پیش‌نویس:آبشار بیشه

آبشار بیشه، آبشاری در دل کوه‌های زاگرس در منطقه بیشه.

آبشار بیشه از زیباترین و معروف‌ترین آبشارهای ایران است که در استان لرستان، در دل جنگل‌های بلوط و دامنه‌های رشته‌کوه زاگرس قرار دارد. این آبشار به‌عنوان چهل و هشتمین اثر ملی طبیعی در اسفند ۱۳۸۷ش در فهرست میراث طبیعی ایران ثبت شده است.

معرفی آبشار بیشه

آبشار بیشه در 65 کیلومتری شهرستان خرم‌آباد و 35 کیلومتری شهرستان دورود در بخش پاپی، شهر سپیددشت و روستای بیشه واقع شده است. این آبشار از شمال با کوه «ازگن» و از شرق با تپه‌های «کلاه‌کوه» احاطه شده است. آبشار بیشه در نزدیکی ایستگاه راه‌آهن بیشه و در کنار خط آهن تهران-خوزستان قرار دارد که مسیر ریلی آن از زیباترین مسیرهای ریلی ایران به‌شمار می‌رود.

آبشار بیشه از ترکیب چند آبشار کوچک تشکیل می‌شود که در کنار هم از کوه‌های زاگرس سرازیر می‌شوند. ارتفاع آبشار تا نقطۀ برخورد به زمین حدود ۴۸ متر است و تا رسیدن به رودخانۀ سزار ۱۰ متر دیگر جریان دارد. عرض تاج آبشار نیز حدود ۲۰ متر است. آب آبشار از چندین چشمۀ پرآب که در بالای آبشار و روبه‌روی ایستگاه قطار قرار دارند، تأمین می‌شود و آبشار پس از سرریز شدن از دل کوه و میان درختان، به‌صورت پرده‌ای گسترده و خروشان به پایین سرازیر می‌شود و در نهایت به رودخانۀ دائمی و پرآب سزار می‌ریزند.

منطقۀ اطراف آبشار، پوشیده از جنگل‌های بلوط، کوه‌های سرسبز و طبیعتی بکر و مه‌آلود است که چشم‌اندازی رؤیایی و دل‌انگیز ایجاد می‌کند. آب و هوای خنک و مطبوع، سرسبزی درختان و کوه‌های تماشایی، این مکان را به یکی از محبوب‌ترین مقاصد طبیعت‌گردی ایران تبدیل کرده است. گذر ریل قطار از کنار آبشار و طبیعت اطراف، منظره‌ای تماشایی و منحصر به فرد را به وجود آورده است. بهترین زمان بازدید از آبشار بیشه از فروردین تا اوایل آبان است، به‌ویژه اردیبهشت و خرداد که آبشار پرآب‌تر و طبیعت سرسبزتر است.

ساکنان منطقه آبشار بیشه

ساکنان منطقۀ آبشار بیشه عمدتاً اهالی روستای بیشه هستند که در مجاورت آبشار و در دل طبیعت سرسبز زاگرس زندگی می‌کنند. روستای بیشه در دهستان سپیددشت، بخش پاپی شهرستان خرم‌آباد استان لرستان قرار دارد و نام محلی آن «بیشه پورم» است. ساکنان این روستا عمدتاً از قوم لر هستند و به زبان لری صحبت می‌کنند. اهالی روستا ارتباط نزدیکی با شهرهای اطراف و گردشگرانی دارند که برای بازدید از آبشار به این منطقه سفر می‌کنند.

مردم روستای بیشه به مهمان‌نوازی و مهربانی معروف هستند و بسیاری از گردشگران در سفر به آبشار، از بازارچه‌های محلی روستا نیز بازدید می‌کنند. شغل اصلی ساکنان، کشاورزی، دامداری و تولید محصولات محلی مانند گردو، عسل، کشک، لبنیات و روغن محلی است که بخشی از این محصولات به‌عنوان سوغات به گردشگران عرضه می‌شود. این روستا با طبیعت بکر و فرهنگ روستایی خود، بخشی از هویت منطقۀ آبشار بیشه را تشکیل می‌دهد.

