پیشنویس:شامنگشت
شامُنگَشت؛ نام کوه و زیارتگاهی در شهرستان ایذه استان خوزستان.
شامنگشت نام یک کوه و زیارتگاهی مشهور در منطقهٔ بختیاریِ استان خوزستان است که در محدودهٔ مالامیر و شهرستان ایذه قرار دارد. این منطقه بهخاطر وجود امامزاده عبدالله که به «شاه منگشت» نیز معروف است، از جاذبههای زیارتی و گردشگری مهم محسوب میشود. علاوه بر اهمیت مذهبی، منطقه شامنگشت از منظر طبیعی نیز دارای ارزش است، چرا که بخشی از منطقه حفاظتشدهٔ منگشت و شالو است.
معرفی شامنگشت
[ویرایش | ویرایش مبدأ]شامنگشت نام کوهی است که در ۴۰ کیلومتری جنوب شهرستان ایذه قرار دارد.[۱] این کوه از شرق دریاچهٔ آب بوندان آغاز و تا حوالی روستای روریش به طول حدود ۸۰ کیلومتر و عرض بین ۲۰ تا ۲۵ کیلومتر امتداد یافته و منطقهای به وسعت حدود ۱۸۵۰ کیلومتر مربع را پوشش میدهد.[۲]
بلندترین قلهٔ این کوه ۳۶۱۳ متر ارتفاع دارد. این قله از شمال به جنوب امتداد یافته و شهر ایذه را از کهگیلویه و بویراحمد جدا میکند و در دامنهٔ آن رودخانهٔ خِرسان جاری است. کوه غاران یا در اصطلاح محلی قارون در امتداد این قله قرار دارد.[۳]
از کوه منگشت آب زرد جاری میشود.[۴] این کوه مانند دیواری ییلاق و قشلاق بختیاری را از یکدیگر جدا کرده و در تمام فصول سال پوشیده از برف است. جلوههای زیبای این منطقه صحنههای دلنشینی را برای گردشگران فراهم کرده است.[۵]
این منطقه بهخاطر وجود امامزاده عبدالله که به «شاه منگشت» معروف است، یکی از مهمترین مراکز زیارتی و گردشگری محسوب میشود. امامزاده عبدالله از نوادگان امام سجاد است. مقبرهٔ امامزاده در پایین دامنه کوه منگشت در شهرستان باغملک قرار دارد. روایتها حکایت دارند که وی در دوران حکومت متوکل عباسی یا معتمد عباسی (حدود سالهای ۲۵۰ تا ۲۸۰ هجری قمری) برای تبلیغ دین اسلام به این منطقه آمده بود.[۶]
در آن زمان بهدلیل تعقیب و دستگیری توسط حکومت، وی مجبور به گریز و پنهان شدن در کوههای منگشت شد و سرانجام به شهادت رسید. پیکر وی در نزدیکی کوه منگشت و سر او در شهر شوشتر به خاک سپرده شده است. امامزاده شامنگشت صاحب کرامات است و عشایر و مردمان این منطقه برای عرض ارادت و احترام به امامزاده به زیارت وی میروند.[۷]
بازسازی و توسعهٔ بنای امامزاده در سالهای اخیر باعث شده است که بنا با گنبد دوپوش و تزئینات اسلامی زیبایی چون کاشیکاری و گچبری مزین شود و امکانات رفاهی برای زائران فراهم شود. این مکان برای زائران و علاقهمندان به تاریخ و طبیعت بسیار جذاب است.[۸]
پوشش گیاهی و جانوری
[ویرایش | ویرایش مبدأ]پوشش گیاهی
[ویرایش | ویرایش مبدأ]
پوشش گیاهی منطقه شامنگشت غالباً از جنگلهای بلوط ایرانی تشکیل شده که مهمترین و گستردهترین گونه در این منطقه است. این جنگلها نقش مهمی در حفظ خاک، تنظیم آب و هوا و تأمین زیستگاههای متنوع برای گونههای جانوری دارند.[۹] در کنار بلوط، گونههای دیگری مانند بنه (پستهٔ وحشی)، زالزالک، بادام وحشی، کیکم، گلابی وحشی و ارس نیز مشاهده میشوند. همچنین گیاهان علفی و بوتهای متنوعی از جمله گون، کتیرا، چویل، جاشیر، کلوس، مورد معطر، آویشن و پونه در این منطقه رشد میکنند که برخی گونهها بهدلیل برداشتهای بیرویه در معرض کاهش هستند.[۱۰]
