پیش‌نویس:غرور مردانه

غرور مردانه؛ حس خودارزشمندی مرد در مدیریت و حمایت از خانواده.

غرور مردانه یکی از نیازهای اساسی روحی و شخصیتی مردان تعریف می‌شود که شامل حس اعتماد به نفس، ارزشمندی و نیاز به تأیید و بزرگ‌منشی است. مردان معمولاً بیش از زنان به حفظ غرور، اقتدار و بزرگی توجه دارند و این غرور برای آن‌ها انگیزه‌ای مهم در ایفای نقش‌های فردی و اجتماعی است. در عین حال، شکستن غرور مردانه، خصوصاً توسط همسر، می‌تواند پیامدهای منفی و حتی فروپاشی در روابط مشترک به‌دنبال داشته باشد؛ به‌همین دلیل حفظ و احترام به غرور مردان در زندگی زناشویی اهمیت ویژه‌ای دارد.

مفهوم‌شناسی غرور مردانه

غرور مردانه مفهومی چندبعدی و پیچیده است که در روان‌شناسی و علوم رفتاری به‌عنوان یکی از نیازهای اساسی و ویژگی‌های شخصیتی مردان شناخته می‌شود. این مفهوم ترکیبی از احساس ارزشمندی، نیاز به تأیید و احترام و حفظ اقتدار است که به مردان انگیزه می‌دهد تا در زندگی فردی و اجتماعی پیشرفت کنند و نقش رهبری و حمایتی خود را حفظ کنند. این احساس می‌تواند مثبت و سالم باشد و باعث انگیزه و تقویت عزت نفس شود، اما اگر افراطی شود به تکبر و خودبرتر بینی می‌انجامد که رابطه‌ها را به خطر می‌اندازد.

اهمیت غرور مردانه در روان‌شناسی و ارتباط آن با غیرت و تعصب

اهمیت غرور مردانه در روان‌شناسی

غرور مردانه اهمیت زیادی در روان‌شناسی و روابط انسانی دارد؛ زیرا به‌عنوان پایه‌ای برای اعتماد به نفس، عزت نفس و جایگاه اجتماعی مردان عمل می‌کند. این غرور نقش مهمی در شکل‌گیری هویت فردی و اجتماعی مردان داشته و موجب می‌شود آن‌ها احساس ارزشمندی، قدرت و احترام کنند که برای سلامت روانی و موفقیت در زندگی ضروری است و در فرهنگ اسلامی از آن به قوامیت مرد تعبیر می‌شود. شکست در ایفای نقش قوامیت یا عدم توجه به این حس می‌تواند موجب آسیب روانی، استرس و حتی تنش در خانواده شود؛ لذا حفظ و تقویت غرور مردانه از طریق پذیرش نقش قوام در چارچوب احترام و همکاری متقابل توصیه شده است. قوامیت با مسئولیت‌پذیری و حمایت، زمینهٔ غرور سالم و مثبت مرد را فراهم می‌کند و بالعکس، غرور مردانهٔ سالم، مرد را در نقش قوام پایدارتر و مؤثرتر می‌کند.

ارتباط غیرت با غرور مردانه

ارتباط غیرت با غرور مردانه این است که غیرت نوعی نشان از دقت و حساسیت مرد نسبت به حفظ چارچوب‌های اعتقادی و اخلاقی‌اش و مراقبت از حریم‌های ارزشمند اوست و این احساس غیرت در مردان اغلب با غرور مردانه همراه است، چرا که مرد احساس می‌کند با این حفاظت، اصالت و کرامت خود را حفظ می‌کند. اما وقتی غیرت به تعصب تبدیل شود، این غرور می‌تواند آسیب‌زننده و مخرب شود و منجر به رفتارهای خشونت‌آمیز و کنترل‌گرانه شود. غیرت حمایت منطقی، منصفانه و بر پایهٔ حق است که از ارزش‌ها، دین، ناموس و حقوق دفاع می‌کند و فضیلتی اخلاقی محسوب می‌شود. در مقابل، تعصب حمایت غیرمنصفانه و خارج از حق است که بر مبنای حب و بغض نفسانی، لجاجت و بی‌منطقی شکل می‌گیرد و به رذایل اخلاقی تعلق دارد. همچنین غیرت معمولاً همراه با عدالت و انصاف است، ولی تعصب غالباً ظالمانه و آسیب‌زننده است.

