پیش‌نویس:آبشار بولا

نمایی از آبشار بولا

آبشار بولا؛ آبشاری عریض و تمام‌خزه‌ای در روستای سنگده مازندران.

آبشار بولا از جلوه‌های باشکوه آفرینش الهی در دل طبیعت شمال ایران است که در منطقهٔ محافظت‌شدهٔ بولا در استان مازندران، قرار دارد. این آبشار در نزدیکی پارک ملی کیاسر و در مرز استان‌های مازندران و سمنان واقع شده و از جمله جاذبه‌های طبیعی شاخص منطقه به‌شمار می‌رود. اکوسیستم و طبیعت سرسبز پیرامونی آن، زیبایی این آبشار تمام‌خزه‌ای را دوچندان کرده است. این منطقه از سال ۱۳۷۸ش، تحت حفاظت قرار گرفته است.

معرفی آبشار بولا

آبشار بولا، مرز طبیعی بین دو استان مازندران و سمنان است و در ۳۵ کیلومتری روستای سنگده و در میان جنگل‌های هیرکانی، در منطقه‌ای بکر به‌نام بولا قرار گرفته است. فاصلهٔ این آبشار از تهران حدود ۲۶۰ کیلومتر و از شهر پل‌سفید حدود ۶۵ کیلومتر است.

آبشار بولا مجموعه‌ای از پنج آبشار بوده و جزء آبشارهای دائمی کشور به‌حساب می‌آید. این آبشار، خزه‌ای و عریض است و منظره‌ای شبیه آبشار کبودوال گلستان دارد. آبشار بولا در چند ستون سرازیر شده و در پایین‌دست، یک رودخانه را ایجاد می‌کند.

در منطقهٔ حفاظت‌شدهٔ بولا، معروف‌ترین و نزدیک‌ترین رود به روستای سنگده، رودخانهٔ اوبن است که سرچشمهٔ آن، چشمهٔ اوبن در دل جنگل‌های بولا است. این رودخانه در مسیر خود آبشارهای زیبایی را پدیدآورده است، مانند آبشار خزه‌ای بولا که در فاصلهٔ کمی از سرچشمه واقع شده است. رود اوبن پس از عبور از دشت فریم و روستای خوشرودبار، در نهایت به سد شهید رجایی یا سلیمان تنگه می‌ریزد. بخش دیگری از آب آبشار نیز با شیرین‌رود هم‌مسیر شده و در ادامهٔ مسیر به رود تجن می‌پیوندد. رود تجن پس از عبور از شهرها و روستاهای مختلف، مسیر طولانی خود را طی کرده و سرانجام به دریای خزر می‌رسد.

نمای آبشار روی خزه‌های سرسبز بسیار تماشایی بوده و بهترین زمان سفر به آبشار بولا از اردیبهشت تا شهریور است که طبیعت منطقه در اوج زیبایی و آب‌وهوا مطبوع و خنک است.

نام «بولا» به‌دلیل قرار گرفتن آبشار، در منطقهٔ جنگلی و حفاظت‌شده‌ای به همین نام، انتخاب شده است، اما این آبشار به نام «اوبن» نیز شناخته می‌شود. واژهٔ «اوبن» در گویش محلی به‌معنای «زیر آب» است و علت این نامگذاری به شکل و موقعیت آبشار بازمی‌گردد؛ زیرا آبشار بولا یا اوبن، از چشمه‌های فراوان بالادست تغذیه شده و همیشه پرآب و جاری است، به‌گونه‌ای که منطقهٔ اطراف آن همواره زیر آب یا مرطوب است.

منطقهٔ بولا با طبیعت کوهستانی، ییلاقی و جنگل‌های انبوه و نبود راه‌های دسترسی آسان به این منطقه تا حد زیادی دست‌نخورده باقی مانده است. از جذابیت‌های منطقهٔ بولا این است که در ارتفاعات این منطقه، از یک‌سو استان سمنان با اقلیم خشک و فاقد گیاه و در سوی دیگر آن، استان سرسبز مازندران مشاهده می‌شود. همچنین این منطقه به‌دلیل ارزش بالای اکولوژیکی و تنوع زیستی، تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست ایران قرار گرفته است و از سال ۱۳۷۸ش به‌عنوان منطقهٔ حفاظت‌شده شناخته می‌شود.