پوشش جانوری
[ویرایش | ویرایش مبدأ]از نظر جانوری، منطقه شامنگشت زیستگاه گونههای مختلفی مانند پلنگ، خرس قهوهای و سنجاب ایرانی است. این تنوع جانوری بهدلیل حفظ و وجود پوشش جنگلی و شرایط زیستگاهی مناسب است که منطقه را به یکی از زیستگاههای مهم استان خوزستان تبدیل کرده است. همچنین در این منطقه انواع پرندگان مانند کبک، دراج و تیهو و چهارپایانی مانند آهو وجود دارند.[۱۱]
اهمیت باستانشناسی این منطقه
[ویرایش | ویرایش مبدأ]آثار باستانی مانند پل شالو که در نزدیکی منطقهٔ منگشت واقع شدهاند، گواهی بر سکونت انسانها در این منطقه از هزاران سال پیش است. این منطقه بهدلیل داشتن منابع آب فراوان و جنگلهای سرسبز، همواره محیطی مناسب و مساعد برای زندگی بوده است. این شرایط طبیعی مطلوب، موجب شده که انسانها در طول تاریخ، این نواحی را برای سکونت انتخاب کنند و آثار تاریخی متعددی را به جای بگذارند که نشاندهندهٔ تمدنی غنی و پیوسته در این منطقه است.[۱۲]
همچنین در این منطقه بقعهای میان بارانکِرد و قلعه تُل (مناطقی در شمال استان خوزستان) واقع شده که به خنگسوار معروف است. برخی منابع بیان کردهاند که این مکان زیارتگاهی کهن مربوط به مهر یا میترا (از ایزدان یا فرشتگان آیین مزدیسنا) بوده است.[۱۳]
شامنگشت در ادبیات عامه
[ویرایش | ویرایش مبدأ]مردم بختیاری در ادبیات شفاهی خود از منگشت و شامنگشت نیز استفاده میکنند. آنها به یکدیگر دعاهایی مانند شامنگشت نگهدارت باد، شامنگشت بزرگت کند و شامنگشت حافظ تو باد استفاده میکنند. آنها برای نفرین نیز میگویند: شامنگشت تورا زنده نگذارد، شامنگشت نگذارد از این بزرگتر شوی یا کوهمرگ شامنگشت تو را بکشد. مردم این منطقه برای سوگندخوردن نیز از نام امامزاده استفاده میکنند.[۱۴] مردمان بختیاری در نامگذاری و نام خانوادگی از منگشت و شامنگشت استفاده میکنند. نام این منطقه در شعر و موسیقی قوم بختیاری نیز تجلی دارد.[۱۵]
پانویس
[ویرایش | ویرایش مبدأ]- ↑ خسروی، فرهنگ بختیاری، ۱۳۶۸ش، ص۱۲۶–۱۲۷.
- ↑ ساکی، حاشیه بر سفرنامهٔ ویلسن، ۱۳۹۴ش، ص۹۷، حاشیه ۷۲.
- ↑ ساکی، حاشیه بر سفرنامهٔ ویلسن، ۱۳۹۴ش، ص۹۷، حاشیه ۷۲.
- ↑ لایارد، سیری در قلمرو بختیاری و عشایر بومی خوزستان، ۱۳۷۱ش، ص۱۲۱–۱۲۲.
- ↑ سعیدیان، دائرةالمعارف سرزمین و مردم ایران، ۱۳۶۰ش، ص۱۱۰۶.
- ↑ خسروی، فرهنگ بختیاری، ۱۳۶۸ش، ص۱۲۷.
- ↑ خسروی، فرهنگ بختیاری، ۱۳۶۸ش، ص۱۲۷.
- ↑ «امامزاده عبدالله باغملک»، وبسایت مستر بلیط.
- ↑ «منطقه حفاظتشده شالو و منگشت»، وبسایت تیشینه.
- ↑ عمادی، «منطقه حفاظت شده منگشت و شالو»، وبسایت کجا چطور.
- ↑ سردار اسعد بختیاری، تاریخ بختیاری خلاصة الأعصار فی تاریخ البختیار، ۱۳۷۶ش، ص۸۳.
