پیش‌نویس:طاهره صفارزاده

آثار	مجموعه اشعار ترجمه قرآن حکیم ترجمهٔ مفاهیم بنیادی قرآن مجید
افتخارات	پایه‌گذار آموزش ترجمه به‌عنوان علم برگزارکنندهٔ نخستین نقد علمی ترجمه در دانشگاه‌های ایران عضو بنیان‌گذار کمیتهٔ ترجمهٔ آسیا (۱۹۸۷م)

طاهره صفارزاده، شاعر، نویسنده، نظریه‌پرداز، محقق، مترجم و استاد دانشگاه.
طاهره صفارزاده (۱۳۱۵–۱۳۸۷ش) شاعر، نویسنده، مترجم و نظریه‌پرداز برجسته ایرانی بود که با تجربه‌ای تلخ در کودکی، مسیر زندگی علمی و ادبی خود را از کرمان آغاز کرد. او از شاعران پیشگام انقلاب اسلامی و جهانی‌ترین شاعر زن معاصر ایران به‌شمار می‌رفت و سبک «شعر طنین» را پایه‌گذاری کرد. صفارزاده در حوزه ترجمه نیز نوآوری‌هایی چون نظریهٔ «ترجمه تخصصی» و تأسیس مراکز ترجمه قرآن به زبان‌های خارجی داشت. آثار او شامل داستان، شعر، گزیده اشعار و ترجمه قرآن و متون اسلامی است و تلاش‌های علمی و ادبی‌اش، میراثی ماندگار در ادبیات و آموزش ایران برجای گذاشت.

ولادت و دوران کودکی

طاهره صفارزاده در ۲۷ آبان ۱۳۱۵ش در سیرجان استان کرمان به دنیا آمد. در پنج‌سالگی، پدر را از دست داد و پیش از چهلم پدر، در سوگ مادر نشست. مادربزرگ طاهره، که چشم‌پزشک و شاعر بود، سرپرستی او را به‌عهده گرفت و طاهره را نزد خود به کرمان آورد.

تحصیلات

طاهره در شش‌سالگی تجوید، قرائت و حفظ قرآن را در مکتب‌خانه آموخت و سپس تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در کرمان گذراند. در امتحان ورودی دانشگاه، در رشته‌های حقوق، زبان و ادبیات فارسی و زبان و ادبیات انگلیسی قبول شد. با تردید او در انتخاب رشته، خانواده‌اش به استخاره رجوع کردند و سرانجام در رشتهٔ زبان و ادبیات انگلیسی لیسانس گرفت. برای ادامهٔ تحصیل به انگلستان و سپس به آمریکا رفت.

شاعرانگی

طاهره صفارزاده از اثرگذارترین شاعران زن معاصر است. به‌دلیل حضور فعال در دیگر ملل و تعامل مؤثر با شاعران سایر کشورها، او را جهانی‌ترین شاعر معاصر ایران دانسته‌اند. او شعر گفتن را بسیار زود آغاز کرد. نخستین شعر او با نام «بینوا و زمستان» بود که در ۱۳سالگی سرود و اولین جایزهٔ خود (دیوان جامی) را به‌خاطر همین شعر به پیشنهاد استاد باستانی پاریزی از دبیران آن زمان دبیرستان بهمنیار، از رئیس آموزش و پرورش استان کرمان دریافت کرد.

در ابتدای جوانی به شهرت و اعتبار دست یافت. او به همراه علی موسوی گرمارودی و نعمت میرزاده از پیشگامان شعر انقلاب اسلامی بود و اولین کسی بود که با حضور در یک مجمع جهانی ادبی، به فعالیت شعری در سطح بین‌المللی پرداخت. وی همچنین موفق به معرفی زبان و سبک جدیدی از شعر، با عنوان «شعر طنین» شد و در آغاز انقلاب اسلامی به کمک نویسندگان سرشناس به تأسیس مرکزی به نام «کانون فرهنگی نهضت اسلامی» اقدام کرد.

