پیشنویس:شادی در خانواده
شادی در خانواده؛ نشاط و پویایی در خانه همراه با هیجانات درونی مثبت اعضای خانواده.
شادی در خانواده، نقش کلیدی در استحکام روابط و افزایش توان افراد در برابر مشکلات دارد. محیط خانوادگی شاد با محبت، قدردانی، گذراندن اوقات خوش، گفتوگو و کمک به یکدیگر شکل میگیرد و باعث آرامش و نشاط همه اعضای خانواده میشود.
مفهومشناسی
شادی در لغت بهمعنای خوشحالی، شادمانی و بهجت است[۱] و در اصطلاح بهمعنای هیجانات درونی مثبتی است که فشارهای روحی و روانی را از بین میبرد و موجب نشاط و پویایی میشود.[۲] مفاهیم فرح، نشاط، شادکامی و سرور نیز در پیوند با مفهوم شادی هستند. شادی، بروز ظاهری لحظههای شادکامی همراه با هیجانات و احساسات است.[۳] شادکامی دارای دو مؤلفهٔ نشاط و رضا است. ساختار شادکامی با تعریف سعادت و واقعیتهای زندگی متناسب است.
سعادت دارای سه مؤلفهٔ است:
- خیر؛ مربوط به ماهیتی است که انسان در زندگی با آن روبرو میشود؛
- سرور؛ به بُعد هیجانی زندگی اشاره دارد؛
- پایداری؛ به بُعد زمانی خیر و سرور اشاره دارد.[۴]
شادی در آموزههای اسلامی
الگوی شادی در آموزههای اسلامی، مبتنی بر واقعیتهای انسان و جهان است تا همگان بتوانند با بهرهگیری از آن، حتی در سختترین شرایط زندگی، شادکام باشند.[۵] به نقل از امام علی شادمانی گشایندهٔ دل و برانگیزندهٔ نشاط است[۶] و امام رضا شادمانی را پاداش قلب ذکر میکند.[۷]
لذتها و دنبالکردن آنها ممکن است به شادی نینجامد؛ برای مثال لذت کوتاهمدت سیگار کشیدن یا مواد مخدر ممکن است با لذت آنی همراه باشد؛ اما در بلندمدت ناخوشی را به همراه دارد و با بیماریهای جسمی همراه خواهد شد. در آموزههای دینی شادی بر اساس میزان پایداری به دو قسم تقسیم میشود:
- شادی پایدار؛ شادیهایی هستند که در آنها از پیامدهای بد خبری نیست و میزان ثبات آنها در حالات و روحیات فرد بیش از انواع دیگر است. منشأ این نوع از شادی، سامانهٔ بزرگ اعتقادی است که موجب معنابخشی به زندگی میشود. منابع دینی، این بخش از شادی را در زندگی دنیوی و اخروی سودمند میداند.[۸]
- شادی ناپایدار؛ همردیفشدن شادی در روایات با بسیاری از حالتهای هیجانی منفی همچون ناامیدی، تردید، خودبزرگبینی و خودشیفتگی که موجب دوری انسان از احساس شادی هستند، نشانهای بر بُعد ناپایدار شادی است.[۹]
اهمیت شادی در خانواده
از جمله نیازهای بشر که نقش مؤثری در تقویت اراده و تصمیم انسان دارد و استقامت و پایداری او را در برابر سختیها افزایش میدهد، شادی و نشاط است. نشاط به جهت داشتن انرژی مثبت، کارهای بزرگ و سخت را آسان میکند. همهٔ افراد خانواده نیازمند شادی هستند و در این میان، زن و شوهر نقش مؤثری در داشتن یک خانواده بانشاط دارند. نقش زن بهدلیل محوریت او در خانواده، در فراهمکردن بستر لازم برای شاد بودن اعضای خانواده و رسیدن به آرامش روحی و روانی، حائز اهمیت است.[۱۰]
مؤلفههای خانوادهٔ شاد
روانشناسان، مؤلفههای ذیل را برای خانوادهٔ شاد برشمردهاند:
- در اولویت قرار دادن خانواده؛
- قدرشناسی و ارتباط بین اعضای خانواده؛
