پیش‌نویس:خواستگاری

تصویری از جلسهٔ خواستگاری ایرانی

خواستگاری، سنت ایرانی درخواست خانوادهٔ پسر از خانوادهٔ دختر برای ازدواج.

خواستگاری در فرهنگ ایرانی به‌عنوان یک رسم قدیمی، با توجه به شرایط تاریخی، قومیت‌ها و مناطق مختلف، تغییرات زیادی داشته است. در دوران معاصر اما خواستگاری ایرانی با تحولات و چالش‌هایی روبرو شده است که از جملهٔ آنها، دوری از آداب و رسوم اصیل، توقعات بالا، تجمل‌گرایی و عدم آشنایی کافی زوجین با یکدیگر است. صاحب‌نظران برای غلبه بر این چالش‌ها به راهکارهایی مانند ترویج فرهنگ ازدواج آسان، آموزش مهارت‌های خواستگاری، و احیای سنت‌های اسلامی و ایرانی، مشاورهٔ پیش از ازدواج و طرح سؤالات مهم در جلسات خواستگاری توجه کرده‌اند.

مفهوم‌شناسی

خواستگاری در لغت به‌معنای طلب ازدواج از زن است. کلمه «خِطْبه» در زبان عربی، معادل خواستگاری است و در متون دینی، از جمله قرآن کریم، به‌کار رفته است. پیش‌قدم شدن مرد برای طلب ازدواج از زن، ریشه در فطرت بشر دارد و در فرهنگ‌ها و جوامع مختلف به اشکال گوناگون رواج داشته است.

تاریخچه خواستگاری در ایران

ورقی از شاهنامه مصور فردوسی، روایتگر داستان خواستگاری تهمینه از رستم؛ رونویسی شده به‌دست محمود بن محمد الجمالی، شیراز، ایران، موزه آقاخان.

دوره پیش از اسلام

رسم خواستگاری در ایران به دورهٔ باستان برمی‌گردد. شواهدی از این رسم کهن در متون کهن ایرانی مانند شاهنامه و اوستا قابل مشاهده است. فردوسی، در شاهنامه نمونه‌های متعددی از رسم خواستگاری را به تصویر می‌کشد. از جملهٔ این موارد می‌توان به خواستگاری کیومرث برای پسرش سیامک، خواستگاری افراسیاب از اسفندارمذ و خواستگاری تهمینه از رستم اشاره کرد.

در ایران باستان، رسم خواستگاری با توجه به دوره و قومیت، تنوع زیادی داشت. در دورهٔ هخامنشی خواستگاری عموماً توسط خانوادهٔ داماد و با هدایایی به خانوادهٔ عروس انجام می‌شد. پس از توافق بر سر مَهریه و شروط ازدواج، جشن و سروری برگزار می‌شد. در دورهٔ ساسانی، ازدواج به دو نوع «خاستگار» و «پاتخت» تقسیم می‌شد. در نوع خاستگار، مرد به خواستگاری زن می‌رفت و در نوع پاتخت، زن به خواستگاری مرد می‌رفت. در هر دو نوع، رضایت هر دو طرف برای ازدواج لازم بود. در آیین زرتشت، ازدواج پیوندی مقدس بین زن و مرد محسوب می‌شد. مراسم خواستگاری با حضور مؤبد و خواندن دعا انجام می‌شد. سپس، زَوَج (مهریه) تعیین می‌شد و زن و مرد به یکدیگر سوگند وفاداری یاد می‌کردند.

از ویژگی‌های خواستگاری در دوران باستان نقش مهم خانواده در انتخاب همسر برای فرزندان بود و خانواده نقش محوری در جلسات خواستگاری داشت. نوعی ازدواج خاص در ایران باستان به‌نام «خودسرزن» وجود داشت که در آن دختر بدون رضایت پدر یا قیّم خود ازدواج می‌کرد. این نوع ازدواج نوعی نافرمانی تلقی می‌شد و دختر، «نافرمان» و «گستاخ» شمرده می‌شد.

