پیشنویس:تربیت اقتصادی فرزند
تربیت اقتصادی فرزند؛ پرورش استعدادهای فرزندان بهمنظور داشتن سواد مالی برای مدیریت سرمایه.
تربیت اقتصادی فرزندان، عبارت از اعطای بینش صحیح اقتصادی به آنها است بهگونهای که برای نقشآفرینی در آینده جامعه آماده شوند. از مهمترین وظایف والدین، تربیت و آموزش مهارتهای مختلف زندگی از جمله مهارت رفع نیازهای اقتصادی، شکلگیری باورهای صحیح شغلی و اقتصادی و مهارت کنترل و نگهداری پول به فرزندان است.
مفهومشناسی تربیت اقتصادی فرزند
تربیت اقتصادی عبارت است از تعلیم وتربیت فرزندان در حوزه اقتصاد و معیشت[۱] بهنحوی که استعدادهای اقتصادی خود را شکوفا کند و با اتخاذ میانهروی، از منابع موجود در طریق تولید، توزیع و مصرف بهینه بهره بگیرد و همه این فعالیتها را در جهت قرب الهی به انجام رساند.[۲]
اهمیت تربیت اقتصادی فرزند
تربیت اقتصادی فرزندان برای سلامت اقتصادِ ملی در هر جامعهای امری حیاتی است.[۳] امروزه بسیاری از جوانان در مدیریت پول، مصرف آن، پسانداز کردن و تهیه سرمایه لازم برای یک زندگی آبرومندانه ناتوان هستند و این موضوع نشان از تربیت اقتصادی ناموفق در دوران کودکی آنها دارد.[۴]
بررسی بعضی جوامع پیشرفته نشان میدهد که آنها به تربیت اقتصادی کودکان و آموزش مفاهیم و مهارتهای مربوط به تصمیمگیری و تحلیل اقتصادی اهمیت داده و برنامههای متناسب با آن را در نظام تربیتی خود تدارک دیدهاند[۵] تا نسلی برای ورود به عرصهٔ اجتماع آماده شود که ضمن بهرهمندی از یک منطق فکری، قابلیت تحلیل شرایط مختلف اقتصادی و تصمیمگیری و انتخاب بهینه را داشته باشد.[۶]
مولفههای آموزش تربیت اقتصادی به فرزند
مالکیت
کودکان هنگام بازی با همسالان با معنای «مال من» و مفهوم مالکیت آموخته میشوند. موقعیتهایی مانند دریافت هدیه یا عیدی نیز فرصت مناسبی است تا والدین مفهوم مالکیت را به کودکان خود آموزش دهند.[۷]
نحوه خرید
آموزش نحوه خرید به فرزندان باعث میشود که آنها در آینده مصارف خود را کنترل کنند. خریدکردن همچنین عاملی برای ایجاد حس مسئولیت و مهارت در زندگی آینده و مشترک کودکان است.[۸] همراهکردن فرزندان با خود هنگام خرید، موجب میشود تا آنها، رفتارهای اجتماعی و تعامل با دیگران، قدرت چانهزنی، نحوه درخواست از فروشنده، نحوه ارائهٔ پول، نپذیرفتن کالاهای غیرضروری، دریافت ماندهٔ پول، ارزشگذاری کالا از نظر قیمتی و کیفیت، نگهداری از پول هنگام خرید و نحوهٔ مقایسهٔ کالاهای مشابه را یاد بگیرد. اجتناب از سرزنش فرزندان، احترام به انتخاب آنان و مشورت گرفتن هنگام خرید سبب افزایش اعتماد به نفس فرزندان میشود.[۹]
ارزش پول
توجه دادن فرزندان به ارزش پول درآوردن، نگهداری و خرجکردن آن، در تربیت اقتصادی آنها اهمیت دارد. همچنین در تربیت دینی به کودک آموخته میشود که پول و سرمایه، نعمتی از جانب خدا بوده و با زحمت فراوان پدر و مادر بهدست میآید و باید در قبال آن احساس مسئولیت داشت.[۱۰] بعضی بازیها میتواند به کودک در شناخت بهتر ارزش پول کمک کند.[۱۱]
وسیلهبودن پول
در تربیت اقتصادی به فرزندان آموخته میشود که پول، هدف نیست و تنها وسیلهای برای گذران بهینه زندگی است، پس نباید در مصرف آن بخل ورزید یا اسراف و زیادهروی کرد.[۱۲] صاحبنظران توصیه میکنند که والدین سعی کنند پولی بیش از اندازه نیاز به فرزندان ندهند.[۱۳]