- سپریکردن اوقات خوش در کنار یکدیگر؛
- داشتن الگوی مناسب؛
- داشتن عقاید مذهبی قوی؛
- توانایی مقابلهٔ درست و بهنگام با بحرانها؛
- شکوفایی استعدادها و تواناییهای هر یک از اعضای خانواده با تشویق و ترغیب در مراحل حساس زندگی مانند سنین رفتن به مدرسه و در طی فرایند تحصیل؛
- مشخص بودن، انعطافپذیر بودن و قابل تعویض بودن وظایف اعضای خانواده.[۱۱]
موانع شادی در خانواده
بر اساس پژوهشها، پزشکان و روانشناسان موارد زیر را از جمله موانع شادی دانستهاند:
- افراط در زمان کار؛
- حرف زدن با خود هنگام مشکلات؛
- تلاش برای کنترل کردن و بازرسی همهٔ جوانب زندگی خود و دیگران؛
- سرزنش دیگران؛
- ارتباط با انسانهای منفیباف و بدبین؛
- ترس از دست دادن؛
- توقع بیجا از دیگران برای رسیدن به اهداف؛
- انتظار بیش از اندازه از خود؛
- زیادهخواهی.[۱۲]
آداب شادی
دین اسلام خواهان زندگی شاد برای انسان است و از شادی همراه با گناه و لهو و لعب و مخالف دستورهای الهی،[۱۳] نهی میکند. بر اساس آموزههای دینی برخی از آداب شادی عبارتاند از:
عوامل شادکننده در محیط خانواده
محیط شادِ خانه، زندگی را برای اعضای آن جذاب میکند. از آنسو کانون خانوادگی خشک و بیروح، طعم زندگی را به کام اعضای آن تلخ میکند. شاد بودن از غذاهای روحی انسان است و تأمین آن بر عهدهٔ همهٔ افراد خانواده بهویژه مادر است. از جمله عوامل شادی در خانواده بر اساس آموزههای دینی عبارتاند از:
- خوشاخلاقی و خوشرویی؛ کمهزینهترین راهکار برای شاد کردن افراد خانواده است که دین اسلام نیز به آن، سفارش کرده است.
- شوخی؛ از جمله ویژگیهای فرد مؤمن شوخیکردن است و از جمله مصادیق خوشاخلاقی است. شوخی از کارهایی است که نباید در آن افراط کرد و اگر از حد گذشت دیگر جنبهٔ شادکنندگی ندارد و موجب آزار دیگران میشود.
- تفریحات سالم؛ پرداختن به تفریحات سالم از دیگر ویژگیهای فرد مؤمن است. قدمزدن، نگاه به فضای سبز، سوارکاری و شنا از کارهایی هستند که در معارف دینی، عامل شادی معرفی شدهاند. تفریح مناسب علاوه بر اینکه به شاد شدن انسان کمک میکند، او را در مسیر تقویت معنوی خود یاری میکند.
- گفتگو؛ امروزه به جهت حضور جدی تلویزیون، گوشیهای همراه و رایانه در خانه، ارتباط اعضای خانواده به حداقل رسیده است؛ حال آنکه گفتگو با اعضای خانواده، یکی از عوامل نشاط و شادی در محیط خانه است.[۱۷]
راهکارهای شاد کردن دیگران در روانشناسی
روانشناسان معتقدند بهترین راهکار برای شاد بودن، شاد کردن دیگران است و راهکارهایی را برای آن ذکر کردهاند:
- تعریف بهجا و استفاده از جملات مثبت و آرامشبخش؛
- قدردانی از دیگران در جمع؛
- صلهٔ ارحام و داشتن تماس تلفنی با اعضای خانواده و خویشان؛
- پشتیبانی در مواقع لازم؛
- کمک به دیگران؛
- کمک به خیریهها؛
- پاداش دادن؛
- ابراز علاقه به فرزندان؛
- ابراز دلتنگی از دوری و ندیدن عزیزان.[۱۸]
پانویس
- ↑ دهخدا، لغتنامه، ذیل واژه حب، وبسایت واژهیاب.
- ↑ فهرستی و توتونجیان، «شادی و نشاط از دیدگاه فقه با رویکردی بر نظر امام خمینی»، وبسایت پژوهشنامه متین.