دوره پس از اسلام

با ورود اسلام به ایران آداب و رسوم خواستگاری براساس سنت‌های گذشته ادامه پیدا کرد، اما احکام خاصی برای آن تعریف شد. در دوره‌های مختلف، از جمله غزنوی، ایلخانی، تیموری و صفوی، روش‌های مختلفی برای خواستگاری رایج بود، از جمله خواستگاری با واسطه، فرستادن نامه و معرفی دختر توسط خویشاوندان. در دورهٔ قاجار، دلاله‌ها نقشی مهم در پیداکردن دختر مناسب و انجام خواستگاری داشتند. پس از پسند دختر، مراسم خواستگاری رسمی با حضور افراد باتجربه خانوادهٔ پسر و با هدایایی انجام می‌شد. اگر خانوادهٔ دختر تمایل به ازدواج نداشتند، پاسخ رد خود را به‌طور مستقیم یا نمادین اعلام می‌کردند. پس از دورهٔ قاجار، روش‌های خواستگاری تا حدودی تغییر کرد، اما همچنان انتخاب همسر تا حد زیادی توسط خانواده‌ها انجام می‌شد. در میان عشایر، ریش‌سفیدان و بزرگان طوایف در خواستگاری نقش داشتند و حضور کلانتر یا کدخدا نیز ضروری بود.

خواستگاری در دورهٔ معاصر

تصویری از جلسهٔ خواستگاری ایرانی

رسم خواستگاری در دوران معاصر، دستخوش تحولات و چالش‌های متعددی شده است. در حالی که سنت خواستگاری به روش سنتی آن در بسیاری از خانواده‌های ایرانی همچنان پابرجا است، اما در برخی موارد، انتخاب همسر تا حد زیادی از اختیار خانواده‌ها خارج شده و به عهدهٔ دختران و پسران گذاشته شده است. شیوه‌های خواستگاری نیز از سنتی تا مجازی تنوع یافته و مکان آن از منزل تا تالار عروسی و کافی‌شاپ با هزینه‌های زیاد گسترده شده است. معیارهای انتخاب همسر نیز دستخوش تغییر شده و مادی‌گرایی در این زمینه افزایش یافته و جایگزین ملاک‌های اخلاقی و انسانی شده است، جذابیت‌های ظاهری، تحصیلات عالیه، شغل رسمی و تمکن مالی از جمله ملاک‌های رایج در انتخاب همسر در این دوره به‌شمار می‌رود. نقش خانواده‌ها در امر ازدواج کمرنگ‌تر شده، اما همچنان در بسیاری از موارد، نظر و حمایت آنها مؤثر است. با وجود این تحولات، ازدواج‌های زودهنگام و بدون شناخت کافی، انتخاب همسر با ملاک‌های غیرمنطقی، مشکلات اقتصادی و اجتماعی و عدم آگاهی از آموزه‌های دینی و اخلاقی، همچنین افزایش هزینه‌های ازدواج با تجمل‌گرایی و چشم‌وهم‌چشمی در خواستگاری از جمله چالش‌های ازدواج در عصر حاضر به‌شمار می‌رود.

آداب و رسوم خواستگاری در ایران

در ایران، رسم خواستگاری با توجه به فرهنگ و رسوم هر منطقه و خانواده، تنوع دارد؛ اما به‌طور کلی، آداب و رسوم مشترکی در این زمینه وجود دارد که از جمله آنها موافقت بزرگترها، انتخاب واسطه، دیدار و گفتگو، هدیه‌بردن، طرح موضوع ازدواج و موافقت یا مخالفت خانوادهٔ دختر است. در صورت موافقت، برگزاری مراسم جشن بله‌برون یا نامزدی است که طی آن، رسم و رسومات مربوط به این مرحله، مانند شیرینی‌خوران، رد و بدل کردن هدایا، دادن حلقۀ نامزدی و تعیین تاریخ عقد و عروسی انجام می‌شود. در بسیاری از نقاط ایران، پیش از خواستگاری رسمی، خانوادهٔ پسر با فرستادن هدایایی مانند طلا، لباس و شیرینی به منزل دختر، او را «نشون‌کرده» خود اعلام می‌کنند. پذیرش این هدایا توسط خانوادهٔ دختر به منزلهٔ تعهد نانوشته‌ای برای ازدواج این دو نفر تا زمان مراسم خواستگاری رسمی تلقی می‌شود. این رسم در مناطق زیادی از ایران رواج دارد، به‌عنوان مثال در روستاهای خراسان، در رسم «نشون‌کردن» علاوه بر انگشتر طلا، با هدیه‌دادن یک جفت کفش، نُقل و نبات، قند و چای، حنا و گاه یک دست لباس به عروس همراه است. این سینی هدایا به‌همراه سکه به منزل عروس برده می‌شود و در مراسمی که با پذیرایی از مهمانان با چای و شیرینی همراه است، در مورد مهریه نیز صحبت می‌شود.