آبشار بیشه و روستای بیشه در استان لرستان در مسیر ثبت جهانی شدن قرار گرفته‌اند. این منطقه به‌عنوان چهل و هشتمین اثر ملی طبیعی ایران ثبت شده و اکنون مقدمات ثبت جهانی روستای بیشه که در کنار آبشار واقع شده، در دست انجام است.

روستای بیشه در مسیر جهانی شدن

روستای بیشه از بین 200 روستای کشور به‌عنوان یکی از ۸ روستای برتر برای ثبت جهانی انتخاب شده است و قرار است به‌عنوان دومین روستای ایران پس از ماسوله در فهرست جهانی ثبت شود. این اقدام توسط سازمان جهانی گردشگری (UNWTO) در حال پیگیری است و ثبت جهانی روستای بیشه نیازمند همکاری و رفع موانع مختلف است.

ویژگی‌های منحصربه‌فرد روستای بیشه، از جمله آبشار ثبت شدۀ ملی بیشه، پل راه‌آهن تاریخی، صنایع دستی متنوع، خدمات گردشگری قوی، مراکز اقامتی و حمل‌ونقل زمینی و ریلی، موجب شده این روستا در اولویت‌های ثبت جهانی قرار گیرد. رویداد «رود و ریل» نیز به‌منظور معرفی و ارتقای این منطقه در مسیر جهانی شدن برگزار شده است و حضور دبیرکل سازمان جهانی گردشگری در این رویداد نشان‌دهندۀ اهمیت آن است.

ثبت جهانی روستای بیشه به توسعۀ اقتصادی محلی، ایجاد برند بین‌المللی برای محصولات گردشگری و جذب تورهای ورودی کمک می‌کند و دروازه‌های نوینی برای گردشگری طبیعت‌گردی در ایران باز خواهد کرد.

پوشش گیاهی و جانوری منطقه آبشار بیشه

منطقۀ آبشار بیشه از نظر پوشش گیاهی بسیار متنوع و غنی است. مهم‌ترین گونه‌های گیاهی این منطقه عبارت‌اند از: درختان بلوط (گونه غالب جنگل‌های اطراف آبشار)، راش، افرا، زالزالک، بنه (پسته وحشی)، گردو و بادام کوهی، نارون، چنار و ارژن. علاوه بر این، در فصل بهار گل‌های وحشی و گیاهان دارویی مانند گل گاوزبان، گل ختمی، لاله، شقایق و بنفشه در اطراف آبشار می‌رویند که جلوه‌ای خاص به طبیعت منطقه می‌بخشند.

حیات وحش منطقۀ آبشار بیشه نیز بسیار متنوع است و زیستگاه گونه‌های مختلف جانوری به‌شمار می‌رود. از مهم‌ترین گونه‌های جانوری این منطقه می‌توان به خرس قهوه‌ای، پلنگ ایرانی، کل و بز، قوچ و میش، گرگ، روباه، شغال، گراز و سمور آبی و پرندگانی چون کبک، تیهو، بلدرچین، قرقی و انواع پرندگان بومی و مهاجر اشاره کرد. همچنین حوضچه‌های پرورش ماهی و ماهی‌های بومی رودخانۀ سزار که در پایین‌دست آبشار جریان دارد، نیز از جاذبه‌های گردشگری این منطقه است.

این تنوع گیاهی و جانوری، منطقۀ آبشار بیشه را به یکی از مهم‌ترین زیست‌بوم‌های طبیعی زاگرس تبدیل کرده است که نقش مهمی در حفظ اکوسیستم و همچنین جذب گردشگران طبیعت‌دوست دارد. حفظ این پوشش گیاهی و جانوری برای پایداری محیط زیست منطقه اهمیت زیادی دارد.

