پیش‌نویس:ماسال

ماسال؛ شهری کهن و زیبا در منطقه تالش در استان گیلان.

ماسال یکی از مناطق زیبا و دیدنی استان گیلان است. ماسال مرکز توریستی و گردشگری غرب گیلان است. این شهر با طبیعتی بکر در یک مکان کوهستانی و در میان کوه‌های تالش قرار گرفته است. وجود جنگل و درختان کهن در اطراف ماسال این منطقه را به مکانی جذاب برای گردشگری تبدیل کرده است. طبیت بکر و بی‌نظیر، کلبه‌های چوبی وسط جنگل و کوه‌های زیبا در اطراف ماسال، جلوه‌گاه بی‌نظیری را در این منطقه ایجاد کرده است. این منطقه در بیشتر روزهای سال میان ابرها قرار دارد، به‌همین دلیل مردم ماسال را «بهشت گمشده گیلان» نامیده‌اند. این شهر در گذشته جزو شهرستان تالش بود و سال ۱۳۷۶ش به یک شهرستان مجزا تبدیل شد.

جغرافیا

ماسال در ۳۰ کیلومتری شهر رشت، از شمال به شهرستان رضوان‌شهر، از جنوب به شهرستان خلخال، از شرق به ماسوله، فومن و قلعه‌رودخان و از غرب به استان اردبیل محدود می‌شود. ماسال به‌لحاظ موقعیت جغرافیایی در طول جغرافیایی ۴۸ درجه و ۴۳ دقیقه تا ۴۹ درجه و ۱۱ دقیقه شرق و بین عرض‌های ۳۷ درجه و ۱۵ دقیقه تا ۳۷ درجه و ۲۹ دقیقه شمالی قرار گرفته است.

جمعیت

طبق آخرین سرشماری در سال ۱۳۹۵ش جمعیت شهرستان ماسال بالغ بر ۵۲٬۵۰۰ نفر بوده است. این شهرستان با مساحت ۴۶۵ کیلومتر مربع دارای دو شهر به نام‌های ماسال و شاندرمن، دو بخش و ۴ دهستان است.

تاریخچه

ماسال شهری کهن با قدمتی طولانی است. قبرستان‌های قدیمی و خرابه‌های موجود در این شهر، حکایت از قدمت این منطقه دارد. در کاوش‌های باستان‌شناسیِ منطقه ماسال، آثاری مربوط به هزاره اول قبل از میلاد مسیح کشف شده است. ماسال در مجاورت عبور رودِ خالکایی بوده و این امر سبب گسترش کشاورزی و برنج‌کاری در این منطقه شده است.

زبان

مردمان بومی ساکن در استان گیلان اغلب به زبان گیلکی سخن می‌گویند؛ اما ساکنین ماسال به زبان تالشی صحبت می‌کنند. زبان تالشی به مادی، پارتی، آذری باستان و اوستایی شباهت دارد که این امر سبب‌شده اقوام گوناگون ایرانی بتوانند زبان تالشی را متوجه شوند.

آداب و رسوم

از جمله آیین‌های کهن تالشی‌ها، برپایی جشن نوروز است. مردم ماسال در آستانه نوروز، علاوه بر خانه‌تکانی و تمیزکردن خانه و وسایل آن، دیوارهای درونی و بیرونی خانه را با رنگ، آهک یا گِل سفید نوسازی می‌کنند. یکی از مهم‌ترین رسوم مردمان تالش در ماسال، نوروزنامه خوانی است. در این مراسم نوروزنامه خوان‌ها به مسائل اخلاقی و معنوی مانند: بشارت، اندرز، شادی، شکفتن و نوسازی در قالب شعر می‌پردازند.

یکی‌دیگر از آداب رایج در ماسال، سنت دیرینه بوروم در جشن عروسی است. در سنت بوروم که قدمتی ۵۰۰ ساله دارد، به چوب‌های بلندی که دارای شاخه هستند پارچه‌های رنگی و زیبا، آینه و میوه بسته می‌شود و به‌عنوان هدیه ویژه‌ای از طرف بستگان و آشنایان داماد، برای شادباش به خانه داماد برده می‌شود و در حیاط منزل داماد برای بازدید سایر مهمان‌ها گذاشته می‌شود.