علاوه بر آداب و رسوم مشترک، سنت خواستگاری میان هر قوم ایرانی ویژگی‌ها و زیبایی‌های خاص خود را دارد.

خواستگاری در اقوام فارس

مردم شیراز به خواستگاری «دَلالَگی» می‌گویند. پسر یا خانوادهٔ او، دختر مناسبی را برای ازدواج در نظر می‌گیرند و مراسم خواستگاری در ابتدا با برگزاری مجلس زنانه با حضور مادر، خواهر و اقوام نزدیک دو طرف انجام می‌شود. در صورت رضایت طرفین، مراسم خواستگاری اصلی با حضور اعضای هر دو خانواده برپا می‌شود. در فرهنگ مردم شیراز برخی کارها مانند شربت آوردن دختر، به‌معنی جواب مثبت او و هر نوع نوشیدنی به جز شربت، نشان از جواب منفی است. پاسخ مثبت قطعی، پس از آشنایی دختر و پسر و انجام دادن تحقیقات لازم اعلام می‌شود.

میان مشهدی‌ها، مرحلهٔ نخست خواستگاری به‌صورت غافلگیرانه و به بهانهٔ دورهمی و مهمانی انجام می‌شود و با گفت‌وگو دربارهٔ دخترِ خانواده، مادر دختر منظور آنان از مهمانی را متوجه می‌شود و در صورت رضایت، از دختر خود می‌خواهد که چای و قلیان آماده کند؛ پس از حضور دختر، میهمانان سؤالاتی از او می‌پرسند تا به هنرمندی و مهارت‌های خانه‌داری دختر پی ببرند. پس از پسندیدن دختر، نیت خود را به‌طور صریح بیان می‌کنند تا در صورت رضایت عروس و خانواده‌اش مراسم رسمی خواستگاری را برگزار کنند.

در اصفهان، زنان فامیل پسر به خانهٔ دختر رفته و از او خواستگاری می‌کنند. پس از رضایت اولیهٔ خانوادهٔ دختر، روز دیگر، خواستگاری رسمی با اقوام داماد و عروس برگزار می‌شود و خانوادهٔ عروس کله‌قندی جهت قبولیِ خواستگاری، به خانوادهٔ داماد هدیه می‌دهند. در شبی خوش‌یمن برای گفت‌وگوی نهایی، بستگان داماد همراه خود خوانچه‌ای شامل؛ شیرینی، قرآن، آیینه، سبزی، شربت، حنا، هل، میخک، دارچین، نمک، کندر، تخم‌مرغ، شانه، اسفند و ابریشم هفت‌رنگ به خانهٔ عروس می‌برند. هنگام بردن خوانچه و در ورود به خانهٔ عروس، فردی از اقوام داماد، شعری در ستایش اهل‌بیت می‌خواند و سایر افراد صلوات می‌فرستند.

در مازندران مرحلهٔ قبل از خواستگاری؛ «کیجا وین» (دختر دیدن) و خواستگاری اصلی «خازندی» گفته می‌شود، پس از مرحلهٔ اول، در صورت موافقت خانوادهٔ دختر، فردای خواستگاری، خانوادهٔ پسر غذا و شیرینی به خانهٔ دختر می‌فرستند.

در تهران قدیم، ازدواج پسران با دختران فامیل مرسوم بود و انتخاب همسر به عهدهٔ خانواده‌ها بود و به‌طور معمول پسر اختیاری در انتخاب نداشت. گاه از دلاله‌ها نیز برای پیدا کردن دختر مناسب کمک می‌گرفتند. پس از رویت دختر توسط زن‌های فامیل پسر، در صورت رضایت، خواستگاری رسمی انجام می‌شد و در جلسه‌ای با حضور خانواده‌ها، مقدمات ازدواج از جمله مهریه و شیربها تعیین می‌شد. در اراک، پس از انتخاب دختر مورد نظر، مادر داماد به همراه خواهران و زنی باتجربه از بستگان، به منزل عروس می‌رفتند. عروس با چای یا شربت از مهمانان پذیرایی می‌کرد و سپس از او می‌خواستند تا چادرش را بردارد. خواستگاران او را برانداز می‌کردند و مادر داماد از او می‌خواست تا قلیانی بیاورد تا خانه‌داری و طرز برخورد او را بسنجند. در صورت رضایت، پدر داماد از پدر عروس اجازه می‌گرفت تا شبی با خویشان خود برای بله‌برون به منزل‌شان بروند. این رسم‌ها همچنان در اقوام فارسی‌زبان به‌شیوه‌های مختلف اجرا می‌شود و برخی از آداب و رسم در گذر زمان دستخوش تغییرات شده است.