امکانات منطقه آبشار بیشه

منطقۀ اطراف آبشار بیشه با وجود طبیعت بکر و چشم‌اندازهای زیبا، امکانات قابل توجهی را هم برای گردشگران فراهم کرده است که تجربۀ سفر را راحت‌تر و لذت‌بخش‌تر کرده است:

• دسترسی آسان: آبشار بیشه در نزدیکی روستای بیشه و ایستگاه راه‌آهن بیشه قرار دارد که دسترسی ریلی و جاده‌ای مناسبی به آن فراهم است.
• محل‌های استراحت و پیک‌نیک: در اطراف آبشار سکوهایی برای نشستن و برپایی پیک‌نیک وجود دارد که گردشگران می‌توانند از فضای آرام و صدای آبشار لذت ببرند.
• امکانات گردشگری روستایی: در روستای بیشه بازارچه‌های محلی، فروشگاه‌ها و مراکز خدماتی وجود دارد که محصولات محلی مانند صنایع دستی، عسل و لبنیات را عرضه می‌کنند.
• تفریحات طبیعی: گردشگران می‌توانند علاوه بر تماشای آبشار، از جنگل‌های بلوط اطراف دیدن کنند و اسب‌سواری در طبیعت را تجربه کنند.
• امکانات بهداشتی و ایمنی: در نزدیکی آبشار امکاناتی برای نجات افراد در صورت بروز حادثه در رودخانه سزار فراهم شده است، هرچند شنا در رودخانه به‌دلیل عمق و جریان قوی ممنوع است.
• پارکینگ و دسترسی پیاده‌روی: پارکینگ برای خودروها در نزدیکی روستا وجود دارد و مسیر پیاده‌روی کوتاه و آسانی تا آبشار تعبیه شده است.
• محیط مناسب برای عکاسی و طبیعت‌گردی: مناظر طبیعی، پوشش گیاهی و جریان آب آبشار بیشه، محیطی عالی برای عکاسان و طبیعت‌دوستان فراهم می‌کند.
• اقامت‌گاه‌ها و مهمانپذیرها: در روستای بیشه و اطراف آبشار، اقامتگاه‌ها، ویلاها و مهمانپذیرهای متعددی وجود دارد که گردشگران می‌توانند برای استراحت چند ساعته یا اقامت شبانه از آن‌ها استفاده کنند.

طبق تحقیقی که در یک پژوهش صورت گرفت، نشان داد که آبشار بیشه از بین آبشارهای هفت‌گانۀ لرستان به‌دلیل امکانات رفاهی و تفریحی مناسبی که در اطراف آبشار بیشه ایجاد شده تا پاسخگوی نیازهای گردشگران باشد و همچنین از لحاظ سرمايه‌گذاری و معرفي به‌عنوان منطقۀ نمونۀ گردشگری انتخاب شد و در این زمینه بیشترین امتیاز را به دست آورد.

مسیرهای دسترسی به آبشار بیشه

دسترسی به آبشار بیشه در استان لرستان از دو مسیر اصلی امکان‌پذیر است:

1. قطار: قطار تهران-اهواز یا قطار محلی درود-اندیمشک به ایستگاه بیشه می‌روند. مسیر ریلی از میان کوه‌های زاگرس و جنگل‌های بلوط عبور می‌کند و مناظر بسیار زیبایی دارد. از ایستگاه تا آبشار حدود ۵ تا ۱۰ دقیقه پیاده‌روی است.
2. خودرو: بازدیدکنندگان با خودروهای شخصی باید از خرم‌آباد، ۶۵ کیلومتر و از دورود، ۳۰ کیلومتر به‌سمت روستای بیشه بروند. در طول مسیر، جاده آسفالت و کوهستانی است و تابلوهای راهنما مسیر را نشان می‌دهند.

