پیشنویس:مجلس اعلای شیعیان لبنان
مجلس اعلای شیعیان لبنان؛ نهاد دینی فراگیر شیعیان در لبنان.
مجلس اعلای شیعیان لبنان، اولین تشکل رسمی شیعیان در لبنان است که توسط امام موسی صدر برای دفاع از حقوق شیعیان این کشور تأسیس شد. این مرکز دینی با فعالیتهای فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و تأسیس سازمان تبلیغات دینی، آموزشگاهها، مساجد و خیریههای مختلف، در دفاع از حقوق شیعیان و ارتقاء جایگاه سیاسی و اجتماعی آنها در لبنان نقش محوری داشته است.
تاریخچه مجلس اعلای شیعیان لبنان
امام موسی صدر، وجود یک مرکز مستقل برای سازماندهی، اداره و احقاق حقوق شیعیان لبنان را لازم میدانست و بههمین دلیل طرح تأسیس مجلس اعلای شیعیان را در اردیبهشت ۱۳۴۵ش به پارلمان لبنان ارائه کرد.[۱] طرح تأسیس مجلس اعلای اسلامی شیعیان لبنان، با مخالفتهای زیادی از سوی رؤسای فئودال شیعه که پایههای سنتی قدرت و نفوذ خود را در معرض خطر میدید مواجه شد، اما با درایت و تلاشهای زیاد امام موسی صدر،[۲] این طرح در ۱۳۴۶ش به تصویب رسید و رئیسجمهور لبنان آن را امضا کرد. بعد از آن یک هیئت شرعی ۹نفره و یک هیئت اجرایی ۱۲نفره برای آن انتخاب شد. این افراد امام موسی صدر را به ریاست مجلس انتخاب کردند. «شارل حلو»، رئیسجمهور وقت لبنان برای تبریکگفتن به امام موسی صدر به ساختمان موقت مجلس رفت.[۳]
اساسنامه مجلس اعلای شیعیان لبنان
اساسنامهٔ مجلس اعلای شیعیان لبنان دارای ۳۶ ماده است که در آن به استقلال شیعیان لبنان در امور دینی، مدیریت اوقاف و مؤسسات وابسته به آن تأکید شده و مجلس را مدافع حقوق، حافظ منافع و نگاهبان نهادهای مختلف آن معرفی کرده است.[۴]
ساختار تشکیلاتی مجلس اعلای شیعیان لبنان
- مجمع عمومی؛ بالاترین مرجع تصمیمگیری در مجلس اعلای شیعیان است. طبق اساسنامهٔ تنظیمشده، همهٔ نخبگان شیعه مانند رئیس پارلمان که بالاترین مرجع سیاسی است، وزیران کنونی و سابق شیعه، نمایندگان کنونی و سابق شیعه در پارلمان، اساتید دانشگاه، مهندسان، پزشکان، روحانیون، کارمندان درجهٔ سوم به بالای دولت و مدیران، عضو مجمع عمومی محسوب میشوند.[۵]
- هیئت شرعی؛ اعضای هیئت شرعی ۱۲ نفر از روحانیون شیعهٔ لبنان هستند که توسط مجموعه روحانیان لبنانی برای ۶ سال انتخاب میشوند.[۶]
- هیئت اجرایی؛ نمایندگان سابق و فعلی شیعه در پارلمان بهعنوان اعضای پیوسته و دوازده عضو غیر روحانی از میان اعضای مجمع عمومی هستند که خود این اعضا آنان را در نشستی قانونی و با رأیگیری محرمانه و براساس اکثریت آرا، به مدت شش سال انتخاب میکنند.[۷]
- در رأس این تشکل دینی یک رئیس قرار دارد؛ اولین رئیس آن امام موسی صدر بود و سپس به ترتیب محمدمهدی شمسالدین[۸]و عبدالامیر قبلان ریاست این مجلس را به عهده داشتهاند.[۹] در حالحاضر «علی خطیب» که نایبرئیس مجلس اعلای شیعیان است، این تشکل را مدیریت میکند و رییسی برای این تشکل تعیین نشده است.[۱۰]
اهمیت و جایگاه مجلس اعلای شیعیان لبنان
مجلس اعلای شیعیان لبنان از جایگاهی مهم در این کشور برخوردار است؛ زیرا ساختار سیاسی، اجتماعی و فرهنگی جامعهٔ لبنان بر اساس حضور پیروان ادیان بزرگ ابراهیمی «یهودیت»، «مسیحیت» و «اسلام» در قالب ۱۷ فرقهٔ رسمی مذهبی، نمود خارجی پیدا کرده است.[۱۱] در این ساختار همهٔ گروهها و مذاهب در لبنان، از جمله اهل سنت، دروزیان و مسیحیان، مجلس شناختهشده از سوی دولت دارد که رئیس مجلس مذکور، نمایندهٔ رسمی هر کدام از مذاهب محسوب میشود. این مجالس در حفظ هویت طایفهای و مذهبی و سبک زندگی گروههای مختلف جامعهٔ لبنان، نقش محوری دارند.[۱۲]