خواستگاری در اقوام تُرک

«اِلچیلیخ» در زبان ترکی به‌معنای خواستگاری است. پس از طی مرحلهٔ اول خواستگاری و دریافت جواب مثبت، خواستگاری اصلی به‌همراه داماد، خانوادهٔ پسر و بزرگان فامیل صورت می‌گیرد. در این مراسم خانوادهٔ داماد؛ گل و شیرینی، نبات و کله‌قند به منزل عروس می‌برند. در این مجلس دختر و پسر با اجازهٔ بزرگترها در اتاقی صحبت کرده و با یکدیگر آشنا می‌شوند. خانواده‌ها نیز، در رابطه با مهریه و دیگر رسوم با یکدیگر گفت‌وگو می‌کنند تا به توافق برسند. در انتهای این مراسم، در صورت توافق دو خانواده، با شیرینی از مهمان‌ها پذیرایی می‌شود و کله‌قند را یکی از بزرگان خانواده داماد می‌شکند. هر یک از حاضرین نیز به نیت خوشبختی عروس و داماد، مقداری از آن قند را می‌خورند.

خواستگاری در اقوام کُرد

در میان کردها، خواستگاری «قاصه» یا «خوازمنی» نامیده می‌شود. پسر، دختر مورد علاقهٔ خود را برای ازدواج انتخاب می‌کند و مراسم خواستگاری به‌صورت زنانه با حضور مادر، خواهر یا یکی از بزرگان خانوادهٔ پسر برگزار می‌شود. این مراسم صرفاً جهت آشنایی دو خانواده است و در مورد ازدواج صحبتی نمی‌شود. در صورت موافقت مادر پسر، در مراسم دیگری پسر به‌همراه پدر و چند ریش‌سفید به منزل دختر می‌روند. در این مراسم، صحبت‌های لازم بیان می‌شود و با رضایت پدرِ دختر؛ شیربها، مهریه، وقت نامزدی، حنابندان و عروسی تعیین می‌شود. در این مراسم، پس از قطعی شدن امر ازدواج، یک نفر از مردان خانوادهٔ داماد دست تمام مردان فامیلِ خانوادهٔ عروس را می‌بوسد. به این رسم «دسماچ» می‌گویند. چند روز بعد از خواستگاری، مقدمات مراسم عقد فراهم می‌شود.

خواستگاری در اقوام بلوچ

در قوم بلوچ خواستگاری اصلی دو مقدمه دارد؛ هنگامی که پسری موافقت خانوادهٔ خود را جهت ازدواج کسب می‌کند، طی مراسم «جار» با دوستان خود میان بستگان رفته و این خبر خوش را نوید می‌دهد. آنها نیز ابراز شادمانی کرده و در قالب هدیه‌هایی چون پول، طلا، گوسفند، شتر، گندم، برنج، آرد و روغن، داماد آینده را مساعدت مالی می‌کنند. هنگامی که خانوادهٔ دختر اجازهٔ حضور دادند، طی مراسم «پاگِدَران» یا خودمانی کردن، داماد با خانوادهٔ خود به خانه عروس می‌رود تا آشنایی‌های لازم صورت بگیرد. پس از این مراسم، رفت‌وآمد تنهایی داماد به خانه عروس جهت آشنایی و کمک به پدر عروس در کارها شروع می‌شود. مراسم اصلی خواستگاری «گِندونِن» نام دارد که با حضور سران فامیل پسر و گاهی با همراهی کدخدای محل و ریش‌سفید، در خانهٔ دختر برپا می‌شود. گاهی برای نشان دادن بزرگی طایفهٔ پسر، حدود صد نفر در این مراسم شرکت می‌کنند. در این مجلس، خانوادهٔ داماد جهت نشان‌کردن دختر؛ انگشتر، ساعت و تکه‌ای طلا به خانوادهٔ عروس هدیه می‌دهند؛ به این مراسم «حلقه‌کُنان» می‌گویند.

