پیشنویس:رب
رُب، فشرده و عصارهی غلیظ گیاهان و میوهها
رب، عصاره و آب برخی میوهها و گیاهان است که اندکی میجوشانند تا غلیظ گردد.[۱] رب را بهعنوان چاشنی و بهمنظور خوشطعم و خوشرنگ شدن خوراکها استفاده میکنند.[۲] در میان انواع رب، رب انار و رب گوجهفرنگی از دیگران معروفتر و پُرکاربردتر هستند. رب گوجهفرنگی برای اولین بار توسط ایتالیاییها درست شد. آنها برای طعمدار کردن پاستاها و غذاهای معروف خود سُس و عصاره گوجهفرنگی را مناسبتر یافتند. بههمین دلیل، سیسیل و برخی شهرهای جنوبی ایتالیا را بهعنوان مهد رب گوجهفرنگی میشناسند.
در برخی مکتوبات دوره صفویه نیز به حضور این چاشنی در طبخ خوراکهای ایرانی اشاره شده است.[۳] از زمان آشنایی ایرانیان با گوجهفرنگی و رب آن، بسیاری از خانوادهها با شروع فصل تابستان و همزمان با فصل برداشت گوجهفرنگی، رب گوجهفرنگی را در خانهها و به اندازه مصرف یکساله خود تهیه میکردند. برای این منظور، ابتدا گوجهفرنگیهای گوشتدار و ترش را انتخاب کرده و میپختند؛ سپس آن را از صافی رد کرده و آب گوجهفرنگی را مجددا با مقداری نمک حرارت میدادند تا به غلظت مورد نظر برسد. در نهایت، رب آماده شده را در شیشههای در بسته میریختند و مدتی زیر آفتاب قرار میدادند. امروزه، ربسازی خانگی، از رونق افتاده و افراد ترجیح میدهند که محصول تولیدی کارخانهها را مصرف کنند.
رب انار بهعنوان افزودنی محبوب دیگری در ایران شناخته شده است. از این چاشنی در تهیه غذاهایی همچون فسنجان، اکبرجوجه و شامیکباب استفاده میشود.[۴] تهیه رب انار در استانهای مازندران و شهرهای ساوه و ارسنجان که محل کشت و برداشت انار هستند، رایج است.
رب، انواع مختلف دیگری نیز دارد، از جمله: رب نارنج، آلوچه، سیب، گوجهسبز، خرمالو، به، زرشک، زغالاخته و غوره.[۵]
برخی از انواع رب را در طب سنتی بهکار میبرند، مانند رب گلابی، رب انار، رب سیب، رب غوره، رب ریواس، رب توت، رب شاهتوت و رب آلوسیاه. برای مثال، رب آلو به منظور دفع تب و عطش کاربرد دارد و طبع آدمی را نرم میکند. رب انار هم برای رفع عطش، سرفه و تب، تقویت معده و دفع ترشی معده مناسب است. رب انار ترش نیز برای دفع صفرا و تقویت بدن خوب است. رب سیب را برای تقویت دل و دفع اسهال و دلپیچه مصرف میکنند.[۶]
پانویس
- ↑ دهخدا، لغتنامه دهخدا، ذیل واژه رب.
- ↑ معین، فرهنگ فارسی معین، ذیل واژه رب؛
انوري، فرهنگ بزرگ سخن، ج4، ذیل واژه رب، 1381ش. - ↑ افشار، كارنامه و مادةالحيوه، 1360ش، ص261.
- ↑ منتظمی، هنر آشپزی، 1382ش، ص895.
- ↑ دريابندري، كتاب مستطاب آشپزي: از سير تا پياز، ج1، 1379ش، ص206 و 205.
- ↑ دهخدا، لغتنامه دهخدا، ذیل واژه رب.
منابع
- دهخدا، علیاکبر، لغتنامه دهخدا، سایت واژهیاب، تاریخ بازدید: 23 شهریور 1400ش.
- معین، محمد، فرهنگ فارسی معین، سایت واژهیاب، تاریخ بازدید: 23 شهریور 1400ش.
- انوري، حسن، فرهنگ بزرگ سخن، تهران، سخن، 1381ش.
- افشار، ايرج، كارنامه و مادةالحيوه، تهران، سروش، 1360ش.
- منتظمی، رزا، هنر آشپزی، تهران، کتاب ایران، 1382ش.
- دريابندري، نجف و راستكار، فهيمه، كتاب مستطاب آشپزي: از سير تا پياز، تهران، كارنامه، ج1، 1379ش.