مجلس اعلای شیعیان نیز مانند مجالس سایر مذاهب، در سبک زندگی شیعیان نقش اساسی دارد؛[۱۳]زیرا این نهاد دینی امروزه بهصورت رسمی عهدهدار فعالیتهای گوناگونی از قبیل اوقاف، دادگستری، محاکم شرعی، برنامهریزیهای فرهنگی، آموزشی و تربیتی برای شیعیان است.[۱۴]گرچه برخی از پژوهشگران شکلگیری و قدرت حزبالله لبنان را باعث کاهش جایگاه این مجلس میدانند،[۱۵] اما از نظر بسیاری از نویسندگان مجلس اعلا مهمترین نهاد مذهبی شیعیان محسوب میشود.[۱۶]
زمینههای تاریخی و اجتماعی مجلس اعلای شیعیان لبنان
شیعیان لبنان در طول تاریخ خود گرفتار محرومیتهای اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی بودند.[۱۷]در اواخر دههٔ ۱۹۵۰م با تلاشهای عالم برجستهٔ لبنانی «سیدعبدالحسین شرفالدین» برای خروج شیعیان از حالت انزوا، به تدریج نشانههای اولیه تغییرات عمیق و گستردهٔ اجتماعی، فرهنگی و سیاسی آشکار شد. در این دوره از یکسو روند جابهجایی شیعیان بهسمت شهرها افزایش یافت و شیعیان از انزوا خارج شدند و از سوی دیگر در ۱۹۵۸م با شروع نخستین بحران داخلی لبنان و جنگ بر سر قدرت، شیعیان در برابر آزمونی مهم قرار گرفت.[۱۸]
شرکت نکردن شیعیان در جنگ داخلی باعث شد تا سیاستمداران برجستهٔ لبنان بهمنظور کاستن از محرومیت شدید مسلمانان، مشارکت آنان در امور کشور و برقراری توازن سیاسی و ایجاد صلح و آرامش نسبی در لبنان و تعهد شیعیان به نظام سیاسی موجود، حداقل امکانات را در اختیار آنان بگذارند. این دوره، همزمان با ورود امام موسی صدر به لبنان بود و او بیدرنگ فعالیتهای دینی، فرهنگی، اجماعی و سیاسی خود، از جمله تلاش برای تأسیس مجلس اعلای شیعیان لبنان را آغاز کرد.[۱۹]
خطمشی کلی مجلس اعلای شیعیان لبنان
- موضعگیری کامل اسلامی از نظر فکری و علمی در قبال مسایل مختلف داخلی و بینالمللی از جمله در امر مبارزه و جهاد؛
- تنظیم شئوون طایفهای شیعیان و بهسازی هرچه بیشتر اجتماعی و اقتصادی آنان؛
- اقدام اساسی جهت عدم تفرقه میان مسلمانان و سعی فراوان بهمنظور وصول به وحدت کامل؛
- همکاری با همهٔ طوایف مذهبی لبنان و کوشش برای حفظ وحدت کشور؛
- توجه و مراقبت نسبت به مسئولیتهای ملی و حفاظت از استقلال و آزادی لبنان و پاسداری از مرزهای کشور؛
- مبارزهای پیگیر با جهل، فقر، تخلفات، فساد اخلاقی و بیعدالتی؛
- پشتیبانی از مقاومت فلسطین و همکاری با دولتهای عرب بهمنظور آزادسازی سرزمینهای غصبشده توسط رژیم صهیونیستی.[۲۰]
مراکز و مؤسسات مجلس اعلای شیعیان لبنان
مجلس اعلای شیعیان لبنان مراکز و مؤسساتی را تحت پوشش دارد که خدمات متنوعی ارائه میدهند. این مراکز و مؤسسات عبارتند از: جمعیت خیریهٔ فرهنگی، آموزشکده فنی اسلامی، مدرسه الضحی، مرکز نیکوکاری حضرت خدیجه، دانشکدهٔ اسلامی در خلده، مجتمع آموزشی تربیتی در بقاع، هنرستان فنی بیروت، مجتمع خدماتی درمانی، جمعیت خیریه حضرت زینب و مسجد امام صادق در بیروت.[۲۱]
نقش امام موسی صدر