خواستگاری در اقوام عرب

خانوادهٔ پسر در میان قوم عرب، پس از کسب اطمینان از عدم مخالفت خانوادهٔ دختر به خواستگاری می‌روند، ابتدا که زنان برای دیدن دختر به خانهٔ آنها می‌روند، خانوادهٔ عروس رضایت خود را با گفتن «مکانُکم فروشه» (جای شما فرش شده است) برای خواستگاری رسمی اعلام می‌دارند. پس از این مرحله و قبل از خواستگاری رسمی، خانوادهٔ داماد با آوردن هدایایی چون انگشتر، چادر عربی، پارچه یا لباس دختر را نشان (نیشان) کرده و مرحلهٔ نامزدی آغاز می‌شود. میان اعراب، خواستگاری، «المشیة» یا «المشایة» و «خطبه» گفته می‌شود. مراسم خطبه که خواستگاری رسمی است پس از طی مراحل آشنایی و دریافت جواب مثبت نهایی برگزار می‌شود. این مراسم در شهرهای مختلف عرب‌نشین «گَی»، «صداق»، «عده» و «صیاگ» نیز گفته می‌شود. مراسم گَی در منزل دختر یا اقوام دختر در مضیف بزرگ یا حسینیه برگزار می‌شود. این مراسم به‌شکل مردانه و با حضور یک روحانی، تعدادی از ریش‌سفیدان، آشناهای پسر و در برخی مناطق سیدی از اولاد پیامبر برپا می‌شود؛ زنان نیز در منزلی دیگر منتظر نتیجه می‌مانند. در این مجلس بر میزان مهریه و مبلغی که از جانب خانوادهٔ پسر، جهت خرید جهیزیه به دختر باید داده شود، توافق می‌شود. در صورت ازدواج فامیلی مهریه و مبلغ موردنظر بسیار کمتر از ازدواج با فرد غریبه در نظر گرفته می‌شود. پس از توافق، مجلس با صلوات خاتمه می‌یابد؛ در برخی مناطق در پایان این مراسم فاتحه‌ای برای حضرت عباس (جهت وفاداری به قول‌وقرارها) خوانده می‌شود. در پایان مراسمَ گی، پذیرایی کامل همراه با قهوه از میهمانان صورت می‌گیرد.

خواستگاری در اقوام ترکمن

در قوم ترکمن معمولاً پسر برای ازدواج، دختر مورد پسند خود را انتخاب و به خانواده معرفی می‌کند؛ سپس پرس‌وجوهای اولیه دربارهٔ دختر و خانوادهٔ او انجام می‌شود، پس از آن طی مراسمی که «ثوزآتماق» نام دارد، تعدادی از بانوان از جمله مادر، خواهر، عمه و خالهٔ پسر به منزل دختر می‌روند. در این مراسم، خانوادهٔ پسر سر صحبت را باز می‌کنند و خانوادهٔ دختر فرصت تحقیق و جواب دادن می‌خواهند. بعد از اولین مرحله، خانوادهٔ دختر به مدت چند هفته و گاهی چند ماه، بررسی‌ها و تحقیقات لازم را انجام می‌دهند؛ در این مدت خانوادهٔ پسر چند مرتبه نظر خانوادهٔ دختر را می‌پرسند. در نهایت در صورت جواب مثبت قطعی، در مراسمی با عنوان «ثوزآلماق»، رضایت خود را از ازدواج اعلام کرده و تاریخ آشنایی و مقدمات بعدی تعیین می‌شود.

خواستگاری در اقوام لر

در اقوام لر و بختیاری، ابتدا پدربزرگ یا مادربزرگ (در صورت ازدواج فامیلی) یا یکی از زنان فامیل پسر، قصد خواستگاری را به اطلاع خانوادهٔ دختر می‌رسانند که به آن «گوش وَرداری» می‌گویند. در صورت رضایت خانوادهٔ دختر، اجازهٔ خواستگاری داده می‌شود. برای جلب نظر پدر دختر، اقوام داماد همراه خود هدیه‌ای (معمولاً قاطِر و پارچه) به خانهٔ دختر می‌برند؛ اگر این هدیه را دختر و خانواده‌اش بپذیرند به‌معنی جواب مثبت است. به این مراسم زون‌گشون (بله گفتن) می‌گویند. هدیه دادن پارچه به عروس نیز «بِلِکه بندون» گفته می‌شود.

باورها و اعتقادات خواستگاری در ایران

در گذشته، برای باز شدن بخت دختر و آمدن خواستگار، در نقاط مختلف ایران آداب و رسوم خاصی وجود داشت؛ مثلاً در تهران از آب دباغ‌خانه یا توپ مروارید استفاده می‌کردند. همچنین برخی خوراکی‌ها و میوه‌ها مثل ته انار، برای بخت دختر نحس شمرده می‌شد و خوردن آن‌ها را منع می‌کردند. در ایل کلهر لرستان، خواستگاری در روزهای خوش‌یمن و فرد انجام می‌گرفت. در شیراز نیز در مراسم خواستگاری از هندوانه پذیرایی نمی‌شد، چون معتقد بودند طبع سرد آن باعث به‌هم خوردن خواستگاری می‌شود.