جذابیت‌های گردشگری منطقه آبشار بیشه

جذابیت‌های گردشگری منطقۀ آبشار بیشه علاوه بر خود آبشار شامل موارد زیر است:

• طبیعت بکر و جنگل‌های اطراف: اطراف آبشار پوشیده از جنگل‌های انبوه بلوط و کوه‌های سرسبز است که فضایی آرام و دلپذیر برای طبیعت‌گردی فراهم می‌کند.
• رودخانه سزار: پس از سقوط آبشار، آب به رودخانۀ خروشان و دائمی سزار می‌ریزد که در کنار آن می‌توان از مناظر کوهستانی و جنگلی لذت برد. همچنین ماهی‌گیری، شنا و غواصی در رودخانۀ سزار از جمله جاذبه‌های گردشگری این منطقه است. رودخانۀ سزار یکی از مهم‌ترین منابع غذایی مردم محلی از طریق ماهی‌گیری و عرضۀ آن به گردشگران به‌شمار می‌رود.
• روستای بیشه: روستای کنار آبشار با بافت سنتی و محصولات محلی مانند گردو، عسل و صنایع دستی، فرصتی برای روستاگردی و آشنایی با فرهنگ محلی فراهم می‌کند.
• مسیر ریلی منحصر به فرد: مسیر قطار تهران-اهواز که از کنار آبشار می‌گذرد، منظره‌ای تماشایی و تجربه‌ای خاص برای گردشگران به ارمغان می‌آورد.

این جاذبه‌ها، آبشار بیشه را به یکی از محبوب‌ترین مقاصد طبیعت‌گردی استان لرستان تبدیل کرده‌اند.

نقش آبشار بیشه در فرهنگ و اقتصاد مردم منطقه

آبشار بیشه نقش مهم و چندجانبه‌ای در فرهنگ و اقتصاد مردم منطقه دارد:

اقتصادی

• اشتغال‌زایی و درآمدزایی: آبشار بیشه با جذب گردشگران فراوان موجب ایجاد فرصت‌های شغلی برای ساکنان روستای بیشه و مناطق اطراف شده است. مردم محلی با ارائۀ خدمات گردشگری، فروش محصولات کشاورزی و صنایع دستی و راه‌اندازی بازارچه‌های محلی درآمد کسب می‌کنند.
• توسعه زیرساخت‌ها: رونق گردشگری سبب بهبود زیرساخت‌های روستا مانند جاده، اقامتگاه، رستوران و امکانات رفاهی شده است.
• جلوگیری از مهاجرت: افزایش درآمد و اشتغال جوانان، انگیزۀ ماندگاری جوانان در روستا را بیشتر کرده و از مهاجرت آنها به شهرها جلوگیری می‌کند.

فرهنگی

• حفظ و ترویج فرهنگ بومی: آبشار بیشه بخشی از هویت فرهنگی مردم منطقه است. برگزاری جشنواره‌هایی مانند «رود و ریل»، اجرای موسیقی محلی، آیین‌های بومی و سنتی و رقص‌های آیینی در کنار آبشار، به حفظ و معرفی فرهنگ لری کمک می‌کند. همچنین در برخی جشنواره‌ها و آیین‌های محلی، مردم منطقه در کنار آبشار بیشه مراسم باران‌خواهی برگزار می‌کنند. این آیین‌ها با اجرای موسیقی محلی، رقص‌های آیینی و دعا برای نزول باران همراه است و ریشه در باورهای کهن مردم لرستان دارد.
• داستان‌ها و افسانه‌های محلی: آبشار بیشه در داستان‌ها و افسانه‌های مردم منطقه جایگاه ویژه‌ای دارد و پیوند عمیقی میان مردم و طبیعت ایجاد کرده است. به‌طور مثال: مردم محلی لرستان، آبشار بیشه را به «گیسوان آبی» تشبیه می‌کنند و معتقدند آبشار همچون گیسوان بلند دختری زیبا از دل کوه پایین می‌ریزد و زمین را سیراب می‌کند. این تشبیه در شعرها و داستان‌های محلی نیز بازتاب یافته است. برخی روایات شفاهی نیز از مردم محلی نقل می‌شود که آبشار بیشه را مکانی مقدس و سرشار از انرژی می‌دانند و باور دارند حضور در کنار آبشار باعث آرامش روح و رفع غم و اندوه می‌شود. این باورها در فرهنگ عامۀ منطقه جایگاه ویژه‌ای دارد.
• ارتباط با گردشگران: حضور گردشگران موجب تعامل فرهنگی و معرفی آداب و رسوم محلی به بازدیدکنندگان می‌شود.

