پیش‌نویس:آبشار آب‌سفید

پرونده:آبشار آب-سفید.jpg

آبشار آب‌سفید؛ عروس زیبای آبشارهای ایران در لرستان.

آبشار آب‌سفید از زیباترین و معروف‌ترین آبشارهای ایران است که در استان لرستان، نزدیکی شهرستان الیگودرز و در دامنۀ رشته‌کوه زاگرس قرار دارد. این آبشار به‌دلیل زیبایی منحصر به فرد و جریان سفیدرنگ آبش، به «عروس آبشارهای ایران» شهرت یافته و در فهرست میراث ملی طبیعی ایران نیز ثبت شده است.

معرفی آبشار آب‌سفید

آبشار آب‌سفید در جنوب‌شرقی استان لرستان، در دامنۀ کوه‌های زاگرس و کنار کوه بلند قالیکوه در بخش بشارت ذلقی و 50 کیلومتری شهر الیگودرز واقع شده است. این آبشار حدود ۷۰ متر ارتفاع دارد و عرض تاج آن در فصل‌های پرآب به ۸ تا ۱۵ متر می‌رسد. آب این آبشار از تونلی طبیعی در دل کوه قالیکوه سرچشمه می‌گیرد و پس از طی مسافتی به حوضچه‌ای تبدیل می‌شود. در نهایت آب آبشار پس از سرازیر شدن به رود رودبار لرستان و سپس به رود دز می‌پیوندد.

آبشار آب‌سفید در دل دره‌های تاریکی قرار دارد که در اثر فعالیت‌های زمین‌شناختی و فرسایش توسط آب در طول هزاران سال به‌وجود آمده‌اند. آب این آبشار از بهترین و سالم‌ترین آب‌های معدنی در ایران به‌شمار می‌رود که خاصیت درمانی هم دارد.

آبشار آب‌سفید به‌دلیل جریان آب پرقدرت و فراوانی که به شکل سفید و کف‌آلود از ارتفاعات سرازیر می‌شود، به این نام معروف شده است. این پدیده به خاطر مخلوط شدن آب با هوا و برخورد با سنگ‌ها و ایجاد حباب‌های سفیدرنگ رخ می‌دهد و منظره‌ای شبیه تور سفید عروس ایجاد می‌کند. مردمان بومی لرستان به آبشار آب‌سفید، «اِو‌ سپید» یا «اِو اسبید» نیز می‌گویند. این آبشار با نام‌های «سفید‌آب» و «آبشار سفید» نیز شناخته می‌شود.

طبیعت اطراف آبشار آب‌سفید ترکیبی چشم‌نواز از مناظر کوهستانی، جنگل‌های سرسبز و رودخانه‌های زلال است که در دل رشته‌کوه‌های زاگرس و دامنۀ قالی‌کوه شکل گرفته است. این منطقه به‌دلیل ارتفاع بالا و آب‌وهوای ییلاقی، در بهار و تابستان بسیار سرسبز و خنک است و مقصد محبوب طبیعت‌گردان به‌شمار می‌رود. کوه‌های سر به فلک کشیده، تپه‌های سبز، جریان‌های کوچک آب و چشمه‌های طبیعی در اطراف آبشار، مناظری رویایی و آرامش‌بخش خلق کرده‌اند. قطرات آب و حباب‌های سفید که از برخورد آب با صخره‌ها ایجاد می‌شوند، فضای اطراف آبشار را مه‌آلود و خنک می‌کنند و منظره‌ای شبیه تور عروس به‌وجود می‌آورند. وجود رودخانه‌های دائمی و روستاهای کوچک در اطراف، به جذابیت و تنوع چشم‌اندازهای طبیعی منطقه نیز افزوده است.