آثار مهم غرور مردانه در شکل‌گیری هویت مردان

• تقویت اعتماد به نفس: غرور مردانه به مردان این امکان را می‌دهد که به توانمندی‌ها و موفقیت‌های خود افتخار کنند و اعتماد به نفس خود را حفظ کنند.
• ایجاد انگیزه برای پیشرفت: این احساس غرور می‌تواند محرک قوی برای تلاش بیشتر، دستیابی به اهداف و بهبود جایگاه اجتماعی باشد.
• حفظ جایگاه اجتماعی و خانوادگی: غرور به مردان کمک می‌کند نقش رهبری و حمایتی خود را در خانواده و اجتماع حفظ کنند و به‌عنوان فردی قابل اعتماد و ارزشمند شناخته شوند.
• حفظ سلامت روان: احساس غرور سالم، به مردان کمک می‌کند تعادل روانی خود را حفظ کنند و از پایین آمدن عزت نفس و احساس ناتوانی جلوگیری می‌کند.
• تقویت روابط عاطفی: احترام گذاشتن به غرور مردانه در روابط زناشویی سبب ایجاد امنیت روانی در مردان می‌شود و زمینه‌ساز ارتباط مؤثرتر و حمایت متقابل است.

راهکارهای حفظ غرور مردانه

کارشناسان معتقدند آگاهی بانوان از مسائلی که به حفظ غرورمردانهٔ همسران آنها کمک می‌کند، امری ضروری برای زندگی مشترک است. برخی راهکارهای حفظ غرور مردانه عبارت‌اند از:

• احترام گذاشتن: پرهیز از تحقیر، سرزنش شدید یا بی‌احترامی به مردان، زیرا این رفتارها موجب شکستن غرور و احساس ناامنی در آن‌ها می‌شود. به‌عنوان مثال: وقتی مردی در محل کار یا خانواده نظر یا تصمیمی می‌گیرد، حتی با وجود مخالفت با او بهتر است همسر، نظر خود را به‌صورت خصوصی به وی منتقل کند تا شأن و جایگاه او حفظ شود.
• تقدیر و تحسین: ابراز قدردانی و تمجید از موفقیت‌ها، توانمندی‌ها و نقش‌های مردان و تأیید آنها کمک می‌کند غرور سالم آن‌ها تقویت شود؛ مثلاً اگر مردی در کاری موفق بود، حتی اگر کوچک باشد، همسر با گفتن کلمات ساده‌ای مثل «کار خوبی کردی» یا «افتخار می‌کنم به تو» به او نشان دهد که قدردان تلاش وی هست. این قدرشناسی، غرور و انگیزهٔ او را تقویت می‌کند.
• گوش دادن فعال بدون قضاوت: گوش دادن به صحبت‌ها و احساسات مردان بدون قضاوت یا خرده‌گیری کمک می‌کند آن‌ها احساس دیده‌شدن و درک‌شدن داشته باشند. به‌طور مثال وقتی مردی از مشکلات یا دل‌تنگی‌هایش صحبت می‌کند، همسر باید با تمرکز گوش دهد بدون اینکه راه‌حلی ارائه دهد یا قضاوت کند.
• واگذاری نقش‌ها و مسئولیت‌ها: دادن فرصت تصمیم‌گیری و حفظ جایگاه رهبری در امور خانوادگی و اجتماعی سبب تقویت حس قدرت و ارزشمندی در مردان می‌شود؛ مثلاً در امور خانه یا تصمیم‌گیری خانواده، فرصتی داده شود تا مرد احساس کند مسئولیت و نقش مهمی دارد.
• پشتیبانی و حمایت عاطفی: رساندن پیام حمایت و اعتماد به مردان به افزایش امنیت روانی و حفظ غرور آن‌ها کمک می‌کند. مثل مواقعی که مرد خسته یا نگران است، همسر با کلمات حمایتی به او انرژی دهد مثل: «می‌دونم سخته، اما من کنارت هستم و مطمئنم از پسش برمیای».
• پرورش استقلال: فراهم کردن فضای لازم برای استقلال و نشان دادن اعتماد به توانایی‌های مردان در حل مسائل و مشکلاتش کمک می‌کند غرورشان حفظ شود؛ مثلاً به‌جای دخالت در همهٔ جزئیات کارهای مرد، به او اعتماد کرده و بگذارند خود، مشکلاتش را حل کند.
• ملاحظه حساسیت‌ها: آگاهی از موضوعات حساس که ممکن است غرور مردانه را خدشه‌دار کند و تلاش برای جلوگیری از برخوردهای منفی در این زمینه‌ها. به‌طور مثال اگر همسر می‌داند موضوع خاصی غرور مرد را جریحه‌دار می‌کند، مانند ایراد گرفتن یا کم‌توجهی به نظرات یا تمسخر تصمیمات وی، از آن موضوعات دوری کرده یا با احتیاط دربارهٔ آن مسائل صحبت کند.
• تکریم مرد در جمع: کارشناسان معتقدند اگر زوجین در محیط خانه با یکدیگر مشکل دارند، هرگز نباید آن را در جمع بیان کنند. تکریم شوهر در مقابل اطرافیان، صدازدن وی با کلمات محبت‌آمیز، بیان ویژگی‌های مثبت و شایستگی‌های او سبب پذیرش جمعی مردان شده و در حفظ غرور مردانهٔ آنها نقش بسزایی دارد.