مجلس اعلای شیعیان لبنان از جمله دستاوردهای امام موسی صدر پس از سفر به لبنان وتلاش برای بهبود وضعیت شیعیان این کشور بهشمار میرود. وی ابتدا به دنبال تشکیل مجلس متحد برای همه مسلمانان بود، اما پس از مخالفت با این طرح درصدد تشکیل مجلس اعلای شیعیان برآمد. او در ۱۹۶۶م طرح جدی خود را برای ساماندهی وضعیت شیعیان پیگیری کرد. موسی صدر بهشدت از محرومیتهای مادی و مذهبی شیعیان ناخرسند بود و در سخنرانیها، بازدیدها و کنفرانسهای خبری تأکید میکرد که شیعیان نیز باید مانند سایر فرقههای لبنان سازمان دینی و سیاسی داشته باشند. او سازماندهی نیروهای مادی، فرهنگی، فکری و انسانی شیعیان را از اهداف مهم این مجلس شیعی میدانست.[۲۲]
دستآوردهای مجلس اعلای شیعیان لبنان
احیای هویت شیعیان لبنان
پژوهشگران یکی از دستآوردهای مهم مجلس اعلای اسلامی شیعیان لبنان را احیای هویت شیعیان و دفاع از حقوق اساسی و مذهبی آنها در لبنان میدانند. شیعیان بهعنوان شهروندان «درجهدو» در لبنان شناخته میشدند، اما با تلاش این مجلس، بهعنوان یکی از طوایف مهم لبنان مطرح شدند. برای مثال تبیین اجحاف و نابرابری در چگونگی توزیع مشاغل دولتی در لبنان از اقداماتی بود که در ۱۹۷۰م توسط مجلس اعلا با آمارهای دقیق به دولت لبنان ارسال شد.[۲۳] همچنین پخش شعائر مذهبی شیعه از جمله اذان از رادیو و تلویزیون لبنان با موافقت مفتی اهل سنت برای اولینبار در تاریخ لبنان با تلاشهای اعضای مجلس اعلا بهویژه امام موسی صدر رخ داد.[۲۴]
دفاع از مقاومت اسلامی
دفاع از مقاومت اسلامی فلسطین از جمله کارکردهای مجلس اعلای شیعیان لبنان است. در زمان تأسیس این مجلس، نگاههای بدبینانه به گروههای مسلح فلسطینی در خاک لبنان وجود داشت. بهویژه دولت مسیحی لبنان حضور این نیروها را بهمعنای نقض تمامیت ارضی این کشور میدانست. مجلس اعلای شیعیان لبنان تلاش زیادی کرد تا این نگاه را تعدیل کند. امام موسی صدر بهعنوان رئیس این نهاد دینی تأکید میکرد که فلسطینیها باید از مرزهای مشترک لبنان با صهیونیستها برای ضربهزدن به اسرائیل استفاده کنند، اما این امر باید با ملاحظاتی صورت گیرد تا امنیت و تمامیت ارضی لبنان نیز خدشهدار نشود.[۲۵]
حمایت از مرجعیت نجف
در ۱۹۶۹م که حکومت عراق عرصه را بر مرجعیت تشیع در نجف بهشدت تنگ کرده بود، مجلس اعلای شیعیان لبنان با برگزاری دیدارهای مختلف با مقامات عالیرتبهٔ لبنان و کشورهای منطقه تلاش کردند تا وضعیت مرجعیت نجف را به افکار عمومی و شخصیتهای اثرگذار کشورها منعکس کنند و آنان را به گفتوگو با مقامات عراقی مجاب کنند تا حملات ضد مراجع و علمای نجف پایان یابد.[۲۶]
مقابله با اشغالگری اسرائیل
مجلس اعلای شیعیان لبنان همواره با اشغاگری اسرائیل مقابله کرده و در این راستا با روشهای تبلیغی و بالابردن آگاهی فرهنگی، دینی و اعتقادی شیعیان و مردم لبنان و بصیرت آنها نسبت به تفرقه و توطئههای صهیونیستی، در محبوبیت و توانمندی مقاومت اسلامی لبنان و اخراج رژیم صهیونیستی از بخش بزرگ جنوب لبنان نیز نقش مهم داشته است.[۲۷]
تقریب بین مذاهب و ادیان
مجلس اعلای شیعیان لبنان از همان ابتدا تقریب بین مذاهب و ادیان در جامعهٔ چندفرهنگی لبنان را بهصورت ویژه در دستور کار قرار داد و در این راه موفقیتهای زیادی داشت.[۲۸] همچنین این مجلس با وجود حمایت از شیعیان و اصرار بر احقاق حقوق مشروعهٔ آنها، تلاش میکند به هیچوجه در دام طایفهگرایی و تجزیهطلبی نیفتد.[۲۸]
پانویس
- ↑ پالیزبان، «سالروز تأسیس مجلس اعلای شیعیان لبنان؛ اولین مرکز شیعه»، وبسایت مؤسسۀ فرهنگی-تحقیقاتی امام موسی صدر.