پوشش گیاهی و جانوری منطقه

پوشش گیاهی منطقۀ آبشار آب‌سفید ترکیبی از جنگل‌های بلوط، گردو، سرو کوهی، ارس، زالزالک، انجیر وحشی، تمشک به‌صورت خودرو و انواع گل‌ها مانند لاله‌های واژگون و گیاهان دارویی است. خاک حاصلخیز اطراف این آبشار، شرایط رویش انواع گیاهان دارویی مانند گَزَنه، پونه کوهی، آویشن کوهی، کنگر و گل‌گاوزبان را فراهم کرده که هم سبب استفادۀ مردمان محلی شده و هم بر جاذبۀ گردشگری آن افزوده است.

منطقۀ آبشار آب‌سفید به‌دلیل قرار گرفتن در منطقۀ کوهستانی و حفاظت‌شدۀ قالی‌کوه، زیستگاه گونه‌های جانوری متنوعی از جمله پلنگ، خرس، گرگ، بز کوهی و پرندگان شکاری و آوازخوان است که مجموعاً اکوسیستمی غنی و ارزشمند را شکل داده‌اند. البته حیوانات وحشی به‌دلیل رفت‌وآمد زیاد در کنار آبشار دیده نمی‌شوند.

مسیر دسترسی

برای دسترسی به آبشار آب‌سفید، ابتدا باید به شهر الیگودرز در استان لرستان سفر کرد؛ زیرا این شهر نزدیک‌ترین نقطۀ شهری به آبشار است و دسترسی جاده‌ای مناسبی دارد. در مسیر باید وارد جادۀ امامزاده مومد حسن شد و با عبور از روستا‌های برم، مسگری، قلعه‌پاچه و سرکول می‌توان به آبشار آب‌سفید رسید. جاده تا نزدیکی آبشار آسفالته و مناسب است. پس از پارک کردن ماشین، با ۱۰ تا ۱۵ دقیقه پیاده‌روی این جاذبۀ طبیعی مشاهده می‌شود. در طول راه نیز، مسیر کوهستانی بوده و مناظر طبیعی بسیار زیبایی دارد و تابلوهای راهنما و امکانات اولیه برای گردشگران به نحو مطلوبی وجود دارد.

امکانات رفاهی

امکانات رفاهی آبشار آب سفید بسیار متنوع و کامل است و این منطقه را به یکی از محبوب‌ترین مقاصد گردشگری استان لرستان تبدیل کرده است. البته به‌منظور حفظ جاذبه‌های طبیعی و حیات‌وحش این منطقه، شرایط اسکان به‌صورت هتل یا سوئیت برای اقامت گردشگران فراهم نشده، اما برای اسکان موقت گردشگران، امکانات رفاهی که در اطراف آبشار وجود دارد عبارتند از:

• دو نمازخانه برای رفاه حال زائران و گردشگران؛

• حدود ۱۵۰ سکوی استراحت در نقاط مختلف اطراف آبشار؛
• غرفه‌های مواد غذایی و سیاه‌چادرهای محلی که محصولات و فرهنگ مردم بختیاری و عشایر منطقه را معرفی می‌کنند؛
• نمایشگاه فرهنگی برای آشنایی با زندگی و صنایع دستی محلی؛
• پارکینگ مناسب برای خودروها؛
• امکانات کمپینگ در اطراف آبشار که امکان اقامت در طبیعت را فراهم می‌کند؛
• پیاده‌روی و مسیرهای طبیعت‌گردی مناسب؛
• امکان سوارکاری با مربیان محلی در محیط جنگلی؛
• درمانگاه و ایستگاه پلیس برای تأمین امنیت و خدمات پزشکی؛
• سوئیت‌های اقامتی و هتل‌های نزدیک در شهر الیگودرز برای کسانی که تمایل به اقامت در فضای سرپوشیده دارند؛

• در آینده نزدیک برنامه‌هایی برای احداث دریاچه مصنوعی یک هکتاری، آلاچیق، سکوی ماهیگیری، تله‌کابین، پیست اسکی، پیست دوچرخه‌سواری، پیست اسب‌سواری، امکانات تیراندازی، باغ‌وحش، پارک بازی کودکان، رستوران سنتی و کافی‌شاپ در دست اجرا قرار گرفته است.