اشتغال و فعالیت

طاهره صفارزاده پس از سه سال زندگی با همسری معتاد، از او جدا شد و به همراه فرزند یک ساله‌اش به تهران آمد. مدتی برای گذران زندگی به کارهایی چون شرکت بیمه، تدریس زبان انگلیسی و نوشتن داستان پرداخت. همزمان با مسئولیت صفحهٔ شعر یکی از مجلات، مدتی به‌عنوان مترجم متون فنی در شرکت نفت کار کرد. صفارزاده پس از تحصیلات در خارج کشور در سال ۱۳۴۹ش به استخدام دانشگاه ملی (شهید بهشتی) درآمد.

پس از انقلاب اسلامی از سوی همکاران خود در دانشگاه شهید بهشتی به‌عنوان رئیس دانشگاه و رئیس دانشکدهٔ ادبیات انتخاب شد. همزمان با سرپرستی دانشکدهٔ ادبیات، طرح بازآموزی دبیران را به اجرا درآورد. همچنین به سرپرستی او برای نخستین بار برای کلیهٔ رشته‌های عملی دانشگاه‌ها، کتاب به زبان‌های انگلیسی، فرانسه، آلمانی و روسی تألیف شد.

نظریه‌پردازی

صفارزاده پایه‌گذار آموزش ترجمه به‌عنوان علم و برگزارکنندهٔ نخستین نقد علمی ترجمه، در دانشگاه‌های ایران محسوب می‌شود. او همچنین طراح نظریهٔ ترجمه تخصصی به‌معنای موفقیت در آموختن رشته‌های مختلف علمی، از طریق «تمرکز ذهن بر واژگان تخصصی» بود که متخصصان مغز و اعصاب هم آن را تأیید کردند. بر همین اساس، تمرین‌های «معادل‌یابی واژگان تخصصی» به‌منظور تأمین این هدف آموزشی، در تمام کتاب‌های زبان تخصصی گنجانده شد.

همچنین طرح او برای تهیهٔ فرهنگ‌های تخصصی که با ضوابط علمی و پیشنهادهای جدید تدوین شده بود، به تصویب رسید. همچنین تأسیس «مرکز ترجمهٔ قرآن به زبان‌های خارجی» و نیز «انجمن قلم» پیشنهاد او بود. در «جشنواره شعر آسیایی داکا» (۱۹۸۷م) مسئولان برگزاری جشنواره، صفارزاده را به‌عنوان یکی از پنج عضو بنیان‌گذار کمیتهٔ ترجمهٔ آسیا برگزیدند.

ترجمهٔ قرآن کریم

به پیشنهاد دکتر صفارزاده، درسی با عنوان «بررسی ترجمه‌های متون اسلامی» در واحدهای درسی گنجانده شد که تدریس آن سبب شد تا وی به اشکال‌های معادل‌یابی ترجمه‌های فارسی و انگلیسی قرآن مجید پی ببرد. وی در کتاب «ترجمهٔ مفاهیم بنیادی قرآن مجید»، کوتاهی مترجمان در ایجاد ارتباط نام‌های خداوند با آیات قرآن را کشف کرد که این تشخیص، سرآغاز تحولی در ترجمهٔ قرآن به زبان‌های مختلف بود. این امر زمینه‌ساز ترجمهٔ قرآن به دو زبان انگلیسی و فارسی بود. ترجمهٔ قرآن حکیمِ او حاصل ۲۷ سال مطالعهٔ قرآن مجید، آموختن زبان عربی و تحقیق و یادداشت‌برداری از تفسیرها و منابع قرآنی است که ابتدا از مراجعه به قرآن برای کاربرد در شعر آغاز شد و سرانجام به ترجمه‌ای دوزبانه، مفهومی و قابل‌فهم انجامید.

درگذشت

دکتر طاهره صفارزاده در پنجم مهرماه سال ۱۳۸۷ش به‌دلیل ضایعهٔ مغزی در بیمارستان ایرانمهر تهران مجبور به عمل جراحی شد اما در صبح روز چهارم آبان‌ماه، در همان بیمارستان و در سن ۷۲ سالگی درگذشت. پیکر او در امامزاده صالح تجریش به خاک سپرده شد.

