از طریق تنظیم رژیم غذایی کامل و پرهیز از مصرف غذاهای چرب و فست فودها؛
  
• مصرف ویتامین E و C، میوه و سبزی توسط مرد؛
  
• انجام منظم معاینات و آزمایش‌های لازم.

علائم بارداری

اولین نشانه‌های بارداری در چند هفتۀ اول پس از بارور شدن تخمک مشاهده می‌شود. این نشانه‌ها عبارت‌اند از:

• تأخیر در پریود (عادت ماهیانه)؛
  
• حساسیت بافت سینه و وَرَم پستان؛
  
• حالت تهوع همراه با استفراغ یا بدون استفراغ؛
  
• خونریزی خفیف یا لکه‌بینی؛
  
• افزایش و تکرر ادرار؛
  
• حسّ خستگی؛
  
• وِیار (شیفتگی شدید و یا بیزاری از برخی غذاها)؛
  
• تغییرات خُلقی؛
  
• افزایش ادامه‌دار دمای پایۀ بدن.

عوارض شایع بارداری

در دوران بارداری عوارض و اختلالاتی همراه با تغییرات جسمی مانند سردرد، گرفتگی ماهیچه‌های پا، نَفخ شکم، سوزش سَرِدل یا سوءهاضمه، کمردرد، واریس، کشیدگی و تَرَک‌ پوست، تنگی نفس، َورم مچ پاها، تغییرات بینایی و تغییرات روحی مانند اختلالات خُلقی و اختلالات خواب برای زنان باردار شایع است.

حاملگی خارج رَحِم

زمانی‌که تخمک بارور به یکی از لوله‌های رحمی می‌چسبد، اصطلاحاً به آن حاملگی خارج رَحِمی می‌گویند. در این حاملگی، جنین در لولۀ فالوپ است و دسترسی به منبع غنی خونی ندارد و از سوی دیگر لولۀ فالوپ ظرفیت پشتیبانی از رشد جنین را نیز ندارد لذا جنین شانس زنده ماندن نخواهد داشت. همچنین رشد جنین باعث پاره شدن لولۀ فالوپ شده و در نتیجه مادر دچار خونریزی داخلی، شوک و درد‌های شدید خواهد شد.

بارداری پرخطر

بارداری‎‌هایی ‌که نیازمند مراقبت‌های بیشتر و خاص هستند، بارداری پرخطر نامیده می‌شود؛ مانند: بارداری دوقلو یا چندقلو یا نارسایی دهانۀ رحم و یا ابتلا به دیابت بارداری.

اهمیت تغذیة دوران بارداری

تغذیه از اصلی‌ترین بخش‌های سبک زندگی سالم در دوران بارداری است که با مشورت با پزشک و شناخت مواد غذایی سالم مورد نیاز مادر و مکمل‌های مورد نیاز دوران بارداری و همچنین پرهیزهای غذایی می‌توان به الگوی مناسبی دست یافت.

زیبایی و تناسب اندام در دوران بارداری

انجام ورزش‌های مناسب دوران بارداری و حفظ تناسب اندام به‌صورت مستقیم هم در سلامت جنین و هم در سلامت جسمی و روحی مادر هنگام زایمان و پس از آن تأثیر شایانی دارد. حفظ زیبایی و سلامت پوست، از لحاظ جسمی و روحی برای مادران اهمیت زیادی دارد؛ لازم است زنان باردار ضمن رعایت مراقبت‌های لازم از پوست، با محصولات آرایشی و بهداشتی مناسب نیز آشنا شوند.

رابطۀ جنسی در دوران بارداری

رابطۀ جنسی زوجین در دوران بارداری زن می‌تواند ادامه یابد. رابطۀ جنسی کنترل‌شده، علاوه بر حفظ سلامت مادر و جنین، نیازهای عاطفی و جنسی زوج‌ها را نیز تأمین کند.

ناباروری و درمان آن

ناباروری دلایل و عوامل مختلفی دارد. در روند تشخیص ناباروری، آزمایش‌های تشخیص ناباروری شرحی از وضعیت باروری زنان و مردان را ارائه می‌دهد. روش‌های درمان ناباروری به‌صورت کامل و پیشرفته وجود دارد، اما انتخاب یک روش مناسب برای درمان ناباروری با سن، وضعیت جسمی همسران و همین‌طور علت ناباروری در ارتباط است. درمان‌های ناباروری بستگی به شرایط همسران از قبیل علت ناباروری، سن و شرایط زمینه‌ای دارد. برخی از راه‌های درمان ناباروی عبارت‌اند از:

• استفاده از داروهای محرک باروری برای تحریک تخمک‌گذاری،
• انجام جراحی برای ترمیم مشکلات رَحمی از قبیل اندومتریوز، فیبروم و یا بسته‌شدن لوله‌های رحمی، تلقیح داخل رحمی
• انجام لقاح آزمایشگاهی (IVF).

منابع

• پورعلی، رقیه، «تا چه سنی می‌توان بارور شد؟»، سایت پورعلی ام‌دی، تاریخ بازدید: 11 تیر 1401ش.
• دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 11 تیر 1401ش.
• شیخی، ویدا، «علائم اولیه بارداری»، سایت مادرشو، تاریخ درج مطلب: 8 خرداد 1401ش.
• «علائم بارداری اولیه چیست؟»، سایت هومکا، تاریخ بازدید: 11 خرداد 1401ش.
• طباطبایی، فرزاد، «چگونه باردار شویم؟ راه‌ها و شرایط باردار شدن»، سایت حامی هنر زندگی، تاریخ بازدید: 11 تیر 1401ش.
• فرهنگستان زبان و ادب، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 11 تیر 1401ش.
• «همه چیز در مورد بارداری، زایمان و بعد از زایمان»، سایت مادرشو، تاریخ درج مطلب: 6 تیر 1401ش.