حفظ اموال
واردشدن ضرر به اموال خود و دیگران مستلزم هزینههای مادی و معنوی است. والدین میتوانند با آموزش مواردی مانند عدم اسراف در مصرف آب مراقبت از وسایل شخصی و عمومی، بدون اجازه دست به جیب و کیف دیگران نبردن و پرداخت کرایهٔ تاکسی و اتوبوس، حفظ اموال خود و دیگران را به کودکان آموزش دهند.[۱۴]
زیر بار قرض نرفتن
قرض گرفتن آثار روانی دارد که یکی از آنها احساس اسارت و بردگی است[۱۵] و به مصرف پیش از موعد درآمدهای آینده فرد منجر میشود.[۱۶] بر اساس آموزههای دینی قرض در شرایطی که نیاز جدی نباشد کراهت دارد[۱۷] و موجب خواری روز و اندوه شب دانسته شده است.[۱۸]
کار و تلاش
تشویق فرزندان به کارکردن از وظایف تربیتی والدین است.[۱۹] اهتمام فرزندان به کار موجب تمرکز قوه خیال، اجتناب از ارتکاب گناهان و کشف استعدادهای فردی است.[۲۰] والدین با تبیین اهمیت و مطلوبیت ذاتی کار برای فرزندان، موجب زمینهسازی رشد اقتصادی، تولید فکر، کارآفرینی و پیشرفت اقتصادی فرزندان خود میشوند.[۲۱] در ادبیات دینی نه تنها کار اساس عزت و اقتدار انسان و جامعه بشری شمرده شده،[۲۲] بلکه انسان بیکار مورد خشم الهی دانسته شده است[۲۳] که دعایشان مستجاب نمیشود.[۲۴]
پسانداز
فراگیری پساندازکردن تأثیر بسزایی در آینده فرزندان دارد؛[۲۵] تشویق کودک در زمانی که مبلغی را پسانداز میکند، موجب میشود تا وی ارزش نگهداری پول را بهتر دریابد.[۲۶] والدین میتوانند به فرایند پساندازکردن پول توسط کودکان، جهت دهند. همچنین در زمان مشخص و همراه با فرزند خود، پولها را در بانک و در حساب شخصی او واریز کنند و به وی بگویند که چقدر در حساب او پسانداز شده است.[۲۷]
درست مصرفکردن
مصرف درست بر میانهروی استوار است[۲۸] و والدین بیشترین نقش را در نهادینهکردن الگوهای مصرف درست در فرزندان ایفا میکنند. برای مثال عادتدادن فرزندان به قطع کلید برق قبل از ترک اتاق، بستن آب هنگام مسواکزدن، نحوهٔ صحیح شستن دستها، برنامهریزی و مدیریت زمان، صرفهجویی در استفاده از لوازمالتحریر، شیوهٔ صحیح مطالعه و یادگیری، تغذیهٔ سالم، مراقبت از اشیا و اموال شخصی، نمونههایی از الگوی مصرف درست است.[۲۹]
فرهنگ بخشش
نهادینهشدن روحیه بخشش و فداکاری باعث میشود که اندیشه کمکرسانی به همنوعان در اولویت زندگی فرزندان قرار گیرد.[۳۰] انسانها نسبت به کسانی که در جامعه، وضعیت اقتصادی ضعیفتری دارند، مسئول هستند.[۳۱] تشویق بچهها به بخشش، به آنها میآموزد که پول تنها برای خریدکردن نیست، بلکه با آن میتوان به مردم نیز کمک کرد.[۳۲]
انصاف
بر اساس آموزههای دینی، رعایت انصاف باعث برکت در زندگی، محبوبیت نزد دیگران و خشنودی خدا میشود.[۳۳] در ادبیات دینی، احتکار از جمله مصادیق رعایتنکردن انصاف است که موجب ضرر رساندن به مردم است.[۳۴]
کسب رزق حلال
آموزش فرزندان در جهت کسب روزی حلال، یکی از اصول سبک زندگی اسلامی است[۳۵] و در زندگی فردی و اجتماعی و رفتارهای متقابل افراد نسبت به یکدیگر تأثیر زیادی دارد.[۳۶] بیتوجهی به این اصل در زندگی، سبب ناهنجاریها و آسیبهای اجتماعی بسیار میشود.[۳۷]
پانویس
- ↑ مطهری و نیکخو امیری، «بررسی فقهی تربیت اقتصادی فرزندان از منظر قرآن و حدیث»، 1402ش، ص61.