ساکنان منطقه آبشار بولا

ساکنان منطقهٔ آبشار بولا عمدتاً اهالی روستاهای اطراف این منطقه هستند. نزدیک‌ترین روستاها به آبشار بولا عبارتند از: روستای سنگده در بخش دودانگهٔ شهرستان ساری، روستای میانا در دامنهٔ شمالی خط‌الرأس نرو-خیرو و روستای سرخده در دامنهٔ جنوبی همین خط‌الرأس. این روستاها در مناطق کوهستانی و جنگلی واقع شده‌اند و ساکنان آن‌ها اغلب به کشاورزی، دامداری و بهره‌برداری سنتی از جنگل مشغول هستند.

منطقهٔ بولا به‌دلیل قرار گرفتن در مرز استان‌های مازندران و سمنان، بخشی از جمعیت محلی آن را اهالی دهستان پشتکوه شهرستان مهدی‌شهرِ استان سمنان و بخشی دیگر را مردم بخش دودانگهٔ شهرستان ساریِ استان مازندران، تشکیل می‌دهند. این جوامع روستایی، با فرهنگ و زبان محلی مازندرانی و سمنانی، سال‌ها است که در این منطقه زندگی می‌کنند و ارتباط نزدیکی با طبیعت و منابع طبیعی اطراف خود دارند. البته منطقهٔ آبشار بولا فاقد سکونت دائمی در نزدیکی خود آبشار است و بیشتر ساکنان در روستاهای اطراف زندگی می‌کنند و برای دامداری، کشاورزی یا بهره‌برداری از منابع طبیعی به مناطق جنگلی و ییلاقی بولا رفت‌وآمد دارند.

پوشش گیاهی و جانوری منطقه آبشار بولا

این منطقه از پوشش گیاهی خودرو و متنوعی برخوردار است. اطراف آبشار بولا را گونه‌های گیاهی متنوعی مانند راش، ممرز، بلند مازو، شمشاد، توسکا، بلند مازو، گلابی وحشی، گیلاس وحشی، آلوچه، بوته‌ها و علف‌های بومی پوشانده است. در منطقهٔ بولا گونه‌های جانوری متنوعی نیز مانند پلنگ، گرگ، شغال، خرس قهوه‌ای، پازن، سمور، شوکا، مرال، بز، روباه، کبک، تشی، گراز، سمندر تاج‌دار، کبک و کبک دری زندگی می‌کنند.

امکانات رفاهی اطراف آبشار بولا

منطقهٔ اطراف آبشار بولا به‌دلیل این‌که در منطقهٔ بکر و حفاظت‌شدهٔ بولا قرار دارد، امکانات رفاهی خاصی ندارد، اما بازدیدکنندگان می‌توانند در روستاهای اطراف این منطقه از اقامتگاه‌های بوم‌گردی استفاده کنند. اتراق و اقامت در اطراف آبشار، در شب به‌دلیل خطرات منطقه توصیه نمی‌شود. گردشگران و مسافران اگر قصد دارند شب را در کنار آبشار بمانند، لازم است تجهیزات کافی به‌همراه داشته باشند. علاقه‌مندان به اتراق می‌توانند در این منطقه امکانات چادر مسافرتی شخصی و کمپینگ را بیرون از جنگل و در دشت‌ها برپا کنند.

مسیرهای دسترسی به آبشار بولا

چندین مسیر برای رسیدن به آبشار زیبای بولا وجود دارد که عبارتند از:

• مسیر اول: برای رفتن به آبشار بولا لازم است ابتدا در استان مازندران از ساری، مسیر جادهٔ فیروزکوه را تا پل سفید ادامه داده، از خروجی شرقی خارج شده و به جادهٔ سنگده رسید. سپس مسیر آسفالتی ۲۵ کیلومتری را پیموده و بعد از آن ۳۳ کیلومتر جاده خاکی را پشت سر گذاشت تا به آبشار بولا رسید. این مسیر بهترین و قدیمی‌ترین راهی است که به سنگده می‌رسد.
• مسیر دوم: از طرف روستای میانا است. از ساری با طی‌کردن ۹۰ کیلومتر جادهٔ آسفالت به منطقهٔ دودانگه رسیده و پس از آن به روستای میانا وارد شده و با پیمودن ۳۰ کیلومتر جادهٔ خاکی می‌توان به آبشار بولا رسید.

نقش آبشار در فرهنگ و اقتصاد منطقه

آبشار بولا با زیبایی‌های طبیعی و جایگاه فرهنگی خود، نقشی کلیدی در ارتقای کیفیت زندگی و اقتصاد محلی ایفا می‌کند و به‌عنوان یکی از جاذبه‌های مهم گردشگری طبیعی شمال ایران شناخته می‌شود.