چالش‌های خواستگاری

خواستگاری، به‌عنوان نخستین قدم در مسیر پیوند زناشویی، در فرهنگ ایرانی از جایگاهی ویژه برخوردار است. اما این رسم دیرینه، در گذر زمان و با پیچیدگی‌های جامعهٔ امروزی، با چالش‌های زیر روبرو شده است:

دوری از آداب و رسوم اصیل و صحیح

یکی از چالش‌های مهم در خواستگاری‌های امروزی ایران، دورشدن از آداب و رسوم اصیل و صحیح است. با گذشت زمان و تحولات فرهنگی، بسیاری از افراد جوان به‌دلایل مختلف از جمله تأثیر فرهنگ‌های غربی یا تغییر در ارزش‌های اجتماعی، به رعایت آداب و رسوم اصیل خواستگاری کمتر توجه می‌کنند. این دوری منجر به از دست‌رفتن ارتباطات اجتماعی مهم و انتقال فرهنگ ایرانی به نسل‌های آینده می‌شود. همچنین، عدم رعایت آداب و رسوم خواستگاری منجر به ایجاد ابهامات و سوءتفاهم‌ها در فرایند خواستگاری شده و حتی تأثیر منفی بر روابط خانوادگی و اجتماعی دارد.

تفاوت‌های فرهنگی

تنوع قومی و فرهنگی در ایران، گاه منجر به تفاوت‌هایی در آداب و رسوم و انتظارات خانواده‌ها در امر خواستگاری می‌شود. این تفاوت‌ها در مواردی مانند مهریه، رسم و رسومات، نوع پوشش و موارد دیگر بروز پیدا می‌کند و به چالش‌هایی برای زوجین و خانواده‌ها تبدیل می‌شود. تحقیق دربارهٔ فرهنگ طرف مقابل، صحبت‌کردن دربارهٔ فرهنگ‌ها و رسیدن به راه‌حل مشترک، همدلی‌کردن و مراعات انصاف از راهکارهای برون‌رفت از این چالش دانسته شده است.

توقعات بالا

در برخی موارد، توقعات غیرواقعی و ایده‌آل‌گرایانه از سوی خانواده‌ها، چه در مورد ویژگی‌های ظاهری و چه در مورد مسائل مالی و اجتماعی، منجر به سخت‌گیری در انتخاب همسر و طولانی‌شدن فرایند خواستگاری می‌شود. از جملهٔ این توقعات می‌توان به قراردادن مهریهٔ بالا، انتظار برگزاری مراسم عقد و عروسی مجلل و خریدهای عقد و عروسی گران‌قیمت اشاره کرد.

تجمل‌گرایی

امروزه برخی، مراسم خواستگاری و مراسم بله‌برون را در تالارهای مجلل و با صرف هزینه‌های گزاف برگزار می‌کنند. این در حالی است که در گذشته، مراسم خواستگاری در منزل عروس و با حفظ آداب و رسوم اصیل ایرانی برگزار می‌شد. با وجود پایبندی بسیاری از افراد به سنت‌های اصیل، روحیه تجمل‌گرایی و چشم‌وهم‌چشمی، منجر به گسترش آداب و رسوم پرهزینه و غیرضروری شده است. این امر نه‌تنها هزینه‌های ازدواج را به‌طور چشمگیری افزایش می‌دهد، بلکه موجب دلسردی و ناامیدی جوانان از ازدواج می‌شود.

دخالت اطرافیان

در برخی خانواده‌ها، دخالت بیش از حد اطرافیان و اقوام در امور خواستگاری مشاهده می‌شود. این واقعیت استقلال و آزادی عمل زوجین در انتخاب همسر را محدود می‌کند. از سوی دیگر، نادیده‌گرفتن نظرات اطرافیان، حتی پدر و مادر، منجر به محرومیت از تجربیات آنها می‌شود. ایجاد تعادل در این مسئله و در نظر گرفتن دیدگاه‌های اطرافیان، در کنار حفظ استقلال در تصمیم‌گیری، برای انتخاب دقیق‌تر همسر آینده ضروری است.