آبشار بیشه هم منبع درآمد و اشتغال برای مردم محلی است و هم به‌عنوان نماد فرهنگی و طبیعی، نقش مهمی در حفظ هویت و پویایی اجتماعی منطقه ایفا می‌کند.

منابع

• «آبشار بیشه»، وب‌سایت پرواز ما، تاریخ انتشار: 8 خرداد 1403ش.

• «آبشار بیشه»، وب‌سایت وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، تاریخ بازدید: 2 خرداد 1404ش.
• «آبشار بیشه، جلوه‌ای از طبیعت مسحورکننده لرستان»، وب‌سایت مجله گردشگری الی گشت، تاریخ انتشار: 24 تیر 1403ش.
• «آبشار بیشه در روستای بیشه»، وب‌سایت bishehvillage، تاریخ انتشار: 10 خرداد 1402ش.
• «آبشار بیشه لرستان، تماشای شکوه آب در دل زاگرس»، وب‌سایت همسفرشیم، تاریخ انتشار: 8 فروردین 1404ش.
• «آبشار رؤیایی بیشه در لرستان+ فیلم»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ انتشار: 2 اردیبهشت 1403ش.
• «آبشارهای لرستان بستر رونق صنعت سبز، جذب سرمایه‌گذار برای بیشه»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج خبر: ۱۹ مرداد ۱۳۹۴ش.
• اجزاء شکوهی، محمد و دیگران، «ارزیابی و اولویت‌بندی آبشارهای طبیعی به‌منظور توسعه اکوتوریسم (مطالعه موردی آبشارهای هفت گانه استان لرستان)»، فصلنامه علمی پژوهش‌های بوم‌شناسی شهری، سال پنجم، شماره 2، پیاپی 10، 1393ش.
• «بیشه خرم‌آباد از بین ۸ روستای گردشگری کشور برای ثبت جهانی انتخاب شد»، خبرآنلاین، تاریخ انتشار: 1 اردیبهشت 1403ش.
• «بیشه کجاست»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ انتشار: 12 بهمن 1392ش.
• پاکباز، نسا، «آبشار بیشه لرستان؛ جواهری پنهان در دل جنگل‌های بلوط»، وب‌سایت پته، تاریخ انتشار: 18 اردیبهشت 1403ش.
• جعفریان، لیلی، «ژئوتوریسم آبشارهای استان لرستان»، وب‌سایت دفتر انتشارات و فناوری آموزشی، تاریخ انتشار: 11 اسفند 1397ش.
• شیرواند، رمضان، «ژئوتوریسم آبشار بیشه لرستان»، دومین همایش ملی گردشگری، جغرافیا و محیط زیست پاک، 1394ش.
• «مقدمات ثبت جهانی روستای بیشه خرم‌آباد انجام شد»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ انتشار: 4 فروردین 1403ش.
• میرسلطانی، فائزه، «آبشار بیشه لرستان؛ گنجینه‌ای دیدنی در دل جنگل‌های بلوط»، وب‌سایت علی‌بابا، تاریخ بازدید: 3 خرداد 1404ش.
• «نشست علمی آبشارشناسی با محوریت آبشار بیشه در دانشکده منابع طبیعی دانشگاه لرستان برگزار شد»، وب‌سایت دانشگاه لرستان، تاریخ انتشار: 26 فروردین 1403ش.
• نیکبخت، حاتم و منتصری، زهرا، «آبشار بیشه»، وب‌سایت دفتر انتشارات و فناوری آموزشی، تاریخ انتشار: 18 اردیبهشت 1397ش.