پیامدهای حفظ غرور مردانه در خانواده

حفظ غرور مردانه در خانواده پیامدهای مثبت و بسیار مهمی دارد که به بهبود کیفیت روابط زناشویی، استحکام بنیان خانواده و سلامت روان همسران کمک می‌کند. این موضوع به‌ویژه در فرهنگ‌های سنتی و جوامعی که مردان نقش رهبری و حمایتگر دارند، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. از جمله پیامدهای مثبت حفظ غرور مرد در خانواده عبارتند از:

• تقویت احترام متقابل: وقتی غرور مردانه حفظ شود، مردان و همسران‌شان به یکدیگر بیشتر احترام می‌گذارند و این احترام متقابل موجب کاهش تنش‌ها و اختلافات خانوادگی می‌شود.
• استحکام زندگی مشترک: حفظ غرور مردانه سبب افزایش تعهد و وفاداری مردان به خانواده شده و پایه‌های زندگی مشترک را مقاوم‌تر می‌کند.
• افزایش حس ارزشمندی و اعتماد به نفس مردان: حس غرور سالم موجب می‌شود مردان احساس کنند که در خانواده جایگاه مهم و مورد توجه دارند که این موضوع به افزایش آرامش و رضایت روانی آن‌ها منجر می‌شود.
• تقویت نقش حمایتی و رهبری: مردان وقتی غرورشان حفظ شود، بهتر می‌توانند نقش‌های حمایتی و رهبری خود در خانواده را ایفا کنند و مسئولیت‌های‌شان را با قوت و انگیزه انجام دهند.
• کاهش بحران‌های عاطفی و تنش‌ها: وقتی غرور مردانه مورد احترام باشد، احتمال بروز واکنش‌های تند و اختلافات حاد کاهش می‌یابد و فضای خانه گرم و صمیمی‌تر می‌شود.
• افزایش محبت و علاقه بین زوجین: احترام به غرور مردانه موجب می‌شود مردان محبت و علاقهٔ بیشتری نسبت به همسران خود نشان دهند و رابطهٔ عاطفی بهتری شکل بگیرد.

حفظ غرور مردانه یکی از خط قرمزهای مهم در زندگی مشترک است و می‌تواند سبب ثبات و دوام رابطه شود. بی‌توجهی یا شکستن غرور مردان معمولاً به بروز تنش‌ها، کاهش اعتماد به نفس و گاه فروپاشی زندگی زناشویی منجر می‌شود.