- ↑ «ایذه کجاست؟ معرفی جاهای دیدنی ایذه+آدرس و عکس»، وبسایت ایرانگرد.
- ↑ سردار اسعد بختیاری، تاریخ بختیاری خلاصة الأعصار فی تاریخالبختیار، ۱۳۷۶ش، ص۶۶؛ کیانفر، حاشیه بر تاریخ بختیاری خلاصة الأعصار فی تاریخ البختیار، ۱۳۷۶ش، ص۶۶، حاشیه ۱.
- ↑ حاجتپور، زیارتگاههای منطقهٔ بختیاری، ۱۳۹۰ش، ص۲۲.
- ↑ خسروی، عروس دالانکوه، ۱۳۷۹ش، ص۲۴۲؛ احمدی، کرصیاد (آداب، فرهنگ و اشعار صیادان بختیاری)، ۱۳۹۲ش، ص۷۸؛ شوشتری، فردوس (در تاریخ شوشتر و برخی از مشاهیر آن)، ۱۳۷۸ش، ص۷۲و۱۵۹.
منابع
[ویرایش | ویرایش مبدأ]- «ایذه کجاست؟ معرفی جاهای دیدنی ایذه+آدرس و عکس»، وبسایت ایرانگرد، تاریخ بازدید: ۴ شهریور ۱۴۰۴ش.
- احمدی، جانمراد، کرصیاد (آداب، فرهنگ و اشعار صیادان بختیاری)، اصفهان، دارخوین، ۱۳۹۲ش.
- «امامزاده عبدالله باغملک»، وبسایت مستر بلیط، تاریخ درج مطلب: ۲۷ شهریور ۱۴۰۰ش.
- حاجتپور، موسی، زیارتگاههای منطقهٔ بختیاری، اهواز، معتبر، ۱۳۹۰ش.
- خسروی، عبدالعلی، فرهنگ بختیاری، تهران، فرهنگسرا، ۱۳۶۸ش.
- خسروی، عبدالعلی، عروس دالانکوه، اصفهان، شهسواری، ۱۳۷۹ش.
- ساکی، علیمحمد، حاشیه بر سفرنامهٔ ویلسن، بهترجمهٔ همو، خرمآباد، شاپورخواست، ۱۳۹۴ش.
- سردار اسعد بختیاری، علیقلی بن حسینقلی و سپهر، عبدالحسین، تاریخ بختیاری خلاصة الأعصار فی تاریخ البختیار، بهتحقیق جمشید کیانفر، تهران، اساطیر، چ۳، ۱۳۷۶ش.
- سعیدیان، عبدالحسین، دائرهالمعارف سرزمین و مردم ایران، تهران، مجله علم و زندگی، ۱۳۶۰ش.
- شوشتری، علاءالملک، فردوس (در تاریخ شوشتر و برخی از مشاهیر آن)، بهتحقیق جلالالدین محدث ارموی، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، چ۲، ۱۳۷۸ش.
- عمادی، هلن، «منطقه حفاظت شده منگشت و شالو»، وبسایت کجا چطور، تاریخ درج مطلب: ۷ مرداد ۱۴۰۴ش.
- کیانفر، جمشید، حاشیه بر تاریخ بختیاری خلاصة الأعصار فی تاریخ البختیار، بهتحقیق جمشید کیانفر، تهران، اساطیر، چ۳، ۱۳۷۶ش.
- لایارد، ا. ه .، سیری در قلمرو بختیاری و عشایر بومی خوزستان، بهترجمهٔ مهراب امیری، تهران، مهراب امیری، ۱۳۷۱ش.
- «منطقه حفاظتشده شالو و منگشت»، وبسایت تیشینه، تاریخ بازدید: ۱۸ تیر ۱۴۰۱ش.
| جاذبههای گردشگری | |||
|---|---|---|---|
| شهرها | |||
| سوغات | |||
| مشاهیر |
| ||
| گردشگری |
| ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| طبیعت |
| ||||||||||
| شهرها | |||||||||||
| استانها | |||||||||||
| تاریخ |
| ||||||||||
| سیاست | |||||||||||
| جامعه و فرهنگ |
| ||||||||||
| هنر | |||||||||||
| خوارکیها | |||||||||||