- ↑ ایمانی، «تربیت اقتصادی در راستای تحقق تولید ملی و حمایت از کار و سرمایة ایرانی»، 1391ش، ص16.
- ↑ موسیزاده و دیگران، «کاربست مؤلفههای حوزة توزیع تربیت اقتصادی در نظام آموزش و پرورش مبتنی بر آموزههای اسلامی»، 1394ش، ص6.
- ↑ «اهمیت تربیت اقتصادی برای بچهها/ نکاتی درباره مدیریت مصرف، پسانداز و بخشش»، خبرگزاری فارس.
- ↑ پیغامی و طغیانی، تعلیم و تربیت اقتصادی، ج1، 1397ش، ص21.
- ↑ طغیانی و زاهدی، «امکان بهرهگیری از آثار تمدن اسلامی در طراحی و تدوین الگوی اسلامی ایرانی فرهنگ اقتصادی»، 1391ش، ص11.
- ↑ اصغری، «آموزش رفتارهای مطلوب اقتصادی به فرزندان»، 1388ش، ص52.
- ↑ کشوادی، «اقتصاد در خانواده»، وبسایت راسخون.
- ↑ عظیمی مروی، «آداب خرید برای کودکان»، وبسایت ویستا.
- ↑ اصغری، «آموزش رفتارهای مطلوب اقتصادی به فرزندان»، 1388ش، ص53.
- ↑ عبدی، «8 درس مهم برای آموزش پول به کودکان»، وبسایت رده.
- ↑ «کودکان و ۶ مفهوم اجتماعی و اقتصادی»، وبسایت روزنامه دنیای اقتصاد.
- ↑ اصغری، «آموزش رفتارهای مطلوب اقتصادی به فرزندان»، 1388ش، ص53.
- ↑ اصغری، «آموزش رفتارهای مطلوب اقتصادی به فرزندان»، 1388ش، ص54.
- ↑ ابن ابیالحدید، شرح نهج البلاغه، بیتا، ج20، ص306.
- ↑ «10ویژگی که مانع بدهکار شدن میشود»، خبرآنلاین.
- ↑ موسوی خمینی، تحریرالوسیله، 1420ق، ج1، ص599.
- ↑ کلینی، کافی، ج5، ص57.
- ↑ اصغری، «آموزش رفتارهای مطلوب اقتصادی به فرزندان»، 1388ش، ص55.
- ↑ مطهری، مجموعه آثار، ج22، 1382ش، ص784.
- ↑ محصص، «مبانی و مصادیق تعلیم و تربیت اقتصادی فرزندان در خانوادة اسلامی»، 1393ش، ص76.
- ↑ صدوق، من لایحضرالفقیه، ج3، ص192.
- ↑ کلینی، کافی، ج5، ص84.
- ↑ کلینی، کافی، ج5، ص67.
- ↑ «آموزش پسانداز به کودکان با شیوههای نوین، چگونه پسانداز کردن را به کودک یاد دهیم؟»، وبسایت کیدزی.
- ↑ «آموزش پسانداز بهکودکان با شیوههای نوین، چگونه پسانداز کردن را به کودک یاد دهیم؟»، وبسایت کیدزیلند.