رابطه غرور مردانه و مهر زنانه

غرور مردانه و نیاز به مهر زنانه

غرور مردانه به تأیید، احترام و مهربانی زن نیازمند است تا احساس ارزشمندی و اعتماد به نفس مرد حفظ شود. مهر زنانه به‌معنای محبت، حمایت و قدردانی، زمینه‌ای است که غرور سالم مردانه را حفظ و تقویت می‌کند. پیامبر اسلام با وجود مسئولیت‌های سنگین، در خانه به خانواده مهربانی می‌ورزید و در امور زندگی کمک می‌کرد؛ این حضور مهرآمیز در کنار حفظ اقتدار مردانه، غرور و عزت نفس شوهر را بالاتر می‌بَرَد. امام علی نیز با مهربانی و مسئولیت‌پذیری، نقش قوام خانواده را به خوبی ایفا می‌کرد.

نقش زن به عنوان مایه آرامش مرد

نقش زن فراتر از مهرورزی در خانواده، مایهٔ آرامش مرد نیز هست؛ مرد در طوفان‌های زندگی نیازمند حضور زن به‌عنوان منبع آرامش روحی و روانی است. در قرآن کریم خداوند زن را مایهٔ آرامش مرد معرفی کرده است. روایات اهل‌بیت نیز به این نکته اشاره دارد که زن مایهٔ سکون، انس و امنیت روانی مرد است. زن با حمایت عاطفی، مهربانی و همراهی می‌تواند محیط خانه را امن و آرامش‌بخش کند به‌گونه‌ای که مرد انرژی و انگیزه برای تحمل مشکلات و مسؤولیت‌ها را پیدا کند.

مهر و آرامش زنانه پایه و پشتوانهٔ استحکام غرور مردانه است و این پیوند محبت‌آمیز و مقتدرانه، کلید حفظ سلامت روانی و موفقیت خانواده و زندگی مشترک است.

ارتباط غرور مردانه با معیشت

معیشت و کرامت انسانی مردان در خانواده

معیشت و تأمین نیازهای مالی خانواده از ارکان اساسی حفظ غرور مردانه و کرامت انسانی اوست. مرد با داشتن توان مالی کافی احساس می‌کند که در نقش قوام خانواده موفق است و این امر به حفظ اعتماد به نفس و عزت نفس او کمک می‌کند. در فرهنگ ایرانی-اسلامی نیز، تأمین معاش خانواده یکی از مسئولیت‌های مهم مرد به‌شمار می‌رود که ناتوانی در این وظیفه می‌تواند به شکستن غرور و آسیب روانی مرد بینجامد. این امر همچنین سبب افزایش استرس و تنش‌های خانوادگی می‌شود که توان مرد در ایفای نقش‌های خود را کاهش می‌دهد.

نقش حاکمیت در بهبود اوضاع اقتصادی و حفظ غرور مردان

حاکمیت با ایجاد سیاست‌های اقتصادی عادلانه، اشتغال‌زایی، بهبود کیفیت زندگی و تأمین امنیت مالی، نقش حیاتی در حفظ کرامت و غرور مردان در حوزهٔ خانواده و جامعه دارد. دولت‌ها می‌توانند با حمایت از خانواده‌ها و ایجاد بسترهای اقتصادی پایدار، استرس‌های مالی را کاهش داده و زمینهٔ رشد مردان را فراهم کنند تا مردان با آرامش و انگیزهٔ بیشتر در تأمین معیشت خانواده تلاش کنند. افزایش رفاه اقتصادی نه‌تنها به ارتقاء غرور مردانه کمک می‌کند بلکه موجب تقویت ثبات اجتماعی و توسعهٔ کشور می‌شود.