نداشتن شناخت کافی از یکدیگر

یکی از چالش‌های مهم در جلسات خواستگاری، نداشتن شناخت کافی زوجین از یکدیگر است. در بسیاری از موارد، زوجین به جای پرسیدن سوالاتی که به شناخت عمیق‌تر شخصیت، علایق، ارزش‌ها و اهداف یکدیگر کمک می‌کند، به پرسش‌های سطحی و کلی اکتفا می‌کنند. این امر تصویری ناقص و غیرواقعی از طرف مقابل را به وجود می‌آورد و در نهایت به انتخابی اشتباه و ازدواجی ناموفق منجر می‌شود. علاوه بر این، انتخاب معیارهای نادرست مانند تأکید افراطی بر ظواهر، موقعیت اجتماعی یا انتظارات غیرواقع‌بینانه، می‌تواند چالشی دیگر در فرایند خواستگاری باشد. این معیارها با نیازها و خواسته‌های واقعی فرد همخوانی ندارند و در نهایت به انتخابی اشتباه و پشیمانی در آینده منجر می‌شوند.

برای غلبه بر این مشکل، راهکارهای زیر پیشنهاد شده است: آشنایی با معیارهای ازدواج، استفاده از منابع علمی و معتبر، مشاوره با افراد باتجربه، دریافت مشاورهٔ پیش از ازدواج و عجله‌نکردن در دریافت جواب مثبت و گذراندن زمان بیشتر باهمدیگر برای شناخت بیشتر.

راهکارهای برون‌رفت از مشکلات خواستگاری

در مسیر خواستگاری، چالش‌های زیادی وجود دارد که برای عبور از آنها راهکارهایی عنوان شده است. از جملهٔ این راه‌حل‌ها، ترویج فرهنگ ازدواج آسان، آموزش مهارت‌های لازم برای خواستگاری، احیای سنت‌های اسلامی و ایرانی، همراهی خانواده‌ها، بهره‌گیری از منابع علمی و معتبر و پرهیز از تجملات و تشریفات پرهزینه، پیشنهاد شده است. آموزش مهارت‌های ارتباط مؤثر، بهره‌مندی از مشاوره پیش از ازدواج و طرح سؤالات صحیح در جلسات خواستگاری، از بروز سوءتفاهم‌ها جلوگیری کرده و شناخت دقیق‌تری را حاصل می‌کند. احیای سنت‌های اصیل ایرانی مانند صبر، احترام متقابل و گفتگوی صادقانه، به‌جای توجه افراطی به ظواهر، انتخاب درست و پایداری را برای زندگی مشترک به همراه دارد.