نقش فرهنگی

• آبشار بولا به‌عنوان نمادی از طبیعت بکر و زیبایی‌های خدادادی در فرهنگ محلی منطقه شناخته می‌شود و تماشای آبشار و طبیعت پیرامون آن مردم بومی و گردشگران را به تأمل در عظمت و نظم شگفت‌انگیز جهان هستی دعوت می‌کند؛ گویی قطعه‌ای از بهشت بر زمین نهاده شده تا نشانه‌ای باشد برای آنان که می‌اندیشند. نظم و هماهنگی حیرت‌انگیز این پدیده‌ها نشان از خالقی حکیم دارد. خداوند نیز در بسیاری از آیات قرآن، انسان را به تأمل در آفرینش و شناخت نشانه‌های عظمت و قدرت خداوند دعوت کرده است.
• این آبشار در گویش محلی با نام «اوبن» به معنی «زیر آب» شناخته می‌شود که نشان‌دهندهٔ ارتباط عمیق مردم با طبیعت و منابع آبی منطقه است.
• این منطقه به‌دلیل وجود روستاهای سنتی و فرهنگ محلی، بستری برای حفظ آداب و رسوم بومی و ارتباط مردم با طبیعت فراهم می‌آورد.
• حضور گردشگران در این منطقه موجب تبادل فرهنگی و معرفی فرهنگ محلی به بازدیدکنندگان می‌شود.

نقش اقتصادی

• گردشگری طبیعی و بازدید از آبشار بولا یکی از منابع مهم درآمد برای ساکنان روستاهای اطراف مانند سنگده، میانا و سایر روستاهای منطقه است. گردشگران برای استفاده از خدمات اقامتی، غذاخوری‌ها و راهنمای محلی، هزینه می‌کنند که این امر به اقتصاد محلی کمک می‌کند.
• فعالیت‌های مرتبط با گردشگری مانند پیک‌نیک، کوهنوردی، جنگل‌پیمایی و عکاسی موجب رونق کسب‌وکارهای محلی و ایجاد فرصت‌های شغلی در زمینهٔ گردشگری طبیعی می‌شود.
• آبشار و منابع آبی منطقه در تأمین آب کشاورزی و دامداری محلی نقش دارد که بخشی از معیشت ساکنان منطقه را تشکیل می‌دهد.
• حفاظت از این منطقه به‌عنوان منطقهٔ حفاظت‌شده، موجب حفظ منابع طبیعی و جلوگیری از تخریب محیط زیست شده و به توسعهٔ پایدار اقتصادی منطقه کمک می‌کند.

جاذبه‌های گردشگری منطقه آبشار بولا

پارک ملی کیاسر

روستای سنگده مازندران

جاذبه‌های گردشگری منطقهٔ حفاظت‌شدهٔ بولا و اطراف آبشار بولا بسیار متنوع و چشم‌نواز هستند که هر کدام جلوه‌ای از طبیعت بکر و زیست‌بوم غنی این منطقه را به نمایش می‌گذارند:

• جنگل‌های بولا: منطقه‌ای با مساحت ۳۹۰۷هکتار که شامل جنگل‌های انبوه و متراکم با پوشش گیاهی متنوع است که بخشی از جنگل‌های هیرکانی با قدمتی چند میلیون ساله را شامل می‌شود. این جنگل‌ها زیستگاه گونه‌های جانوری ارزشمندی نیز هستند. این منطقه از جاذبه‌های گردشگری استان مازندران محسوب می‌شود.
• پناهگاه حیات وحش چهاردانگه: منطقه‌ای کوهستانی با مساحت ۱۶۲۰۰ هکتار، با تنوع زیستی بالا که در نزدیکی بولا قرار دارد و فرصت مشاهدهٔ حیات وحش و گونه‌های نادر جانوری را فراهم می‌کند.
• پارک ملی کیاسر: پارکی کوهستانی و جنگلی با گیاهان و جانوران متنوع که برای گردشگران طبیعت‌دوست جذاب است و در همسایگی منطقهٔ بولا واقع شده است.
• منطقه حفاظت‌شده پرور: منطقه‌ای با پوشش گیاهی و جانوری غنی که از جنگل‌های متراکم، صخره‌ها، جنگل پراکنده، تپه‌ماهورها و دشت‌ها تشکیل شده است و محل تلاقی دو اقلیم است. این منطقه برای علاقمندان به طبیعت‌گردی و عکاسی طبیعی بسیار مناسب است.
• روستای سنگده: روستایی در نزدیکی آبشار که با چشم‌اندازهای کوهستانی و جنگل‌های راش، محل مناسبی برای پیاده‌روی، آشنایی با فرهنگ محلی و عکاسی است.
• مسیرهای جنگلی و کوهستانی: مسیرهای پیاده‌روی، جنگل‌پیمایی و کوهنوردی در اطراف آبشار که به گردشگران امکان تجربهٔ طبیعت بکر و آرامش‌بخش را می‌دهد. این مسیرها معمولاً شیب‌دار و نیازمند آمادگی جسمانی هستند.
• مناظر طبیعی و چشم‌انداز قله نرو (خرونرو): در اطراف آبشار، منظره‌ای زیبا از قلهٔ نرو دیده می‌شود که یکی از جاذبه‌های کوهستانی منطقه است.