- ↑ فهرستی و توتونجیان، «شادی و نشاط از دیدگاه فقه با رویکردی بر نظر امام خمینی»، وبسایت پژوهشنامه متین.
- ↑ خطیب، مهارتهای زندگی، 1396ش، ص103-104.
- ↑ سورهٔ فجر، آیات 27-28.
- ↑ الآمدی، غررالحکم و دررالکلم، 1360ش، ج2، ص113.
- ↑ مجلسی، بحارالأنوار، ج62، ص309-310.
- ↑ سورهٔ یونس، آیه 58.
- ↑ سید بن طاووس، إقبال الأعمال، 1367ش، ص10.
- ↑ سورهٔ روم، آیه 21.
- ↑ «چطور خانواده شاد داشته باشیم؟»، وبسایت ترانۀ مؤذن.
- ↑ «10 مورد از عادتهایی که مانع شاد بودن میشود»، وبسایت تالاب.
- ↑ سورهٔ جمعه، آیه 11.
- ↑ ابنسعید اهوازی، الزهد، 1426ق، ص75.
- ↑ محمدی ریشهری، دانشنامه قرآن و حدیث، 1391ش، ج2، ص534.
- ↑ محمدینیا، پاسخ به پرسشهای جوانان،1386ش، ج1، ص214.
- ↑ عباسی، تا ساحل آرامش، 1394ش، ص110-115.
- ↑ «53 راهکار برای اینکه اطرافیانمان را شاد کنیم»، وبسایت هنر فردی.
منابع
- «۱۰ مورد از عادتهایی که مانع شاد بودن میشود»، وبسایت تالاب، تاریخ بازدید: ۱۴ آذر ۱۴۰۱.
- «۵۳ راهکار برای اینکه اطرافیانمان را شاد کنیم»، وبسایت هنر فردی، تاریخ بازدید: ۱۴ آذر ۱۴۰۱.
- «چطور خانواده شاد داشته باشیم؟»، وبسایت ترانهٔ مؤذن، تاریخ بازدید: ۱۲ آذر ۱۴۰۱ش.
- فهرستی، زهرا و توتونچیان، مهری، «شادی و نشاط از دیدگاه فقه با رویکردی بر نظر امام خمینی»، وبسایت پژوهشنامه متین، تاریخ بازدید: ۱۰ آذر ۱۴۰۱ش.
- ابنسعید اهوازی، حسین، الزهد، قم، دارالحدیث، چاپ اول، ۱۴۲۶ق.
- الآمدی التمیمی، عبدالواحد، غرر الحکم و درر الکلم، ترجمه: آقا جمال خوانساری، تحقیق میرجلال محدث اُموی، تهران، دانشگاه تهران، چاپ سوم، ۱۳۶۰ش.
- موسوی، سید علی بن موسی (سید بن طاووس)، إقبال الأعمال، تهران، دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۶۷ش.
- دهخدا، علیاکبر، لغتنامه، وبسایت واژهیاب، تاریخ بازدید: ۱۰ آذر ۱۴۰۱ش.
- عباسی، محسن، تا ساحل آرامش، قم، آیین فطرت، ۱۳۹۴ش.
- محمدینیا، اسدالله، پاسخ به پرسشهای جوانان، قم، [بینا]، چاپ چهارم، ۱۳۸۶ش.
- محمدی ریشهری، محمد، دانشنامه قرآن و حدیث، قم، دارالحدیث، چاپ دوم، ۱۳۹۱ش.
- مطهری، مرتضی، مقالات فلسفی، تهران، حکمت، چاپ سوم، ۱۳۸۶ش.
| جامعهشناسی خانواده | |
|---|---|
| مسائل زنان و خانواده | |
| فرهنگ خانواده | |
| تربیت در خانواده | |
| اخلاق خانواده | |
| در باورهای دینی | |
| اقتصاد خانواده | |
| در هنر و رسانه | |
| موارد مرتبط | |
| جامعهشناسی کودک | |
|---|---|
| مسائل کودکان | |
| فرهنگ کودک | |
| تربیت کودک | |
| اخلاق کودک | |
| در باورهای دینی | |
| بازیهای کودک | |
| موارد مرتبط | |