ارتباط معیشت و غرور مردانه در سطح ملی

غرور مردانه در سطح ملی به شکل عزت جمعی و پیشرفت اقتصادی کشور نمود پیدا می‌کند. مردان وقتی در جامعه و اقتصاد موفق باشند، احساس غرور ملی تقویت می‌شود و این امر موجب مشارکت فعال‌تر و سازنده‌تر در توسعهٔ کشور می‌شود. فقدان حمایت‌های اقتصادی و بی‌ثباتی معیشتی احتمال کاهش غرور و انگیزهٔ مردان را بالا می‌برد و بر سلامت روانی و روابط اجتماعی اثر منفی می‌گذارد. به‌همین دلیل معیشت مناسب، کرامت انسانی و غرور مردانه در خانواده و جامعه به هم گره خورده‌اند و حاکمیت با مدیریت صحیح اقتصادی می‌تواند نقش مؤثری در تقویت این پیوند داشته باشد که پیامد آن بهبود کیفیت زندگی خانوادگی و پیشرفت ملی است.

غرور مردانه افراطی

غرور مردانهٔ افراطی یا غرور ناسالم، حالتی است که در آن مرد بیش از حد به خود و توانمندی‌هایش اعتماد دارد و رفتارهایی از خود نشان می‌دهد که آسیب‌رسان به روابط و خود اوست. در این حالت غرور به تکبر، خودبزرگ‌بینی و نادیده گرفتن احساسات و حقوق دیگران تبدیل می‌شود که اغلب موجب تنش و فاصله در روابط خانوادگی و اجتماعی می‌شود. برخی از ویژگی‌های غرور افراطی مردانه عبارت است از:

• خودبرتربینی: مرد احساس می‌کند از هر نظر از دیگران بهتر و بالاتر است و این تصور را به شکل رفتاری متکبرانه بروز می‌دهد.
• بی‌توجهی به دیگران: به نظرات، احساسات و نیازهای دیگران توجهی ندارد و فقط به خواسته‌ها و منافع خود اهمیت می‌دهد.
• عدم عذرخواهی یا پذیرش اشتباه: هیچ وقت مسئولیت اشتباهات را قبول نمی‌کند و عذرخواهی نمی‌کند، حتی ممکن است دیگران را مقصر بداند.
• انتقاد مکرر و سرزنش: مدام دیگران را مورد انتقاد قرار می‌دهد و بر کاستی‌ها و نقاط ضعف آن‌ها تمرکز می‌کند.
• خودمحوری و کنترلگری: تمایل دارد همه چیز را تحت کنترل داشته باشد و از ابهام و عدم قطعیت می‌ترسد.
• عدم همدلی و انعطاف: نسبت به احساسات دیگران بی‌تفاوت است و نمی‌تواند به راحتی با شرایط و نظرات متفاوت کنار بیاید.
• تمایل به تسلط و زدن حرف آخر: همیشه باید حرف آخر را بزند و خود را رئیس می‌داند و از کنار گذاشتن کنترل یا قدرت خودداری می‌کند.

عوامل ایجاد غرور افراطی در مردان

عوامل مختلفی در ایجاد غرور افراطی در مردان نقش دارند که می‌توان آنها را در چند دستهٔ کلی طبقه‌بندی کرد:

• عدم امنیت و عزت نفس پایین: بسیاری از مردان مغرور، در درون خود با احساس کمبود و ضعف در عزت نفس روبرو هستند. آن‌ها برای جبران این ضعف داخلی، به‌صورت افراطی سعی می‌کنند برتری و اهمیت خود را به رخ دیگران بکشند تا احساس ارزشمندی پیدا کنند. این غرور در واقع یک مکانیزم دفاعی است تا از آسیب‌های روانی ناشی از ضعف خودشان محافظت کنند.
• ترس از آسیب‌پذیری و ضعف: مردان مغرور معمولاً نمی‌خواهند ضعف یا ترس‌ها و شکست‌های خود را نشان دهند و سعی می‌کنند با ایجاد دیوارهای احساسی، خود را از قضاوت و نقد دیگران محفوظ نگه دارند.
• نیاز به برتری و موفقیت: برخی مردان به‌دلیل اینکه در زندگی کار برجسته یا موفقیتی بزرگ داشته‌اند، ممکن است غرور زیادی پیدا کنند و دیگران را کمتر از خود بدانند. همچنین کسانی که موفقیتی نداشته‌اند ممکن است به غرور کاذب روی بیاورند تا احساس کنند در جایگاه بالاتری نسبت به دیگران هستند.
• الگوهای فرهنگی و جامعه‌پذیری جنسیتی: نقش‌های مردانهٔ سخت‌گیرانه، مثل مردانگی اغراق‌شده یا «ماشویسم» می‌توانند موجب تقویت غرور افراطی شوند. این نقش‌ها شامل کنترل دیگران، اجتناب از بروز احساسات، تمرکز بر موفقیت و قدرت و همچنین ترس از نشان دادن برخی رفتارها هستند که همه می‌توانند غرور خودشیفته را پرورش دهند.
• باور به برتری و سرکوب دیدگاه دیگران: غرور افراطی سبب می‌شود که فرد باور کند برتر از دیگران است و نظرات یا انتقادات آنها را نپذیرد و حتی به تحقیر و سرکوب بپردازد.
• خودمحوری و خودبزرگ‌بینی: رفتارهای خودمحور و خودبزرگ‌بینانه معمولاً با غرور افراطی همراه است که سبب می‌شود فرد خود را بالاتر و مهم‌تر از دیگران ببیند و این دیدگاه می‌تواند مبنای بسیاری از رفتارهای مغرورانه باشد.