- ↑ «6 روش آموزش پسانداز بهکودکان»، وبسایت نرمافزار گندم.
- ↑ قبادی، آیت، «تبیین مؤلفههای تربیت اقتصادی در سیرهٔ علوی» 1398ش، ص69.
- ↑ «اصلاح الگوی مصرف را از خانه آغاز کنیم»، حوزه نت.
- ↑ «بخشندگی را در کودکان نهادینه کنید»، وبسایت بیتوته.
- ↑ «اهمیت تربیت اقتصادی برای بچهها»، مشرق نیوز.
- ↑ «۹ روش آموزش رفتار اقتصادی به کودکان»، روزنامه دنیای اقتصاد.
- ↑ توانگر، «انصاف با مردم برکت در کسب و کار»، وبسایت روزنامه کیهان.
- ↑ شریف رضی، نهجالبلاغه، 1379ش، ص415.
- ↑ احسانبخش، آثارالصادقین، ۱۳۶۶ش، ج۴، ص۱۸۴.
- ↑ «آثار تربیتی رزق در بُعد اجتماعی»، وبسایت موسسة یاران امین.
- ↑ مشیری، «تأثیر کسب روزی حلال در کاهش آسیبهای اجتماعی»، وبسایت اتاق تبلیغ خراسان.
منابع
- «آثار تربیتی رزق در بُعد اجتماعی»، وبسایت مؤسسه یاران امین، تاریخ درج مطلب: ۹ آذر ۱۴۰۰ش.
- «آموزش پسانداز بهکودکان با شیوههای نوین، چگونه پساندازکردن را به کودک یاد دهیم؟»، وبسایت کیدزیلند، تاریخ بازدید: ۱۷ اردیبهشت ۱۴۰۳ش.
- آذرنوش، آذرتاش، فرهنگ معاصر (عربی ـ فارسی)، تهران، نی، ۱۳۷۹ش.
- ابن ابیالحدید، شرح نهجالبلاغه، قم، مکتبه آیهاللهالعظمی المرعشی النجفی، [بیتا].
- احسانبخش، صادق، آثار الصادقین، قم، دارالعلم، چ۱، ۱۳۶۶ش.
- «اصلاح الگوی مصرف را از خانه آغاز کنیم»، حوزهنت، تاریخ درج مطلب: ۸ آبان ۱۳۹۰ش.
- اصغری، صدیقه، «آموزش رفتارهای مطلوب اقتصادی به فرزندان»، نشریه تربیتی آموزشی پیوند، شماره ۳۵۴ و ۳۵۵، ۱۳۸۸ش.
- ایمانی، محسن، «تربیت اقتصادی در راستای تحقق تولید ملی و حمایت از کار و سرمایه ایرانی»، شماره ۳۹۰ و ۳۹۱، ۱۳۹۱ش.
- «اهمیت تربیت اقتصادی برای بچهها/ نکاتی دربارهٔ مدیریت مصرف، پسانداز و بخشش»، خبرگزاری فارس، تاریخ درج مطلب: ۱ بهمن ۱۳۹۹ش.
- «اهمیت تربیت اقتصادی برای بچهها»، مشرقنیوز، تاریخ درج مطلب: ۲ بهمن ۱۳۹۹ش.
- «بخشندگی را در کودکان نهادینه کنید»، وبسایت بیتوته، تاریخ بازدید: ۱۵ اردیبهشت ۱۴۰۳ش.
- پیغامی، عادل و طغیانی، مهدی، تعلیم و تربیت اقتصادی، تهران، دانشگاه امام صادق، چ۲، ۱۳۹۷ش.
- توانگر، گالیا، «انصاف با مردم برکت در کسبوکار»، وبسایت روزنامه کیهان، تاریخ درج مطلب: ۱۶ مرداد ۱۴۰۲ش.
- دانایی، امیرهوشنگ، فرهنگ عربی- فارسی، تهران، نگاه، ۱۳۸۷ش.