آثار

آثار دکتر طاهره صفارزاده شامل داستان، شعر، گزیدهٔ اشعار، ترجمه، اصول ترجمه و نقد آن است.

• داستان؛ پیوندهای تلخ.
• اشعار؛ «رهگذر مهتاب»، «دفتر دوم»، «چتر سرخ»، «طنین در دلتا»، «سد و بازوان»، «سفر پنجم»، «بیعت با بیداری»، «مردان منحنی»، «دیدار با صبح»، «روشنگران راه»، «در پیشواز صلح» و «از جلوه‌های جهانی».
• گزیدهٔ اشعار؛ «حرکت و دیروز»، «اندیشه در هدایت شعر»، «هفت سفر»، «طنین بیداری».
• اصول ترجمه، نقد ترجمه، ترجمه
• اصول و مبانی ترجمه: تجزیه‌وتحلیلی از فن ترجمه
• ترجمه مفاهیم بنیادی قرآن مجید (فارسی و انگلیسی)
• ترجمه قرآن حکیم (سه زبانه و دو زبانه: متن عربی با ترجمه فارسی و انگلیسی)
• معجزه (لوح فشرده صوتی و ترجمه قرآن حکیم، جزء ۲۹ و جزء ۳۰)
• ترجمه دعای عرفه: دعای امام حسین (ع) در روز عرفه
• ترجمه دعای ندبه و دعای کمیل
• مفاهیم قرآنی در حدیث نبوی: گزیده‌ای از نهج الفصاحه با ترجمه فارسی و انگلیسی
• ترجمه دعای جوشن کبیر
• گزیده نهج‌البلاغه (متن عربی با ترجمه فارسی و انگلیسی).

منابع

• «بازگشایی پرونده‌پرتره طاهره صفارزاده»، وب‌سایت شهرستان ادب، تاریخ درج مطلب: ۳ آبان ۱۳۹۶ش.
• «برای زادروز زنی که می‌خواست به دیدار صبح برود»، خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، تاریخ درج مطلب: ۲۷ آبان ۱۳۹۴ش.
• «جدایی از همسر معتاد و کار در شرکت نفت تا خادم قرآن شدن»، خبرگزاری دانشجو، تاریخ درج مطلب: ۴ آبان ۱۳۹۲ش.
• «شاعران انقلاب، طاهره صفارزاده»، پرتال امام خمینی، تاریخ درج مطلب: ۲۲ فروردین ۱۳۹۸ش.
• شاهان، المیرا، «روزهای زندگیِ طاهره صفارزاده»، وب‌سایت شهرستان ادب، تاریخ درج مطلب: ۱۰ آبان ۱۳۹۵ش.
• شکرالله‌زاده، «طاهره صفارزاده، پژوهشگر بزرگ قرآن»، وب‌سایت جام‌جم آنلاین، تاریخ درج مطلب: ۵ آبان ۱۳۸۷ش.
• «طاهره صفارزاده؛ بانویی در خدمت قرآن»، آکادمی مطالعات ایرانی لندن، تاریخ درج مطلب: ۸ نوامبر ۲۰۱۲م.
• «مروری بر زندگی و آثار طاهره صفارزاده به مناسبت سالروز درگذشتش»، خبرگزاری شبستان، تاریخ درج مطلب: ۴ آبان، ۱۳۹۴ش.
• «نمای نزدیک؛ آشنایی با زندگی، خدمات و آثار ارزنده دکتر طاهره صفارزاده»، مجله طوبی، شماره ۳۳، اردیبهشت و خرداد ۱۳۸۸ش.
• وحیدزاده، محمدرضا، «از آیوآ تا آیات؛ گذری بر سوابق مبارزاتی طاهره صفارزاده در پیش از انقلاب»، وب‌سایت شهرستان ادب، تاریخ درج مطلب: ۲۶ آبان ۱۳۹۶ش.