همچنین حفظ احترام، تأیید مناسب، دوری از تحقیر، ابراز محبت و همراهی در سختی‌ها و پرهیز از لجبازی و نقد تند، از مهم‌ترین رفتارهای زنان برای جلوگیری از بروز غرور افراطی در مردان هستند.

عوامل شکست غرور مردانه

عوامل شکست غرور مردانه معمولاً ناشی از موضوعاتی هستند که به شدت برای مردان حساس و مهم تلقی می‌شوند و آسیب دیدن آن‌ها سبب جریحه‌دار شدن غرور و کاهش عزت نفس مردان می‌شود. عوامل شکست غرور مردانه را می‌توان به چند دستهٔ اصلی تقسیم‌بندی کرد:

عوامل مرتبط با نقش و جایگاه اجتماعی و خانوادگی مرد

• نادیده گرفتن نقش سرپرستی (قوامیت): تصمیم‌گیری‌های یک‌جانبه توسط همسر یا تحقیر مرد در این حوزه، غرور مرد را خدشه‌دار می‌کند.
• تحقیر در حضور دیگران: نقد و توهین به مرد به ویژه در جمع خانواده و اقوام، شخصیت و شان اجتماعی او را زیر سؤال می‌برد.
• بی‌احترامی به خانواده و ریشه‌های مرد: توهین به والدین و خانواده مرد به نوعی حمله به هویت و غرور اوست.
• زیر سؤال بردن توانمندی‌های کلیدی مرد: ایجاد تردید در توانایی مرد برای مدیریت و تأمین نیازهای خانواده، غرورش را خرد می‌کند.
• بی‌توجهی به غیرت مردانه: نادیده گرفتن حساسیت‌های مرد نسبت به حریم خانواده غرور سالم او را تهدید می‌کند.

عوامل مرتبط با ویژگی‌های ظاهری و فیزیکی

• قد کوتاه: مردان معمولاً قد بلند را معیار جذابیت و قدرت می‌دانند و قد کوتاه را نقطه ضعف به‌حساب می‌آورند.
• ریزش مو و تغییرات ظاهری: کاهش زیبایی ظاهری به‌ویژه با افزایش سن برای مردان حساسیت‌برانگیز است و می‌تواند غرورشان را بشکند.

عوامل اقتصادی و مالی

• وضعیت مالی نامناسب: مردان موفقیت و شخصیت خود را تا حد زیادی با وضعیت مالی می‌سنجند. مشکلات مالی مکرر غرور آنها را خدشه‌دار می‌کند و استرس و ناراحتی به همراه دارد.
• ورشکستگی و ناتوانی در تأمین نیازهای خانواده: این مسائل باعث فشار روانی شدید و کاهش غرور مرد می‌شوند.