از سنت‌های رایج در ماسال، مراسم آشتی‌کنان در آستانه ماه رمضان است. در این مراسم، یک ریش‌سفید و بزرگ‌تر، کسانی را که با یکدیگر قهر کرده‌اند بدون اطلاع از یکدیگر، به خانه خود دعوت می‌کند و پس از نصیحت‌کردن، آنها را آشتی می‌دهد.

ویژگی‌ها

کوه‌های مرتفع و سرسبز، رودخانه‌ها و چشمه‌سارهای طبیعی، زیبایی بی‌نظیری به منطقه ماسال داده است. ماسال با مساحت ۶۶۲ کیلومتر مربع و ارتفاع ۸۴ متر از سطح دریا، پس از شهر رودبار دومین شهرستان مرتفع استان گیلان است. این منطقه مانند دیگر مناطق استان گیلان، دارای آب‌وهوای مرطوب و در ارتفاعات، نیمه‌مرطوب کوهستانی است. از مهم‌ترین ویژگی‌های منطقه ماسال، وجود جنگل‌های سربه‌فلک‌کشیده با درختان تنومند، کوه‌های زیبا و کلبه‌های چوبی وسط جنگل است که محیط مناسبی را برای آرامش اعصاب فراهم آورده است. همچنین کوه‌های مرتفع با طبیعتی بکر در این منطقه شرایط مناسبی را برای کوه‌پیمایی ایجاد کرده است. ییلاق ماسال در بسیاری از روزهای سال، پوشیده از ابر و مه می‌شود و منظره دیدنی بی‌نظیری را ایجاد می‌کند.

گردشگری

جاذبه‌های طبیعی بسیاری در ماسال وجود دارد. برخی از این جاذبه‌ها عبارت‌اند از:

1. ییلاق اولِسبِلَنگاه؛ این مکان در ارتفاعات شمال ماسال، دیدنی‌های منحصربه‌فردی دارد. و با مسیر پر پیچ‌وخم و طبیعت بکری که در طول مسیر وجود دارد یکی از بهترین مناطق گردشگری این منطقه به‌شمار می‌رود. تمام مسیر ییلاق دارای خانه‌های سنتی و جذاب روستایی است. همچنین وجود آبشارهای متعدد در مسیر ییلاق ماسال و درختان سربه‌فلک‌کشیده در این منطقه منظرة بی‌نظیری را ایجادکرده است. با نزدیک‌شدن به انتهای جاده در ارتفاعات بالاتر ییلاق، ابر و مه با زمین تلاقی می‌کند.
2. آبشار رامینه؛ این آبشار با ۱۰ متر ارتفاع یکی از زیباترین آبشارها در دل جنگل است.
3. غار آویشو؛ بزرگ‌ترین و زیباترین غار ماسال است و در ارتفاع ۱۳۰۰ متری از سطح دریا و در دل طبیعت قرار دارد.
4. پارک‌های جنگلی ماسال؛ این مناطق با تنوع گیاهی، یکی از بهترین مکان‌ها برای علاقه‌مندان به طبیعت‌گردی است. منطقه جنگلی طلاسکوه و منطقه تاریخی اَسبَه از مهم‌ترین پارک‌های جنگلی ماسال به‌شمار می‌روند.
5. باغ پرندگان تمجیدی؛ این مکان در منطقه فوق‌العاده زیبای اسب‌ریسه قرار گرفته و انواع پرندگان زیبا و بومی گیلان را به تماشا گذشته است.

منطقه ماسال به‌دلیل گوناگونی مناطق و جاذبه‌های گردشگری، مکانی مناسب برای علاقه‌مندان به طبیعت‌گردی، کوهنوردی و اقامت در خانه‌های روستایی است. همچنین وجود آبشارها و غارهای متعدد در ماسال مانند: آبشار ویوز، آبشار خون، آبشار تولی‌نساء و آبشار رامینه و همین‌طور غار باستانی خِندیله پَشت، غار چَسلی و غار کِلچال؛ ماسال را به یک قطب گردشگری تفریحی تبدیل کرده است.