- ↑ حمدان، «مجلس اعلای شیعیان از ایده تا تحقق»، وبسایت مؤسسۀ فرهنگی-تحقیقاتی امام موسی صدر.
- ↑ پالیزبان، «سالروز تأسیس مجلس اعلای شیعیان لبنان؛ اولین مرکز شیعه»، وبسایت مؤسسۀ فرهنگی-تحقیقاتی امام موسی صدر.
- ↑ «اساسنامه مجلس اعلای شیعیان»، وبسایت مؤسسۀ فرهنگی-تحقیقاتی امام موسی صدر.
- ↑ «قانون ساماندهی امور شیعیان»، وبسایت مؤسسۀ فرهنگی-تحقیقاتی امام موسی صدر.
- ↑ «قانون ساماندهی امور شیعیان»، وبسایت مؤسسۀ فرهنگی-تحقیقاتی امام موسی صدر.
- ↑ «قانون ساماندهی امور شیعیان»، وبسایت مؤسسۀ فرهنگی-تحقیقاتی امام موسی صدر.
- ↑ دوانی، مفاخر اسلام، ۱۳۶۴ش، ج۴، ص۳۶۳.
- ↑ قرم، لبنان المعاصر: تاریخ و مجتمع، 2004م، ص۱۸.
- ↑ «تمجید نایب رئیس مجلس اعلای شیعیان لبنان از عملیات وعده صادق»، خبرگزاری ایرنا.
- ↑ میرزاآقایی، بازیگران مسیحیت سیاسی در لبنان، 1386ش، ص.48-112.
- ↑ واعظزاده خراسانی، «گزارشی از لبنان»، 1352ش، ص۳۷۴.
- ↑ گلی زواره قمشهای، «رهبری درخشان امام موسی صدر برای شیعیان لبنان»، 1383ش، ص۳۹.
- ↑ قرم، لبنان المعاصر: تاریخ و مجتمع، 2004م، ص۱۸.
- ↑ نوری، شیعیان لبنان، ۱۳۸۹ش، ص۱۷۹.
- ↑ فولر، شیعیان عرب، ۱۳۸۴ش، ص۴۳۴.
- ↑ «شیعیان در لبنان»، وبسایت شبکۀ الکوثر.
- ↑ اسداللهی، از مقاومت تا پیروزی، 1379ش، ص26-27.
- ↑ طاهری، «تأثیرات انقلاب اسلامی ایران بر شیعیان لبنان با تأکید بر جنبش حزبالله»، 1388ش، ص120.
- ↑ «تأسیس مجلس اعلای شیعیان لبنان»، وبسایت مؤسسهٔ فرهنگی-تحقیقاتی امام موسی صدر.
- ↑ نوری، شیعیان لبنان، 1389ش، ص179-180.
- ↑ «وضعیت شیعیان قبل و بعد از امام موسی صدر/ نگاهی به فعالیتهای مجلس اعلای شیعیان لبنان»، خبرگزاری رسا.
- ↑ «وضعیت شیعیان قبل و بعد از امام موسی صدر/ نگاهی به فعالیتهای مجلس اعلای شیعیان لبنان»، خبرگزاری رسا.
- ↑ «گرایشهای تقریبی امام موسی صدر»، وبسایت مؤسسۀ فرهنگی-تحقیقاتی امام موسی صدر.
- ↑ «وضعیت شیعیان قبل و بعد از امام موسی صدر/ نگاهی به فعالیتهای مجلس اعلای شیعیان لبنان»، خبرگزاری رسا.
- ↑ «وضعیت شیعیان قبل و بعد از امام موسی صدر/ نگاهی به فعالیتهای مجلس اعلای شیعیان لبنان»، خبرگزاری رسا.