منابع

• قرآن کریم.
• «آبشار اوبن در میان جنگل‌های دودانگه مازندران»، وب‌سایت ایران هتل‌آنلاین، تاریخ درج مطلب: ۱۷ مرداد ۱۴۰۱ش.
• «آبشار اوبن ساری»، وب‌سایت باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ درج مطلب: ۲۰ تیر ۱۴۰۱ش.
• «آبشار اوبن؛ سفر رؤیایی به تکه‌ای از بهشت»، وب‌سایت مجله پینورست، تاریخ بازدید: ۲ خرداد ۱۴۰۴ش.
• «آبشار اوبن مازندران، سقوط زیبای بولا در جنگل»، وب‌سایت ره‌بال آسمان، تاریخ به‌روزرسانی: ۷ آبان ۱۴۰۲ش.
• «آبشار بولا»، وب‌سایت آریاناسیر دالاهو، تاریخ بازدید: ۲ خرداد ۱۴۰۴ش.
• «آبشار بولا»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: ۲ خرداد ۱۴۰۴ش.
• «آبشار بولا، آبشار اوبن»، وب‌سایت ریزن ایران، تاریخ بازدید: ۲ خرداد ۱۴۰۴ش.
• «آبشار بولا مازندران»، وب‌سایت گردشگری تریپ یار، تاریخ بازدید: ۲ خرداد ۱۴۰۴ش.
• «آبشارگردی در دل جنگل‌های هیرکانی استان مازندران، روایتی از سارا خوش‌نژاد»، پایگاه خبری تحلیلی سلام نو، تاریخ انتشار: ۲۳ تیر ۱۴۰۱ش.
• «آبشارهای بولا مازندران»، وب‌سایت ایران هتل‌آنلاین، تاریخ انتشار: ۱۶ اردیبهشت ۱۴۰۲ش.
• جعفریان، لیلی، «ژئوتوریسم آبشارهای استان لرستان»، مجله رشد آموزش علوم زمین، شماره ۳۸، ۱۳۹۷ش.
• «راهنمای کامل برای بازدید از آبشار بولا: اکتشافاتی در دل طبیعت»، وب‌سایت بیتوته، تاریخ بازدید: ۱ خرداد ۱۴۰۴ش.
• فرج‌اللهی، فرج‌الله، «نشانه‌های خدا در قرآن»، ماهنامه مکتب اسلام، شماره ۱، ۱۳۸۱ش.
• «قله خرونرو: معرفی، ویژگی‌ها و راهنمای صعود»، وب‌سایت موج کوه، تاریخ انتشار: ۲۷ آبان ۱۴۰۳ش.
• قلی‌پور، عباس و دیگران، «پوشش گیاهی پناهگاه حیات وحش دودانگه و چهاردانگه»، مجله میحط‌شناسی، دوره ۳۰، شماره ۳۶، پیاپی ۵۰۲، ۱۳۸۳ش.
• «مجموعه آبشارهای اوبن»، وب‌سایت اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی مازندران، تاریخ انتشار: ۱۷ فروردین ۱۴۰۲ش.
• «معرفی روستای سنگده در استان مازندران»، وب‌سایت املاک خانه من، تاریخ انتشار: ۲۰ بهمن ۱۴۰۲ش.
• «منطقه حفاظت‌شده بولا»، وب‌سایت Climber، تاریخ بازدید: ۱ خرداد ۱۴۰۴ش.
• «نام آبشار بکر و کمتر دیده شده در جنگل‌های مازندران چیست؟»، خبرگزاری برنا، تاریخ انتشار: ۱۷ تیر ۱۴۰۱ش.
• «نام آبشار بکر و کمتر دیده شده در جنگل‌های مازندران چیست؟»، وب‌سایت خبربان، تاریخ انتشار: ۱۷ تیر ۱۴۰۱ش.