منابع

• «آداب‌ورسوم ازدواج در اصفهان»، وب‌سایت تبیان، تاریخ درج مطلب: ۲۵ مرداد ۱۳۹۵ش.
• «آداب‌ورسوم ازدواج در مازندران»، وبلاگ علوم ۲۰۰۷، تاریخ درج مطلب: ۲۵ آبان ۱۳۸۹ش.
• «آداب‌ورسوم جلسه خواستگاری»، وب‌سایت راسخون، تاریخ درج مطلب: ۲۸ فروردین ۱۳۹۸ش.
• «آداب‌ورسوم مردم تبریز، ارومیه و آذری‌ها در عروسی»، وب‌سایت تشریفینو، تاریخ درج مطلب: ۱۱ اسفند ۱۳۹۹ش.
• «آشنایی با برخی رسوم و سنت‌های قدیمی آذربایجان غربی»، خبرگزاری دانشجویان ایران، تاریخ درج مطلب: ۳۰ تیر ۱۳۹۲ش.
• «آشنایی با مراسم عروسی در کردستان»، ساعدنیوز، تاریخ درج مطلب: ۱۳ دی ۱۴۰۰ش.
• آینه‌چی، عباس، «روابط دختر و پسر قبل از ازدواج»، وب‌سایت مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه قم، تاریخ بازدید: ۱۸ اردیبهشت ۱۴۰۳ش.
• «آیین ازدواج در بین مردم عرب»، وب‌سایت بیتوته، تاریخ بازدید: ۲۸ آذر ۱۴۰۱ش.
• «آیین‌های ریشه‌دار ازدواج در بوته فراموشی»، خبرگزاری جمهوری اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۳۰ شهریور ۱۳۹۴ش.
• ابن‌منظور، محمد، لسان العرب، بیروت، نشر دار صادر، چاپ سوم، ۱۴۱۴ق.
• احمدی، محسن و مجتهدپور، یاسمین، «خواستگاری»، دائرهٔ المعارف بزرگ اسلامی، وب‌سایت دائرهٔ المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۱۶ دی ۱۳۹۸ش.
• «اختلاف فرهنگی در ازدواج»، وب‌سایت مرکز مشاوره روان آرام، تاریخ درج مطلب: ۱۹ دی ۱۴۰۲ش.
• اخیانی، جمیله، «آیین‌های عروسی در شاهنامه»، وب‌سایت راسخون، تاریخ درج مطلب: ۱۱ دی ۱۳۹۲ش.
• امینی، ابراهیم، «تجمل‌گرایی، یکی از موانع ازدواج»، وب‌سایت دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی مسجد هدایت، تاریخ درج مطلب: ۴ اردیبهشت ۱۴۰۱ش.
• «با آداب‌ورسوم عروسی در شیراز آشن شوید»، وب‌سایت بزمینه، تاریخ درج مطلب: ۲۱ تیر ۱۳۹۹ش.
• «بررسی سطح توقعات در ازدواج»، وب‌سایت راسخون، تاریخ درج مطلب: ۲۴ خرداد ۱۳۹۹ش.
• «بله‌برون و نامزدی چه رسوم و هدایایی دارند؟»، وب‌سایت خبرآنلاین، تاریخ درج مطلب: ۲۰ فروردین ۱۴۰۱ش.
• حاجی‌زاده، محبوبه، «خواستگاری»، دائرهٔ المعارف بزرگ اسلامی، وب‌سایت دائرهٔ المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۷ دی ۱۳۹۸ش.
• خزائی، مرتضی، «ناشناخته‌های آداب‌ورسوم ازدواج در مشهد (قسمت اول)»، وب‌سایت رهام ۷۲۴، تاریخ درج مطلب: ۸ اسفند ۱۳۹۸ش.
• «دخالت در ازدواج»، وب‌سایت کلینیک روان‌شناسی دکترسلام، تاریخ بازدید: ۱۸ اردیبهشت ۱۴۰۳ش.
• دهخدا، علی‌اکبر، لغتنامه، ذیل واژه «خواستگاری‌کردن»، در وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: ۱۸ اردیبهشت ۱۴۰۳ش.
• «رسم‌ورسوم عروسی در مازندران: قبلاً به چه شکل بود؟»، وب‌سایت جای دنج، تاریخ بازدید: ۲۹ آذر ۱۴۰۱ش.
• «روش‌های خواستگاری به سبک جوان‌های امروزی»، وب‌سایت تبیان، تاریخ بازدید: ۱۸ اردیبهشت ۱۴۰۳ش.
• «سنت‌های جالب خواستگاری و عروسی در بین قوم ترکمن»، خبرگزاری جمهوری اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۲۲ مهر ۱۳۹۳ش.
• «شناخت پیش از ازدواج»، وب‌سایت ذهن نو، تاریخ بازدید: ۱۸ اردیبهشت ۱۴۰۳ش.
• طباطبایی ندوشن، سیده مریم، «نقش تجملات در کاهش ازدواج جوانان»، در مجله ره‌توشه، دورهٔ ۱۴۳۷، شمارهٔ ۱۳۶، ۱۳۹۴ش.
• عزیزی، نرگس، «زوجین با تفاوت‌های فرهنگی چگونه کنار بیایند؟»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ درج مطلب: ۱۶ تیر ۱۳۹۴ش.
• فتحی، مریم، «خواستگاری»، دانشنامه جهان اسلام، وب‌سایت دانشنامه جهان اسلام، تاریخ درج مطلب: ۱۳۹۳ش.
• «مراسم ازدواج بختیاری‌ها»، وب‌سایت کارناوال، تاریخ درج مطلب: ۲۰ مراد ۱۳۹۹ش.
• «مراسم پیش از ازدواج مردم بلوچ»، وب‌سایت کارناوال، تاریخ درج مطلب: ۲۷ مرداد ۱۳۹۹ش.
• موسوی، سیدکمال، «مقایسه ازدواج‌های امروزی با ازدواج‌های سنتی»، وب‌سایت مرکز مشاوره سلامت روان، تاریخ بازدید: ۱۸ اردیبهشت ۱۴۰۳ش.
• «نگاهی به آداب‌ورسوم ازدواج در مازندران»، خبرگزاری دانشجویان ایران، تاریخ درج مطلب: ۱۲ تیر ۱۳۹۲ش.
• «۲۰ مورد از مهم‌ترین سوالات شناخت قبل از ازدواج که باید پرسیده شوند!»، وب‌سایت مرکز روانشناختی رهیاب، تاریخ بازدید: ۱۸ اردیبهشت ۱۴۰۳ش.