این امکانات رفاهی موجب شده بازدیدکنندگان بتوانند تجربه‌ای راحت، ایمن و لذت‌بخش از طبیعت بکر و زیبای آبشار آب سفید داشته باشند.

جذابیت‌های گردشگری منطقه

در مسیر رسیدن به آبشار آب‌سفید علاوه بر جاذبه‌های طبیعی و طبیعت بکر و چشم‌نواز منطقه، آثار تاریخی و فرهنگی متعددی همچون امام‌زاده مومد حسن، پل کله و تنگه صیاد و آبشارهایی چون آبشار چکان، نوژیان و تاف وجود دارد که بازدید از آنها می‌تواند سفر به این منطقه را کامل‌تر و متنوع‌تر کند و منطقۀ الیگودرز را به مجموعه‌ای کامل از جاذبه‌های طبیعی، تاریخی و فرهنگی برای جذب گردشگران، تبدیل کرده است.

• امام‌زاده مومد حسن: زیارتگاه امام‌زاده مومد حسن در جادۀ منتهی به آبشار واقع شده و یکی از مکان‌های زیارتی مهم منطقه است. این زیارت‌گاه، آرامگاه محمد بن‌ حسن است و بین مردم بختیاری بسیار مقدس شمرده می‌شود. بر اساس منابع تاریخی، وی نوجوانی از نوادگان امام حسن مجتبی و فرزند حسن مثنی بوده‌ که نسب او به امام حسن مجتبی می‌رسد. گفته می‌شود امام‌زاده محمد بن حسن پس از ورود به ایران و در پی تعقیب حاکمان وقت، در سن نوجوانی به شهادت رسیده است. این امام‌زاده در میان مردم منطقه به «کریم لرستان» نیز مشهور است و هر ساله میزبان جمعیت زیادی از زائران و گردشگران است. مردم محلی به کرامات و بزرگی این امام‌زاده اعتقاد ویژه‌ای دارند و بسیاری برای برآورده شدن حاجات و شفا به زیارت این مکان می‌آیند. بازدید از این مکان فرصتی برای آشنایی با فرهنگ و تاریخ مذهبی منطقه فراهم می‌کند.
• سد پرآب خان‌آباد: این سد در ۲۵ کیلومتری شهرستان الیگودرز بر روی رودخانۀ اسل شاه از سرشاخه‌های رود دز، ساخته شده است. سد خان‌آباد علاوه بر نقش مهم در تأمین آب و کشاورزی، به‌عنوان مرکز اصلی دسترسی به جاذبه‌های طبیعی و گردشگری منطقه مانند آبشارهای آب‌سفید، چکان، برنجه، دشت‌های لاله‌های واژگون، قلل بلند کوهستان قالی‌کوه و اشترانکوه، دریاچه گهر، تونل برفی کمندان، چشمه ماهیچال، زیارتگاه‌هایی مانند امام‌زاده محمد بن حسن و مناطق عشایری اطراف نیز شناخته می‌شود.
• منطقه عشایری موگور: منطقۀ عشایری موگور در نزدیکی آبشار آب‌سفید واقع شده و محل زندگی عشایر بختیاری است. در این منطقه گردشگران می‌توانند با فرهنگ، آداب و رسوم و سبک زندگی عشایر بختیاری آشنا شوند. این منطقه بخشی از طبیعت بکر و کوهستانی زاگرس در استان لرستان است و حضور عشایر سبب شده تا علاوه بر جاذبه‌های طبیعی، جنبۀ فرهنگی و اجتماعی نیز برای گردشگران داشته باشد.
• پل کله: این پل تاریخی در مسیر الیگودرز به‌سمت آبشار قرار دارد و مربوط به دورۀ صفویه است و از سنگ و آجر ساخته شده است. پل دارای طاق‌های قوسی است و نمونه‌ای از معماری تاریخی منطقه به‌شمار می‌رود.
• تنگه صیاد: این تنگه در نزدیکی آبشار آب‌سفید قرار دارد و علاوه بر زیبایی طبیعی، به‌دلیل وجود مسیرهای پیاده‌روی، صخره‌نوردی و آب‌بازی، یکی از جاذبه‌های محبوب گردشگری منطقه است.
• روستای گایگان: روستایی با بافت تاریخی و فرهنگی غنی که به روستای گل ایران معروف است و به پرورش گل و آیین‌های بومی شهرت دارد و از طریق پرورش گل به رشد اقتصادی روستا کمک زیادی کرده‌اند.
• قالی‌کوه: آبشار آب‌سفید از دل تونلی طبیعی در دل کوه سنگی قالی‌کوه سرچشمه می‌گیرد و از ارتفاع این کوه به پایین سرازیر می‌شود. قالی‌کوه دارای مناظر طبیعی خیره‌کننده، دشت‌های پرگل، از جمله دشت لاله‌های واژگون دالانی، دره‌های عمیق و چشمه‌های زلال است. این کوهستان محل زندگی عشایر ایل بختیاری است و چراگاه‌های پررونق آنها در دامنه‌های سبز قالی‌کوه قرار دارد. آثار باستانی مانند غار بزنوید که از غارهای باستانی مهم در دل رشته‌کوه قالی‌کوه است که از نظر تاریخی و طبیعی ارزشمند است و محل سکونت انسان‌های اولیه بوده است. شیرهای سنگی نیز در منطقۀ قالی‌کوه و اطراف آن وجود دارد که قدمت آنها به 400 سال می‌رسد و به‌عنوان نمادهای فرهنگی و تاریخی ایل بختیاری شناخته می‌شوند. آثار تاریخی و طبیعی متعددی که در قالی‌کوه و مناطق اطراف آن وجود دارد، آنجا را به مقصدی محبوب برای کوهنوردان، طبیعت‌گردان و دوستداران تاریخ تبدیل کرده است. آبشار زیبای آب‌سفید با جاذبه‌های گردشگری پیرامونی، در بهار و تابستان‌های خنک و زمستان‌های پر‌بارش، شرایط مناسبی را برای ثبت یک سفر به‌یاد‌ماندنی با بهترین خاطرات فراهم کرده است.