- ساموئلسن، هاوسنورد، اصول علم اقتصاد، ترجمه مرتضی محمدخان، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۸۴ش.
- شریف رضی، محمد، نهجالبلاغه، ترجمه محمد دشتی، قم، مشرقین، چ۴، ۱۳۷۹ش.
- صدوق، علی بن حسین، من لایحضره الفقیه، تحقیق: علیاکبر غفاری، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۱۳ق.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، تحقیق محمدجواد بلاغی، تهران، ناصرخسرو، ۱۳۷۳ش.
- طغیانی، مهدی و زاهدی وفا، محمدهادی، «امکان بهرهگیری از آثار تمدن اسلامی در طراحی و تدوین الگوی اسلامی ایرانی فرهنگ اقتصادی»، مجله معرفت اقتصاد اسلامی، سال دوم، شماره ۲، ۱۳۹۱ش.
- عبدی، رضا، «۸ درس مهم برای آموزش پول به کودکان»، وبسایت رده، تاریخ درج مطلب: ۱۰ مهر ۱۴۰۲ش.
- عظیمی مروی، «آداب خرید برای کودکان»، وبسایت ویستا، تاریخ بازدید: ۱۵ اردیبهشت ۱۴۰۳ش.
- قبادی، آیت، «تبیین مؤلفههای تربیت اقتصادی در سیرهٔ علوی»، دوفصلنامه آموزههای تربیتی در قرآن و حدیث، دوره ۵، شماره ۱، ۱۳۹۸ش.
- کشوادی، طاهره، «اقتصاد در خانواده»، وبسایت راسخون، تاریخ درج مطلب:۱۰ اسفند ۱۳۸۷ش.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، بیروت، الفجر، ۱۴۲۸ق.
- «کودکان و ۶ مفهوم اجتماعی و اقتصادی»، وبسایت روزنامه دنیای اقتصاد، تاریخ درج مطلب: ۱۷شهریور ۱۳۹۵ش.
- لوییس، قدیر، خودآموز اقتصاد، ترجمه فیروزه خلعتبری، تهران، شباویز، چ۴، ۱۳۷۳ش.
- محصص، مرضیه، «مبانی و مصادیق تعلیم و تربیت اقتصادی فرزندان در خانواده اسلامی»، نشریه پژوهشهای اجتماعی اسلامی، شماره ۱۰۳، زمستان ۱۳۹۳ش.
- مشیری، محمدهادی، «تأثیر کسب روزی حلال در کاهش آسیبهای اجتماعی»، وبسایت اتاق تبلیغ خراسان، تاریخ بازدید مطلب: ۲۰ اردیبهشت ۱۴۰۳ش.
- مطهری، محمدلطیف و نیکخو امیری، ناصر، «بررسی فقهی تربیت اقتصادی فرزندان از منظر قرآن و حدیث»، مجله مطالعات فقه تربیتی، دورهٔ ۱۰، شماره ۱۹، ۱۴۰۲ش.
- مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، قم، [بینا]، ۱۳۵۸ش.
- موسوی خمینی، سید روحالله، تحریرالوسیله، قم، جامعه مدرسین، چ۸، ۱۴۲۰ق.
- موسیزاده، زهره و دیگران، «کاربست مؤلفههای حوزه توزیع تربیت اقتصادی در نظام آموزش و پرورش مبتنی بر آموزههای اسلامی»، دوفصلنامه علوم تربیتی از دیدگاه اسلام، سال سوم، شماره ۵، ۱۳۹۴ش.
- «۶ روش آموزش پسانداز بهکودکان»، وبسایت نرمافزار گندم، تاریخ بازدید: ۱۷ اردیبهشت ۱۴۰۳ش.
- «۹ روش آموزش رفتار اقتصادی به کودکان»، روزنامه دنیای اقتصاد، شماره ۳۶۶۰، ۳ دی ۱۳۹۴ش.
- «۱۰ ویژگی که مانع بدهکارشدن میشود»، وبسایت خبرآنلاین، تاریخ درج مطلب: ۱۱ مرداد ۱۳۹۴ش.