- ↑ «وضعیت شیعیان قبل و بعد از امام موسی صدر/ نگاهی به فعالیتهای مجلس اعلای شیعیان لبنان»، خبرگزاری رسا.
- ↑ «وضعیت شیعیان قبل و بعد از امام موسی صدر/ نگاهی به فعالیتهای مجلس اعلای شیعیان لبنان»، خبرگزاری رسا.
منابع
- «اساسنامه مجلس اعلای شیعیان»، وبسایت مؤسسهٔ فرهنگی-تحقیقاتی امام موسی صدر، تاریخ بازدید: ۶ آبان ۱۴۰۳ش
- اسداللهی، مسعود، از مقاومت تا پیروزی، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات اندیشهسازان نور، ۱۳۷۹ش.
- «تأسیس مجلس اعلای شیعیان لبنان»، وبسایت مؤسسهٔ فرهنگی-تحقیقاتی امام موسی صدر، تاریخ بازدید: ۶ آبان ۱۴۰۳ش.
- «تمجید نایبرئیس مجلس اعلای شیعیان لبنان از عملیات وعده صادق»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۲۹ فروردین ۱۴۰۳ش.
- پالیزبان، مهدیه، «سالروز تأسیس مجلس اعلای شیعیان لبنان؛ اولین مرکز شیعه»، وبسایت مؤسسهٔ فرهنگی-تحقیقاتی امام موسی صدر، تاریخ بازدید: ۶ آبان ۱۴۰۳ش.
- الحسینی، نهاد، «وضعیت شیعیان لبنان، قبل و بعد از تأسیس مجلس اعلا»، وبسایت مؤسسهٔ فرهنگی-تحقیقاتی امام موسی صدر، تاریخ بازدید: ۶ آبان ۱۴۰۳ش.
- حمدان، خلیل، «مجلس اعلای شیعیان از ایده تا تحقق»، وبسایت مؤسسهٔ فرهنگی-تحقیقاتی امام موسی صدر، تاریخ بازدید: ۶ آبان ۱۴۰۳ش
- دوانی، علی، مفاخر اسلام، تهران، امیرکبیر، ۱۳۶۴ش.
- «شیعیان در لبنان»، وبسایت شبکهٔ الکوثر، تاریخ درج مطلب: ۲۵ مرداد ۱۳۹۶ش.
- طاهری، سیدمهدی، «تأثیرات انقلاب اسلامی ایران بر شیعیان لبنان با تأکید بر جنبش حزبالله»، مجلهٔ پژوهشنامهٔ منطقه، شمارهٔ ۲، تابستان و پاییز ۱۳۸۸ش.
- فولر، گراهام و رند رحیم فرانکه، شیعیان عرب: مسلمانان فراموش شده، ترجمه خدیجه تبریزی، قم، شیعهشناسی، ۱۳۸۴ش.
- «قانون ساماندهی امور شیعیان»، وبسایت مؤسسهٔ فرهنگی-تحقیقاتی امام موسی صدر، تاریخ بازدید: ۶ آبان ۱۴۰۳ش.
- قرم، جورج، لبنان المعاصر: تاریخ و مجتمع (نقله الی العربیة بواسطة الدکتور حسان قبیسی)، بیروت، المکتبة الشرقیة، ۲۰۰۴م.
- «گرایشهای تقریبی امام موسی صدر»، وبسایت مؤسسهٔ فرهنگی-تحقیقاتی امام موسی صدر، تاریخ درج مطلب: ۱۶ آذر ۱۳۹۵ش.
- گلیزواره قمشهای، غلامرضا، «رهبری درخشان امام موسی صدر برای شیعیان لبنان»، مجلهٔ درسهای از مکتب اسلام، شمارهٔ ۵۲۰، ۱۳۸۳ش.
- میرزاآقایی، محمدحسین، بازیگران مسیحیت سیاسی در لبنان، تهران، شهر، ۱۳۸۶ش.
- نوری، داوود، شیعیان لبنان (وضعیت سیاسی- اجتماعی پس از انقلاب اسلامی ایران)، قم، شیعهشناسی، ۱۳۸۹ش.
- واعظزاده خراسانی، محمد، «گزارشی از لبنان»، مجلهٔ دانشکده الهیات و معارف اسلامی مشهد، شمارهٔ ۸، پائیز ۱۳۵۲ش.
- «وضعیت شیعیان قبل و بعد از امام موسی صدر/ نگاهی به فعالیتهای مجلس اعلای شیعیان لبنان»، خبرگزاری رسا، تاریخ درج مطلب: ۹ شهریور ۱۳۹۵ش.