نقش آبشار در فرهنگ و اقتصاد منطقه

آبشار آب‌سفید نقش مهم و حیاتی در زندگی مردم منطقه ایفا می‌کند:

• منبع آب سالم و معدنی: آبشار آب‌سفید یکی از سالم‌ترین منابع آب معدنی منطقه است که برای تأمین آب آشامیدنی و کشاورزی منطقه اهمیت دارد و به حفظ تعادل اکوسیستم محلی کمک می‌کند.
• جاذبه گردشگری و اقتصادی: این آبشار به‌عنوان یکی از جاذبه‌های طبیعی برجستۀ لرستان، موجب جذب گردشگران داخلی و خارجی می‌شود که به رونق اقتصادی مردم محلی، ایجاد اشتغال و توسعۀ صنایع دستی و خدمات گردشگری کمک می‌کند.
• فرصت‌های فرهنگی و اجتماعی: نزدیکی آبشار به زیارتگاه امام‌زاده مومد حسن و حضور عشایر بختیاری در منطقه، موجب شده تا این مکان علاوه بر جنبۀ طبیعی، نقش مهمی در حفظ و انتقال فرهنگ و آداب و رسوم محلی داشته باشد.
• محل تفریح و آرامش: آبشار و فضای اطراف آن به‌عنوان مکانی برای استراحت، تفریح و فرار از شلوغی شهر برای مردم منطقه و گردشگران عمل کرده و به سلامت روان و کیفیت زندگی آنان کمک می‌کند.
• حفظ محیط زیست و آموزش: اهمیت حفاظت از این آبشار و منطقۀ اطراف آن موجب شده تا فرهنگ محیط زیستی در میان مردم محلی و بازدیدکنندگان تقویت شود و به توسعۀ پایدار منطقه کمک کند.