عوامل رفتاری و اجتماعی

• عدم پایبندی به هنجارهای جامعه: مانند داشتن روابط غیراخلاقی، اعتیاد، بیکاری که باعث کاهش اعتماد به نفس و شکستن غرور می‌شود.
• شکست‌های خانوادگی: اشتباه یا جرم یکی از اعضای خانواده که باعث کاهش اعتبار مرد می‌شود و غرورش را می‌شکند.
• تفاوت موقعیت اجتماعی زن و مرد: اگر زن موقعیت بالاتر اجتماعی یا اقتصادی داشته باشد و آن را به رخ مرد بکشد، غرور مردانه آسیب می‌بیند.

منابع

• قرآن کریم.
• «اقتصاد مردمی چگونه به اقتصاد کشور کمک می‌کند؟»، وب‌سایت نیک پارسه، تاریخ درج مطلب: ۱۹ آذر ۱۴۰۳ش.
• «تحلیل قوامیت مردان بر زنان؛ برتری مطلق یا مسئولیت اجتماعی؟»، خبرگزاری رسمی حوزه، تاریخ درج مطلب: ۲۲ اسفند ۱۴۰۳ش.
• «چطور غرور مردانهٔ همسرم را حفظ کنم؟»، وب‌سایت ابنا، تاریخ درج مطلب: ۱۴ اسفند ۱۴۰۳ش.
• «خودخواه کیست؟ (نشانه‌ها و درمان خودخواهی و غرور در مردان و زنان)»، وب‌سایت همیار عشق، تاریخ بازدید: ۹ خرداد ۱۴۰۲ش.
• «دستاوردهای دولت در حوزه اشتغال و معیشت»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ درج مطلب: ۳۰ اردیبهشت ۱۴۰۳ش.
• «راهکارهای مؤثر و تأثیرگذار برای حفظ غرور مردانه»، وب‌سایت گروه روان‌شناسی اینجا مکث، تاریخ درج مطلب: ۵ آذر ۱۴۰۱ش.
• «رفتار پیامبر با خانواده چگونه بوده است؟»، وب‌سایت پژوهه، تاریخ درج مطلب: ۲۴ آبان ۱۳۹۳ش.
• «راهکارهای مؤثر و تأثیرگذار برای حفظ غرور مردانه»، وب‌سایت اینجا مکث، تاریخ درج مطلب: ۵ آذر ۱۴۰۱ش.
• «زنان آرامش بخش هستند»، وب‌سایت راسخون، تاریخ درج مطلب: ۱۵ اردیبهشت ۱۳۹۷ش.
• «شیوه‌های حفظ و تقویت اقتدار همسر»، وب‌سایت جامعةالزهرا، تاریخ درج مطلب: ۱۲ اردیبهشت ۱۴۰۳ش.
• «عواملی که غرور مردانه را می‌شکند؟»، وب‌سایت ذهن نو، تاریخ درج مطلب: ۲۳ دی ۱۴۰۳ش.
• «غرور آقایان حتماً بخوانند»، وب‌سایت آکا، تاریخ بازدید: ۸ خرداد ۱۴۰۲ش.
• «غرور مردانه زندگی را نجات می‌دهد یا از هم می‌پاشد»، وب‌سایت مشاورانه، تاریخ بازدید: ۹ خرداد ۱۴۰۲ش.
• «غرور مردانه، ۳ عامل شکستن غرور مرد»، وب‌سایت ذهن نو، تاریخ بازدید: ۸ خرداد ۱۴۰۲ش.
• «فرق تعصب و غیرت و شباهت»، وب‌سایت آرمان شرق، تاریخ درج مطلب: ۲۴ بهمن ۱۳۹۹ش.
• قورچیان، فرناز، «غرور چیست؟ آیا غرور خوب است یا بد؟ بررسی غرور در روان‌شناسی»، وب‌سایت فرناز قورچیان، تاریخ درج مطلب: ۸ اسفند ۱۴۰۳ش.
• مکارم شیرازی، ناصر، «آثار و پیامدهای فردی و اجتماعی غرور»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، تاریخ درج مطلب: ۱۶ تیر ۱۳۸۹ش.
• «وظایف اخلاقی مرد در برابر همسر»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، تاریخ درج مطلب: ۹ آبان ۱۳۹۶ش.

• Hanan, Parvez, "Psychology of an arrogant person, Website .PsychMechanics, Oct 2, 2014"