سوغات ماسال

ماسال دارای صنایع دستی و سوغاتی‌های متنوعی است که قدمت و اصالت تاریخی و فرهنگی این منطقه را نشان می‌دهد. از مهم‌ترین صنایع دستی ماسال که به سوغات می‌برند محصولات حصیربافی (زیرانداز، سفره، کلاه، سبد، زنبیل و گلدان)، شال‌بافی، نمد، گلیم‌های سوزنی، جوراب‌بافی، ظروف سفالی، عروسک‌های کاموایی، کنده‌کاری چوب، چموش‌دوزی، رشتی‌دوزی و ابریشم‌بافی است. همچنین از مهم‌ترین خوراکی‌های سوغاتی شهر ماسال رشته خشکار، نان زرین سویه چاله و نان برنجی نیلاس است.

امکانات رفاهی

ماسال امکانات مناسبی برای اسکان گردشگران دارد. هتل، مسافرخانه، ویلاها و خانه‌های روستایی اجاره‌ای، محل مناسبی برای اقامت گردشگران است. همچنین از دیگر امکانات رفاهی منطقه ماسال، وجود رستوران‌ها و سفره‌خانه‌های سنتی متعدد است.

مسیر دسترسی

به‌منظور سفر به شهر ماسال، از مبدأ شهر رشت، با عبور از خروجی فومن ـ سراوان، ۳۰ کیلومتر راه، پیموده می‌شود.

منابع

• «آداب مراسم آشتی‌کنان در ماسال و تالش»، وب‌سایت خبرگزاری تسنیم، تاریخ بازدید: ۳۰ تیر ۱۴۰۱ش.
• «چگونه به ماسال سفر کنیم»، وب‌سایت سفر مارکت، تاریخ بازدید: ۲۸ تیر ۱۴۰۱ش.
• رمضانی‌گورابی، بهمن و همکاران، «پهنه‌بندی خطر زمین لغزش با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی در دهستان مرکزی شهرستان ماسال در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی»، جغرافیای طبیعی، شماره ۱۸، ۱۳۹۱ش.
• «شهرستان ماسال»، وب‌سایت سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، تاریخ بازدید: ۳۰ تیر ۱۴۰۱ش.
• صالحی، صادق و همکاران، «تحلیلی بر تصویر و رفتار سازگار با محیط‌زیست در مقاصد طبیعت-پایه (مطالعه موردی: شهرستان ماسال)»، ۱۳۹۹ش، ص۷۵.
• «صنایع دستی و سوغات ماسال»، وب‌سایت اتاقک، تاریخ بازدید: ۳۰ تیر ۱۴۰۱ش.
• «قدمت ماسال»، وب‌سایت دیار میرزا، تاریخ بازدید: ۲۸ تیر ۱۴۰۱ش.
• قلی‌پور، یاسر و صیادی، محمدعلی، «برنامه‌ریزی راهبردی اکوتوریسم پایدار در شهرهای کوچک با استفاده از مدل‌های تحلیل عاملی تأییدی، SWOT و QSPM (مطالعة موردی: شهرستان ماسال، گیلان)»، مطالعات مدیریت شهری، شماره ۳۷، ۱۳۹۸ش.
• قلی‌پور، یاسر و همکاران، «تبیین عوامل مؤثر بر شکل‌گیری شهر خلاق در نظام شهری ایران (مورد مطالعه: شهر ماسال)»، پژوهش‌های نوین علوم‌جغرافیایی، معماری و شهرسازی، شماره ۴، ۱۳۹۶ش
• کامیانی، سعید و اسکندری‌طاسکوه، کبری، «بررسی رابطه اکوتوریسم با ایجاد فرصت‌های اشتغالی روستایی با تأکید بر نقش اقلیم (مطالعه موردی: شهرستان ماسال)»، جغرافیا، شماره ۶۰، ۱۳۹۸ش.
• «لزوم احیای رسوم فراموش‌شده «بوروم» آیین سنتی ۵۰۰ ساله ازدواج در ماسال»، وب‌سایت خبرگزاری شبستان، تاریخ بازدید: ۳۰ تیر ۱۴۰۱ش.
• «ماسال کجاست»، وب‌سایت کایت، تاریخ بازدید: ۲۸ تیر ۱۴۰۱ش.
• «نوروز در تالش»، وب‌سایت به صدای ماسال خوش‌آمدید، تاریخ بازدید: ۲۸ تیر ۱۴۰۱ش.
• «ییلاق ماسال»، وب‌سایت سفر مارکت، تاریخ بازدید: ۲۸ تیر ۱۴۰۱ش.