بنابراین، آبشار آب‌سفید نه‌تنها یک پدیدۀ طبیعی زیبا بلکه منبعی حیاتی برای اقتصاد، فرهنگ، محیط زیست و کیفیت زندگی مردم منطقه به‌شمار می‌رود.

منابع

• «آبشار آب سفید الیگودرز»، وب‌سایت جاذبه‌ها، تاریخ بازدید: 14 تیر 1401ش.
• «آبشار آب‌سفید الیگودرز»، وب‌سایت سفر‌مارکت، تاریخ بازدید: 14 تیر 1401ش.
• «آبشار آب‌سفید الیگودرز»، وب‌سایت کجا چطور، تاریخ انتشار: 17 اردیبهشت 1404ش.
• «آبشار آب‌سفید الیگودرز، عروس آبشارهای ایران»، وب‌سایت مجله گردشگری الی‌ گشت، تاریخ انتشار: 8 مهر 1403ش.
• «آبشار آب‌سفید الیگودرز: معرفی، مسیر دسترسی و جاذبه‌های اطراف»، وب‌سایت مجله گردشگری ایرانگرد، تاریخ بازدید: 22 اردیبهشت 1404ش.
• «آبشار آب‌سفید»، وب‌سایت سفر در ایران، تاریخ درج مطلب: 17 خرداد 1401ش.
• «آبشار آب‌سفید، عروس آبشارهای ایران+فیلم»، باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ بازدید: 21 اردیبهشت 1404ش.
• «آبشار آب‌سفید لرستان؛ عروس آبشار‌های ایران»، خبرگزاری صداوسیما، تاریخ انتشار: 15 اردیبهشت 1404ش.
• «آبشار آب‌سفید؛ مسیر دسترسی، عکس+بهترین فصل بازدید»، وب‌سایت هتل‌آنلاین، تاریخ انتشار: 7 مهر 1403ش.
• پیروزی، فاطمه و توکلی، مجید، «مطالعه منطقه گردشگری آبشار آب‌سفید در استان لرستان»، اولین همایش ملی گردشگری وطبیعت‌گردی ایران زمین، 1391ش.
• توانا، الهه، «بهترین جاهای دیدنی الیگودرز»، وب‌سایت یومگ، تاریخ انتشار: 4 مهر 1403ش.
• جعفریان، لیلی، «ژئوتوریسم آبشارهای استان لرستان»، مجله رشد آموزش علوم زمین، شماره 83، 1397ش.
• «چشمه آب سفید الیگودرز، عروس آبشارهای ایران»، وب‌سایت دلگرم، تاریخ بازدید: 22 اردیبهشت 1404ش.
• «سد خان‌آباد»، وب‌سایت شرکت سهامی آب منطقه‌ای لرستان، تاریخ به‌روزرسانی: 10 آبان 1399ش.
• سرلک، مهدی و همکاران، «عوامل بازدارندۀ توسعۀ طبیعت‌گردی در آبشار آب‌سفید الیگودرز»، فصلنامه گردشگری و توسعه، شماره 32، 1401ش.
• «سفر به دیار آبشارهای شگفت‌انگیز، زیباترین آبشار ایران در لرستان»، خبرگزاری مهر، تاریخ انتشار: 2 فروردین 1401ش.
• عبدل‌نیا، اعظم و همکاران، «ژئوتوریسم و اکوتوریسم آبشار آب‌سفید»، پنجمین همایش ملی زمین‌شناسی دانشگاه پیام نور،1390ش.
• «نگاهی به بقعه امام‌زاده محمد بن حسن، این امام‌زاده کریم لرستان است»، خبرگزاری بین‌المللی قرآن: ایکنا، تاریخ انتشار: 29 مرداد 1394ش.
• هاشمی، هلیا، «آبشار آب‌سفید لرستان؛ عروس آبشارهای ایران»، وب‌سایت علی‌بابا، تاریخ بازدید: 21 اردیبهشت 1404ش.
• یوسفی، حسین، «آبشار آب‌سفید الیگودرز»، وب‌سایت جاذبه‌ها، تاریخ انتشار: 23 دی 1397ش.